Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
i
I
I
1907.
46ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 91.
4
O
AANTEEKENINGEN
Donderdag 14 November.
VOOR
-
Afzonderlijke
(Slot volgt.)
BINNENLAND.
omtrent de STADS-RENTMEESTERS of
GEMEENTE-ONI VANGERS, die elkander
geregeld in Bolsward zijn opgevolgd
van omstreeks 158<J—1SU2.
U
50 Cts. Vervolgens
s naar plaatsruimte.
dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
J
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels
,16 Cts! per regel. Overigens
Het bureau van
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Oudehaske, 11 Nov. We hebben hier een
broodkwestie. Zaterdag hebben een 40-tal
dorpers vergaderd en beslotenwij eischen
brood van vijf pond en willen het extraatje
van Paasch- en Kerstbrood behouden. Nu is
de beurt aan de bakkers om te vergaderen,
om deze „vredesvoorwaarden” te overwegen.
Onze dokter heeft een
Voor ons dorp heel wat
paarden allereerst. Die
den haverklap, slaan dan op
gedaan wordt en is men een weinig gelukkig,
dan heeft men na eenigen tijd een glas, dat
onder met de roode (of groene) bieten bladeren
getooid is en boven met een bloeiende hyacinth
prijkt.
Dezer dagen werd aan het Buurtstation
een valsche rijksdaalder ontvangen met de
beeltenis van Willem II en ’t jaartal 1849.
Het muntstuk werd op vermoeden van
valsch te zijn gewoon met de vingers door
gebroken en daarop in handen der politie
gesteld.
Er schijnt tegenwoordig veel valsch geld
in omloop te zijn! (U. D.)
Wij vernemen uit goede bron, dat
eindelijk besloten is de enorme tekorten van
de Rijksverzekeringsbank te keeren. Bij
Kon. Besluit zijn al de premiën verhoogd,
teneinde de risico en de steeds grooter wor
dende administratiekosten te bestrijden.
De verhooging bedraagt voor de laagste
klasse circa 40 pet. en, geleidelijk afdalende,
voor de hoogste pl.m. 3 pet. Dit is slechts
een voorloopige verhooging, want om alle
risico’s te dekken zal de premie-ontvangst
de R. V. B. ongeveer 20 pet. hooger moeten
worden. Een aigemeene premieherziening zal
dan ook niet meer zoo heel lang op zich
laten wachten.
Het natuurlijk gevolg van deze premiever-
hooging zal zijn, dat de particuliere Mij.en
ook hunne premiën gaan verhoogen en be
staat er voor hen dus nog een kansje met
de verzekering volgens de Ongevallenwet
door te gaan.
De sneltrein van Rozendaal naar Rot
terdam wierp Zaterdagavond te Oudenbosch
een postzak uit, die onder den trein geraakte.
Gevolg hiervan is, dat eenige particulieren
Zondagochtend hun brieven en couranten in
stukken en brokken thuis gekregen hebben.
Stukken van groote waarde zaten er gelukkig
niet in dien zak.
Op den Dam te Amsterdam is gister
middag omstreeks drie uur een 12-jarig meisje
door een tramwagen van lijn 5 aangereden.
Het kind wilde nog juist de rails oversteken,
maar de tram had zich reeds in beweging
gezet, zoodat het meisje er onder geraakte.
Met gebroken been werd zij opgenomen en
naar het Binnen-Gasthuis vervoerd.
Een bewoonster van de v. Ostadestraat
te Amsterdam werd gistermorgen tengevolge
van gasontsnapping in bewusteloozen toestand
in hare woning aangetroffen; waarschijnlijk
had zij verzuimd de gaskraan behoorlijk te
sluiten. Door een inmiddels ontboden genees
heer werd zij tot bewustzijn teruggebracht.
Het 37-jarige meisje, dat Zaterdag
middag zoo noodlottig door overrijding met
de stoomtram op den Rijswijkschenweg om
het leven kwam, was de dienstbode van de
familie J. Faber, op den Kanaalweg te Scheve-
ningen. Zij was bij de familie zeer gezien en
heeft er dezen zomer haar 121/2 jarig feest
gevierd. De familie Faber was juist Vrijdag
voor eenige weken op reis gegaan. Het ongeval
verwekt veel deelneming. Avp.
In vorstvrije kamers en zolders kan
men zeer goed appels bewaren.
Men legt de appels met de kelk naar
beneden en wel zoo, dat zij elkaar niet raken.
Een temperatuur van niet hooger dan 38 a
40 gr. Fahr. verdient alle aanbeveling. Heeft
men over platte kisten te beschikken, dan
legt men daar nooit meer dan één laag in
bij strenge vorst kan men de vruchten zeer
goed afdekken met droge turfmolm of met
kaf die men, zoodra geen strenge vorst meer
is te vreezen, verwijdert.
Vooral zij men voorzichtig bij strenge vorst
de appels niet te roeren. Ja, al zijn de vruch
ten aangetast door vorst en men laat ze,
voor dat zij weer flink zijn ontdooid, onaan
geroerd, vaak hebben zij dan weinig of niets
geleden. In den handel komen zeer doel
matige vruchtenbakken en kassen voor.
Ook in kelders, die niet al te nat zijn,
kan men zijn vruchten goed bewaren. Heeft
men over een niet te grooten kelder te
beschikken, dan is het zeer goed er schotels
te plaatsen met chloorcalcium, bij eiken
drogist te verkrijgen; deze trekt veel vocht
tot zich, dat men door gedurig op de kachel te
zetten, weer laat uitwasemen. Bij groote kelders
zal dit echter weinig baten. Zoodra de appels
zijn aangestoken, verwijdert men die.
(L. «m F.4
Heeg, 11 Nov.
auto gekregen,
nieuwsvoor onze
schrikken om
hol en komen dan vrij geregeld in de berm-
sloot terecht. Het paard van den land
bouwer D. de G. te Hommerts is het reeds
tweemaal overkomen, dat het van autoschrik
op hol sloeg. Eenige boeren hebben be
sloten een klacht in te dienen.
Zuidwesthoek, 11 Nov. Voor de veeboeren
is het aanhoudende fraaie weer der laatste
weken van groot belang geweest. Stond het
er toch voor, dat het Vee wegens schaarschte
van gras in de weiden vroegtijdig zou moeten
worden gestald, het buitengewoon gunstige
herfstweder maakte, dat men het stallen tot
heden kon uitstellen. En nog vertoonen de
weilanden een frischgroene kleur, maar ’t is
niet genoeg, zoo hoorden we het noemen, dat
de tafel er keurig uitziet, er moet ook wat
op staan, anders gezegd, het groeien is uit
en het melkvee wordt daarom op stal gezet.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Sneek, 11 Nov. Naar wij uit betrouw
bare bron vernemen, bestaat het plan, de
nieuwe kerk der Chr. Geref. Gemeente den
27 November e.k. in gebruik te nemen.
Verleden week is er meer dan een
millioen K.G. aardappelen uit Friesland naar
het buitenland uitgevoerd, voornamelijk naar
Engeland en Duitschland. De prijs stijgt
steeds; de prijs is reeds f 3 h f 3,56 per H.L,
Het "blijvend” gedeelte blijft.
De maatregel van den minister van oorlog,
om het blij vend gedeelte uit te breiden, heeft
natuurlijk ook het 9e regiment getroffende
tweede groep van het blijvend gedeelte is
aanmerkelijk uitgebreid. Dat beteekent, dat
degenen, die meenden, dat ze bij de loting
in dienst een vrij nummertje getrokken
hadden, nu toch nog de vier zomermaanden
moeten uitdienen. Zaterdag j.l. zijn de op
roepingsbrieven verzonden, die zeker velen
een schrik op ’t lijf hebben gejaagd, vooral
degenen, die zich voor de som van ongeveer
1 150 hadden vrijgekocht. Enfin: de soldaat
wikt, de minister van oorlog beschikt!
Intusschen is er ook in de bladen een
aigemeene roep van protest opgegaan. De
grondtoon ishad dat niet anders geregeld
kunnen worden? Tellen burgerbelangen dan
heelemaal niet mee?
De katholieke Morgenpost schrijft:
„Waar de militaire geest door den fatalen
invloed der sociaal-democratie in den lande
toch reeds in sommige kringen te wenschen
laat, zou, vreezen we, indien het ministerieel
besluit van kracht blijft, zonder meer, aan
de ontevredenheid nog meer voedsel worden
gegeven. Wordt tegemoet gekomen aan de
grieven, dan zou dat geen toegeven zijn aan
ongeoorloofden drang, maar, dunkt ons, aan
een eisch van billijkheid”.
Waarbij Het Volk weer opmerkt, dat uit
deze woorden niet zoozeer billijkheidsgevoel
spreekt, dan wel angst voor de sociaal-demo
cratie.
Een fabrikant te Alkmaar kreeg een
groote bestelling van dure sigaren van zekeren
Gaston Assenmacher te Villers sur Lesse in
België. De fabrikant wendde zich tot de
politie te Alkmaar met verzoek in België
naar dezen persoon te informeeren. Wat
bleek Dat deze daar ongunstig bekend staat
en al eens met de gevangenis heeft kennis
gemaakt. Men zij dus op zijn hoede voor
dergelijke bestellingen. (Alkm. Ct.)
P. J. S. schrijft in Onze' Tuinen
Een dikke biet wordt van onderen voer
een derde ongeveer afgesneden en daar gedeel
telijk uitgehold, en wel zoodanig, dat het
gat water houdt en er ’n hyacinthenbol bovenop
geplaatst kan worden.
Om de biet worden een paar touwtjes
gebonden en het geïmproviseerde glas omge
keerd opgehangen, gevuld met water, dat af
en toe ververscht wordt en de bol boven op.
Men zette over den bol een papieren mutsje,
zooals dat bij hyaointhen op glazen veelal
den 11 Juni 1534 door een ongenoemden
Stads-Rentmeester.
Dan nog eene Rekening en Verantwoording
van den Stads-Rentmeester, tevens Raadsman,
Holle Siurdtz., gaande over de Verlaten bij
de Marnezijl en Nijezijl, welke Rekening,
loopende over ’t jaar 1540, werd nagezien
en goedbevonden door de Burgemeesters
Jacob Freercx en Reyner Annez, den 2 Januari
1540.
Beide stukken zijn geborgen in Kast X,
Loket M, nos. 11 en 14.
Of Holle Siurdtz. langen tijd de bediening
van Stads-Rentmeester heeft vervuld en door
wien hij is opgevolgd, kan ik door gebrek
aan gegevens niet mededeelen; wèl weet ik
dat omstreeks het jaar 1580 als zoodanig
genoemd wordt:
1. PIJBO ANNEZ, een broeder van den
bovengenoemden Burgemeester Reyner Annez.
Wanneer hij is overleden of op andere
wijze afgegaan, is onbekend; in het Stads-
Rekenboek van 1595 komt als Rentmeester
voor
2. ROMBERTUS THOMAE of Rommert
Thomaszoon, tevens Burgemeesterhij is de
eerste geweest, die tegelijk als Stads-Rent
meester, genoemd werd Administrateur of'
Ontvanger der Beneficiale- en Oegekloosters
goederen, benevens van de landen en renten
der Witte Zusteren uit het klooster van den
Heiligen Geest.
’t Is bekend, dat reeds in 1579, maar
meer nog in 1580 de goederen der Geeste
lijkheid in Friesland zijn aangeslagen of be
naderd, die der hooge en middelbare, de
abdijen en kloosters, door de Provincie en
die der lagere Geestelijkheid, de pastoralia,
praebenden, vicarien en kosterielanden enz.
enz. door de Steden, Grietenijen en Dorpen.
Zoo confiskeerde de Magistraat van Bolsward
in 1580 de pastoralia der drie hoofdpriesters
van de St. Martinikerk, eene geheele serie
praebenden, waaronder het Ymswolder Leen
en verscheidene landen, behoord hebbende
aan de Nonnen van Oegeklooster en die der
Grauwe Bagijnen of Witte Zusteren- te
Bolsward.
Reeds in 1585 maakte Tjerkwerd aan
spraak op ’t Ymswolder Leen, en bleef van
andere zijden het bezit der benaderde klooster-
landen voor Bolsward niet onaangevochten;
maar ’t gevolg schijnt toch geweest te zijn,
dat de stad bezitster is gebleven van eene
zeer aanzienlijke hoeveelheid geestelijke goe
deren, Beneficialen genoemd, waarover een
afzonderlijke Administrateur werd benoemd,
of liever, eene afzonderlijke administratie in
gesteld, gevoerd door den Stads-Rentmeester.
Rombertus Thomae overleed den 15 September
1624, en werd opgevolgd door:
3. DOU WE TYMENS EYSMA, een zoon
van den Burgemeester Tymen Fransen Eysma
en Bauck Douwes Bockama. Hij werd,
„wegens nalatigheid in zijne bediening en
„ongehoorzaamheid aan den Magistraat”
uit zijne betrekking ontslagen, den 1 Febr.
1652.
Sneek, 12 Nov. Nog weinige dagen en
we hebben de verkiezing yan een Kamerlid
voor wijlen mr. Okma.
Van enkele candidaatstelling is ’t thans
verrenaar we vernemen bestaat er groote
kans, dat onze burgervader na de stemming
met ’t oplezen van minstens drie candidaten
te doen krijgt.
Of dr. Knyper de candidatuur van de
rechtsche partijen zal aanvaarden Men weet
’t nog niet. Er gaat een gerucht, dat de
Chr. Hist, met een eigen candidaat zullen
komen, dat de Chr. Democraten ’t zelfde
voorbeeld volgende dag van 22 Nov. zal
’t ons doen zien. W el is ’t zeker dat de
S.D.A.P. bij deze verkiezing zelfstandig op
treedt. Reeds is er een gros van candidaten
geformeerd, waaruit eerstdaags een keuze zal
worden gedaan. Of de liberalen met een eigen
candidaat zullen komen? De Centrale, die,
naar men zegt, deze week vergadert, zal ’t
uitmaken.
Nog dienen we mee te deelen, dat de
antirev. Kiesvereeniging „Wymbritseradeel”
dr. A. Kuyper definitief candidaat heeft
gesteld.
Toen Bolsward, zooals vroeger is mede
gedeeld, omstreeks het jaar 1600, althans
in den loop der elfde eeuw, zich van de
omgeving losmaakte en afscheidde, met andere
woorden, eene stad werd en zich eene eigene
huishouding schiep, moest het hoofd van dit
gezin, dat is, het Stadsbestuur, op middelen
bedacht zijn, om die huishouding in stand
te doen blijven, zoo mogelijk, te doen voor
uitgaan.
Daartoe zijn in de eerste plaats noodig
vaste geldelijke inkomsten, in dit geval sprui
tende uit allerlei soort van personeele en
zakelijke, directe en indirecte belastingen, te
heffen'van de leden van het huisgezin, de
burgers en inwoners van de stad.
Wij kunnen onmogelijk opgeven, waaruit
die belastingen gedurende de eerste vier
eeuwen eigenlijk bestonden, maar dit is wel
zeker, dat het aantal der indirecte of zakelijke
belastingen van eeuw tot eeuw grooter werd,
zoodat bij den aanvang der zeventiende eeuw
haast alles was belast en dat de toenmalige
Magistraten zich suf peinsden, om nog nieuwe
belastingen uit te denken, daar de Stadskas
voortdurende versterking der middelen eischte,
ten einde de steeds stijgende uitgaven te
kunnen bestrijden.
Natuurlijk werken wij ons hier niet dieper
in, door onderscheid te maken in stedelijke-,
provinciale- en landshelastingen, imposten,
accijnsen enz. enz., noch op de omstandig
heid, dat zij de eene met de andere verbazend
drukkend warenwij hebben alleen te letten
op de eersten, en in dat verband slechts op
de Ambtenaren, die deze belastingen, ver
meerderd met nog andere baten, zooals huren,
tollen, enz. moesten innen en weder uitgeven,
wij bedoelen de Stads-Rentmeesters of
Gemeente- Ontvangers.
In de eerste eeuwen zullen denkelijk eenige
leden van het Stadsbestuur de inning der
verschillende baten onder elkander hebben
verdeeld en de uitbetalingen laten doen door
één hunner; en dit kon geschieden, zoolang
daartoe weinig tijd en moeite behoefde te
worden besteed; doch bij de uitbreiding der
hieraan verbonden werkzaamheden, werd de
behoefte gevoeld, om voor al deze werkzaam
heden iemand aan te stellen, die daarmede
geheel alleen was belast.
Zulks is misschien reeds eerder ’t geval
geweest, dan de benoeming van een Secretaris;
maar evenals bij dezen, kan ik ook voor
den Rentmeester niet opgeven, wanneer deze
Ambtenaar de eerste maal werd benoemd en.
aangesteld.
Intusschen waren en zijn de bedieningen
van Secretaris en Rentmeester zeer ver
schillend de eerste werkte op een openbaar
bureau, zijne bemoeiing gaat over alle zaken,
de stad betreffende, toen zoowel gerechtelijke
als burgerlijke; hij was ingewijd in alle
Bestuurs- en Regeeringszaken.
De Stads-Rentmeester zat rustig op zijn
kantoortje, ontving aldaar de baten voor de
stad en betaalde de stedelijke ambtenaren
en de dooi de stad gemaakte schulden.
Eu het is juist door dit verschil van
werkzaamheden, dat van de eersten veel meer
viel te verhalen, dan van de laatsten; dat
verre de meeste Rentmeesters tevens Burge
meesters of tegelijk Vroedsluiden zijn geweest,
zoo zou dit aanleiding kunnen geven, dat als
zoodanig veel meer aangaande hen kon worden
medegedeeld; evenwel over dezen hebben wij
’t nu niet, alleen handelen wij ditmaal uit
sluitend over Stads-Rentmeesters.
Met opzicht tot het noodzakelijke der
bediening in eene stad, als Bolsward reeds
was, sedert het jaar 1160, mag het wel
eenigszins vreemd schijnen, dat in Bolswards
rijk Archief bijna niet eerder omtrent den
Stads-Rentmeester iets wordt vermeld, dan
omstreeks den tijd van de invoering der
Hervorming, dat is ongeveer met het jaar
1580; ook vangen de Stads-Rekening-boeken
of de Verantwoordingen van den Rentmeester,
eerst aan met dat jaar.
Alleen heb ik gevonden zeker Fragment
of stuk van eene Rekening en Verantwoording
over een Stadswerk, namelijk over ’t Maken
yan een Verlaat bij de Marnezijl, gegeven
Bolswardsclie Courant
I
