Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
i
I
1907.
46ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 97.
Donderdag 5 December.
Handel en Nijverheid.
Voor het Kantongerecht.
Ingezonden.
4
VOOR
SM in het volgend nummer^
Het wil mij voorkomen dat het Gem.-
Bestuur destijds omtrent die besluiten gerust
kon zijn over het oordeel der burgerij.
20 October
De eisch
ge-
de
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
I i
I
U M. de R. dankzeggende voor de ver
leende plaatsruimte, heb ik de eer met hoog
achting te zijn
De Directeur der Gasfabriek,
K. TROMP.
*1 en de geheele
kwestie van lijd is, had aanbevolen, dat hij niet als Bondsspreker
Hoe hebben wij het nu?
De gasprijs te Vlaardingen wordt met een
steenkolenprijs van ongeveer 93 ct. verhoogd
tot 7*/2 cL terwijl de gasprijs te Bolsward in
1901, met denzelfden steenkolenprijs tot
7 ct. werd verlaagd.
deze 3 strafzaken
y. d. Veen als
hierop kon antwoorden, omdat de protectie
tot een politiek onderwerp is gemaakt, en
de Middenstandsbond zich buiten geloofs-
kwestiën en de politiek houdt, doch parti
culier geeft hij als zijn meening te kennen,
dat hij van beschermende rechten geen heil
verwacht, omdat protectie demoraliseerend
werkt.
(Daar het, door het gelijktijdig houden
eener andere vergadering, niet mogelijk was
van deze vergadering verslag op te nemen,
werden wij door de welwillendheid van een
der aanwezigen hiertoe in staat gesteld,
waarvoor bij dezen vriendelijk dank wordt
gebracht.)
2 ct. en zoodra was in ’t volgende jaar niet
gecontracteerd over steenkolen tot een prijs
van 92 en 95 ct. per H.L. of de Gas
commissie kwam met het voorstel om den
gasprijs weder van 9 op 7 ct. terug te brengen.
Die toelichtingen bepaalden zich voor
namelijk tot en waren gezocht om er op te
wijzen, dat de gasprijs hier toen op 9 ct.
gesteld, abnormaal hoog was in vergelijking
met andere plaatsen en dat de kostende prijs
van het gas in Vlaardingen slechts 4,25 ct.
per stère bedroeg, legen hier 6,65 ct. waar
door de indruk bij U en anderen werd
vestigd, dat de gasprijs hier hoog en
exploitatie duur was.
Donderdagavond hield onze plaatselijke
vereeniging „Handel en Nijverheid” een ver
gadering, waarbij de heer W.H.NEDER11OED
van Leeuwarden als Spreker optrad met
het onderwerpMiddenstands beweging een
sociaal-economisch verschijnsel.
Spreker begon met te verklaren dat *hij
was gekomen om propaganda te maken voor
den Middenstand en wel voornamelijk voor
den Bond van den Handeldrijvende!! en In-
dustriëelen Middenstand.
Door de toestanden der tijden, ten
gevolge concentratie van het groot-kapitaal
en door de organisatie van den werkenden
stand, die overal gestadig grootere afmetingen
aanneemt, is de middenstand in ’t gedrang
gekomen. Spreker schetst in groote trekken
boe vanaf de allervroegste tijden tot nu toe
allengs de maatschappelijke verhoudingen zijn
ontstaan. Door samenwerking is het kapitaal
ter eener zijde de groote macht in de maat
schappij geworden, waartegen zich al meer
en meer de groote massa van den arbeid
stelde, zoodat die twee groote machten een
rol spelen op het wereldtooneel, doch van
den middenstand, de tusschenpersonen tus-
schen producent en consument, ging tot voor
kort weinig kracht uit. De klein-mdustriëelen
en de handelslui waren slechts elkanders
concurrenten. Toch is in den laatsten tijd
hierin eenige verandering gekomen en gaat
men gevoelen en inzien, dat men op die
wijze zijn eigen graf graaft
ondergang slechts een 1
als men niet krachtig zich daartegen verzet.
Zelfs van staatswege worden hier en daar
reeds pogingen aangewend om de groote
tusschenschakel in de maatschappelijke ver
houdingen te doen blijven.
In Duitschland en Oostenrijk en vooral
in het industnëele België wordt door de
regeeringen op verschillende wijzen steun
verleend aan den handeldrijvenden en industn-
eelen middenstand en ook in ons land werd
iets gedaan van staatswege, getuige het
steunen van tentoonstellingen, het subsidieeren
van credietbanken, het deelnemen aan de
congressen enz.
Spreker schetste
en bij verstek
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Waar de heer Hummelinck zich destijds
geroepen gevoelde toelichtingen te zoeken en
vergelijkingen te maken met Vlaardingen
om den indruk te vestigen, dat te Bolsward
de gasprijs abnormaal hoog was gesteld, daar
is het zeker wenschelijk, om U en een ander
goed te laten oordeelen, dat Z.Ed. nu ook
eens meedeelt, waarom de gasprijs te Vlaar
dingen vroeger met een belangrijke verhooging
der steenkoolprijzen niet, nu m verband inet
een veel mindere stijging wel is verhoogd, ter
wijl de fabriek aldaar is toegenomen met een
productie van 409732 stères, een toename
meer dan de geheele productie van toen te
Bolsward en bovendien de kostende prijs
aldaar volgens zijne toelichtingen minstens
21/2 Ct. lager moet zijn, dus het gas aldaar
ook 21/2 Ct. goedkooper geleverd kan worden
dan hier.
Aan
de Redactie der Bolswardsche Courant.
M.H.
Beleefd verzoekt ondergeteekende U onder
staand schrijven in uw Blad te willen opnemen.
,,’t KAN VER KEER EN”.
In de Bolswardsche Courant van 1 Maart
1903 kwam een ingezonden stuk voor van
den heer C. H. Hummeliuck te Vlaardingen,
waarin enkele toelichtingen werden gegeven
omtrent den toen figeerenden gasprijs enz. om
aan uw oordeel en dat van anderen te onder
werpen.
Maar wat vernemen wij nu in 1907 uit
Vlaardingen, waar de gasproductie intusschen
van 975068 tot 1376800 stères is gestegen,
dat men daar den gasprijs in verband met de
verhooging der kolenprijzen 1/2 ct. per stère
heeft verhoogd, en aannemende dat men, om
den hoogeren steenkolenprijs in 1906 den
gasprijs niet heeft verlaagd, deze nu op
ct. per stère is gesteld.
Omtrent de dure exploitatie heb ik het
mijne gezegd ih uw blad van 31 Mei 1903.
Daarop behoef ik nu niet terug te komen,
doch wel op den gasprijs. Daarvoor is het
nu de tijd.
Wat toch was het geval?
In 1900 moest voor steenkolen een prijs
worden besteed van f 1,28 per H.L. of een
hoogere uitgaaf van f 8216. Het particulier
gasverbruik bedroeg toen 242075 stères en
dat voor straatverlichting 56250, totaal
298325 stères. De hoogere uitgaaf van steen
kolen ad f 8216 zou met dit aantal stères
een verhooging van den gasprijs rechtvaar
digen van ruim 2,6 Ct. doch de Raad be
sloet tot eene verhooging van niet meer dan
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
Afzonderlijkenos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
aan de hand der wereld-
gescniedenis hoe reeds in de oude tijden de
klassenstrijd bestond. Hoe bij het oude Rome
de patriciërs en de plebeërs tegenover elkander
stonden, hoe de woelingen der maatschappelijke
verhoudingen in de middeleeuwen dikwerf
tot bloedige botsingen aanleiding gaven en
hoe de groote Fransche revolutie eigenlijk
eerst bewerkte dat de macht der bevoorrechte
standen, de adel en de geestelijkheid werd
omver gestooten en daarbij tevens de macht
en beteekenis der gilden werd te niet gedaan.
De opkomst der vrije burgerstand bracht
een heele ommekeer in het maatschappelijk
verkeer en hieruit heeft zich geleidelijk de
ongezonde toestand ontwikkeld, die zich nu
in meer duidelijke vormen aan onzen blik
vertoont. Er is thans een samensmelting van
het groot-kapitaal en daartegenover een coö
peratie van den arbeid, het proletariaat ont
staan, die als twee vijandige machten tegen
over elkander komen te staan en wat daar
tusschen is verdringen.
Vooral in Amerika waar de toestanden bij
de oude wereld vergeleken reeds verder zijn
gevorderd, ziet men in de centralisatie van
het groot-bedrijf, de trusts, hoe de productie
in handen van enkelen zich allengs van alle
grondstof en afzet meester maakt, terwijl
daartegenover staat de thans nog onmachtige
groote massa van den arbeid, die echter ook
zich krachtiger zoekt te maken. In Engeland
bijv, is de organisatie van de arbeiders reeds
ver gevorderd. In Rochdale begonnen zich
de arbeiders te vereenigen, dat voorbeeld
vond navolging en niet slechts in Engeland
maar ook daar buiten. In Duitschland, België
en in alle industnëele streken wordt door
de arbeiders ingezien dat slechts door orga
nisatie kracht kan worden uitgeoefend, en
dat beginsel dringt overal meer en meer,
door.
Nu is het een gelukkig verschijnsel, dat
ook bij den middenstand het bewustzijn
begint te ontwaken. De gehouden congressen,
ook in ons land, waar sprekers als Dr. Nolens,
prof. Noordtzjj, Dr. Bos, Meeuwesen, Mr.
Aalberse, Dr. de Visser en anderen hebben
«aderwerken ter sprake gebracht en de zaken
zoo helder uiteengezet, dat men bij den be
dreigden middenstand nu ook werkelijk begint
in te zien waardoor de algemeen gedrukte
toestanden ontstaan, en hoe slechts van ge
meenschappelijke samenwerking nog heil is
te wachten. Wie nog niet door den drang
der omstandigheden alle energie verloren
heeft, kan door het op de congressen aange
voerde te overdenken, inzien hoe slechts
door gezamenlijk handelen een eind kan komen
aan de talrijke misbruiken in handel en
industrie, die door verkeerde concurrentie
elkander wederkeerig benadeelen, en oorzaak
zijn, dat allengs slechts de twee groote
machten, kapitaal en arbeid overblijven.
Spreker wekte dan ook ten slotte de aan
wezigen op om zich met kracht toe te leggen
op het wegruimen van alle verkeerde con
currentie en spreekt de hoop uit, dat ook
de vereeniging Handel en Nijverheid te
Bolsward zich aansluite bij den algemeenen
Bond van den Industriëelen en Handel
drijvenden Middenstand.
Deze rede werd door het helaas niet talrijk
publiek met aandacht gevolgd en een warm
applaus getuigde van instemming.
Van de aangeboden gelegenheid om den
spreker eenige vragen te stellen of nadere
ophelderingen te vragen werd door enkelen
gebruik gemaakt.
De heeren Praamsma, C. Bölger, C. W.
Eisma en D. Eerdmans werden achtereen
volgens beantwoord, waarbij de heer Neder-
hoed ten slotte deed uitkomen, wijl een der
heeren ter bevordering der inlandsche in
dustrie het heffen van beschermende rechten
Zitting op Vrijdag 29 November 1907.
Voor het Kantongerecht werden eerst vijf
zaken behandeld van kinderen beneden 16
jaren, die niet publiek waren, en waarvan
wij dus niets kunnen melden. De openbare
zitting begon met:
1. G. R. te Makkum wiens kind niet
getrouw de school bezocht. Bekl. is tegen
woordig en zegt dat zijn vrouw met de
böllekorf moet loopen en dan dient dit kind
thuis te blijven om op de jongeren te passen.
Hij meent trouwens dat het hoofd der school
daarvoor toestemming had gegeven.
Hem wordt beduid, dat het kind wel eens
verlof heeft gehad maar zeker niet voor de
als onwettig aangeteekende verzuimen, en de
eisch f 3 of 2 dagen.
Bekl. verklaart daarmede niet tevreden te
zijn en wil protest aanteekenen.
2. O. A. te Makkum had zich ook te
verantwoorden ten opzichte overtreding der
leerplichtwet.
Deze is niet verschenen
luidt de eisch f 3 of 2 dagen.
T. W. onder Witmarsum idem, eisch
3.
idem.
Bij de behandeling van
fungeerde de heer C. J.
kantonrechter, bij de volgende de heer D.
ten Bokkel Huinink.
4. A. D. te Bolsward is den 23 Oct.
bekeurd wegens jagen op een perceel hooiland
onder Tjerkwerd, in gebruik bij den heer Sie-
perda aldaar en denzelfden dag op een gedeelte
weg, behoorende aan de hervormde gemeente
te Tjerkwerd. Hij heeft geschoten op eenden
en werd door den brigadier der rijksveld-
wacht bekeurd.
De heeren Sieperda als gebruiker van het
land, en de heer J. Haima als kerkvoogd
der Hervormde gemeente te Tjerkwerd, als
getuigen gehoord, verklaren dezen jager geen
vergunning te hebben gegeven op die landen
te jagen.
Bekl. is afwezig, bij verstek luidt de eisch
Voor het jagen op het land f 10 boete
of 2 dagen; voor het jagen op den wegf 20
boete of 4 dagen.
5. M. B. te Stavoren was
dronken in zijne woonplaats,
hiervoor luidt f 10 of 3 dagen.
6. J. C. te Witmarsum is in beroep ge
komen van het vonnis van het kantongerecht
alhier van den 11 October waarbij hij
wegensjachtovertreding werd veroordeeld tot
5 dagen hechtenis. De zaak werd toen bij
verstek behandeld, daarom moest zij nu op
nieuw worden behandeld. Bekl. is nu
tegenwoordig en verklaart niet geweten te
hebben op welk land hij jaagde. Hij had
van de meesten vergunning en meende dus
niet op verboden terrein te zijn.
De politie heeft hem wel degelijk op land
bekeurd waar hij niet mocht komen en kan
ook niet aannemen, dat bekl. met de lande
rijen te Schraard niet bekend is.
De eisch luidt: bekrachtiging van het
vonnis.
7. H. 0. te Idsegahuizen liet 7 Oct. op
den weg onder Zurich een kar met een hond
eenige oogenblikken onbeheerd op den weg
staan, zonder de noodige voorzorgsmaatregelen
te hebben genomen, dat het beest eens met
de equipage er van door zou gaan. Eisch bij
verstek f3 of 2 dagen.
8. J. B. te Kimswerd reed 6 Oct. ’s nachts
half twaalf langs den weg zonder licht op
de fiets te branden.
Eisch f 3 ol 2 dagen.
9. H. B. te Oosterend reed 5 Oct. met
een wagen met 2 paarden bespannen zonder
licht op en ’t was bijkans 7 uur morgens
of avonds dat hebben wij zoo gauw niet
gehoord, maar ’t doet er ook niet toe, want
’s morgens 7 uur moet er in de korte dagen
ook een licht op de voertuigen zijn.
Eisch f 3 of 2 dagen.
10. G. de B. te Leeuwarden werd 5 Oct.
hier te Bolsward in de Flipsteeg en 13 Oct.
in de Witheerensteeg aangetroffen in kenne-
lijken staat.
Eisch 2 maal f 5 of 3 dagen voor elke boete.
11. T. A. te Makkum was 5 Oct. ook
over zijn bier. Eisch f 3 of 2 dagen.
12. R. Je V. te Bolsward heeft 3 Oct.
als Voorzitter van den Kerkeraad een be
keuring gekregen wijl hij het gebouw de
Groote kerk afstond voor het geven van eèn
muziekuitvoering, zonder dat daarvoor de
noodige toestemming van den Burgemeester
was gevraagd.
Bekl. is niet tegenwoordig, wel de getuige
de heer Gaillard van Sneek die bevestigt
dat hij den 3en Oct. in medewerking met
den heer B. de Vries alhier en Mej. Klip
pink een muziekuitvoering heeft gegeven.
Het was hem niet bekend, dat hiervoor geen
vergunning was gevraagd.
Eisch f 5 of 4 dagen.
13. G. S. te Wommels had in haar
timmerwinkel op 10 Oct. toen er een ver
kiezing in het district Franeker plaats had,
voor een afgevaardigde naar de 2e Kamer,
geen lijst hangen, waarop vermeld stonden
de uren, waarop de kiezers bij haar in dienst
konden gaan stemmen.
Getuige H. .Spannenburg, een der timmer
knechts, zegt dat de marechaussee des daags
te voren had gewaarschuwd, dat er een lijst
moest hangen, en die boodschap had hij ook
aan zijn meesteres overgebracht maar die
schijnt dat te hebben vergeten.
Eisch f 3 of 2 dagen.
14. D.. B. te Sneek heeft 4 October ’s
avonds de orde verstoord in de Sneekerstraat
hier te Bolsward, door luidkeels te zingen
en schreeuwen. Op een grooten afstand
hoorde een der nachtwachts hem reeds. Eisch
f 3 of 2 dagen.
15. D. S, te Ytens had 14 Oct. een
houten liter in zijn winkel waarop het ijkmerk
ontbrak. Eisch f 3 of 2 dagen.
16. P. P. te Pingjum, 14 Oct. dronken
te Pingjum. Eisch f 3 of 2 dagen.
17. D. G. te Arum, dronken te Wit
marsum. Eisch f 15 of 3 dagen.
Bolswardsche Courant
4
