Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
Gysbert Japix.
1908.
No. 55.
47ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
Donderdag 9 Juli.
A
VOOR
dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
den dag,
op
BINNENLAND.
r
sr
In het volgend nommer onzer courant zal
deze korte schets worden vervolgd en besloten
met een enkel woordje over het marmeren
borstbeeld van Gysbert J apix in de Groote Kerk.
Ws.
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
Afzonderlijkenos. van
een
van een
ge-
In de Bodleyansche Bibliotheek te Oxford
waar vele Fnesche geschriften in copy en
druk gevonden worden, dagteekenende uit
de jaren 1640 en daaromtrent, vindt men
vele stukken van onzen Frieschen dichter.
De belangstellende lezer, die hierover meer
wil weten, verwijzen we naar Hepkema’s
Nieuws- »n Advertentieblad, jaargang 1897 en
wel de nommers van 31 Juli tot en met 9
Augustus, ’t Zal de moeite loonen die exem
plaren eens na te gaan.
Waarschijnlijk zal beproefder pen dan de
mijne nog wel meer en beter van en over
Gysbert Japix schrijven. Laat ik dit kort
relaas eindigen met twee aanhalingen.
De eerste is van hemzelven: Het leugen
achtig en duldeloos verwijt, dat de Friesche
taal geene gedachten in schrijfstijl zou kunnen
uitdrukken, heeft mij sedert lang ten levendigste
geraakt: weshalve ik in een uurtje van uit
spanning de pen somtijds over ’t papier het
wandelen, om te beproeven of ik onze grijze
woorden in de letteren en onze spraak in den
maat der versen prangende haar geene gestalte
zou kunnen geven."
En als antwoord op dit diene, wat Simon
Abbes Gabbema, een tijdgenoot en vriend
van Gysbert, historieschrijver van Friesland,
van hem heeft geschreven: „het heeft dien
onvermoeiden onderzoeker der Friesche moeder
spraak belieft zijn uiterste vlijt aan te wenden
om haren vervallenen glans, voor zooveel zijn
vermogen meebracht, op te helderen.
ons lusten eene bloemlezing te
van de mooiste gedeelten uit zijne
vooral waar we daartoe de geschikte
bronnen ten gebruike hebben, ’t Zou te veel
plaatsruimte innemen.
Laat ons
om aan
En nu zijn letterkundigen arbeid zijne
gedichten! Tjibbe Geerts schreef daarvan in
den Frieschen Volksalmanak van 1893:
wUit bijna alles, wat Gysbert ons heeft
nagelaten, blijkt dat hij een zanger is ge
weest; een zanger in letterlijken zin.
Zijne gedichten, die hem, na twee en
een halve eeuw, nog onder ons doen leven
en hem eer en roem hebben verschaft,
zijn bijna niets anders dan een liederenboek.
Want in zijn Fryske Tsjerne, in Reamer en
Saepe, in Sjolle Kreamer en Tetke, in alles
kweelt en speelt de zang".
Nog heden ten dage moest het wel
luidende lied van den Bolswarder zanger,
dat boven den tijd staat, nog in ’t hart
van het Friesche volk leven en het moest
„rölje oer bou en greide”.
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
een enkel gedichtje aanhalen,
te toonen, hoe een /meester", (nu
in anderen zin dan schoolmeester) hij was.
't Is genomen uitG. Japix, Friesche
Rijmlerij, waarvan twee uitgaven zijn. De
eerste verscheen te Bolsward, in 1668, de
andere is gedrukt te Leeuwarden in ’t jaar
1681. Zijn werken bestaan inMinnezangen,
Zamensprakeu, Mengelstoffen en 52 Liederen
Pavids.
Bij zijn leven kwamen er van Gysberts
werken slechts een paar gedichten in druk,
waaronder het bekende liedAgurs bea zzynne
Spreek-wirden Salomons, Cap. 30, versen 7,
8, 9”, waarvan het begin luidt:
„God! troch mei wittenswrflwgjen,
Trienpluwgjen fen tnyn hert,
Kom ik foar Jou troan bftwgjen
Ja swüwgjen ündr’e smert
Kom ik foar Jou troan büwgjen
En my oertjüwgjen”.
Doordat de dichter, bijna nooit over zijn
arbeid tevreden, steeds nalas, corrigeerde,
veranderde en gewoon was zijn werk „to
oersjean” te oernöazjen, uwt to schrieuwen,
uwt to rymjen, uwt to wirekgen in op to
snolckjen gaf hij bij zijn leven niets uit en
bij zijn versterven was zijne „rymlerye" een
vondeling, die gelukkig door goede vrienden
werd opgenomen. (J. Halbertsma, Hulde II).
En zoo zijn voor ons bewaard gebleven
de kostbare voortbrengselen van een talent,
als dat van den Bolswardschen poëet.
Hoe zou ’t
geven
versen,
Heerenveen, 6 Juli. De finantieele com
missie voor de congresfeesten, enz. heeft
hedenavond vergaderd en de rekening opge
maakt. In verschillende bladen was reeds
medegedeeld, dat het garantiefonds voor p.m.
60 pCt. zou moeten worden aangesproken.
Dit cijfer, voorbarig opgegeven, kon geen
vertrouwbaren grond hebben. Met meerdere
zekerheid kan thans worden gezegd, dat
ongeveer 50 pCt. zal moeten worden betaald.
Workum, 6 Juli. Het plan tot verbetering
onzer haven is door teleurstellend ministerieel
antwoord geenszins van de baan, gelijk ver
wacht werd. Onze gemeenteraad blijft inzake
dit gewichtig plaatselijk belang diligent’ en
hernieuwde in zijne laatste zitting het man
daat der havencommissie, die nu nieuwe
plannen hoopt te kunnen ontwerpen. Voor
noemde commissie bestaat thans uit de raads
leden Gaastra, Kroese en Hobma, welke
laatste de vacature Dijkstra vervult.
Wonseradeel, 6 Juli. Te Pingjum zal het
dertigjarig bestaan der school feestelijk worden
gevierd. Witmarsum is nu ook zoo langen
tijd hoofdplaats der gemeente geweest. In
1879 werd de eerste steen gelegd van het
gemeentehuis aldaar; in 1880 werd er de
eerste Raadsvergadering gehouden. Vóórdien
tijd zetelde het bestuur der gemeente te
Bolsward. Het gemeentehuis stond daar
onmiddellijk tegenover het stadhuis.
zou de vrouw melk ontvangen en stond
daarvoor op de stoep. Nauwelijks staat zij
daar, of het nieuwe ruit boven de deur valt
er uit en komt terecht op het hoofd van de
vrouw, hetgeen een bloedende wond aan het
voorhoofd veroorzaakte. De vrouw bevindt
zich thans goed en is vrijwel van den schrik
bekomen, zoodat dit ongeluk betrekkelijk
goed is afgeloopen.
Een aardige vangst,
Oene, het 11-jarig zoontje van 8. P.,
was in de Diepe Üolte aan het visschen.
Onverwacht trok de dobber naar beneden,
maar het ventje bleek niet sterk genoeg de
visch er uit te trekken. Vlug sprong J.K.
in de praam en bracht den visch behouden
aan boord. Het bleek een flinke karper te
zijn, die na gewogen zeven pond en twee
ons aan gewicht had.
Hornmerts. Gisterenmiddag wilde een
knaapje van 12 jaar, die gewoon was eiken
dag met een melkwagen een eindweegs mee
te rijden, op dien wagen springen. Door een
of andere oorzaak kwam hij te vallen, zoodat
het achterwiel hem over het lichaam ging.
Men droeg hem naar zijne woning en haalde
den dokter, welke constateerde, dat er niets
gebroken was, doch verklaarde dat er één of
meer buikorganen konden beleedigd zijn.
De toestand van den knaap is naar omstan
digheden redelijk wel. F. D.
Op de Friesche meren. Nu de heerlijke
zomerdagen weer zijn aangebroken, komen
de sportmenschen, zoowel uit eigen land als
ook van ver over de grenzen, Friesland be
zoeken, om niet alleen per fiets of langs de
lijn der Ned. Tramweg-Mij. uitstapjes te doen,
maar vooral ook per zzboeier” of zzjacht” of
zzroeiboot” de schoone Friesche meren te
bezoeken, en aldaar vooral vroeg in den
morgen den hengel uit te werpen. Het is
dan ook een bijzonder genot voor de lief
hebbers in deze vischrijke wateren, de talrijke
baars of voorn te verschalken, en bij gunstige
weersgesteldheid keert menigeen met rijken
buit beladen terug. Tengevolge van den
Noordenwind der laatste dagen is de visch
evenwel naar de diepte geschoten, en de
vangst gering, zoodat op een zachter koeltje
gewacht wordt. Afgezien echter van de meer
dere of mindere vischvangst is ook reeds een
'bezoek aan de ruime Friesche wateren, om
daar te spelevaren, de moeite dubbel waard.
Oud-Holland.
In het Oranjepark te Baarn zal van 22
tot 30 Juli e.k. een oud-Hollandsch Markt
plein worden ingericht, in den geest, als dit
indertijd op dë Amsterdamsche tentoonstelling
het geval was.
den buitenmuur,
vergaan was,
des dichters naam.
Gysbert-omme heeft later gewoond
het Hoog, waar hij een huis bewoonde van
70 gulden huur per jaar.
nog eene uitgave te Sneek?? Wegens meeningsverschil op een vergadering
te Arum, waar Frieslands consulent voor
landbouwzaken te Londen dr. van Rijn, als
spreker optrad, is het aldaar nog niet ge
komen tot de oprichting van een aardappel-
afslag-vereeniging.
Oostburg (Walcheren), 7 Juli. Gisteravond
kwam de werkman Hamelink in een herberg
in beschonken toestand, en stak den 24-jarigen
Loman zijn dolkmes in de buik, onder den
uitroep: nu kun je nog eens tegen mij getuigen.
De ingewanden puilden er uit. Lomans toe
stand is hopeloos. De dader is gearresteerd.
Hij had een wrok tegen Loman omdat deze
tegen hem getuigd had.
Terhorne, 7 Juli. Door de visschers H.
Toering en T. van Dijk alhier is een Gallicische
of edelkarper gevangen, die het respectabel
gewicht van 11 halve kilogram vertegen
woordigde.
Harlingen, 7 Juli. Gisterenmiddag zagen
de machinisten Brugman en Schutte dat zich
op de lijn tusschen Harlingen en Franeker
6 varkens bevonden. Door uit alle macht te
remmen, bleef de trein in de onmiddellijke
nabijheid van de dieren staan, die spoedig
van de gevaarlijke plaats verwijderd werden.
Door dat een en ander vlug in zijn werk ging
had de trein nagenoeg geen oponthoud.
FriescheZuidwesthoek, 6 Juli. De hooiïng
die gewichtige tijd voor den greidhoek, heeft
een verloop, zóó gunstig, als in de laatste
jaren niet is voorgekomenzztwee volle weken
hooi”, waarlijk er mag met groote voldoening
op gewezen wordenDe qualiteit van het
hooi zou, werd er beweerd, zelfs bij gunstige
winning, wel iets te wenschen overlaten,
omdat het gras buitengewoon snel gegroeid
was; gauw en goed in dit opzicht kennen
elkaar ook in de hooilanden niet. zzHet valt
genoeg mee”, hooren we nu. Hier en daar
was de vrucht wel zzflanterig”, maar regel
bleek het volstrekt niet. En de boeren zijn
zeer goed te spreken over de volle göllen,
kostelijk gewonnen, wintervoeder. Broei
treedt in, overmatig, waar grootere of kleinere
hoeveelheden eerstgewonnen minder goed
binnenkwam. Daar z/dolt” men reeds.
Hepk. Nieuwsblad v. Fr.
Wijckel. De Rijksveldwachter alhier maakte
deze week, op klachte, procesverbaal op tegen
5 dames van Balk, welke zich hadden schuldig
gemaakt aan strooperij, namelijk het plukken
en zich toeëigenen van aardbeziën uit den
tuin gelegen achter de Gereformeerde Kerk
aldaar.
Koudum. ’t Was ’n Zaterdagnamiddag;
er was drukke beweging op de dorpsstraat;
de brandspuit stond erbrandmeesters liepen
heen en weer; pompers, slangenleiders etc.
deden wat hun hand vond te doenbrand-
wachts stonden rond het terrein, keerden al
wie niet in betrekking stond tot de spuit,
oorzaak van al die Zaterdagnamiddagdrukte
rond ’t terrein joelde de jeugd. De land
bouwer H. uit ’t naburige W. het dorp
passeerende, vond met paard en wagen ’n
weg door jeugd en brandwachts en reed op
’t terrein over ’n ledige slang; proces-verbaal
volgde.
De kantonrechter zond echter dezer dagen
een en ander terug met de bijvoeging: niet
vervolgbaar.
Workum, 6 Juli. Eenige hooiers waren
gisteren (Zondag) naar de stad geweest en
zouden in den namiddag wederom naar hun
boer. Ze hadden plaats genomen op den
melkwagen, die de melk naar de stoom-
zuivelfabriek 7De Goede Verwachting” had
gebracht, om op zoo’n manier gemakkelijk
thuis te komen. Nauwelijks een eindje weg
gereden krijgt een der hooiers een stuk hout
tegen het hoofd, hetgeen een bloedende wonde
veroorzaakte. De jongen die het deed, maakte
zich zoo vlug als hij kon uit de voeten, ge
volgd door den gewonde, over heggen, slooten
en door het weiland, doch hij kon hem niet
te pakken krijgen, waarop hij zijn beklag
bij de politie inleverde.
Naar wij vernemen is tegen den vermoe-
delijken dader M. G. proces-verbaal opgemaakt,
die voor het onhandig werpen met een stuk
hout zijn straf niet zal ontgaan.
Workum, 7 Juli. De nieuw vertimmerde
winkelhuizinge van L. de J. is bijna vol
tooid. De schilders doen het laatste werk,
hetgeen morgen is afgeloopen. Gisteravond
Thans zal er aan de nieuw gebouwde
woning, verrezen op de plaats waar Gysbert
Japix geboortehuis stond, een gedenkplaat
worden aangebracht, of liever die is al aan
gebracht, maar nog bedekt. Ook in het oude
huis was zoo iets aanwezig. Zekere Antje
Arjens, gehuwd met Klaas Jacobs, prov.
ontvanger-generaal der consumties van Fries
land, overleden in 1712 en begraven in de
Groote Kerk alhier, had den naam „Gysbert
Japix’ laten beitelen in den bovendorpel van
Toen deze drempel later
verdween met het hout ook
Is er ook
Het vers, zooeven aangekondigd luidt als
volgt:
zzWelkom, welkom ’s werelds vreugd,
Hoofd der sterre-scharen,
Groente-kruid en bloemen-voogd,
Meter onzer jaren,
Al beschouwend hemeloog,
Dampentrekker naar omhoog,
Die het veld doet pralen
Met uw gouden stralen.
Kaars en fakkel van
Uilenhaat, ijsdooier,
Stof beroerder, droogeweg,
Nacht- en kouverstrooier.
Zwever over ’t hoog en laag
Rondomlooper, nimmer traag,
Heldre levensbronne,
Welkom, welkom Zonne!”
Dit gedicht is eene zz navolging” van een
Zonnelied van O. Huygens, uit ’t Friesch
van Gysbert om me, overgezet in Hollandsch
door R. Koopmans. (Bibliothecae Frisiae,
3137 O.L.)
Vervolg.
Zooals ik bereids zei verloor Gysbert
Japix vrij vroeg zijne kinders, op éénen na,
een zoon, Salvis genaamd. Op dezen was
zijne hoop gevestigd, doch het heeft niet zoo
mogen zijn. Op ruim twintigjarigen leeftijd
vertrok Salvis naar Leeuwarden, om zzde
heelkunst te bestudeeren”. Hij heeft daar
echter ook andere dingen aangeleerd, ten
minste hij ging er vrij grof van door en was
een slecht financier. Op Ameland, waar hij
’t laatst woonachtig was, had hij alleen bijna
f 1650 gulden schuld gemaakt, ook te Bols
ward was hij vrij wat schuldig aan apothekers,
brouwers en herbergiers.
Van Ameland naar Bolsward gereisd, toen
hij vernam dat zijn ouders zoo ernstig ziek
waren, greep ook hem de pest aan en stierf
hij kort na hen.
Dood gedrukt.
Hedenmorgen is op den spoorweg aan den
Amsterdamschen straatweg te Utrecht een
wegwerker bij het weder in het spoor brengen
van een spoorwagen met het hoofd tusschen
de treeplank en de spoorstaven gekomen,
met het gevolg, dat de man werd gedood.
Kermis te Laren (Gooi.)
De kermis te Laren zette gisteravond goed
in. Er is weder eens ouderwetsch gevochten.
Het ging voornamelijk tusschen soldaten uit
Naarden en Laarder boeren. Van schelden
en sarren kwam het tot handtastelijkheden,
waarbij het op het laatst zoo erg toeging,
dat de politie het niet meer af kon en de
burgemeester militaire hulp van Naarden
inriep. Korten tijd daarna arriveerde
detachement infanterie onder bevel
2de luitenant, welk detachement den ge-
heelen avond door het dorp patrouilleerde.
De orde keerde toen spoedig weer. Vele
flinke klappen waren midderwijl gevallen
een zoon van dén landbouwer De Jong werd
door een bajonetsteek in den rug licht ge
wond. Te twaalf uur ’s nachts keerde het
detachement naar Naarden terug.
Inbraak.
Te ’s-Gravenhage is ingebroken in een
huis aan den Rijswijkschen weg terwijl de
bewoners, de oud-consul-generaal J. A. Kruyt
met familie, thuis waren. Door een achter
deur zijn de dieven binnengekomen en hebben
heel wat schade toegebracht. Wat ze mee
genomen hebben, weet onze berichtgever nog
niet. De heer Kruyt was bij zzMercurius”
verzekerd.
Bolswardsche Courant
<4
i
