47ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 65.
Kieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseracleel.
i
i
Het Gysbert Japiksfeest.
-1
F
h
lil
8
1908.
5
I
1
i l
11
Donderdag 13 Augustus.
BERICHT!
I
I
1
1
Ir
U®*’ Van dit no. zijn een
aantal ex. overgedrukt,
welke 5 cent verkrijg
baar zijn.
n
1' ‘I
VOOR
l'll
Afzonderlijke
de gemeente voor te gaan in ’t
vroeg
in dorp,
het antwoord
I
lil
Woensdag 12 Augustus 1908.
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
■ju ur
1
dat.
rjucht
docter
om de veste, dit
een bloeiende handels-
aan de kunst werd ge-
vergeten landstadje eens
de machtigen. En morgen morgen
al die luister weer verdwenen zijn en
alles weer
schien weer
waarin
I T
I
docter-om is niet be-
ze is wel in vervulling
verwachtte.
stond, om
psalmgezang.
De voorzanger, die voor zz’t
boerdje” stond! Een man, gebogen
onder huiselijk leed, door ’t verlies van op
één na, al zijn kinderen (v/d. M. K. en
K. v. B.) meester Gysbert Jacobs, School
meester en Voorlezer te Bolsward.
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Salves, de ienich oerbleaune fen in seistal bern.
Om Gysbert Japiks as taelkenner op ’e
rjuchte wearde to skatten, moat men foaral
yn ’t each halde, det it Frysk yn dy tiden
biskoóge waerd as to lomp om for skriuwtael
to brfiken, as to rou en to finbeskaefd seis
om syn klanken troch teikens wer to jaen,
koartom as üngeskikt om bihoarlik stavere
te wirden. Hy het dy klanken bilfistere, for
elk dêrfen in letterteiken oanjown en do de
krêft en ek de swietlfidigens fen ’e tael yn
’t Ijocht steld troch alderhanne forskaet fen
stofie yn us sprake te bihanneljen.
Halbertsma mient, det de Ijeafde for ’t
Frysk en ’t sin om dat to bióefenjen al yn
syn jonge jierren by him wekker makke en
forsterke waerden as gefolch fen de omgong
mei de stêdsskriuwer Sybren Tsjeards Siccama,
dy fen ’t aid Frysk stddzje makke en folie.
Japik Gysberts en sadwaende ek mei de soan
yn oanreitsing kaem. Mar dêr bringt Tsjibbe
Gearts van der Meulen tsjin ynzzIt Frysk
wenne do al net mear yn 'e stêdde, foaral
net under ’e Boalserter boargerij. Ho scoe
sa’n stêdsjonge dêr den hert for krije ’t Het
folie mear kans, det Gysbert to Wytmarsum,
troch it oanhearren fen ’e libbene tael, oan
’t skriuwen en dichten rekke.
Yn syn béste jierren begon er de Ijeaf-
habberij om wirden it ien oan ’t oar te
keppeljen, d. w. s. fen twa en mear
ien to meitsjen, troch se sa mar oan inoar
to plakken. Dêr wier de Hollanske dichter
Hendrik Laurens Spiegel ek in baes yn. It
doel wier, de pittigens fen ’e styl to forheegjen.
Mar dat koarte en pittige gyng han oan ban
mei stroefens en tsjusterens en ’t hie in tige
neidielige ynfloed op ’e fêrsbou. It wird-
keppeljen foei bisunder yn ’e smaek fen syn
greate frjeon Simon Abbes Gabbema, oan
hwaens eardiel üs dichter fierst to folie wearde
takende. Gelokkich, det dizze twa mannen
elkoar net earder kennen learden. Dy Gab
bema wier mei al syn geleardens in nuver
feint, slim forwaend, troch syn forearders
oer ’t hynder tild en den wit men wol, hwer
’t it hiene giet. Oarspronkelikens moast men
by de man alhiel net siikje. Halbertsma
neamt him, nei oanlieding noch wol fen syn
béste wirk: De aep fen 'e Hollanske skied-
skriuwer Hooft.
In jier ef hwet lyn sei Tsjibbe Gearts,
det Gysbert Japiks for mannich Fries fen
ils tiid oars neat wier as in botsense
segaer en for oaren net folie mear as in
albastren byld. Tsjibbe koe der nuver by
kom me, mar wier ’t wol sa fier mis? Hy
hie fen seis op ’t each in bikend segaremerk
en ’t moarmeren byld, dat hjir yn ’e foar-
tsjerke pronket.
Nou woe ’k in mennich foarbylden oan-
helje fit Gysbert Japiks syn wirk, t. s. ut
syn Fryske fersen. Der sit in boel moais yn.
Lessen fen libbenswysheit, dy ’t troch it
segel fen ’e finderfining stimpele en dt ’e
groun fen ’t hert opwald binne, schilderingen
fen natfirtafrielen dy ’t treffe troch inffidd
en wierheit, teikeningen fen maetskippelike
tastanuen, dy ’t djip trochsicht en minske-
kennis forriede, minnesangen, dy ’t by alle
gloed noait fit ’e bén springe, loflieten oer
de greate dieden fen ds oranjefoarsten, sangen
om syn God to forhearlikjen, alle soorte fen
dicht liet er ds nei. Ik ha gebrék makke fen
’e fjirde dtjefte, dy fen Waling Dijkstra yn
’e spelling fen Joast Halbertsma.
Mar hwa ’t dy fêrsen for ’t earst to
hearten ef finder ’e eagen kriget, scil der
net alles fen bigripe. Der kom me in boel
wirden yn foar, dy ’t wy yn ds hjoeddeisk
Frysk net mear brfike. Nou bin ’k hwet
hiel frij to wirk gien. Mei bihald feu ’e sin
ha ’k hjir en dêr in foroaring makke. As’t
net forstien wirdt, het it hiele lézen dochs
gjin doel.
Thans volgde de lezing van eenige
gedichten, o.a. van Kupido Reau-bjuster,
Mftzeboask, Tsjeskmoars Sé-eangstme en
enkele psalmverzen. Onderscheidene ver
ouderde woorden waren door thans gebruike
lijke vervangen, evenwel niet ten koste van
maat en rijm. Ook-werden nog enkele toe
lichtingen gegeven. Spreker eindigde met de
woorden
Hjir haw ik it mei tnyn dtsiikjen
by bliuwe litten. As jimme ’t mei my iens
binne, det ds dichter fortsjinnet mear lézen
to wirden, as nou hart, den is myn moeite
net forlern. Ja, ik scoe my gelokkich achtsje,
as ik der yn slagge wier, om in bytsje gloed
Welke bizonderheid brengt dit nu mee?
Eén dier mannen, die de lange rij vormen
van hen, die na ,/den vreeselijken Februari-
nacht 1580, toen de soldaten door de Koor
ramen klommen en zooveel schoons vernielden”
tot op den huidigen dag toe het Evangelie
lezen... Ja, een van hen, maar meer dan
een dezer, zanger, dichter, bij Gods genade,
evenknie van Vondel. (T. G. v. d. M.)
Zeker, meester Gysbert Jacobs was
De eenvoudige burgerman, sljucht en
yn dwaen en yn sizzen, waarvan
Eeltje zingt
zzYn ’t aide Boalsert stil en from
Tigt oon ’e Kouemerke
Dear wenue alleer uwz Gysbert-om
In tjienne schoalle in tjercke.
By sechtstien hondert trytig om,
Doe wier de man yn weazen
Mar rint er toesen jier jiette om,
Dan wirt syn wirck wol leazen.”
Deze profety van
waarheid. Of liever,
gekomen, maar eerder dan men
Nog geen drie eeuwen zijn vervlogen sinds
de Bolswarder meester-dichter leefde en ziet
een gansche provincie, het heele Friesche
gewest maakt zich op, om hem een eeredag
te wijden.
In stad en in dorp, aan de oevers van
Linde en Boorne, in de kleinste dorpjes aan
het zeestrand, in huiskamer en studeercel
overal wordt nu, onder den invloed der
Gysbert Japiksbeweging, gelezen wat zijn
dichterlijk vernuft schiep. En van alle
kanten hoort men nu hadden we geweten,
dat er zooveel moois te vinden was, zooveel
boert, zooveel ernst, zooveel waars.
het kleine is dit alles
Een huisje aan de
de Koemarkt wordt
van
Bolsward is eene zeer oude stad. Vrij
zeker dateert zij uit de eerste helft der
achtste eeuw, en bestaat zij hoogst waar
schijnlijk reeds meer dan elf jaarhonderden.
In al die lange, lange jaren heeft ons
stedeke veel mee doorgemaakt. Strijd is er
gevoerd, strijd tusschen den adel, de burgerij,
de bewoners der omliggende kloosters,
meermalen weergalmden plein en straat van
krijgsgewoel. Wie eens naleest in de oude
kronieken wat daar staat beschreven, wie
nagaat van eeuw tot eeuw wat Bolsward
moest dulden en ondervinden door onder
linge verdeeldheid en vreemde overheersching,
zal verbaasd staan over de lotgevallen van
de oude Hanzestad aan de Middelzee.
En toch hoe de krijg ook telkens
woedde binnen en om de veste, dit ver
hinderde niet dat zij
stad was, waar veel
daan.
Of wijst men den vreemdeling niet met
welgevallen op die statige St. Maartenskerk,
prachtstuk van bouworde, op de Gothieke
Broerekerk, op dien schat van Koorheer-
banken, van Europeesche vermaardheid, op
dien fraaien preekstoel in eerst gezegde
kerk, op dat mooie stadhuis, op die meester
stukken van steenhouw- en graveerwerk in
de Groote Kerk en op het Stadhuis.
Maar als die vreemdeling vraagtzzWie
bouwde dien toren, wie ontwierp het plan
voor en bouwde de Martinikerk, wie toch
was de kunstenaar, wiens vingeren het
prachtige snijwerk sneden in gezegde koor
banken dan blijven we
schuldig.
De namen der krijgers en edelen zijn be
waard gebleven tot op dezen dag, vruch
teloos zoekt men in de oude archieven hoe
zij heetten, die bouwmeesters, die kunstenaars
met hamer en beitel en grifpen.
Evénwel, al is van hen niets meer over,
zelfs de naam vergeten hunne werken
volgen hen na.
Allen zijn niet vergeten. Van enkelen
dier hoog begaafden, wier leven gewijd was
aan de beoefening van het schoone, op welk
gebied dan ook, zijn niet alleen hunne
werken, maar ook hun namen bewaard ge
bleven.
Zoodra het tijdperk der Renaissance aan
breekt, wordt er vrij geregeld geboekstaafd,
wie zich verdienstelijk maken voor S. P.
Q. B.
Wij weten nu vrij nauwkeurig, wie in
dien tijd beitel, mes, graafijzer, ganzeveer of
teekenstift hanteerden, ’t Is niet onbekend,
wie die ^gesteenten” beitelden, welke in de
Groote Kerk zijn saamgebracht, we weten
wie kunstvolle orgels met even kunstvolle
versieringen plaatste in de kerken en wie
ze bespeeldende namen worden genoemd
van de mannen die in de jaren 1660, 61
en 62 dien prachtigen preekstoel vervaar
digden welke predikanten de kanseltrappen
het eerst beklommen teneinde het woord der
waarheid te spreken, zijn ons bekend, we
weten welke voorzanger toen voor #’t boerdje”
en welvaart, toen haar schepen brachten en
haalden kostbare ladingen naar en van zuster
steden uit het Hanze-verbond.
’t Is in afwachting der komende dingen.
Heden zal het weer door de straten zien
gaan, die mannen en vrouwen uit het tijd
perk van bloei en eere, gekleed in hunne
karakterestieke gewaden. En menig burger
en menig burgeres zal aandoen het kleed en
den schijn van zoovele zijner eerste ingezete
nen, die reeds lange rusten onder de zerken
in hare trotsche kerken.
Dan zal Friesland kunnen aanschouwen
hoe groot Bolsward was, hoe het nu schier
geteld werd onder
zal
gaat
zijn gewonen gang, zal het mis-
een honderdjarige slaap zijn
het zal dommelen?
Reeds vroeg is alles één leven en bewe
ging. Te tien ure heeft de Feestcommissie
zich met het bestuur der Krite naar het
Tramstation begeven, voorafgegaan door het
Stedelijk Muziekkorps. Daar zijn de gearri
veerde hoofdbesturen der beide Fryske Sel-
skippen, juryleden en genoodigden verwel
komd, om straks ter zzDoele” op te gaan.
Daar wordt gehouden de greate gearkomste
fen de leden fen it Selskip for Fryske tael-
en Sknftenkennisse, it haedbisljür fen it
Christlik Frysk Selskip en bistjuren fen oare
Fryske Selskippen, yn en buten Fryslan, mei
gasten.
't Was er zoo vol. Velen konden geen
zitplaatsen verkrijgen. En toch was ’t er
gezellig. Oude vrienden ontmoetten elkaar,
kennis werd gemaakt of vernieuwd, allen zijn
vol verwachting naar de komende dingen.
Het Friesche bloed is warm, de oud-Friesche
geest is vaardig over allen.
De Foarsitter fen it Frysk Selskip, de hear
O. Wielsma neemt het woord en zegt onge
veer het volgende:
Friezen en Friezinnen, Feestgenoaten!
Ik rop jimme allegearre in wolkom tal
It docht yen siker goed, to sjen, det wy sa
machtich by inoar komd binne, om it oan-
tinken to earjen fen in great man. De fin-
forskilligeus for alles, hwet us tael oangiet,
het by follen pleats makke for bilangstelling.
En der is groun, om te hoopjen, det hjar
getal geandewei oanwinne scil. Ek de dei
fen hjoed kin der in boel oan tadwaen.
Mei ’t sa wezel
Nou ’t us selskipsdei gearfa.lt mei dit feest,
ja, apart dêrom forsteld waerd, scil men fen
my in wird forwachtsje oer Gysbert Japiks.
Ik scoe seis ek net witte, ho ’t dat oars
moast en meitsje dêrom dalik mar in bigjin.
De nam me fen fis greate dichter kaem
elk, dy ’t mei krantsjen pielt, yn ’e léste
wiken faek finder ’e eagen. Men hearde ’m
alle gedurigen neamen nei oanlieding fen ’t
jinge, dat hjir te Boalsert op it ton set waerd.
Oars gyng dat sa drok net.
Hwet der fen him to fortellen fait, habbe
wy for in goed part to tanken oan Joast
Halbertsma, dy ’t mei syn skerp oardiel,
syn fêste wille en taei gedild, socht en sneupt
het, hwer ’t hwet en hwer ’t neat to finen
wier en binammen de aide pompieren fen ’e
stêd Boalsert finderst boppe helle, om de
Friezen ’t ien en oar fen Gysbert-om witte
to litten.
Ek de hear J. van Loon Jsoan het yn
det opzicht greate fortsjinsten. Dy foun yn
it tsjerkerekkeningsboek fen Wytmarsum, det
Gysbert Japiks dér fen April 1625 oant
Maeye 1635 as skoalmaster stie.
Gysbert Japiks is to wrfild kommen yn ‘t
jier 1603. It hfis, hwer ’t er berne waerd,
stiet hjir yn ’e Wipstrjitte. Syn heit wier
Japik Gysberts fit it geslacht fen 'e Holkema’s;
syn mem hiet Anke Willems. Fen dit pear
wier Gysbert, nei ’t men mient, it fildste bern.
Der is in bjuster lyts bytsje bikend fen
syn berne en feintetiid. As jonge gyng
er to skoalle by Michiel van der Malen, dy
’t hy letter as skoalmaster opfolge.
Men wit net, ta hwet fak de lilden hjar
soan opliede lieten. Ut syn wirk blykt, det
hy Latyn en Gryksch forstie en ek fortroud
wier mei Fransk, Ingeisk en Dfitsk. Yn 1637
waerd hy to Boalsert bineamd as skoalmaster
en hy het dy post waernommen oant 1666.
Yn dat jier stoaren hy en syn wiif, Sijke
Salves, oan de pest en tagelyk hjar soan
Door de macht van
tot stand gekomen.
Wipstraat, vlak over
geveild. Staat niet hoog. Onderwerp
gesprek. Als ’t niet veel duurder wordt,
wilde ik ’t koopen. En dan ’n steen in
den muur gezetzzIn dit huisje is Gysbert
Japiks geboren.”
Wat als klein bewijs van piëteit was be
doeld is het donné geworden van een groot-
sche hulde aan den Frieschen zanger.
Ging van den ouden heer Bouwe Bölger
gezegd idéé uit, ’t was de zz Krite Boalsert”
die den opgeworpen bal ging opvangen en
dien kaatste aan ’t adres van ’t Frysk
Selskip.
Dit was de ouverture van de Friesche
Opera, die heden in onze stad wordt afge
speeld zzSljuecht in Rjuecht”, of hoe
Boalsert hjar greate mannen eart 1
Waar het ons gegeven was in de laatste
weken, in meerdere artikelen over Gysbert
Japiks en zijn werk te spreken, kunnen we
eene uiteenzetting van zijn leven en streven
hier gevoegelijk achterwege laten. Herhaling
zou verveling kunnen meebrengen.
Heel Bolsward, heel Friesland heeft zich
opgemaakt feest te vieren. Dizze dei woe
men net stil foarby gean litte”. Allen hebben
meegewerkt aan de voorbereiding voor den
dag. De laatste hand is gelegd aan terrein
en lokalen, kritisch heeft het oog der Com
missieleden alles nog gemonsterd, of er ook
iets vergeten zou zijn. Alles is in orde.
Wees dan gegroet, die van elders getogen,
Bolsward in feestdos aanschouwt;
Mocht ’t op Uw warme belangstelling bogen,
Billijk dat ’t ook in zijn tooi zich ontvouwt.
Zijne bevolking ontvangt U vol vreugde,
Biedt U het welkom met hartlijken zin,
Op zoo een feestdag als weinig haar heugde
Haalt zij als juichende gastvrouw U in.
Bolsward is in feestdos. Van torentrans
wappert vroolijk het dundoek, straat en gracht
is één kleurenmengeliug van rood, wit en
blauw; af en toe is ffde flagge mei de Swanne-
blommen” uitgestoken, ’t Oude stedeke
schijnt zich te herinneren de tijden van macht
A
4
Bolswardsche Courant
‘lil
i
I
is
I
I
I
I
