lieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
No. 7.
Verschijnt Donderdags en Zondags. 50ste Jaargang.
1911.
li
POLITIEK OVERZICHT.
el
Zondag 22 Januari.
UIT DE PERS.
BINNENLAND.
t’L
VOOR
£l
afzonderlijke
werken kunnen, en daarvan blijk
Fr.
de billijkheid en andere
geene
juist
leert deze
A
1
k
de
reke-
de vaste arbeider,
uitgesloten.
Straatroovers gepakt.
buitenman had gisteren in een café
oude stad kennis gemaakt met drie
de publieke
de L. U.
IU
1
1
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Y
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
om van
conservatieve drommen in den lande en werd
die ook aan Enk huizen niet gespaard. On
gehoorde dingen gebeurden er, de publieke
zaak werd publiek besproken Eerst trad Dr.
Jan Zürcher op om zijn woord te spreken;
die begaafde artist behoort niet meer tot de
levenden. Toen hield de Hr. Burger, thans
hypotheekbewaarder te Winschoten, als wij
ons niet vergissen, eene politieke lezing, en
ouderen van dagen kwamen u met bedenkelijk
hoofdschudden vertellen, dat een zoo hoog
geplaatst man als „de ontvanger van regi
stratie” in een herberg over politiek gesproken
had 1 Daarop eene politieke lezing van Mr.
Treub en eindelijk de Hr. Domela Nieuwen
huis. Maar toen dachten de goedige regeerders,
dat de wereld verging en de vader van het
Nederlandsch socialisme kon geen zaal krijgen
om in te spreken, en moest zich tevreden
stellen met... De Bierstal. Zoo heette toch,
als ons geheugen ons niet in den steek laat,
die localiteit. En nu spreken wij nog niet
eens van de anti-revolutionaire vergaderingen
in die jaren gehouden.
PRINS JORIS schrijft in de Enkhuizer
Courant het volgend
We zijn in de politiek tegenwoordig vrij
wel op het doode punt. Al schijnt dit eene
paradoxe uitspraak, waar het in de Tweede
Kamer staat 59 tegen 41 en in de Eerste
Kamer 32 tegen 18het is eenmaal zoo en
niet anders. Dat de verkeerde partijgroe-
peering hier de schuld aan heeft, behoeft
niet herhaald te worden. Beter dan duizend
vertoogen heeft de Bakkerswet het in de
Tweede Kamer doen zien, hoe de coalitie
onmachtig is tot sociale hervormingen, hoe
Lohman en Idsinga lijnrecht stonden tegen
over Aalberse en Brummelkamp. En wat de
Eerste Kamer betreft, daarin is de coalitie-
meerderheid sinds Dr. Kuyper dat lichaam
in strijd met den geest van onze Grondwet
ontbond, heelemaal den tel kwijt. Zichzelf
geheel als eene andere Tweede Kamer be
schouwende, loopt ze de Regeering tusschen
de beenen, en kegelde mir nichts dir nichts,
een man als minister Nelissen uit het mini
sterie en weigerde den 17den predikant aan
Rotterdam. (Het laatste heeft ons allerminst
gespeten, al was het voor de Rechterzijde in
de Eerste Kamer, uit een politiek oogpunt
bekeken, eene aller on verantwoordelij kste daad.)
We zijn wezenlijk op het doode punt;
met eene politieke constellatie als de huidige
is het waarlijk geen wonder, dat er
kracht van de Regeering uitgaat.
Daarbij komt dat de meerderheid van
tegenwoordige Regeering per slot van
ning met heel weinig stemmen is verkregen.
De Rechterzijde werd in 1909 van minder
heid meerderheid, ze kwam van 49 op 60
door de verovering van de volgende elf
districten Enkhuizen, Amsterdam II, Am
sterdam Vil, Amsterdam VIII, Enschede,
Gorinchem, Haarlem, Kampen, Rotterdam
IV, Rotterdam V en Utrecht II. Deze
districten werden respectievelijk door de ker-
kelijken gewonnen met 223, 201, 139, 171,
149, 309, 56, 1286, 559, 458 en 633
stemmen maakt gezamenlijk 4184 stemmen.
Nu kunnen we Kampen gerust buiten be
schouwing laten. Als dit district in 1905
zich voor den Hr. Reyne verklaarde was dit
niet omdat de meerderheid Links was, maar
enkel en alleen omdat de Christelijk-Histo-
rischen aldaar tot geen prijs op Prof. Noordtzij
wilden stemmen. We spreken dus nu maar
over tien districten, waarin de overwinning
dus behaald werd met gezamenlijk 2898
stemmen. Trekt men, wat voor eene zuivere
berekening noodig is, van die 2898 stemmen
nog de sociaal-democratische af, die zich in
Utrecht II en Rotterdam IV bij de herstem
ming hebben onthouden, alsmede de liberale
stemmen die in Amsterdam II op den Hr.
Snoeck Henkemans zijn uitgebraciit of zich
onthielden (bij dit alles de verkiezingen in
1905 tot grondslag van berekening nemende)
dan blijven van die 2898 niet meer dan een
dikke 1600 over. Van die 1600 behoeft
men de helft 1 slechts om te zetten om
de zetels terug te winnen. De kolossale meer-
“aërheid, die de coalitie heeft, berust dus
fcitelijk op even 800 stemmen. Wel een
bewijs hoezeer we op het doode punt geraakt
zÖn-
van de kiesbe-
die werken
Gaasterland, 19 Jan. Evenals verleden
winter heerscht ook thans de griep hier
weer in erge mate. Bijna elk huis heeft
patiënten. Gelukkig is de ziekte minder
ernstig van karakter dan een jaar geleden.
Heerenveen, 19 Jan. Hij had gezegd,
dat het uit was tusschen hen, maar z ij
wilde niet van hem afzien en sprak van in
’t water springen, zooals meer en meer ge
bruikelijk schijnt te worden bij ’n dergelijke
liefdes-crisis. Hij geloofde daar niet zoo
stellig aan, wilde in elk geval door zoo’n
bedreiging zich niet van z’n stuk laten
brengen. Maar hij durfde toch ook niet
gerust naar huis gaan en bleef rondloopen
laat in den avond.
’t Was reeds over elf en nog was het
meisje niet in haar dienst terug. De heer
des huizes ging eens naar haar uitzien, trof
den vrijer op straat, vernam van dezen met
welk dreigement bet meisje van hem was
weggegaan en kreeg tevens aanwijzing waar
ze waarschijnlijk te vinden zou zijn. Zoek
maar eens bij het Blauwedorpsbruggetje, zei
de vrijer. Zelf wilde hij echter niet mee.
Een buurman, die nog op was, werd met
het geval in kennis gesteld, een nachtwacht
kwam er ook bij, en toen vond men inder
daad het meisje bij genoemd bruggetje in
het water, niet zoover, dat ze verdrinken
kon, maar wel ’t was inmiddels half
twee in den nacht geworden geheel ver
kleumd. Ze werd op het droge gehaald en
dr. P., inmiddels opgeklopt, kwam naar
haar zien.
□ogenschijnlijk heeft bet langdurig koude
bad haar niet veel gehinderd. Maar of T
ook geholpen heeft ter bekeering van den,
vrijer Zoo niet, dan is van een herhaling
ook niet veel baat te verwachten.
Hepk. Nieuwsbl. v.
Sneek. Woensdagmorgen kreeg de oudste
zoon van den heer K. G. alhier onder de
les in de H. B. School van een kameraad
een. ledigen huls van een revolverpatroon.
’t Jongmensch onderzocht met een speld
of er zich nog iets in het ledige voorwerp
bevond. Plotseling ontbrandde ’t zich nog
daarin bevindend dynamiet, met het treurig
gevolg dat ’t oog van den leerling door de
vlam werd getroffen. De vader ging met den
patiënt naar dr. B., die ’t noodig oordeelde
het gekwetste oog terstond onder behandeling
van den oogarts, dr. R. te Leeuwarden, te
stellen. Deze achtte den toestand van het
oog zorgwekkend, maar kon voorloopig niet
anders constateeren dan dat ’t hoornvlies
vrijwat was beschadigd. Of de pupil ook heeft
geleden, of het oog al dan niet behouden
zal blijven we hopen met de in spanning
verkeerende ouders, dat er uit Leeuwarden
spoedig gunstige berichten mogen komen.
In de voorwaarden van verhuring van
landerijen, eigen aan de gemeente Schoterland,
zullen voortaan bepalingen worden opgenomen
nopens de vergoeding van eventueele water
schade.
De gemeente zal dan als verhuurster
de helft dier schade dragen.
Zwendel.
In den Gelderschen Achterhoek worden in
de laatste dagen bij voorkeur katholieken
door personen bezocht, die met schilderijen
venten, waarvoor zij 2 a 3 gulden per stuk
vragen, onder voorgeven daartoe te zijn ge
zonden door de R.-kath. St. Jozefvereeniging
te Boxmeer, welke de Fransche klooster
zusters, die zich daar vestigen, wil helpen
om een klooster te bouwen.
Bij onderzoek bleek het verhaal onwaar.
De schilderijen zijn hoogstens eenige dubbeltjes
waard.
Algemeen kiesrecht, een afwijsbare eisch
van het oogenblik, dat schreven de H.H. de
Kanter, Patijn, Rinks reeds in... 1903. Enfin,
komen zal het er, en daarmee de toenemende
belangstelling in het vertrouwen in de Regee
ring, geschraagd door eene volksvertegen
woordiging, die inderdaad vertegenwoordigt
het geheele Nederlandsche Volk. Maar dat
zal nog altijd op veel tegenstand stuiten.
Want Holland is nu eenmaal lange jaren
geweest en nog het land van het onder-onsje.
En het zou zeer onbillijk zijn om niet te
erkennen dat de kiewet Van-Houten, welke
gebreken haar ook mogen aankleven, krachtig
heeft medegewerkt om in echt Thorbeckiaan-
schen geest aan vele onder-onsjes den kop
in te drukken.
Als wij aan de invoering van de kieswet
van Houten deuken, vlieden onze gedachten
onwillekeurig naar Enkhuizen terug, waar
zooals in alle Noord-Hollandsche steden van
dien tijd het onder-onsje welig bloeide. In
1891 toen het Kabinet-Tak optrad, dat de
groote uitbreiding van het kiezerscorps zou
geven, ging er een groote schrik door de
willen en i
geven, zal ons kiezerscorps eene zoo groot
accres geven, dat wij stellig over het doode
punt heen rakenwordt daarbij dan de
Evenredige Vertegenwoordiging ingevoerd,
dan behoeven er ook geene monsterverbon
den bij de stembus meer te worden aange
gaan.
Zooals ons kiesrecht nu is, kan door de
wisselende stembus wel de regeering van
Links naar Rechts verplaatst worden, maar
krachtige Regeeringen kunnen met dit kies
recht niet meer bestaan. Juist door de uit
breiding van 1896 is de finale uitbreiding
urgenter geworden dan ooithet Nederland
sche volk nuchter aangelegd en weinig ver
lekkerd op juridische spitsvondigheden, kan
maar geene wet begrijpen, die aan Jan, die
in het onderhoud van vrouw en van kinderen
door noesten arbeid voorziet, het kiesrecht
geeft, terwijl ze het aan Piet, die in dezelfde
omstandigheden verkeert, maar gedwongen
een kwartje in de week minder verwoont,
onthoudt. Om van de dwaasheid niet te
spreken, dat de ondernemende arbeider, die
niet op het werk zit te wachten, totdat het
naar hem toe komt, maar die ’t zelf opzoekt,
dan hier dan eldersdie dus losse arbeider
is, maar dikwijls heel wat meer verdient dan
van zijn burgerrecht is
Een
in de
Amsterdammers, die zich bijzonder gastvrij
betoonden. Men dronk een glas en nog een
glas, op de kennismaking, tot op voorstel
van hel drietal werd besloten dat men ge
zamenlijk een vierden „kennis” zou opzoeken.
Onder dit voorwendsel lokte het edele trio
zijn slachtoffer naar een afgelegen Amster-
damsche buurt, het Realen-eiland, en daar,
aan het einde der Vierwindenstraat, wierpen
de helden den buitenman in een pakhuis
kelder en ontroofden hem zijn portemonnaie
met ruim vijf-en-twintig gulden.
De aangerande kon zioh zeer juist her
inneren hoe de drie mannen er uitzagen.
Na hiervan eene volledige beschrijving ge
geven te hebben, togen eenige rechercheurs
dadelijk op onderzoek uit, met het resultaat
dat zij des avonds nog de aanranders arre-
steeren konden. Het zijn drie bootwerkers,
zekere J. D., G. D. en P. J. v. G., resp.
wonende in de Koestraat, Buiten-Bantammer-
straat en O.-Z. Kapelsteeg.
Zij zijn in verzekerde bewaring gebracht,
Er is maar één middel om van dat doode
punt af te komen en dat is de invoering
van Algemeen Kiesrecht. J uist zooals de
Grondwetsherziening van 1887 den weg
baande voor eene nieuwe kieswet, die, al is
er veel op aan te merken, nieuw politiek
leven bracht, al zou de aanneming van de
kieswet-Tak ons afdoender hebben geholpen,
juist zoo vraagt het huidige tijdperk naar
eene nieuwe uitbreiding van kiesrecht, die
zeker wat het »z«>2«e»kiesrecht betreft de
finale zal moeten zijnover vrouwenkies
recht zullen wij nu maar alleen dit zeggen,
dat wij dit ook geregeld willen zien bij de
wet, terwijl onze Grondwet zoo zal moeten
worden gewijzigd, dat bij geleidelijke invoe
ring daarvan de mogelijkheid van uitbreiding
tot aan de grenzen, die voor mannen gelden,
verzekerd is.
Maar reeds de uitbreiding
voegdheid tot alle mannen
Tak viel en van Houten nam zijne taak
over, en de invoering van zijne kieswet bracht
nieuw leven in de brouwerij. Mr. Goeman
Borgesius hield met ongekend succes eene
politieke lezing over doel en streven der
Liberale Unie, het was in 1896; de H.H.
Nolting en Kouveld kwamen propaganda
maken voor de sinds dien overleden radicale
partijkortom het was Enkhuizen’s Sturm-
en Drangperiode, en weinige weken nadat
de nieuwe kieswet-van Houten was ingevoerd,
hield Kiesrecht is Kiesplicht, dat gewoon was
te vergaderen met anderhalven man en een
paardekop, eene vergadering waarop bijna
200 leden aanwezig waren. En wie zal ont
kennen, dat die verhoogde belangstelling
Enkhuizen niet is ten goede gekomen, al
zal natuurlijk niemand voorbijzien, dat elke
actie, die op eene reactie volgt, wel eens iets
te ver gaat.
Wat voor ons,
voordeelen onbesproken latende, in het Alge
meen Kiesrecht zoo aantrekt, is de grootere
belangstelling, die daardoor voor
zaak ontstaat. Het Rapport van
zegt het zoo juist: „Het stembiljet heeft
opvoedende kracht. De practijk der verkie
zingen bevordert op den duur de politieke
ontwikkeling. Een volk, dat lange jaren
politieke rechten heeft gehad,
begrijpen en op oordeelkundige wijze gebrui
ken. Het genot van de rechten des Staats
burgers kweekt het besef van de plichten
des Staatsburgers. Te zeer wordt thans nog
bij zeer velen in het kiesrecht uitsluitend
een middel gezien om de macht van den
Staat dienstbaar te maken aan de behartiging
van de belangen der eigene klasse te weinig
wordt begrepen, dat dit recht beoogt niet
het belang van hem, wien het wordt toe
gekend, maar dat van den Staat, van het
organisme, waarvan allen deel uitmaken,
welke plaats ook in de maatschappij be-
kleedend.”
En aan hen die nog altijd vreezen voor
de uitbreiding van kiesrecht (nu nogher
innert hetzelfde Rapport: „Nu is, blijkens
de geschiedenis, het Nederlandsche volk een
tegelijk vrijheid- en ordelievend volk, aan
zijn dynastie door hechte banden verknocht,
en zijn kracht zoekend meer in rustigen
arbeid dan in het najagen van staatkundige
en sociale droombeeldeneen volk ook,
waarbij partijschap en politieke hartstocht op
den duur het gezond verstand niet kunnen
verduisteren. Het is niet het minst op dien
grond, dat wij voor Nederland het Algemeen
Kiesrecht niet alleen aanvaarden als een
onafwijsbaren eisch van het oogenblik, maar
daarin tevens een waarborg zien voor eene
krachtige en gezonde verdere ontwikkeling
van ons nationaal leven.”
Maar de slechte raadgever bij alle nieuwe
verschijnselen,^ die zich in de maatschappij
voordoen, de vrees, was weldra van velen
geweken en Domela Nieuwenhuis, eenmaal
smadelijk tot den „Bierstal” veroordeeld, trad
weinige jaren later op in het politieke lokaal
bij uitnemendheid, waarin velen onzer eerste
mannen zich hebben laten hooren, èn Bor
gesius, èn van Houten, èn Troelstra, èn
Talma, te weten in het Park. En de machts
hebbers in de Centrale Liberale van 20 jaar
geleden, die een heilzamen af keer hadden
van „’t spreken in herbergen over politiek”,
waren binnen korte jaren tot de overtuiging
gekomen, dat niets beter is dan dat de
publieke zaak publiek behandeld wordt.
En zoo is het. Geene Regeering staat
vaster dan die, waarvan het geheele volk kan
zeggen Ze zit daar ook met onzen wil. En
meegewerkt te hebben tot de vorming van
het Kabinet in dien zin, dat men als kiezer
mede invloed uitgeoefend heeft op de kleur,
die het volgens onze constitutioneele ge
bruiken moet hebben, leidt tot belangstelling
in de daden der Regeering en het vragen
naar het waarom daarvan. Wee hun, die het
volk kunstmatig in den slaap houden, want
uit dien kunstmatigen slaap wordt het hoogst
onaangenaam wakker. En als wij Nederland
gelukkig kunnen prijzen als het land van
vrijheid en orde, waar nimmer een anar
chistische aanslag werd gepleegd, dan is daar
van zeker de oorzaak, dat de volksvrijheden
hier steeds geleidelijk zijn uitgebreid. Maar
met het kiesrecht zijn wij ten achter. Thor-
becke had gemeend, dat het reeds vóór de
20ste eeuw zijne intrede zou doen. Dus in
naam van onzen grooten voorganger Thor-
becke, OP VOOR HET ALGEMEEN KIES
RECHT!
Bolswardsche Courant
