Uieuws- en Advertentieblad
Bols ward en Wonseradeel.
KOKEN OP GAS.
1911,
50ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 33.
Zondag 23 April.
SCHADE.
Ingezonden.
VOOR
afzonderlijke
bool
Bolsward, April 1911.
’t
het
en
op
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
TÜBERCULOSE-BLOEM.
L. S.
Evenals het vorig jaar stelt het Bestuur
van de Vereeniging «Het Groene Kruis”
alhier, zich voor, door het verkoopen van
de TUBERCULOSE-BLOEM, de kas der
Vereeniging te stijven en zoodoende mogelijk
te maken, dat de bestrijding der tuberculose
hier ter stede steeds krachtiger kan worden
ondernomen.
Het Bestuur van de Nederlandsche Centrale
Vereeniging tot bestrijding der tuberculose,
welke den verkoop over het geheele land
regelt, heeft bepaald, dat de weldadigbeids-
bloem op 29, 30 April en 1 Mei verkocht
mag worden. In 1910 is met het verkoopen
dezer bloempjes wederom schitterend bewezen,
dat «Eendracht macht maakt”.
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad ie telefonisch aangesloten onder No. 4.
Woensdagavond werd, op initiatief van
de Directie onzer gasfabriek in «de Doele”
een openbare vergadering gehouden, waarin
voor belangstellenden zou worden verklaard
en aangetoond, dat het gas voor het koken
in de huishouding uitnemend geschikt is,
en dat het bij doelmatig gebruik, niet duur
is. Van de gelegenheid, onze huismoeders
aangeboden, scheen eerst al zeer weinig ge
bruik te zullen worden gemaakt, althans te
ruim 8 uur waren er nog bijna geen toe
hoorsters verschenen. «Het loopend kwar
tiertje” werd hier weer zeer nauwkeurig in
acht genomen, want toen even later de heer
Ochtman, directeur der gasfabriek de ver
gadering met een korte verklaring van het
doel dezer bijeenkomst opende, waren toch
nog al verscheidene dames, en ook eenige
heeren, aanwezig. In de voorzaal der Doele
was door de heeren Th. H. v. d. Meulen
en J. Westerbaan een. collectie gaskomforen,
fornuizen, kachels, branders, lampen enz.
geëtaleerd, en daar had men vooraf een
kijkje genomen.
In de Doelezaal was op een verhevenheid
een installatie der verschillende gasgarnituren
aangebracht, waardoor op practische wijze
bet gebruik dezer garnituren zou worden
verklaard. Eenige schaaltjes met gebak, een
taart, benevens de ingrediënten voor een
maaltijd stonden daar bij, zoodat gezicht,
gehoor en smaak zouden worden vergast.
Als Spreekster trad op Mej. SPRENGER
van Haarlem, terwijl Mej. OPPENHEIMER
van ’s Gravenhage behulpzaam was, bij het
bereiden van den maaltijd.
De Spreekster verklaarde met veel ge
noegen te zijn overgekomen om dit onder
werp te behandelen, want zij acht het van
veel belang, dat de huishoudingen practised
zijn ingericht, en daartoe kan het koken op
gas zeer zeker dienen, te meer daar het ge
bruik van gas niet alleen doelmatiger, maar
ook goedkooper uitkomt, dan het gebruik
van gewone kachels met turf-en kolenvuren.
Het komt er evenwel zeer op aan, dat men
een juist gebruik weet te maken van de
gaskookstellen en ook deze van goede soort
dienen te zijn. Onderwijl zij hierover het
een en ander hoopt te verklaren en aan te
toonen, zal er een maaltijd worden gereed
gemaakt, voldoende voor 5 a. 6 personen.
Die maaltijd zal bestaan in soep, aardappelen
met vleesch en een groente. De benoodigd-
heden staan hiervoor klaar, maar zijn nog
geheel niet op ’t vuur geweest. Door een
gasmeter zal worden aangewezen hoeveel liter
gas noodig zal zijn geweest voor ’t koken
van soep, aardappelen, groente en ’t braden
van 't vleesch. ’t Zal blijken, dat door ’t
gebruik van den gasoven en een kookstel
dit alles in korten tijd gereed kan gemaakt
worden, en de prijs van gas voordeeliger uit
komt, dan petroleumstellen of gewone kook
kachels.
Onderwijl nu hare assistente begon te
koken en te braden, behandelde de Spreekster
het gebruik van kookplaat en gasoven. Zij
wijst er op, dat men bij gebruik van gas,
de warmtebron steeds direct te zijner be
schikking heeft. Het aanmaken van kachels,
het halen van de turf of kolen neemt tijd,
terwijl men ’t gas slechts heeft aan te steken
om terstond de vlam beschikbaar te hebben.
Dan is ’t ook heel zindelijk in 't gebruik.
Als de spijs gereed is, of ’t water kookt,
kan men de kraan maar sluiten, terwijl de
kachel, die gedurende het aanmaken al brand
stof nam, ook na het koken nog doorbrandt,
zoodat hier dus eigenlijk verkwisting van
brandstof plaats heeft. Dan staat bij gas
de pot of pan direct boven de warmtebron,
en dit is ook al weer een reden, dat er
minder warmte nutteloos verloren gaat. Gas
geeft dus tijdbesparing en geldbesparing, tijd
besparing ook nog doordat men de toestel
len niet behoeft schoon te maken, terwijl
ook geen bergplaats voor brandstoffen noodig
is, wat voor kleinbehuisden, vooral in de
steden, ook wel in aanmerking dient te
worden genomen. Het koken op petroleum
stellen is ook minder practisch dan op gas,
petroleum geeft altoos eenigszins onaange
name lucht van zich, eischt voortdurende
reiniging der stellen, en is ook niet goed
kooper dan gas, zelfs iets duurder. Bij ge-
Bolsward nam toen eene eere-plaats in
onder de rij der zuster steden.
Verkocht werden 3000 bloempjes.
Evenwel dient vermeld te worden, dat
Wonseradeel, toen nog niet georganiseerd op
het gebied der tuberculose-bestrijding, eene
welkome helpster was.
Thans heeft het Bestuur 2000 bloempjes
besteld, in het volle vertrouwen, dat deze
weder alle verkocht zullen worden.
Komt dan allen, ouden en jongen, armen
rijken, ieder weder zijn dubbeltje geofferd
het altaar der naastenliefde.
Ai, gaat niet voort
Door deze poort,
Of helpt een luttel dragen.
Het Bestuur hoopt weer op de zoo ge
waardeerde medewerking van een aantal jonge
dames, om hem in dezen behulpzaam te zijn.
Toonen dan Bolsward’s ingezetenen weder
om, dat zij sympathie gevoelen voor het
werken van het «Groene Kruis”, het sym-
van naastenliefde en christenplicht.
Het Bestuur
D. TER HENNE, Voorzitter.
A. BANNING.
H. BEEKHUIS.
F. de JONG.
J. MOOD.
A. BOUMA.
II. W. WITTE.
Mej. F. v. RINGH, Secretaresse.
A. HOMMES,
Penningmeesteres.
In de Bolswardsche Courant van 16 April
j.l. verscheen onder de rubriek «Ingezonden”
een schrijven van den heer M. Wierda met
betrekking tot «mond- en klauwzeer”. In
duidelijke taal wordt door den schrijver als
man uit de praktijk de genoemde ziekte be
sproken. Het is al wéér een stem die zich
verheft tegen de thans gevolgde richting van
bestrijding, tegen het «afmaking-systeem”.
’t Is te begrijpen. Want hoe groot is toch
de schade, die door ’t volgen van dit systeem
van bestrijding ontstaat. Had men nu nog
aldus de ziekte kunnen beperken tot enkele
gevallen, wie zou hebben geprotesteerd
Doch telkens blijkt uit de dagbladen, dat
ondanks de genomen strenge voorzorgen,
weer nieuwe gevallen worden geconstateerd.
De meening wint dan ook al meer en meer
veld, dat de ziekte niet meer wordt gekeerd.
Ik sprak zoo juist van groote schade. En
dat is ’t, wanneer men denkt aan den plotse-
lingen stilstand van ’t bedrijf; verlies van
materiaal dat na inspanning van lange jaren
in betere conditie is gekomenenzoovoort.
Bij deze quaestie zijn echter nog meerdere
belangen betrokken en hierop wenschte ik
eens te wijzen.
Waar de ziekte opgemerkt is, daar wordt
van overheidswege een kring gesloten, waar
binnen handel en vervoer van vee wordt op
gesloten. Men gaat over tot sluiting van
vee- en jaarmarkten. Thans is Joure reeds
gesloten. Drachten is gesloten. Men ver
telt mij, dat toen dezelfde ziekte eenige jaren
geleden ook heerschte, Bolsward is gesloten
geweest, doch Leeuwarden niet, Sneek niet.
Waarom nu de markt op de eene plaats wel
toegelaten en op eene andere plaats die in
dezelfde omstandigheden verkeert, niet
Verder bedenken wij eens dat verscheidene
inwoners van Bolsward een bron van inkomsten
hebben in het bezoek aan onze weekmarkt.
Wat is er heden nog overgebleven van de
drukte van vroegere jaren De waag c.s. lijkt
wel uitgestorven. De veemarkt beteekent nog
iets, voornamelijk in AprilMei en in 't
najaar. Het bezoek in de stad is verminderd
en onder dit alles hebben verschillende zaken
geleden. Wanneer nu wat toch best
mogelijk is het mond- en klauwzeer in
de nabijheid onzer stad uitbreekt, wat zal
dan gebeuren Mijn zegsman, zoo straks
genoemd, vertelde mij dat Bolsward een vorige
maal 2 maanden was gesloten geweest. Ge
beurde nu zoo iets weer, dan mag men
gerust verwachten dat behalve het verlies
aan inkomsten gedurende dien gesloten tijd,
de weekmarkt, die reeds toch zoo armbloedig
is, nog meer zal verkwijnen.
Juist in dien toestand van uitputting is
den slangen worden ontraden, wijl men
daarbij de kleine gebreken niet zoo goed kan
ontdekken, en dit tot gasverlies kan leiden.
Thans werd overgegaan een liter water te
koken. In tien minuten tijds was met 33
liter gas dit doel bereikt. Wijl 1000 liter
gas 7 cent kost, bij muntgas 8 cent ziet
men dat het slechts ruim t/5 cent kost.
Wanneer, als ’t kookt de kraan bijna wordt
dicht gedraaid, kan men het met een zeer
klein gasverbruik toch aan de kook houden.
Ook dit werd met een proef aangetoond.
De Spreekster gaf daarna nog verschillende
aanwijzingen over het gebruik der ringen
en roosters op de kookplaten, alsmede over
den doelmatigsten vorm der kookpannen. De
emailpannen van de merken «Weismuller”
en «Kosmos” zijn o.a. als deugdzaam bekend.
Als kookpannen voor aardappelen zijn de
ijzeren pannen nog 't beste. Aluminium-
pannen zijn wel goed en zijn dun, zoodat
het er spoedig in kookt, zij hebben echter
dit tegen, dat zij niet met soda kunnen
worden gereinigd.
Ten laatste worden nog de gasstrijkijzers
behandeld. Twee soorten er van zijn aan
wezig. Het een is de gewone massieve strijk
bout, met afneembaar handvat. Deze behoort
op een brander van langwerpig model verhit
te worden. Op een gewonen brander gaat
te veel warmte verloren. Een tweede soort
is een hol ijzer, dat om een gasvlam ge
schoven wordt, om het heet te krijgen.
Deze twee soorten kan Spreekster wel aan
bevelen, een derde type bestaat nog, waarbij
in het ijzer een gasvlam brandt gedurende
het strijken, doch dit wordt als schadelijk
voor de gezondheid der strijksters, niet aan
bevolen. Bij doelmatig gebruik kan voor 1
cent per uur, met een gasstrijkijzer gewerkt
worden.
Nadat over verwarming der keukens met gas
haardjes, alsmede over gasmeters ter contro-
leering der keukenkachel even gehandeld is,
verklaarde Spreekster zich gaarne bereid,
nadere inlichtingen te geven, terwijl zij zich
beschikbaar stelde, om ook aan huis de
gasovens en komforen te onderzoeken, als
men de resultaten er van niet bevredigend
vond.
Door een paar dames werd reeds terstond
van de gelegenheid gebruik gemaakt om
over den oven en de kookplaat iets te vragen.
De assistente had intusschen haar maaltijd
gereed gemaakt. Het bleek, dat zij 675
liter gas had verbruikt, dus zoowat 4r/2 cent
voor het gereedmaken van een volledig mid
dagmaal.
Er werden aan de aanwezigen nu koekjes,
sneedjes brood met jam, en taart gepresen
teerd, alles op gas gereed gemaakt, doch
waaraan hoegenaamd geen gassmaak of lucht'
was te ontdekken. Ook de soep, het vleesch
enz. werd door de dames gekeurd, en proba-
tum bevonden.
Na de rede kwam bijna het geheele
auditorium naar voren om de gebezigde
stellen, kookplaten, bakoven enz. te bezich
tigen, terwijl de Juffrouw, die toonde haar
onderwerp volkomen meester te zijn, en zich
ook als een bekwame spreekster deed kennen,
ieder met de meeste bereidwilligheid de ge
vraagde inlichtingen verstrekte.
Donderdagavond is dezelfde rede opnieuw
gehouden, en ook toen was een belangstel
lend publiek aanwezig.
(Buiten verantwoordelijkheid der RedaclieJ.
nomen proeven is het Spreekster gebleken,
dat öm een liter water aan de kook te
brengen ongeveer 40 liter gas noodig is, en
naar 8 cent de M3, is de prijs 0.28 cent,
bij petroleum, bedroeg het 0.32 cent. Het
ko-ken op gas vorderde 10 minuten tijd, op
petroleum was er een kwartier voor noodig.
Velen zeggen en meenen, dat men wel
vlug op gas kan koken, maar om de spijs
zachtjes te doen stoven en warm te houden,
dal wordt op gas te duur, Spreekster be
strijdt deze meening, en zal dit nader aan
tonnen, als zij de verschillende branders en
gasinstallaties gaat behandelen.
Drie types van stellen heeft men bij
’t koken op gas, n. 1. de komfoor, de kook
plaat en de fornuis. De goede inrichting
van de branders komt in de eerste plaats
in aanmerking. De gasvlam mag nooit geel
zijn, door voldoende vermenging met lucht
moet er een blauwe vlam komen, dan heeft
men de volkomenste warmte-ontwikkeling.
De pan moet dicht boven de vlam staan,
echter ook weer niet te dicht, wijl dan ‘de
vlam gedrukt wordt, en de warmte zich naar
de zijden verspreidt. De grootte der pan
moet ook zijn in overeenstemming met de
grootte van den brander, als algemeene
regel kan men wel aannemen, dat de middel
lijn van den bodem der pan tweemaal zoo
groot mag,zijn, als de middellijn van den
brander. De regeling van den gastoevoer
kan geschieden door de kraan, maar de lucht
toevoer bij een brander moet ook zijn in
overeenstemming met den gasdruk, en die
is aan alle fabrieken niet gelijk. Men dient
de regeling van den luchttoevoer, als de
vlam niet goed blauw is, aan een ervaren
practicus op te dragen, en zelf niet aan het
verstellen gaan. Wel dient men er steeds
acht op te geven, dat de openingen voor
den luchttoevoer niet verstopt geraken,’t zij
door de stellen te poetsen met potlood, ’t zij
door 't overkoken van de spijzen.
Verschillende systemen branders werden
getoond en omschreven, als de «Wobbe-
brander” die gemakkelijk te reinigen is, door
een stukje papier tusschen de twee brand-
platen door te halen, de «Fletscherbrander”
als kookbrander minder geschikt, maar daar
de warmte zich over een grooter oppervlak
verdeelt, voor bakken en stoven meer' aan
te raden, de «Godinbrander”, die geheel uit-
elkaar kan worden genomen, en daardoor
gemakkelijk te reinigen is.
Deze en nog meerdere branders treft men
aan in de gaskomforen, terwijl de kookplaat
eigenlijk hierin van een komfoor verschilt,
dat men de ruimte boven den brander afsluit,
en dus een verhitte plaat bekomt, waaronder
twee of meer branders zijn aangebracht.
Hierop kan men koken en braden of bakken
tegelijk, en ook door op ’t eene kookgat een
pan te zetten, tegelijk daar achter op de
plaat een anderen schotel warm te houden.
Spreekster wil hierbij ook nog even wijzen
op de groote voordeelen van een hooikist.
Bij het gebruik van zulk een kist kan men
volstaan met een derde van den kooktijd op
het gas, terwijl de hooikist het overige 2/3
doet echter moet er dan meer tijd over
verloopen maar op het kookgas kan men
er 2/3 mee uitwinnen.
Er wordt wel eens geklaagd over
vochtig zijn vau keukens, wanneer er gas
wordt gebezigd. Dit komt, omdat er dan
vaak geen afvoer van de verbrande- of
eigenlijk van de niet-verbrande producten is.
Een afvoerpijp is dan aan te raden, of ook
kan men den gashaard onder een open schoor
steen, of voor een raam, dat boven geopend
wordt, plaatsen.
Het gebruik van gasovens heeft daardoor
lang tegenkanting ondervonden. De vochtig
heid van zoo’n oven, en de gaslucht die het
gebak soms had, waren beletselen, voor een
algemeene invoering. Dit is door de aan
gebrachte verbeteringen nu uit den weg ge
ruimd, en Spreekster wijst op de aanwezige
gebakjes en de taart, die ter beschikking
van het publiek gesteld worden. Deze zijn
in een gasoven gebakken, en men gelieve te
proeven, of er iets op is aan te merken.
Toch moet men, bij het gebruik van een
gasoven eerst eenige ervaring opdoen, hoe
de kraan geregeld moet worden, maar dan
zijn de resultaten ook hoogst bevredigend.
Een enkel woord wordt ook nog gewijd
aan de gasslangen. Deze moeten zacht en
soepel zijn, de met weefsel of ringetjes omwon-
.1.
Bolswardsche Courant
