Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
1911.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
50ste Jaargang.
No. 46.
Donderdag 8 Juni.
„HOLLANDIA”
Melkfabriek - Scharsterbrug.
VOOR
Afzonderlijke
openingsrede
aan
elke goed
daarna opbrachten langs een reuzenpijp,
in een reservoir boven op ’t platvorm,
waaruit het door een buizenstelsel overal
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
haar antwoord te binnen
ze gedacht, dan heb ik
was en elk
van zaken
In de Jouster Courant lezen wij het volgend
interessant verslag van de opening der melk
fabriek //Hollandia” te Scharsterbrug,’t welk
voor menig Bolswarder, die het groote belang
van //Hollandia” ook voor onze stad waardeert,
zeker met belangstelling zal worden gelezen.
(RedactieB. Cl.}
Officieele opening op Dinsdag 30 Mei j.l.
dit gedaan had wisten we niet en
al, of haar pogen met succes bekroond
werd evenmin, doch de fabriek staat er dat
*is zeker, merkten we op en wenschten den
ondernemers daarmee veel succes.
Onder het opwandelen, ter bezichtiging
van de fabriek werd er nog druk over ’t
geval gesproken. De heeren vroegen elkaar:
Heb jij soms die adv. geplaatst? En de
dames meenden dat die juffrouw dan toch
nu maar f 25 moest hebben, al was dan ook
die annonce door Hollandia niet ingezonden.
Zoo naderden we de groote plaats der melk-
ontvangst en werd vervolgens bij monde van
de hh. directeuren doel van de machineriën,
hare werking en den gang van het bedrijf
uitgelegd.
De westelijke zijde wordt in beslag ge
nomen door de boterafdeeling. De melk wordt
door een dubbele zeef in een halfeivormige
kuip gestort en is daarmee direct gewogen.
aan. De
gebracht
dienen om
gekoelde melk loopt dan verder in drie
groote verzamelbakken, stroomt vervolgens
door voorwarmer en wordt in eenige cen-
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Een wijzer geeft het aantal kilo’s
dagelijksche aan voer bedraagt thans bijna
30000 kilo.
Verder is de gang in hoofdzaak als in
ingerichte zuivelfabriek. Door
pompsysteem niets wordt door de handen
der werklieden aangeraakt wordt de melk
naar twee groote koelers, die mede
de stalluchten te verwijderen. De
trifuges in room en ondermelk gescheiden.
De room wordt vervolgens gepasteuriseerd,
d.i. tot 80 a 85 graden verhit, daarna afge
koeld en geleid naar de z.g. aanzuurapparaten,
veel gelijkende, op de kaasketels van vroeger,
doch veel grooter en met dubbelen wand,
waar tusschen naar wensch koud of warm
water kan worden geleid, ter verkrijging van
de gewenschte temperatuur en ze te be
houden. Een spil met drie bladen draait, zoo
noodig, rond om den room in beweging te
houden en het gelijkmatig zuren te bevorderen.
Den volgenden dag wordt de volkomen
doorgezuurde melk in de karns tot boter
bereid en verder op de gewone wijze be
handeld in vaten gepakt en verzonden. Elk
vat is, zooals van zelf spreekt, voorzien van
het bekende Rijkscontróle-merk.
Mochten wij ons verbazen over de ruime
ferme afdeelingen en de zindelijkheid, die
we overal aantroffen, onze bewondering steeg
ten top, toen wij, om den weg der onder
melk te volgen, ons begaven naar de in éèn
woord magnifieke machinehal, waar men van
uit het midden eigenlijk het geheele verdere
bedrijf kan overzien. Men ziet het hier
vooral, dat kosten noch moeite gespaard zijn
en het is voor ieder belangstellende in
technisch bedrijf,
een oogenlust
hier eenigen tijd te vertoeven en uitleg te
hooren van de werking van al die bekende
en onbekende machineriën en den gang van
dit ongewone bedrijf te leeren kennen.
Gelijkvloers staan twee stoommachines,
waarvan de grootste met twee cilinders. Deze
dient èn om de benoodigde electriciteit voor
licht en kracht op te wekken in den forschen
dynamo èn voor het in beweging brengen
van drijfwerk, waaraan de onderscheiden
machinerieën en apparaten zijn verbonden.
Dan waren er twee zware stoompompen,
die norton water 40 en 60 M. diep ophaalden
en
tot
van
in de fabriek benut kan worden.
Dat overigens talrijke buizen voor stoom-,
heet- ,en koud water en melk, elkaar in de
ruimte kruisen, behoeft nauwelijks gezegd.
Zien we nu wat er met de afgeroomde
melk geschiedt.
Na gepasteuriseerd te zijn, wordt suiker
bijgevoegd en ze vervolgens naar eenige
kookpannen geleid, waarin de verhitting nog
toeneemt. Dan wordt ze door buizen gezogen
naar de twee boog in de hal, op de tweede
etage zouden wij zeggen, geplaatste zoo
genaamde vacuums, reusachtige eivormige
kuipen, doch aan de onderzijde, die door den
vloer steekt, afgeplat. Deze apparaten zijn
zoo geheeten, omdat ze voortdurend bijna
luchtledig worden gezogen vacuum
leege ruimte. Door deze voortdurende lucht
zuiging door en over de massa, ^wordt veel
waterdamp afgevoerd, tot eindelijk de uit
damping voldoende is en de gecondenseerde
melk, als zeer vette, dikke en gele room
in eenige reservoirs wordt afgetapt, waaruit
ze later in groote hermetisch gesloten bussen
naar de enorme kelderruimte verdwijnt, waar
ze eenigen tijd blijft liggen, of naar Bols
ward, tot verdere verpakking in kleinere
bussen, wordt vervoerd.
Daar door de zuiging in de vacuums, de
lucht heel weinig druk uitoefent, //kookt”
in de ruimte de reeds vrij wat afgekoelde
melk op een wijze, die aan een
zware branding
bij stormweer doet denken. Hoog en wild
en woest stuiven de melkgolven op, om in
schuim weer uiteen te spatten. Het is inder
daad een frappant gezicht, door de aanwezige
kijkglaasjes, de reeds vrijwat verdikte vloeistof,
bij een temperatuur van slechts 45°, zóó
woelig te zien.
Wij weten nu dl hoe gecondenceerde melk
wordt verkregen, doch in de hoeveelheid in
te brengen suiker, het tijdstip der menging,
de duur en den graad der verhitting, de meer
of minder snelle afkoeling en indamping,
daarin schuilt echter ’t geheim van den smid.
Daar zijn de juiste factoren tot het verkrijgen
van een superieur product en dat schijnen
de heeren van Hollandia maar wat goed
te weten.
Merken we hier nog even op, dat zoowel
volle als ontroomde melk voor //drogen” ge-
Meermalen hadden we bij eventueele doorrit
langs Scharsterbrug, belangstellende blikken
geworpen naar de aldaar vanwege de Maat
schappij //Hollandia” gestichte bijna reus
achtige ,/droogfabriek” zooals z/men”gewoonlijk
zei, omdat er als te Bolsward en elders ge
condenseerde, d.i. uitgedampte, melk gepro
duceerd zou worden.
En vooral toen ze begin Mei in exploitatie
werd genomen en onder leiding van den heer
Van Helden Tucker de fabricatie van het
hoofdproduct, de gecondenseerde melk, werd
aangevangen, toen hebben we meermalen ge
dacht, konden we toch maar eens van meer
nabij inrichting en werking van deze kapitale
onderneming beschouwen. Want, de wonderen
der techniek hebben steeds onze algeheele
belangstelling. Waar de mensch door geniale
scheppingen de krachten der natuur, als
stoom en electriciteit etc., heeft weten te
spannen voor allerlei kunstvol mechanisme,
waardoor met betrekkelijk weinig levende
arbeidskrachten veel en veelzijdig onberispelijk
en zeker werk wordt verricht daar toonen
wij gaarne die belangstelling en onthouden
onze bewondering niet aan het machtig kennen
van den menschelijken geest en bet machtig
kunnen van ’s menschen vaardige hand.
Eerst de gedachte, de schepping; dadrna
de uitvoering; de gedachte in een daad om
gezet. Geest en hand werken samen, om op
elk gebied van industrie die mechanische
hulpmiddelen te leveren, waaraan onze tijd
zoo bijzonder rijk is.
En deze fabriek, meenden we, zou ons weer
iets nieuws doen zien en daarom was het
ons zeer aangenaam een uitnoodiging te ont
vangen tot het bij wonen der officieele opening
op Dinsdagmiddag j.l.
In feestdos
was fabriek en omgeving. En omhoog en
omlaag wapperden talrijke vlaggen, die ge
tuigden van de blijde stemming der bewoners
van Scharsterbrug, die het zoo op prijs stellen
dat deze inrichting daar gevestigd werd.
Vele autoriteiten bewogen zich reeds over
het terrein.
We ontmoetten er den administrateur, den
straks reeds genoemden heer Van Helden
Tucker, den heer PI. v. d. Berg, den architect
der Maatschappij, onder wiens leiding de h.h.
Akkerman en H. v. d. Meer het weik hadden
uitgevoerdden heer Witte, adm. van de
fabriek te Bolsward, den heer De Boer te
Bolsward, algemeen leider chef van dienst
zullen we maar zeggen aan de Hollandia
fabrieken hier in ’t Noorden, den heer Vorman,
chef-machinist te Bolsward, den heer Van
Staveren, machinist hier, etc. etc.
Voorts troffen we er als vertegenwoordigers
van het gemeentebestuur van Doniawerstal,
den heer P. W. Rinkema, weth. en den heer
F. Weerstra, secretaris.
Bij onze voorloopige wandeling om en in
de fabriek, zagen we de helder-wit-gekielde
leden van het personeel op hun post, wijl
het bedrijf in volle werking was. Onder-
tusschen werd bericht, dat uit de richting
Joure eenige auto’s kwamen aanstuiven,
waarin de hoofdpersonen en binnen enkele
minuten maakten we kennis met den directeur
en adj.-dir., de h.h. C. H. en M. G. Wagenaar
Hummelinck, vader en zoon, van Vlaardingen;
de h.h. commissarissen Dr. Coert en Van
Opstelten uit den Haag en P. v. Dusseldorf,
uit Vlaardingen den heer Hartog, chef-
machinist van de fabriek te Vlaardingen en
eenige dames.
Vergeten mogen we niet den 5-jarigen klein
zoon Constant, die. zoo aanstonds den gedenk
steen zou leggen.
Toen de algemeene begroeting was afge-
loopen, begaf het gezelschap zich naar de
ruime machinehal. De fabriek werd in enkele
oogenblikken stop gezet en de directeur
ving zijn
Vervolgens sprak de heer Rinkema, dank-
brengende voor de uitnoodiging aan het
Dag. Best, van Doniawerstal gericht tot bij
woning dezer officieele plechtigheid.
Vervolgens besprak hij de geschiedenis van
het zuivelbedrijf in de gemeente. Wees er
op hoe in deze streek vol boerenbedrijf het
zuivelbedrijf langen tijd niet was wat het
wezen moest. Een paart fabriekjes konden
lang niet alles verwerken.* Met den bouw van
de fabriek te Langweer deed men een goede
schrede voorwaarts en ondertusschen ging de
partic. fabriek te St. Nicolaasga over aan de
Mij. Hollandia, die het bedrijf vandaar nu
op ruime, breede schaal had overgebracht in
deze uitnemende inrichting, zeer geschikt
gelegen aan ’t groot-scheepsvaarwater en de
tramlijn.
Hoewel deze fabriek zeer zeker een afbreuk
zal zijn voor andere in den omtrek, wilde de
heer Rinkema, waar de Mij. op terrein van de
gemeente gebleven was, toch zijn beste wen-
schen voor den bloei dezer inrichting uit
spreken.
Als nu nog de heer v. Helden Tucker een
telegram van gelukwenschen van de fabriek
te Vlaardingen aan^hare zuster-fabriek alhier
voorleest, vragen wij even het woord, om op
te merken, dat met de inwijding van dit
nieuwe fabrieksgebouw
een profetie
in vervulling is gekomen, in zoover tenminste
dat een zuivelfabriek is verrezen op de plek,
die door iemand voor jaren reeds als zeer
geschikt werd aanbevolen.
En toen vertelden we'hoe voor.kort in
Joure ons een juffrouw verhaalde, dat voor
3 a 4 jaar in Hepkema een adv. had ge
staan, ongeveer van den volgenden inhoud
25 gulden belooning
voor wie de geschiktste plaats in de omgeving
van Joure aanwijst voor de oprichting van
een boterfabriek.
Br. onder lett. z. aan ’t bureau van dit blad.
Ze had daarover gepeinsd en 'gedacht ën
was tot de conclusie gekomen dat Scharster
brug aan tram en groot vaarwater gelegen,
te midden eener boerenbevolking in wijden
omtrek, de aangewezen plaats was en had
datjjadvies opgezonden, doch later nooit er
meer van gehoord.
Toen ze nu echter voor enkele weken op
een Zondagmiddag in de richting Scharster
brug wandelende, daar dat trotsche gebouw
zag staan, vroeg ze verwonderd;: Wat is dat
daar? En toen haar geantwoord werd: Wel
weet je dat niet? Dat is de droogfabriek
van //Hollandia”, toen was haar on middellijk
de prijsvraag en
geschoten en had
recht op f 25.
Wij stemden dat toe en rieden haar
zich maar eens te wenden tot de redactie
van 't Nieuwsblad v. Friesland om den in
zender uit te vinden.
Of ze
zoo
aan.
Krachtig naar lichaam en geest, fier in het
besef van wat hij de ziel voor Hol
landia gedurende een reeks van jaren had
gewrocht, sprak deze energieke man rustig,
kalm, maar ferm.
Herinnerende hoe voor 30 jaren de eerste
fabriek te Vlaardingen werd gesticht
en deze de elfde was in de rij, vergeleek spr.
het heden met het verleden. Wees er op
hoe men aanvankelijk met groote moeilijk
heden te kampen had gehad, die echter al
betrekkelijk spoedig overwonnen werden,
vooral en in hoofdzaak door dat een goed
product gefabriceerd werd en men daarvoor
een ruim afzetgebied gevonden had. En wat
ook dankbaar stemde was, dat op een na nog
het geheele oorspronkelijke college dat de
Mij. Hollandia vormde, in leven
lid op zijne wijze den goeden gang
had helpen bevorderen. Dan verklaarde Spr.
openlijk van zijn zoon den adj.-directeur veel
steun te ondervinden en hoopte, zich richtende
tot den kleinen 5-jarigen Constant, dat die op
lateren leeftijd de voetsporen van Grootvader
en Vader zou mogen drukken ook zijn beste
krachten zou wijden aan den voortdurenden
bloei der Mij. Wel voorzag Spr. moeilijker
tijden, want waar dreigt al niet de concur
rentie, doch als een goede zaak goed be
stuurd wordt, steeds zorg wordt gedragen
voor een voortreffelijk product, dan kan het
niet anders of Hollandia zal groeien en bloeien.
Dank werd daarna gebracht aan allen die
bij dezen bouw in voorbereiding en uitvoe
ring hadden meegewerkt en aan de overige
aanwezigen voor hun betoonde belangstelling
en daarbij 'nog uitdrukkelijk gewezen op het
zeker bijzondere feit dat al de werken van
Hollandia steeds in eigen beheer worden uit
gevoerd. Dit is een voorrecht, want deze
beproefde mannen zei spr. kennen de eischen
van degelijk en practisch werk, daar ze met
en in het bedrijf zijn opgegroeid.
Na zijn goede verwachtingen ook voor
deze inrichting te hebben uitgesproken werd
overgegaan tot de
steenlegging.
’t Was hier zooals later werd opge
merkt niet de eerste maar eigenlijk de
laatste steenlegging waardoor de kleine Con
stant als hij groot geworden was, zou worden
herinnerd aan het oogenblik waarop hij zich
eigenlijk reeds in dienst gesteld had van de
Mij. //Hollandia”, was het dan ook, gelijk
z’n vader straks verklaarde, zonder te kunnen
beseffen welke groote moreele verplichtingen
hij hierdoor eigenlijk op zich laadde, n.l. om
de voetsporen van zijn voorgangers te drukken
en den naam dien hij droeg, hoog te houden.
Doch, wij zijn den gang van zaken hier
even vooruit.
De kleine man dan, beklom het getim
merte, omgeven door het gezelschap. Bekalkte
daarna met een zilveren troffeltje den steen,
waarna deze in de daarvoor gelaten ruimte
ingezet kon worden.
Nadat ondertusschen de heer Busé, van
Heerenveen, een paar kiekjes van dit officieele
moment had genomen, werd de familie van
alle zijden hartelijk gefeliciteerd. Vervolgens
werd in een der vertrekken van het kantoor
gebouw de achterkamer van de vroegere
herberg Hielkema een glas wijn gebruikt
en door enkele heeren het woord gevoerd.
Eerst sprak de heer Dr. Coert, ten zeerste
waardeerende de groote kracht, die er steeds
van de directie is uitgegaan en vergelijkende
het kleine gedenksteentje bij den grooten
omvang, die in den loop der jaren de werken
van //Hollandia” hebben aangenomen, er op
wijzende, dat het plan voor deze fabriek ook
al weer van den heer Hummelinck Senior is
uitgegaan. Spr. hoopt, gelijk de zoon nu
den vader bijstaat en opvolgt, de kleinzoon
zal volgen en in de aangegeven richting met
al zijn krachten zal voortwerken en dat
Grootpa Constant dit zal mogen beleven.
De heer Hummelinck Jr., dankt, ook
namens de ouders, voor al de goede wenschen
en voor de betoonde medewerking en wijst
dan op het hooge gewicht van den dag voor
zijn zoontje. Niet, omdat hij //de laatste steen"
aanbracht, want daarom zou de fabriek wel
werken, doch zooals straks al is gezegd
om de groote moreele verplichtingen, die het
kind spelenderwijze op zijn zorgeloozen leeftijd
op zich nam.
Bolswardsche Courant
f
