Kieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
Zondag 15 October.
Van ’n Aanbesteding.
1911.
50ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 83.
BINNENLAND.
UIT DE PERS.
Politiek Overzicht
VOOR
Afzonderlijke
man
was
Er kwamen nog
de verhooging
deel van
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
zou hebben,
maar met de
1 een haartje
Ze werd
v. Fr.
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
was ook de verwerping
van Minister Staal. Na-
Hepk. Nieuwsbl.
In een badkuip verdronken.
Men meldt uit Leiden
Donderdagnamiddag had een jonge moeder
haar één-jarig kindje in een badkuipje. Zij
moest even de huiskamer verlaten en vroeg
haar man wel te willen letten op het kind.
Deze kweet zich slecht van deze opdracht.
Toen de moeder na eenigen tijd weer in de
kamer kwam, vond zij het kind voorover ge
vallen en gestikt. Alle pogingen om de
levensgeesten weder op te wekken, mislukten.
Beklemd.
Gisteravond raakte het eenige zoontje van
den arbeider Horstman te Lisserbroek (Haar
lemmermeer), bij het spelen met een handkar
tusschen dit voertuig en een boom. Het
kind stierf na eenige uren.
Of het ons als politieke tegenstander dan
niet verheugt, dat aan deze Regeering door
de Eerste Kamer struikelblokken in den
weg gelegd worden Allerminst. Wij zien
integendeel met bezorgdheid, dat de Eerste
Kamer, met volkomen miskenning van wat
ze zijn moet, meer en meer iedere Regeering
het regeeren onmogelijk maakt, en men
vergeve ons het woord zich zelve daarbij.
De Eerste Kamer heeft te waken tegen even
tueel overijlde besluiten, die door de Tweede
Kamer zouden kunnen worden genomen, en
ze kan als zoodanig in woelige tijden van
onschatbaar nut wezen. Maar als de Eerste
Kamer eene andere Tweede Kamer wil zijn,
als ze, wat nog veel bedenkelijker is, den
strijd wil aanbinden met de Tweede Kamer
over iederen democratischen maatregel daar
genomen^ dan wordt ze niet alleen een sta-
in-den-weg, maar teekent ze haar eigen dood
vonnis. Laat ze zich toch spiegelen aan het
Hoogerhuis in Engeland, dat in de laatste
maanden zoo gevoelig aan den lijve heeft
ondervonden, wat het wil zeggen, den strijd
aan te binden met de eigenlijke volksver
tegenwoordiging, een strijd, die bij voorbaat
verloren is. De Eerste Kamer had, zedelijker
wijze gesproken, niet "het recht eene poging
te doen om de Steenhouwerswet te verwerpen,
die in de Tweede Kamer met op één na
algemeene stemmen is aangenomen. En zulks
had in de eerste plaats nooit mogen ver
geten worden door de Regeeringspartijdie
8 stemmen tegen uit de coalitie zijn voor
ons het bewijs, dat het rechte politieke in
zicht bij deze beeren ontbreekt. Trouwens,
het juiste inzicht omtrent haar eigen wezen
is de Eerste Kamer eigenlijk al kwijt sinds
1900, toen daar de eerste editie. Ongevallen-
Het volgend
geeft PRINS JORIS in de Enkhuizer Courant.
Zooals wij voor onze lezers meer dan eens
Uiteengezet hebben is de taak, die deze Re
geering zich op sociaal hervormingsgebied
gesteld heeft, daarom zoo uiterst moeilijk,
omdat ze is voortgekomen uit eene stembus
uitspraak, waarbij de meerderheid der kiezers
zich feitelijk tegen alle sociale hervormingen
heeft uitgesproken. Als toch in 1909 ette
lijke anti-clerieale conservatieven, wier anti-
clericalisme hen tot dusver Links deed stem
men, zich in de armen van Rechts hebben
geworpen, dan is dat geweest, omdat zij
niets moesten hebben van een tweede libe
raal' Kabinet, dat flinke sociale hervormingen
zou geven, ongerekend, dat de financieele
plannen van den Hr. de Meester hen met
grooten schrik hadden vervuld. Die paga-
nist de Meester stak dan ook de hand uit
naar de beurzen der rijkengelukkig heeft
deze. Regeering zoo onchristelijk bedrijf niet
voor hare rekening genomen, en laat ze door
Die taak wordt beduidend moeilijker ge
maakt door de positie, die de Eerste Kamer
inneemt, laten wij liever zeggen door het
absoluut gemis aan begrip van de Eerste
Kamer, wat ze als instituut in onzen con-
stitutioneelen staat beteekent. Wat alweer
gebleken is bij de behandeling van de Ar
beidswet en de Steenhouwerswet. Deze bei
de wetten zijn het conservatisme een doorn
in het oog, en had daar een liberaal mini
sterie gezeten, die gehate, door aanneming
van eenige amendementen der sociaal-demo-
craten nog verscherpte wetten, waren met groote
meerderheid verworpen. Nadat de coalitie
bij monde van de H. II. d’ Aumale van
Hardenbroek, antirevolutionair lid voor
Utrecht en Hovy, antirevolutionair lid voor
Zeeland, haren afkeer voor zulk soort wetten
had te kennen gegeven, kon alleen de over
weging, dat verwerping der wet zeer vér
strekkende politieke gevolgen
deze in veilige ha ven. brengeni
Steenhouwerswet heeft het maar
gescheeld, of ze was verworpen,
toch slechts aangenomen, met 19 tegen 16
stemmen, en onder de tegenstemmers waren
er 8 van de coalitie.
Men vraagt zich bij dat alles af, wat de
Eerste Kamer met de Ziekte-verzekering zal
doen, als die het ooit zoover brengt, dat ze
aan het oordeel van dat achtbaar college
wordt onderworpen. Van die ziekte-ver
zekering, waarvan de Christelijk-Historischen
in de Tweede Kamer reeds niets moeten
hebben, en die daar al geene enkele stem
van Rechts zou krijgen, als politieke over
weging hierbij niet den doorslag gaf.
Van de verplichte Ouderdoms- en Invalidi
teitsverzekering, waartegen de Hr. de Savor-
nin Lohman in zijn blad een waren kruis
tocht heeft gepredikt, zullen wij nu maar
heelemaal zwijgen.
Witmarsum, 12 Oct. Was aanvankelijk
het plan, dat de Electrische Centrale alhier
15 Oct. a.s. in orde zou zijn, de aannemer,
de firma Alberts Kluft te Amsterdam,
heeft een maand uitstel aangevraagd en ver
kregen.
Wommels, 12 Oct. In onze omgeving is
sedert 8 10 weken geen geval van mond
en klauwzeer voorgekomen. De ziekte ver
spreidde zich hier dezen zomer vlug, de eene
veehouder na den anderen kreeg spoedig
zijn beurt. Thans is echter een nieuw geval
geconstateerd bij vee van den koemelker E.
Hijlarides alhier. Deze ontving Vrijdag een
koe van de markt te Leeuwarden en ’n paar
dagen later bleek het beest reeds aangetast
te zijn.
Witmarsum, 11 Oct. Vrij onverwacht
brak hedenmorgen de beschutting of om
heining daar waar onze dorpsvaart wordt
verbreed. In een oogenblik was thans te
aanschouwen de volle breedte der vaart.
Thans is men noode gedwongen de nog
resteerende aarde diep uit te baggeren, daar
anders voor de scheepvaart nog belemme
ringen zouden blijven bestaan.
Wonseradeel, 11 Oct. In deze omgeving
valt de aardappeloogst niet mee, vorige jaren
oogstte men soms 300 korf van een ponde-
maat land, dit jaar is 200 korf reeds een
uitzondering.
Uit de coalitie zelve is er reeds eene stem
gekomen, die zich tot tolk heeft gemaakt
van de ontevredenheid, die de behandeling
van de Arbeidswet en de Steenhouwerswet
in de Eerste Kamer, heeft gewekt. Het
Roomsch-Katholieke blad „Het Huisgezin”
schrijft naar aanleiding daarvan De Eerste
Kamer is op het oogenblik bezig met het
afleggen van een examen. De examinatoren
zijn het Nederlandsche volk. Het examen
loopt over het vak sociale wetgeving. Van
den uitslag van dit examen zal het afhan
gen of de Eerste Kamer behouden blijft dan
wel bij de komende Grondwetsherziening zal
worden afgeschaft. Mocht blijken, dat de
Eerste Kamer in hare meerderheid van een
bedachtzame sociale wetgeving Minister
Talma en de Tweede Kamer zijn toch geen
revolutionairen niets wil weten, dat zij
feitelijk vijandig staat tegenover alle sociale
maatregelen, dan teekent de Eerste Kamer,
onverschillig of zij een linksche dan wel
een rechtsche meerderheid bezit, haar eigen
vonnis.
Wij halen deze woorden aan, zonder ze
daarom in alle deelen voor onze rekening
te willen nemen. Dat afschaffen van de
Eerste Kamer, daargelaten of daar eene meer
derheid voor te vinden zou zijn, is ons kras
genoeg. Wij zouden, het lichaam willen
hervormen, en al dadelijk daarmee willen
beginnen, om ze rechtstreeks door de kie
zers te laten kiezen, zij het dan misschien
ook uit een beperkter aantal kiezers, dan
dat waardoor de Tweede Kamer wordt afge
vaardigd. De trapsgewijze verkiezing der
Eerste Kamer hield haar buiten allen volks
invloed, en dit kwaad heeft zich bitter ge
wroken, deze tak van vertegenwoordiging
mist elk direct contact met het volk en staat
geheel buiten het volk.
Het lust ons niet in critiek te treden
over sommige redevoeringen in de Eerste
Kamer, zoowel van Links als van Rechts
tegen de Arbeidswet gehouden. Daarvan
kan men met recht zeggen, dat er niets
nieuws onder de zon is. Er zijn nu een
maal kringen waarin iedere bepaling, die de
arbeider ietwat menschwaardiger bestaan ver
schaft, beschouwd wordt als het begin van
revolutie. Dat wordt dan wel niet in ronde
woorden gezegd, en men vergenoegt zich
voorbands met te beweren, dat het bedrijf
al die wet telijke beperkingen niet dragen
kan. Dat arme bedrijf! Toen in 1874 de
wet op den kinderarbeid van Mr. S. van
Houten kwam, die aan kinderen beneden
twaalf jaar den arbeid verbood, werd dit
door sommigen den ondergang van het be
drijf genoemd. Toen in 1889 bij de wet
Ruys de Beerenbrouck de vrouwenarbeid werd
beperkt, en voor 's nachts geheel verboden,
waren de jammerklachten uit dezelfde monden
hartverscheurend. En nu in 1911 de Hr.
Talma met hulp der Tweede Kamer, die
verder ging dan hij, eenige bescheiden ver
beteringen in de bestaande Arbeidswet bracht,
scheen het einde der industrie volgens dezelfde
klagers nabij. En toch heeft diezelfde in
dustrie in den jare 1911 het tot een bloei
gebracht, waarvan men noch in 1874 noch
in 1889 zou hebben durven droomendat
bedrijf is er beter op geworden. Wat niets
heeft, dat iemand behoeft te verbazen. Want
al moge het den schijn hebben, dat het be
drijf gediend zou kunnen zijn met de goed-
koope arbeidskracht van kinderen of stum
pers van vrouwen, van wie de fabriek moeders
maakt van lichamelijk minderwaardigen, of
met mannen, waaruit door overmatigen arbeids
duur alle energie weggaat, dat is alles maar
schijn. En wie doordenkt zal begrijpen, dat
onze industrie slechts gebaat kan zijn door
gezonde, lichamelijk en geestelijk gezonde
arbeiders, mentes sanï in corporibus sanis.
Maar het conservatisme keek, kijkt en zal
nooit verder kijken dan zijn neus lang is.
wet werd verworpen, die Ongevallenwet die
met groote meerderheid van Links en Rechts
in de Tweede Kamer was aangenomen. En
dat inzicht is er niet op verbeterd, doordat
de toenmalige Regeering en de toenmalige
Tweede Kamer voor de Eerste Kamer heb
ben gebogen. Er is een tweede editie Onge
vallenwet ingediend, waarin aan het hoofd
bezwaar door de Eerste Kamer tegen de wet
te berde gebracht, werd tegemoet gekomen.
We maken daarvan noch aan de Regeering
noch aan de Kamer van toen een verwijt;
het werd gedaan in het welbegrepen belang
van den arbeidermaar de historie heeft
niet gediend om de Eerste Kamer het juiste
inzicht te geven in hare positie, wat toch
wel noodig was, zooals uit den verderen loop
onzer politieke historie is gebleken.
Inconstitutioneel
van de begrooting
dat in de tweede Kamer deze begrooting
na den bekenden hevigen strijd was aange
nomen, eigenlijk nog niet eens definitief,
om het zoo eens te noemen, maar onder
voorwaarde, dat de Minister de maatregelen,
die hij van zins was te nemen tot inkrim
ping van het blijvend gedeelte, zou staken,
als hem daarvan nadeelige gevolgen bleken,
en tevens dat aan de Kamer uiterlijk op 1
April daaraanvolgende kennis zou gegeven
worden van alle genomen maatregelen, komt
de Eerste Kamer net alsof deze zaak geene
voorhistorie had en snijdt Minister Staal
den levensdraad af, daarmee tegelijk een poli
tiek conflict uitlokkend, waarvan de logische
oplossing bij voorbaat was afgesneden een
ministerie Mr. S. van HoutenMr. P. C.
't Hooft zou toch geene levensvatbaarheid
hebben bezeten.
En het zondenregister is daarmee niet
volde Eerste Kamer heeft den politieken
dood van den Hr. Nelissen op hare reke
ning ze heeft met eene coalitie-meerderheid
van 32 tegen 18 hare Regeering het pleizier
aangedaan van één harer bekwaamste leden
omver te werpen, en dat ook alweer op een
wetsontwerp, dat in de Tweede Kamer door
samenwerking van Links en Rechts was aan
genomen. Dit alles lijkt ons heel beden
kelijk, en wij vinden het een hoogst gevaar
lijk spel, dat de Eerste Kamer speelt. Het
zal niet bijdragen tot de overtuiging, dat
het wenschelijk is dit instituut te handha
ven, en dat wil wat zeggen in een tijd, dat
de Grondwetsherziening, al mag ze misschien
niet onder dit ministerie tot stand komen,
toch op de tafel der natie ligt, om eene
geijkte uitdrukking te bezigen.
van het Tarief het leeuwen-
hare sociale wetten en welke
sociale wetten door den kleinen
betalen. Maar toch het conservatisme
is niet geheel tevreden, en dat kan ook niet,-
waar de Christelijke kleine luiden van Cal-
vanistischen en Roomschen huize toch niet
geheel kunnen worden afgescheepten het
ministerie staat voor de uiterst moeilijke
puzzle in 1913 bij de conservatieven den
indruk te vestigen, dat er heel weinig op
sociaal gebied verricht is, en tegelijk Patri
monium en Roomsch-Katholieken Volksbond
in den waan te brengen dat wat er tot stand
gekomen is, als er iets tot stand komt
nog al veel is. Voorwaar geene be-
nijdenswaardige taak.
Het huis was afgebrand, moest worden
opgebouwd.
Heeren aannemers werden uitgenoodigd
kennis te nemen van het plan van opbouw
en daarna en daarnaar hunne offerten van
aanneming in te zenden.
Juist zooals ’t behoort,
al wat gegadigden.
Zij namen het terrein in oogenschouw,
bezagen wat er van de brandresten nog te
gebruiken was, en zetten zich toen neer om
te becijferen. Passen en meten, raadplegen
van prijscouranten, uitrekenen van loonen,
verzekering, ja wat niet al. U moet maar
eens gaan vragen of het niet een heel werk
is zoo’n bestek na en uit te rekenen, ’t Moet
alles op't nippertje, vanwege de concurrentie,
ziet U. En dan gaat zoo’n inschrijvings-
biljet naar den aanbesteder of zijn zaakge
lastigde.
Juist zooals ’t behoort.
Op den bepaalden tijd was het „opening
der briefjes”. De verschillende timmerbazen,
inschrijvers, compareerden ter bijeenkomst.
Dat was ’n plechtig oogenblik. De princi
paal en zijn architect zaten aan ’n apart
tafeltje, de belangstellenden hier en daar.
Men begint. Allen zitten met het potlood
klaar om de verschillende bedragen te kunnen
noteeren.
f 11772 was de hoogste, f 9175 de laagste
aannemingssom. De laatste offerte was ge
loof ik van een aannemer uit Bolsward.
Eenige consternatie aan ’t aparte tafeltje,
zichtbaar en merkbaar.
Over ’n half uur zullen we den uitslag
bekend maken, wordt gezegd.
J uist zooals ’t behoort. Maar een der
h.h. belangstellenden verzoekt opgave van
het bedrag der begrooting, opgemaakt door
den architect van den aanbesteder.
Dit ging niet van ’n leien dakje, ’t Zat
in ’s architecten jaszak, ’t Is toch gemakkelijk
genoeg om ’t daaruit te halen.
„’t Aparte tafeltje” verwijdert zich voor
’n conferentie. Spanning onder de timmer-
patroons.
„’t Apartetafeltje” komt weer binnen.
De principaal heeft ’n couvert, haalt zijn
zakmes te voorschijn en opent de enveloppe.
„Der hawwe wy de pop, sei pestoarske, en
hja helle de kat ut’e tsjerne”. „De tsjerne”
was hier de enveloppe, de inliggende brief
de kat.
Bij voorlezing van de begrooting blijkt,
dat deze is vastgesteld door den architect
op f 7800, dus was die nog f 1375 beneden
de aanbieding van den laagsten inschrijver.
Die dit snapt in dezen tijd van duurte
en concurrentie die zegge het maar, ’t Is ’n
feit dat alle de twaalf timmerbazen zeer ver
ontwaardigd huiswaarts keerden en niet ver
zuimden bet feit wereldkundig te maken.
't Is gebeurd op ’n dorp in Friesland.
Als eenige nadere aanduiding vermelden wij
r diter is daar geen dokter, geen dominé,
geen notaris en geen bizondere school.
Wie weet het nu Ws.
Bolswardsdie Courant
