Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
1911.
Verschijnt Donderdags en Zondags. 50ste Jaargang.
No. 91.
Zondag 12 November.
BINNENLAND.
Mededeelingen over
Electriciteit.
1
VOOR
Afzonderlijke
kregen
vergiftiging uitgesloten.
echter onge-
in Pruisen)
de electri-
i zelf spre-
de drie soorten lampen,
breekt.
3
en de reinheid,
gemakkelijk als
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
en ’t spel-
Hoe sterk de werking is van verbran
dingsgassen blijkt wel het beste hieruit, dat
planten in kamers met gasverlichting moei
lijk groeien, en dat zilver zoo spoedig blauw
wordt, dat juweliers zooveel mogelijk deze
verlichting trachten te vermijden.
Hoeveel belangrijker is het niet dat men
den middenstand en den kleinen man fris-
sche lucht in zijn woning verschaft, als dat
men voor enorme sommen volksparken aan
legt, waar men toch per week slechts enkele
uren kan zijn.
Doch tot welke, doeleinden kan men nu
de electriciteit in de huishouding aanwenden
Niet slechts voor verlichting stelt de
electriciteit hare diensten beschikbaar, neen
zij wil overal meehelpen en zelfs het heilig
dom der huisvrouw de keuken wil zij ver
overen en den arbeid verlichten.
Wanneer wij nu de inrichting van een
electrische keuken nagaan, beginnen wij bij
het voornaamste, het fornuis.
Men draait slechts het kontakt aan en
ziedaar, na eenigen tijd is het water ge
kookt het vleesch gebraden, of wat men
ook maar wil. Wil men een smakelijk kop
koffie bereiden, men doet slechts de boo-
nen in den molen en electrisch worden zij in
enkele oogenblikken gemalen. Ondertus-
scben is het water reeds gekookt. De koffie
wordt gezet en electrisch warm gehouden.
Kookt men melk, en men let niet op zijn
tijd, dan zal ze evengoed overkoken als op
een gas- of kolenfornuis doch dan zal er,
daar de melk niet in het vuur kan loopen,
geen onaangename lucht ontstaan, zooals dat
anders het geval is.
Het gasfornuis heeft de kolenhaard over
vleugeld, doordat men de vlam door mid
del van een kraan kan regelen. Wanneer
men echter de kraan bijna dicht draait,
slaat de vlam terug en moet dan opnieuw
aangestoken, wat behalve tijdverlies ook
kosten meebrengt. Den electrischen stroom
kan men echter tot in de kleinste verschil
len regelen door een kontakt om te (steken
of door een schakelaar te draaien zoodat
men slechts zooveel electriciteit verbruikt
als voor het koken, doorkoken of warmhou-
den van spijzen noodig is.
Bijzonder geriefelijk is het electrische strijk
ijzer, doordat het altijd klaar staat voor
gebruik, de wasch niet roestig of vuil maakt
en geen onaangename reuk noch hitte ver
oorzaakt. Geen lastig verwisselen van houts
kool of gloeiende kolen, geen gasvlam.
De electrische haardroger is ook van groot
genot. Naar verkiezing blaast hij koude
of warme lucht en droogt het haar in korten
lijd. De warme luchtstroom wordt ook dik
wijls benut als geneesmiddel tegen rheumatiek.
Overigens gebruikt men hiervoor electri
sche tafellampen die zich in het bijzonder
voor locale bestraling eigenen, (wil men
warmte en licht hebben, zoo neme men een
kooldraad-, wil men hoofdzakelijk licht zoo
neme men een metaaldraadlamp.) Wil men
het geheele lichaam laten bestralen, zoo neme
men een electrisch lichtbad.
Voor het huishouden zijn nog belangrijk
de electrische stofzuiger, de electrisch gedre
ven wasch machine, de laarzen-, lepel- en
messenpoetser. Ook de hand- en trapnaai-
machines kunnen vervallen, daar motoren
verkrijgbaar zijn die aan elke machine kun
nen worden aangeschroefd.
De electrische verhittingstoestellen zijn
bijzonder voordeelig en gemakkelijk.
Ie. De electrische bakoven.
2s. De bedwarmers en de electrische vloer-
kleedjes.
De kosten van verwarming worden hier
door aanmerkelijk verminderd daar de ver
warming kan ophouden wanneer men het
vertrek verlaat.
Zoo ziet men dus dat wanneer eenmaal
de electriciteit is ingevoerd, het geheele huis
houden geriefelijker en goedkooper zal worden.
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Joure. Den 15 October kwam bij den
heer Wempe alhier een postduif aanvliegen.
Het- arme dier was stellig verdwaald en had
veel honger.
Een opgave der ringnummers in het blad
De Postduif bleef zonder resultaat en daarom
liet de hr. Wempe op 29 October j.l. de
duif, die 14 dagen dus zijn gast was geweest,
los met een briefje aan een der pooten en...
kort daarna ontving hij een dankbaar schrijven
uit Nuth bij Heerlen in Limburg, waar de
vogel den 30 October bij den eigenaar was
aangekomen.
Deze postduif was een eerste klas prijs-
vlieger. Met 79 andere was ze 15 October
te Heerenveen opgelaten, doch wegens het
uiterst slechte weer met vele andere afge
dwaald. Van de heele partij kwamen toen
denzelfden avond slechts 4 ter bestemder
plaatse. JCrt.
Het Vrije Speelterrein te Sneek.
Op 1 November was de termijn, waarvoor
het bestuur van de Nuts-instelling „Het
Vrije Speelterrein” de beschikking had ge
kregen over de Ijsbaan, afgeloopen.
We meenen thans te mogen constateeren
dat de proef, die dezen zomer genomen is,
uitstekend is geslaagd, vooral wanneer we
nemen, dat ’t idee nog ge-
de regeling nog vrij ge-
met vrij beperkte financiën
in aanmerking
heel nieuw was,
brekkig en men
moest rondspringen.
Want over ’t algemeen is er een druk
gebruik van gemaakt, zoowel door clubs, die
er hun oefeningen of wedstrijden hielden,
als door kinderen die er hun spelletjes
speelden. Ook werden verschillende malen
onder leiding van een der leden van ,/t Vrije
Speelterrein” verschillende openluchtspelen
beoefend.
Dit laatste zal een volgend jaar zeker beter
tot zijn recht kunnen komen, wanneer men
over meerdere spelleiders beschikt
materiaal uitgebreid wordt.
Wordt dan ook door B. en W. het vol
gend voorjaar wederom de IJsbaan voor dit
doel beschikbaar gesteld, dan gelooven we,
dat deze instelling spoedig een van de popu
lairste in Sneek zal zijn.
Aan de inrichting van ’t terrein zal dan
nog een en ander kunnen worden verbeterd.
Zooals men weet, is er voor de dorstige kelen
reeds een waterleidingkraan aangebracht, wat
vooral op de warme zomerdagen een genot is.
Openluchtspel is een vau de eischen van
den tegenwoordigen tijd. Dat Sneek daarin
niet achterblijft, valt te prijzen.
N. Sn. Crt.
Goënga. Deze week had alhier een ge
vecht plaats tusschen 2 rammen, één van
den heer R. H. en één van den heer T. A.
waarbij die van laatstgenoemde doodgestooten
werd door den andere.
Merkwaardig is, dat bij zulke gelegenheden
de kleinsten het steeds van de grootsten
winnen.
De tolheffing op den weg WorkumBolsward.
Het dagelijksch bestuur van den Algem.
Nederl. Wielrijdersbond, Toeristenbond voor
Nederland, heeft aan de Kroon verzocht, dat
een aanvrage van den Gemeenteraad van
Workum, om verlenging der concessie tot
tolheffing op den weg van Workum naar
Bolsward en om aanvulling van het tarief
dier heffing met een tolgeld voor automo
bielen ad f 0.50, niet worde ingewilligd dan
onder voorwaarde, dat de heffing van rijwielen
ad f 0.025 uit dat tarief vervalle en het
tolgeld voor automobielen belangrijk worde
verlaagd. Met dit verzoek heeft adhaesie
betuigd de Gemeenteraad van Wonseradeel.
Dezer dagen is vanwege den minister van
Waterstaat aan adressanten te kennen ge
geven, dat geen termen zijn gevonden bij de
Koningin eene opheffing of verlaging van
het tarief van rijwielen te bevorderen, en
dat Hare Majesteit zich evenwel heeft ver-
eenigd met het voorstel om het tolgeld voor
automobielen bij het Tjerkwerder- en het
Nijhuizumertolhuis respectievelijk te stellen
op f 0.15 en f 0.20.
Sneek. Bij Koninklijk besluit is goedge
keurd, dat de jaarwedde van de wethouders
onzer gemeente voor elk hunner, met ingang
van 1 Januari 1912, is vastgesteld op f 400.
Donderdagmiddag had op het Hoogend
een kind van den werkman P. van den
reinigingsdienst, het ongeluk onder een vracht
wagen te gerakenbloedend werd het opge
nomen. Dr. Hanuema werd, óm hulp te
verleenen, telefonisch opgeroepen.
Maandag kreeg op de paardenmarkt
te Heden een paardenkoopman zulk een slag
van een paard, dat hij aan de gevolgen i«
overleden.
Naar aanleiding van «de plannen tot
oprichting van electrische centrales in omlig
gende dorpen, ontleenen wij aan Die Electri-
citdl im Haushalt, het volgende:
De menschen zijn hier (d. w. z.
zoo aan de geriefelijkheden van i
citeit gewend dat zij er evenzoo van
kend mede omgaan als een kind met een glas
melk. Hoe geheel verschillend zou ons leven
zijn zonder telefoon, telegraaf, zonder elec
trische tram en electrisch licht. Zelfs de
electrische bel zouden wij noode, ja zelfs in
’t geheel niet meer kunnen ontberen.
I Een groote winkel of een voornaam kan
toor schijnt ons reeds oud-modisch, zonder
electrisch licht. Wanneer wij eens bijv, in
Pruisen een kijkje nemen, daar is andere
verlichting dan electrisch voor circussen en
theaters door de politie verboden, ja zelfs de
noodverlichting mag niet anders zijn.
De weelderig ingerichte woningen der
rijken zijn nu reeds alle electrisch verlicht.
Maar van hoeveel meer waarde is dit licht
niet voor den rusteloos werkenden zaken-
mensch, die zich des avonds in de reine
lucht van zijn rustig woonvertrek wil ver-
frisschen, hoeveel noodiger niet voor de
arbeidersgezinnen waar de huisvrouw alles
zelf in orde moet brengen, voor hen zou
het een groote weldaad zijn, wanneer zij niet
meer met vuile, kwalijkriekende petroleum
moesten omgaan, wanneer zij de kinderen
met een gerust hart thuis konden laten,
zonder vrees dat zij door een ontploffing
verwond zouden worden, of met lucifers de
gordijnen in brand steken.
En dan de kosten. Welk een verschil
Vergelijken wij een petroleumlamp met
een gloeilamp.
Neemt men een flinken brander van onge
veer 22.6 kaarsenlichtsterkte en dat hij in
10.5 uur 1 liter olie verbruikt, dan kost
deze lamp ongeveer l-1/? ct. per uur als de
petroleum 12 ct. per liter kost.
En nu het electrisch licht.
Eerst dient hierbij te worden opgemerkt
dat men een metaaldraadlamp kiest en niet
een kooldraad (de laatste kan men gemakke
lijk herkennen aan het eenigszins gele licht
en aan den goedkoopen prijs) die veel stroom
verbruikt. Nemen wij nu een metaaldraad
lamp van ook geveer 22.6 kaars, dan ver
bruikt die per uur ongeveer 25 Wattuur.
Men verkoopt de electriciteit per Wattuur,
juist als petroleum per liter; 1000 Wattuur
is l Kilo Wattuur. Wordt nu de stroom
geleverd a 16 ct. per Kilo Wattuur, dan
kost deze lamp per uur 2/5 cent dus aan
merkelijk goedkooper. De tegenwoordige
lampen van 25 kaarsen voor 110 K.W.,
kosten ongeveer f 0.85. De lampen worden
gemaakt op 1000 branduren, doch de meesten
branden bij juiste behandeling ver over de
1000 uur.
Het eenigste nadeel van metaaldraadlampen
is, dat zij zeer gevoelig zijn voor stooten,
maar toch door verbeterde constructie is dit
tegen bijna geheel opgeheven. Voor trans
portabele lampen gebruike men lampen met
draden uit hard metaal getrokken. Deze
lampen zijn even sterk als de kooldraad,
maar verbruiken niet half zooveel stroom.
Nu nog eenige voordeelen van de elec
triciteit
le. Het opsteken en uitdoen van electrische
lampen is zoo gemakkelijk uitvoerbaar (slechts
het omdraaien van een schakelaar bij de deur
aangebracht), dat men het slechts brandt als
iemand in het vertrek aanwezig is. De een
maal ontstoken gasvlam laat men
merkt langen tijd branden.
2e. De lichsterkte.
In de meeste gevallen verkrijgt men met
een gloeilamp van 16 a 32 kaarsen even
veel licht als met een gloeikous van 50
80 kaarsen, omdat de electrische lamp door
haar grootere beweegbaarheid gunstiger licht-
verdeeling en geringere ‘warmte uitstraling,
veel dichter bij de arbeidsplaats gebracht
kan worden. Vermindert men den afstand
tot op de helft, dan wordt de lichtsterkte
viermaal zoo groot, zoodat dan een lamp van
16 kaarsen evenveel licht geeft als eerst een
van 64.
3e. Bij electrisch licht kan men de kracht
van de lamp regelen naar de lichtbehoefte,
wijl men over lampen van 5, 10, 16, 25,
50, 75, en 100 kaarsen kan beschikken.
4. Het electrisch licht eigent zich veel
beter voor een gelijkmatige verdeeling over
het vertrek daar men een groot aantal lamp
jes kan aanbrengen inplaats van een groote.
Nog veel voordeeliger zouden de kosten
van het electrisch licht zijn als het overal
werd ingevoerd. Dan kon de stroomprijs
nog aanmerkelijk verlaagd worden.
Wij hebben nu zooveel gesproken over den
prijs alsof dat bij uitstek de hoofdzaak was.
Doch evenmin als de vrouwen de goedkoop
ste margarine voor hun huishouding koopen,
kiezen wij het goedkoopste licht. Wij willen
het beste hebben, wat wij kunnen krijgen.
Nu zullen wij behandelen waarom of het
electrisch licht het beste is.
le. De gemakkelijkheid
Geen verlichting is zoo
electrisch licht. Er zijn geen voorschriften
voor het ontsteken, geen regelen van pit of
van den gastoevoergeen doorslaan van de
vlam geen sissend geruisch geen knal bij
het ontstekengeen knappen van lampen
glazen, geen onzuivere en lichtontbrandbare
vloeistof die bijgevuld moet worden, enz.
Een eenvoudig omdraaien van de schake
laar is voldoende, bij een volgende om-
draaing is het weer uit. Buitengewoon ge
riefelijk is de trappenbelichting. Als men
laat thuis komt, drukt men op een naast
de huisdeur aangebrachten knop en het trap
penhuis is verlicht tot men de deur van
zijn woonvertrek bereikt heeft. Zelfs de
gasteehnici bevelen electriciteit aan voor
verlichting des nachts.
Brengt men een automatisch schakeluur-
werk aan, zooals vele centrales ze verhuren,
zoo verzorgt dit uurwerk zelfs het ontsteken
en uitdooven van de verlichting gedurende
den avond.
Brandzekerheid.
De brandstatistiek toont aan dat gemid
deld door gas 6 maal zooveel branden ont
staan als door electriciteit. Het is dan ook
gemakkelijk te begrijpen dat een vlam van
ongeveer 2000 O. gevaarlijker zijn moet dan
een gloeilamp die men met de hand kan
aanvatten.
Vergelijk nu eens
wanneer men ze
De petroleumlamp ontploft.
De gaslamp brandt door.
De .gloeilamp echter gaat onder alle om
standigheden onmiddellijk uil.
De gevaarlijke kortsluiting, waaraan zoo
veel branden worden toegeschreven ook al
is in het heele huis geen electrische leiding
te vinden, komt bij aanleg, die volgens voor
schrift geschiedt niet voor, omdat de verzeke
ring onmiddellijk de leiding stroomloos
maakt, eer een ontbranding door de elec-
ticiteit op de plaats van de kortsluiting
plaats kan grijpen.
Gevaarloos.
Ontploffing en
Bij spanningen waarmee het publiek in aan
raking komt is de electriciteit gevaarloos.
Hooge spanningen komen slechts voor in
electrische centrales, transformatoren en af-
standleidingen, maar niet in woningen, win
kels of restaurants. En dan ten slotte de
Hygiënische voordeelen.
Deze zijn zoo talrijk, dat zij alleen reeds
.de algetneene invoering van electrisch licht
zouden rechtvaardigen.
Een gewone petroleumlamp verbruikt on
geveer evenveel zuurstof als 3 of 4 menschen
en geeft bovendien schadelijke verbrandings
gassen af. Wat dit voor een klein woonver
trek beteekent kan ieder licht begrijpen.
Prof. Ruber zegtAlle verlichtingsme-
thodes verslechten de lucht in een vertrek,
uitgezonderd het electrische boog- en gloei-
licht. Wel verbrandt bij booglicht wat kool,
en wordt dus koolzuur gevormd, maar toch
in een zeer geringe hoeveelheid tegenover
het verkregen licht. Een geringe roetvor-
ming kan men bij iedere verlichtingswijze,
uitgezonderd het electrische licht aanwijzen.
Hoe kleiner woning, hoe scherper nadeelen
van andere verlichtingswijze op den voor
grond treden.
Daarom moet voor de woning van den
kleinen man electrische verlichting geeischt
worden.
In het bijzonder geldt dit voor woningen
die ook hygiënisch onvoldoende zijn, als
kelders en vochtige kamers.
i
71
11
Bolswardsche Courant,
I
I
