ITieuws- en Advertentieblad
Bols ward en Wonseradeel.
r
HET NIEUWE LICHT.
1911.
Verschijnt Donderdags en Zondags. 50ste Jaargang.
No. 102.
I
I
I
Donderdag 21 December.
VOOR
Afzonderlijke
STADSNIEUWS.
om
zelf blij
wel-
al
I
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
opwekkende tonen der Frisia-
een wandeling door Witmarsum
even werd stil gestaan bij het
waar de heer Kluft van
een en ander eene korte verklaring gaf
toen ging het naar het Gemeentehuis, waar
de genoodigden werden ontvangen door den
heer Burgemeester.
was verzocht de
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
De firma Alberts en Kluft deelde in deze
loftuitingen, ’t moet gezegd, ze verdient het.
Schrijver dezer is steeds nog al pessimistisch
in zijn oordeel geweest, en is nog niet ge
heel content met enkele, zij ’t dan ook
minder eerstklassige omstandigheden. Maar
ze heeft ’n kostelijk stuk werk geleverd, die
zelfde firma Alberts en Kluft.
Spreker wees op het feit, dat de heer R.
A. Feenstra, als /leider” zal fungeeren. Dit
was (en terecht) een zeer goede gedachte van
de overige bestuursleden.
’t Dient gezegd, dat niet vergeten werd,*
te wijzen op het groote belang, dat de drie
dorpen hebben bij deze nieuwe zaak. Nu zal
men den stroom ook tot krachtsaanwending
kunnen gebruiken. Inzonderheid zal het
boerenbedrijf, in al zijn onderdeelen, kunnen
profiteéren.
Te zeven uur waren zeer velen genoodigd
ter feestelijke bijeenkomst op de zaal van
H. Hiemstra te Witmarsum. Allen, die zich
hadden verdienstelijk gemaakt tijdens de op
richting en inrichting, benevens meerdere
notabelen met hunne dames, waren geïn
viteerd.
Den heer Burgemeester
openingsrede te houden.
In een keurige toespraak schilderde Z. E. A.
eerst de wordingsgeschiedenis der vereeniging,
releveerde hij hoeveel moeite en toewijding
vereischt waren geweest, om de zaak tot stand
te brengen, noemde hij cijfers, die ’n kijk
op alles geven. Niet vergeten werd te wijzen
op tegenspoed, op minder prettige beoordeeling,
op gekoesterd wantrouwen, ook de meter-
kwestie kwam ter sprake. Onze Burgemeester
(en met hem velen,) is nog niet bekeerd tot
het „Pauschaltaril” (betaling per lamp, zonder
meter).
Hulde, driewerf hulde werd gebracht aan
het Bestuur voor dat vele, dat zoo heel
vele, door haar gedaan in ’t belang der
vereeniging.
’t licht, feestelijk licht op de
in de dorpen werd het, als bij
tooverslag, op eens hel licht.
In alle huizen, op straat in de lantaarns,
brandde ons nieuwe licht. Ws.
Nu zou ik kunnen eindigen //als niet
genoodigde” woonde ik niets meer van den
officieelen dag bij.
Terwille van het groote belang voor de
dorpen, die zooveel voeling honden met
Bolsward, terwille van de voor Witmarsum,
Pingjum en Arum zóó groote zaak der nieuwe
verlichting, begaf ik me naar het, nu door
mij beschreven, eerste nommer van het feest
programma.
Volledigheidshalve laat ik nog enkele
bizonderheden volgen, waarvoor de gegevens
me welwillend zijn verstrekt, door een vrien
delijke autoriteit.
En thans was het oogenblik gekomen, het
interessante oogenblik, van overgang van
petroleum naar electrische verlichting. Spreker
voldoet aan het verzoek van het Bestuur om
in tegenwoordigheid van alle invités en hunne
dames de eerste lichtstralen te ontlokken,
onder den wensch Bloeie de Centrale, Leve
het Bestuur 1 Het ga de firma Alberts en
Kluft wel!
Toen was
zaal. En
Nu nam de heer Burgemeester onzer ge
meente het woord. Aan Z.E. toespraak ont-
leenen we het volgende
Na dagen van spanning is dan, zoo zei
Spreker, eindelijk de dag daar, waarop deze
omgeving, naar ik hoop, steeds met zelf
voldoening zal kunnen terugzien op den ge-
danen stap, waar sinds eenige jaren in het
devies der drie dorpen WitmarsumPingjum-
Arum werden gevoerd de woordenmeer en
beter licht.
Welk licht zou men prefereeren
De algemeene wensch was ten slotte
de electriciteit ingang te doen vinden,
lo omdat men meende dat deze als ver
wekker van licht en kracht voor deze om
geving de voorkeur moest verdienen,
2o omdat de steeds vernieuwde vindingen
op dit gebied eene toekomst voorspellen.
Gereleveerd werden de bemoeiingen der
diverse commissies in de drie dorpen, het
aantal toezeggingen van aansluiting om ten
slotte te wijzen op de met gunstig gevolg
afgeloopen onderhandelingen met de firma
Alberts en Kluft.
Aan h.h. Bestuursleden werd een
gemeend woord van dank gebracht voor
het streven en werken.
Gewezen werd op het groot vertrouwen,
gesteld door het Bestuur in de firma
Alberts en Kluft, op den goeden toon in
de verschillende beraadslagingen tusschen
Bestuur en firma, op allerlei omstandigheden,
tijdens den arbeid. Daarmee in verband
staande wees Spreker op de uitvoering, waar
voor de firma Alberts en Kluft een woord
van erkentelijkheid toekwam.
De Naamlooze Vennootschap Nederland-
sche fabriek van Werktuigen en Spoorweg-
materieel leverancier van den 80 paarde-
krachtschen Diesel-motor, wiens evenbeeld
de volgende maand wordt opgesteld, benevens
de architect, de aannemer en de dagelijksche
opzichter werden bedankt voor hunne be
moeiingen.
Den heer Bellaert Sprayt, Adviseur der
Vereeniging, wees de Spreker op de gelukkige
omstandigheid dat en Bestuur en firma
Alberts en Kluft zijn ingenomen met de
door hem te ondernemen examinatie.
Gewezen werd op de inrichting van het
Bestuur.
Een Directeur houden we er niet op na;
de hoofdleiding behoudt het Bestuur aan
zich. Om de leiding in ééne hand te ver
krijgen zal de heer R. A. Feenstra voorloopig
als leider optreden, wat spr. een gelukkig
verschijnsel noemt.
Een belangstellend woord werd gericht
tot het personeel der Centrale. De heer
Burgemeester eindigde zijne toespraak met
te zeggenmoge, wanneer de electriciteit
door inschakeling over het verdeelingsnet zal
zijn verspreid, deze spoedig zoo algemeen
mogelijk ingang vinden, alzoo ook bij de
meest conservatieve elementen onder de dorps*
genooten van Witmarsum, Pingjum en Arum»
Het lang verwachte is gekomen. Na
maandenlangen arbeid is men klaar gekomen.
De //Centrale” der coöperatieve vereeniging
voor electrische verlichting Witmarsum
PingjumArum werkt. We hebben het
nieuwe licht. En laat het direct worden
gezegd: „het voldoet zeer aan de verwach
ting”. Dit is kort uitgedrukt, want in weinig
woorden is de totaalindruk weer te geven.
Hoe die indruk is? Best!
Met eenig feestelijk vertoon is de nieuwe
verlichting begroet. En hoewel niet uitge-
noodigd ter officiëele receptie, is het ons toch
mogelijk een verslag dienaangaande, zij ’t
ook in beknopten vorm, aan onze lezers aan
te bieden.
Maandagnamiddag ll/2 uur kwamen bij
den kastelein J. Kuperus te Witmarsum
enkele genoodigden saam. Daar werden o. m.
opgemerkt onze Burgemeester, h.h. Raads
leden, de heer Bellaert Spruyt, de specialiteit
op Electrotechnisch gebied, die voor het
Bestuur het geheele werk zal examineeren,
de heer Endert, Ingenieur aan de Nederl.
Fabriek van Werktuigen en Spoorwegmateriaal
Werkspoor Diesel, de h.h. Alberts en Kluft,
de uitvoerders van het werk, het Dagelijksch
Bestuur der Vereeniging, h.h. landeigenaren,
die toestemming hadden verleend om hunne
terreinen te mogen gebruiken voor ’t leggen
van den hoogstroom-kabel, en enkele andere
heeren.
Te twee uur begaven allen zich naar de
Centrale. Hier werd door den heer Kluft
eene explicatie gegeven van het bedrijf.
Z.E. vertelde ons hoe de groote Dieselmotor
van tachtig paardekrachten eene electrische
machine of „opwekker” in werking brengt,
zoodat zij 1000 toeren doet in de minuut.
Eene andere precies gelijke Dieselmotor, waar
voor de betonnen stand al is geplaatst, evenals
het groote vliegwiel, arriveert binnenkort.
Deze tweede motor zal voorloopig ais reserve
dienst doen, terwijl men, als de belasting
grooter wordt door vermeerdering van gebruik
van stroom, beide machines tegelijk kan laten
loopen.
De door dezen motor in werking gebrachte
„opwekker” levert de electriciteit, welke wordt
verzameld in eene tmachine"vanwaar de
stroom als draaistroom op hoogspanning wordt
geleid in de drie groote kabels, die ieder
naar een der aangesloten dorpen Witmarsum,
Pingjum, Arum loopen*
Als ik hier schrijf machine, dan weet ik
niet of deze benaming juist is. ’t Is eigenlijk
iets anders, ’n verzameling van werktuigjes
en toestellen, alle geplaatst in eene door
hekwerk afgesloten ruimte. Precies ’n safety,
beter kan ik het niet beschrijven, ’k Heb
deze inrichting bezien, moet echter eerlijk
zeggen, dat dit mijn horizon te boven gaat.
Wonderlijk is het, en misschien voor den
deskundige uiterst eenvoudig, voor een
leek is het een gesloten boek. Maar keurig
afgewerkt, wonder! Deze, laat ik nog nog eens
zeggen, „safety” wordt van de machinekamer-
ruimte afgesloten door het schakelbord, eene
marmeren plaat van grooten om vang. Aan
de voorzijde bevinden zich knoppen en han
dels, meters en krukken, wijzers en wat niet
al. En dat alles dient den machinist om het
werk en den goeden gang daarvan te regelen.
Elk der drie dorpen heeft zijn eigen aparte
plaats van reguleeren op dit schakelbord,
voor in en uit. De machinist kan op dit
tableau zien als er ergens storing is en dan
door uit- en inschakeling onderzoeken waar
de fout zit. Ook wijst het bord aan hoeveel
stroom naar elk dorp wordt heengeleid.
Wanneer, wat zelden zal gebeuren, de stroom
te sterk mocht worden, wijst een automa
tisch toestel den machinist op dit feit. Deze
kan dan zijne maatregelen nemen.
Drie ondergrondsche kabels voeren naar
de drie dorpen. Zij eindigen daar in een
transformatiehuisje, waar de stroom van 5000
volts (zoo hoog met het oog op den grooten
afstand waardoor veel stroom verlies mogelijk
is) wordt teruggezet tot op 125 volts.
In deze transformatiehuisjes zijn meters
geplaatst, waardoor vrij nauwkeurig kan
worden nagegaan hoeveel stroom elk dorp
verbruikt hetgeen in nauw verband staat
met de, door taxatie verkregen, finantieele
opbrengst van dat dorp.
Bij voorkomend defect kan hier het dorp
in twee of drie deelen stroomloos worden
gemaakt.
De straatverlichting wordt apart geregeld.
Ik weet niet of ik al deze dingen goed
vertel,?waarde^lezer.”Ik heb mijn best gedaan
om goed te luisteren maar heusch ’t is
slecht varen op onbekende zee, zonder kaart
of kompas.
Alsnugverklaardejde heeFEndert, ingenieur
van de Werkspoor Dieselmotoren fabriek ons
de werking van den grooten twee cilinder
motor, welke gestookt wordt met ruwe olie.
Van dit systeem waren in enkele jaren eenige
honderden geplaatst. De spreker eindigde
met den wensch, dat het mocht blijken dat
de Dieselmotor Ae^krachtwerkjbij uitnemend
heid is voor Electrische Centrales.
De voorzitter onzer vereeniging," de heer
L. Reitsma, te Witmarsum, sprak nu een
woord van welkom tot alle aanwezigen.
Spreker gewaagde o.m.^van alle zorgen en
moeiten die de uitvoering van dit groote
werk veroorzaakte. En gaarne geloof ik dat
de heer Reitsma uit overtuiging sprak, toen
hij zei dat als straks in honderden gezinnen
het nieuwe licht zal stralen, een,.zucht
van verlichting zal ontwellen aan de ge
moederen van de Bestuursleden. Moge dan
de Electrische verlichting eene kroon zijn
van onze drie vooruitstrevende dorpen Wit
marsum, Pingjum en Arum.
De firma Alberts en Kluft had den deel-
genooten van de vermelde excursie naar de
Centrale een diner aangeboden op het Ge
meentehuis. De verzorging van dezen feest
maaltijd was toevertrouwd aan den heer H.
J. Hommes, confiseur te Bolsward, wien voor
zijn werk alle eer toekomt.
De Raadszaal was keurig gedecoreerd en
baadde in een zee van petroleumlicht. Voor
’t laatst mocht nu deze verlichting de zaal
helder en vroolijk maken. Hier heerschte
een opgewekte geesttrouwens, een fijn diner
en daarbij ’n keurige tafelmuziek door staf
muzikanten van het 9de Reg. Inf., zijn
factoren, waarbij het iemand van
te moede wordt.
Vermeld zij, dat de heer Piccardt, de Burge
meester, namens het Gemeentebestuur be
kend maakte, dat door dit college aan elk der
Bestuursleden en aan de firma Alberts en
Kluft een legpenning zal worden aangeboden.
Deze medaille, ontworpen en uitgevoerd in
de werkplaatsen der firma C. J. Begeer te
Utrecht, stelt voor eene vrouwenfiguur,
staande op een verhooging, in de hand een
electrisch booglicht houdende. Op de pen
ning is gegraveerd: „L i c h t o n t wi k k e-
ling”.
Was men stilletjes gaan wandelen naar
de Centrale, met volle muziek ging men weer
dorpwaarts.
Onder de
muziek werd
gemaakt,
transformatiehuisje, i
ander eene
Vergadering Gemeenteraad.
Heden Donderdag vergadert de Raad dezer
gemeente, des avonds ten 7 ure, ter behan
deling van de navolgende punten.
1. Behandeling van het adres van A.
Huizinga, om herbenoemd te worden tot brug
wachter, met advies van Burgem. en Weths.
2. Behandeling van het adres van mej.
de wed. 8. 8. van der Werf, om vergunning
tot het bouwen eener waranda, met advies
van Burgem. en Welks.
3. Behandeling van het adres van mej.
de wed. 8. Wijnia, om onderhands te huren
het huis bij de gasfabriek, met advies van
Burgem. en Weths.
4. Behandeling van diet adres van het
Bestuur van het W erkloozenfonds tot het ver
richten van arbeid, met schrijven van
Burgem. en Weths.
5. Behandeling van het voorstel van Burgem.
en Weths. tot uitbreiding van het terrein van
de gemeente-reiniging
6. Benoeming van leden van colleges en
commissiën, ingevolge periodieke aftreding, als
a. Voogd van het St. Anthony Gasthuis,
de voordracht bestaat uil de heerenJ.
H. Kingma, aftr. voogd en P. de Jong.
b. Voogd van het Weeshuis, de voor
dracht bestaat uit de heeren: G. Keikes,
aftr. voogd en H. J. de Visser; J. Wes
seling en Joh. Kramer Mzn.
c. Voogd van het Algemeen Stads- Armen
huis, de aanbeveling bestaat uit de heeren
W. Harkema, aftr. voogd en M. Kuiper.
d. Bestuurslid van de Stadsspaarkas,
de aanbeveling beslaat uit de heeren: P. de
Jong, aftr. lid en J. M. Kingma T.Hz.
e. Commissaris -van de Stadsbank van
Leening, de aanbeveling bestaal uit de
heeren: 8. Fennema Pzn., aftr. en F. J.
Wartna.
f. Lid der Plaatselijke Schoolcommissie»
de aanbeveling bestaat uit de heerenA-
Vis, aftr. lid, W. Keestra en E. v; d. Wal'
g. Lid der Dames-Commissie voor het
handwerksonderwijs, de voordracht bestaat
uit de dames: C. Kingma-Falkena en C.
Slijper-Kiel.
7. Benoeming van twee leden der Com
missie voor de Gasfabriek.
8. Benoeming van twee leden der Commissie
voor de Gemeente-reiniging.
9. Benoeming van twee leden der Com
missie voor hel ontwerpen van strafverorde
ningen.
10. Benoeming van twee leden der Com
missie voor het Stedelijk Muziekkorps,
Moge bare populariteit toenemen en bij
dragen tot den meerderen bloei van onze
dorpen. Het is mij eene groote eer bij het
slot mijner toespraak aan den wensch van
het bestuur te voldoen om officieel de eerste
electrische lichtstralen te ontlokken aan onze-
centrale, door den motor op gang te maken.
De heer Piccardt begeeft zich naar den
motor, een drukje, een handbeweging
er komt leven in die metalen massa, het
draait, eerst zacht, dan sneller en sneller.
Dat gonst en dat tikt. Hoe regelmatig
gaat dat alles. Daar brandt het licht, het
eerste officieele licht van onze Centrale.
Moge dit nieuwe licht, ons gebracht in de
donkere dagen voor Kerstmis, het teeken zijn
van vooruitgang, van licht overal, ook in de
harten der menschen.
Bolswardsche Courant
