Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
Van Houten’s
Cacao
I
t
H
W'
3
4
I
1912.
51ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 97.
r
i
Zondag 1 December.
RECLAME.
BINNENLAND.
1
h
VOOR
Afzonderlijke
a.s.
bestormd, de koning werd
roode Jacobijnenmuts op te
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Eiken dag wordt RON A meer gewaardeerd.
Het aantal geregelde gebruikers neemt voortdurend
sterk toe.
Hun goede voorbeeld kan met gerustheid door iedereen
worden gevolgd.
Daar men voor een heerlijken kop chocolade van RON A
minder noodig heeft dan van andere soorten, is zij zoo
bizonder voordeelig in ’t gebruik. Velen hebben dit
reeds door ervaring geleerd.
en vooral Oostenrijk, bet
koningin, brachten legers
van Bronswijk
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
vorm komt dit neer op ’t
1
H
kJ
marum, Kimswerd, Witmarsum, Minnertsga,
Burgwerd, Tjerk werd, Workum en Harlingen,
ten doel hebbende het oprichten van een
districts-federatie met het oog op de
verkiezingen.
De federatie is opgerichttot Bestuur
werden gekozen de heeren: A. Bouma, voor
zitter, Bolsward; J. van Hulst Jzn., secre
taris, te HarlingenKlaasesz, Hindeloopen,
penningmeester. N. Harl. Ct.
Ommen.
De uitslag was wat men verwachten kon,
zegt De Standaard. Het blad wijdt dit ten
deele aan het te laat inkomen van het advies
van het hoofdbestuur der Christ. Hist. Unie.
De Coalitie staat dan nu metterdaad
voor al het gevaar, dat in dezen afloop
voor haar schuilt. Er blijkt, dat we er
niets te veel van hebben gezegd. Dit gevaar
dreigt voor de Tweede Kamer, voor de
Provinciale Staten en voor de Eerste Kamer,
en op den koop toe voor de Coalitie als
zoodanig.
Ommen heeft nu alle kans in 1913
voor de Tweede Kamer liberaal te worden.
Zeer waarschijnlijk toch zullen wij, Anti-
revolutionnairen in Juni thuis blijven, en
de zaak tusschen de Liberalen en Dorlau-
dianen laten uit vechten.
Maar hierbij blijft het niet.
Als Ommen voor goed omgaat gaat er
meer.
En heel de uitslag in 1913 zal nu
afhangen van het antwoord op deze per
tinente vraag: Zal ’t gelukken vóór Juni
zulk ’n accoord aan te gaan, dat men vastelijk
overeenkomt, hoe het zal moeten loopen,
en zullen de drie partijbesturen genoeg
zaam zeggenschap in hun partij bezitten,
om voor het aangaan van een vast accoord
den zedelijken waarborg te kunnen bieden,
die in Ommen, gelijk nu gebleken is, bij
een der drie groepen ten eenenmale ontbrak.
Zes dagen bewusteloos.
Men bericht ons uit Wolvega:
Een jongedochter P. K. te Ter-Idzardt,
bij Wolvega, ging de vorige week een avond
naar het land om de schapen te melken.
Toen zij na geruimen tijd niet terug kwam,
ging men haar zoeken en vond haar be
wusteloos liggen in een sloot. Terstond
werd geneeskundige hulp ingeroepen, doch
men slaagde er niet in haar bij te brengen.
Eerst na zes dagen herkreeg zij haar be
wustzijn. Zij wist zich toen te herinneren,
dat zij op den bewusten avond voor een
grooten, zwarten hond was geschrokken en
door den schrik in de sloot was geraakt.
Er bestaat nu alle hoop, dat zij spoedig
geheel hersteld zal zijn, Arnh. Cty
Najj zijn dood kwam er verandering en
gevoelde men zich weer vrij. De tooneelen
van geweld en moorden hielden nu op en
’t verder verloop der geschiedenis is dat
Napoleon Bonaparte het roer van staat in
handen kreeg.
Spreker wenscht hiermee te eindigen. Hij
ziet in, slechts oppervlakkig het omvangrijke
onderwerp te hebben besproken, maar hoopt
toch aan hen, die niet zelf de geschiedenis
boeken raadplegen, eenig beeld te hebben
gegeven van deze wereldgebeurtenis. Hij
wil er nog op wijzen dat een volk niet gelukkig
kan zijn onder dwingelandij, zoomin van de
bovenste als van de onderste rangen der
maatschappij. Geen dwingelandij en geen
terrorisme kunnen een volk helpen, maar
als alle standen eendrachtig samenwerken,
dan kan het volk tot bloei en welvaart
komen. (Applaus.)
Deze rede werd verduidelijkt door tal van
lichtbeelden. Portretten van de mannen
waarover gehandeld werd, maar ook inte
ressante afbeeldingen uit die dagen, voor
stellende de tooneelen en gebeurtenissen
zooals die door tijdgenooten op ’t doek werden
gebracht, verlevendigden zeer het gesprokene.
De heer Terhenne bracht dank aan spre
ker en aanwezigen, en deelde mee dat in
December of begin Januari de tweede lezing
zal worden gehouden.
een tijdperk
heerschte er
klasse, en 1
en geestelijkheid, vrij van
moest het volk hooge lasten opbrengen. In
1774 kwam Lodewijk XVI aan de regeering
en onder dezen vorst steeg de nood nog
hooger. De koning zelf bleef onkundig van
de ellende die er heerschte. Alle ontevreden
heid werd met strengheid onderdrukt, en
door de //lettres de cachet” kon iedereen in
staat van beschuldiging worden gesteld, en
eenmaal in de Bastille, de staatsgevangenis
opgesloten, kon men op geen bevrijding
hopen.
De staatsfinantien geraakten evenwel ook
in benarden toestand en 22 Feb. 1787 werd
weer een vergadering van notabelen bijeen
geroepen, iets wat in 160 jaren niet gebeurd
was. Calonne, de minister, gaf kennis van
den berooiden finantieelen toestand, maar de
nieuwe belastingen die de regeering wilde,
vonden bij ’t volk geen bijval en brachten
ook niet op wat men er van verwacht had.
In 1788 bleef het nog kalm, door strenge
straffen werd het volk in bedwang gehouden.
Den 5 Mei 1789 werd de Staten-Generaal
geopend, nu bestaande uit 1200 leden, n.l.
van adel en geestelijkheid elk 300 en van
't volk 600 leden. Elke stand had echter
slechts 1 stem, zoodat de volksvertegenwoor
diging nog altoos twee partijen tegenover
zich had, waartegen het niets vermocht.
Veel oppositie ontstond, zoodat de Koning
de zitting deed opheffen. Echter de volks
partij wilde niet heengaan, en deze 600
afgevaardigden zwoeren elkaar den eed van
trouw om aan te dringen op een grondwet.
Een hunner Mirabeau wist door zijn redenaars
talent invloed te krijgen en wijl de 3e stand
zich meer en meer van haar macht bewust
werd, groeide de haat tegen de verdrukking.
Den 14 Juli 1789 werd de Bastille bestormd,
de directeur de Launay werd door het volk
gedood, en ook minister Foulon onderging
gelijk lot.
De Koning die te Versailles bleef, werd
door een groote schaar vrouwen opgezocht
en deze maakten ’t den koning zoo benauwd
dat hij verandering en hulp toezegde en ook
naar Parijs terugkeerde.
Op 14 Juli van het volgend jaar werd
op het Champ de Mars het jaarfeest van de
bestorming der bastielle gevierd, waaraan
100.000 menschen deelnamen. Ofschoon de
feesten IJ dagen aanhielden, toch was hel
niet rustig, het broeide geweldig. Mirabeau
wist den storm nog te bezweren, doch in
April van 't volgend jaar stierf deze.
Hij werd als held des Vaderlands be
schouwd doch de koning gevoelde dat
allengs het gevaar naderde, en hij besloot
in ’t geheim Parijs te verlaten met zijn
familie. Te Varennes werd bij door den
postmeester Drouet herkend, aangehouden
en onder militair geleide naar Parijs terug
gevoerd. Door deze vlucht heeft de koning
veel sympathie bij ’t volk verloren.Robespierre
die zich als bewindsman had weten op te
werken, ried aan, den koning uit zijn ambt
te ontzetten, en daar kwam men allengs ook
toe. Den 14 Sept. ’91 werd een grondwet
aangenomen en werd dus de koning een
constitutioneel vorst. Wel had hij nog ’t recht
van //veto” ik verbied, en kon hij dus
een door de nationale vergadering aangenomen
wet vernietigen, maar zijn macht was nu
toch beperkt. In die nationale vergadering
waren twee hoofdpartijen, de Girondynen en
de Bergpartij. De laatste, de democratie,
wist allengs de overmacht te krijgen. De
notabelen vooral van den adel gingen nu
Frankrijk verlaten. De priesters moesten nu
ook den eed op de grondwet zweeren, maar
de wet, waarbij zij die niet zwoeren uit hun
ambt werden ontzet, werd door den koning
vernietigd. Ook ontsloeg Lodewijk twee
democratische ministers, doch dit een en
ander werkte als olie in ’t vuur. 28 Juni
1 792 kwam de ontevredenheid tot uiting,
’t paleis werd
gedwongen de
zetten.
Duitschland
vaderland der
op de been en onder den hertog
trokken deze Frankrijk binnen. Nu werd de
koning gewantrouwd, die kreeg de schuld
van buiten hulp te hebben gevraagd en 10
Augs. werd het paleis met geweld bestormd.
De Zwitsersche lijfwacht bood dapper tegen
stand maar verloor en werd geheel gedood.
De koning was gevlucht naar de nationale
vergadering daar werd beraadslaagd en
besloten den koning gevangen te houden.
Hij werd in de Temple in verzekerde be
waring gesteld. In Sept, begon nu de woede
van ’t volk zich meer en meer te uiten en
woeste tooneelen vielen voor. 202 priesters
en daarna 1800 gevangenen werden op straat
gedood, en de overheid had niet de macht
of de moed zulks te straffen. De buiten-
landsche legers werden door een garde vrij
willigers onder Dumouriez, teruggedreven,
terwijl de Nationale Conventie die intusschen
was gekozen, den 21 Sept, de republiek
uitriep en den koning van zijn waardigheid
vervallen verklaarde.
Nu ontstond een andere orde van zaken.
De adel werd ook afgeschaft, men kende
slechts burgers de soldaten //sans culottes”
werden overal gevreesd, de guillotine of
valbijl onthoofdde dagelijks velen. Robespierre
handhaafde zich door vrees en geweld, ook
de koning werd voor de rechtbank gebracht
en ten slotte werd met één stem meerderheid
tot zijn dood besloten. 21 Jan.’93 werd het
vonnis voltrokken. Had eerst Danton getracht
de vele wreedheden te keeren, na den konings
moord kwamen eerst groote beroeringen. Marat
vooral wilde maar alles wat rijk en voornaam
was, onthoofden en door Danton in staat van
beschuldiging gesteld, werd hij vrijgesproken,
doch een meisje, Charlotte Corday, doorstak
dit wreede monster met haar dolk.
Robespierre wist zich nog telkens te
handhaven, ieder was bevreesd, niemand
rekende zich voor hem veilig.
De republiek werd in alles doorgevoerd,
een nieuwe tijdrekening met Fransche namen
voor de maanden, die elk 30 dagen en 3
decades hadden eigenlijk weken van 10
dagen werd ingevoerd en is indertijd ook
in ons land geldend geweest. Bij oude wetten
worden die dato’s nog aangehaald.
Het ware schrikbewind was nu gekomen.
De koningin Maria Antoinette werd 16 Oct.
’93 ook onthoofd. Danton, die Robespierre
in den weg stond, werd eveneens opgeruimd,
De godsdienst moest ook veranderd.
De oude godsdienst werd afgeschaft, de
Godin der Rede werd geplaatst op ’t altaar
der Notre Dame, de groote kerk van Parijs.
Eindelijk was men ook den wreedaard
Robespierre moe. Een der afgevaardigden
Barrère beschuldigde hem het eerst van
dwingelandij, velen vielen hem bij en de gewel
denaar zocht zijn toevlucht op het stadhuis.
Ook daar werd men hem ontrouw, hij werd
gevangen genomen, een poging tot zelfmoord
mislukte en in Juli 94 viel ook zijn hoofd
onder de guillotine, gelijk Hij er duizenden
had doen vallen,
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
Volksvoordracht.
Gisterenavond werd in ’t Wilhelmina-
gebouw een volksvoordracht gehouden, de
eerste in de reeks, die ook weer dezen winter
vanwege ’t Departement /tNut” zal worden
gegeven. Spreker was de heer H. EISMA,
die tot onderwerp had gekozen /z De Hransche
revolutie". Nadat de heer D. Terhenne de
bijeenkomst, die niet zoo talrijk was bezocht
als wij zulks gewoon zijn, had geopend, be
gon de Spreker met er op te wijzen dat het
schrikkelijk drama, dat op ’t einde der
18e eeuw in Frankrijk is afgespeeld op ’t
gebied der historie nog altoos een gewichtig
feit is, niet zoozeer om de vele slachtoffers
die er bij gevallen zijn, ook niet omdat er
de koning bij is omgekomen, maar meer om
de ingrijpende veranderingen die er door zijn
ontstaan op maatschappelijk gebied. In een
kort betoog wil hij trachten een beeld te
geven van de oorzaken en ’t verloop dezer
gebeurtenissen.
In verkorten
volgende
Frankrijk beleefde in de 16e en 17e
eeuw een tijdperk van bloei en welvaart.
Onder ’t bestuur en de krachtige regeering
van Lodewijk XIV nam de weelde bij ’t hof
en de hoogere standen zeer toe. Toen deze
vorst, die als alleenheerscher regeerde in 1715
stierf, volgde zijn zoon Lodewijk XV, die wel
de ondeugden van zijn vader had, doch niet
diens krachtige tact van regeeren. Door de
weelde verslapte het volk en er kwam nu
van verval. Door misgewas
nood en ellende bij de volks-
terwijl de hoogere standen, adel
belasting waren,
St. Nicolaasga. Dat de huren der lande
rijen tegenwoordig hoog zijn, is algemeen
bekend, maar dat men, zooals hier een land
eigenaar, f 80 huur per pondemaat durft te
vragen, dat is zeker nog nooit in deze om
geving vertoond. Men moet daarbij weten
dat dit stuk land voor enkele jaren nog bouw
was en door den huurder, een arbeider, nog
voor eigen rekening bemest moet worden,
als hij er tenminste wat over wil hebben.
Is hier het spreekwoord van ’t onderste
uit de kan en 't deksel op den neus ook
van toepassing Jouster Ct.
Langs ongewonen weg.
Een gisteren op de vischmarkt te Coevorden
gekochte kabeljauw had in zijn maag een
fleschje, waarin een papiertje met in duide
lijke letters met potlood geschreven //Mijn
laatste groet aan het vaderland. Schip ver
gaat. H. Bourne.” N. R. Ct.
Districts-federatie.
Woensdag is in de Harmonie te Harlingen
een vergadering gehouden van de afdeelingen
van den Bond voor Staatspensionneering te
Bolsward, Hindeloopen, Sexbierum, Tjum-
Bolswardsche Courant
RONA
IT’ I
