lieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
1913.
Verschijnt Donderdags en Zondags. 52ste Jaargang.
No. 13.
Donderdag 13 Februari.
Prof. Dr. KOHNSTAMM
te HARLINGEN.
VOOR
Afzonderlijke
de Prostitutie, in welks
eenige der
er voor,
tegen.
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 8 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
vergaderingen heerschte er door het rooken
een verstikkende atmosfeer en was de spreker
door den walm bijna niet te onderscheiden.
Debat.
De heer Van Spiegel, het woord verkrij
gende, wijst er op, dat de spreker in ver
band met een zuivere atmosfoor in de zaal
de hoop uitsprak, dat ook bij de a.s. ver
kiezingen de atmosfeer zuiver moge blijven.
Doch hoe dan de houding te verklaren, waar
gelden werden aangenomen van de Chineezen
tot stijving van de verkiezingskas? Hierop
zou debater gaarne antwoord ontvangen.
In de tweede plaats wil hij spreker vragen
of deze ook aanhanger is van algemeen direct
vrouwenkiesrecht, voorts hoe de houding der
vrijzinnig-democraten tegenover de Bakkers
wet moet worden verklaard.
Debater is het eens met spreker, waar
deze het feit, dat op verschillende bijzondere
scholen gebeden wordt voor het behoud van
het Christelijk ministerie, ten sterkste afkeurt.
Waar dus spreker zich een voorstander be
toont der godsdienstige neutraliteit, zou
debater gaarne vernemen, hoe prof. Kohn-
stamm denkt over de politieke neutraliteit
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Doordat er niet gerookt werd, was het zeer
wel uit te houden in de zaaleen aanbe-
velenswaardige maatregel voor andere ver
gaderingen. Bij een der laatste politieke
Prof. Kohnstamm het woord verkrijgende,
wil den heer Van Spiegel opmerken, dat
deze het laat voorkomen alsof geld, door
Chineezen bijeengebracht in de verkiezingskas
gestort zou zijn. Dit is evenwel niet juist,
daar het Indische Comité geweigerd heeft
de gelden in ontvangst te nemen. Spr.
meent echter, dat het beter ware geweest
tenminste een deel van deze gelden wel te
accepteeren en wel omdat Chineezen zeer
zeker Nederlandse he onderdanen zijn en het
niet aangaat voor hen een uitzondering te
maken, omdat deze menschen toevallig een
andere huidskleur hebben I Geachte debater
zal dit zeer zeker onderschrijven?
Wat punt 2 betreft, vraagt debater naar
den bekenden weg. Hij kon wel weten, dat
ik daar een voorstander van moet zijn. Daar
echter niet alles terstond valt te .bereiken,
wordt voorloopig geijverd voor een beperkt
vrouwenkiesrecht, zonder dat de maatschap
pelijke welstand daarbij den doorslag geve.
Waarom liberalen en vrijzinnig democraten
tegen de Bakkerswet hebben gestemd
Sprekers antwoord is hierop, omdat deze wet
een reactionaire wet is, die tracht het groot
bedrijf achteruit te zetten ten voordeele van
het kleinbedrijf.
Wat de uitsluitingen der uni-liberalen be
treft ten opzichte van het kiesrecht, ant
woordt spreker, dat deze uitsluitingen onge
veer die der sociaal-democraten dekken,
waarmee verdere commentaar overbodig is.
Wat het onderwijs betreft, is spreker voor
godsdienstige neutraliteit der openbare school,
opdat in alle streken van ons vaderland een
school zij voor de minderheden der bevolking.
Betreffende de politieke neutraliteit merkt
spreker op, dat hij ook daarvan een voor
stander is, in zooverre als hiermee bedoeld
wordt, dat geen aantasting plaats hebbe van
richting en politieke overtuiging.
Wanneer echter pogingen mochten worden
gedaan de school te gebruiken voor anti-
nationalistische propaganda, dan moet spreker
zich daar sterk tegen verklaren.
Wat de vraag des heeren Polak aangaat,
n.l. of wij in ’t eene district anders praten,
dan in ’t andere, merkt spreker op, dat dit
met de stukken, uittreksels van de rede, hier
niet bewezen kan worden. De heer Koster
echter treedt op als vertegenwoordiger der
concentratie. Nu staat in het concentratie-
plan zeer duidelijk, dat de strijd gericht is
tegen twee fronten. Men wist dus wat door
den heer Koster werd voorgestaan.
Wat het sterk worden der sociaal-demo
craten betreft, spreker gelooft dit gaarne.
Voor de vrijzinnigen een spoorslag om met
hart en ziel hun eigen beginselen te propa-
gandeeren.
De heer Polak, de tweede debater, zeide,
dat toen in Amsterdam de sociaal-democraten
debatteerden met den heer Koster, dit werd
afgekeurd en hedenavond zegt spreker in
zijn rede, dat ook tegen de sociaal-democraten
de strijd gaat. Dan heeft spreker gewezen
op de kleine minderheid der sociaal-demo
craten in dit district, maar debater wil ver
klaren, dat men tegenwoordig ook hier vele
aanhangers telt en hard vooruit gaat.
De vorige week hield Prof. Dr. Kohnstamm
voor kiezers in het district Harlingen twee
spreekbeurten te Harlingen en te Wit-
marsu m.
De Nieuwe Har ling er Courant bevat het
volgend verslag
In de gehouden vergadering van de kies-
vereen. Vrijheid en Orde trad als spreker op
de heer prof. dr. Kohnstamm, lid van de
Vrijzinnig-democratische vereeniging te
Amsterdam. De vergadering werd gepresideerd
door den heer N. Simonsz, die ,met een
enkel woord den spreker van den avond
inleidde. Spr. verzocht den aanwezigen het
rooken na te laten om de atmosfeer zuiver
te houden.
Spr., daarop het woord erlangende, sloot
zich met deze laatste woorden aan, doch
thans in symbolischen zin. Wij moeten de
politieke atmosfeer zuiver houden opdat de
verkiezingsstrijd op hooge wijze worde gevoerd.
Dat er zeer veel gevaar bestaat dat dit
niet zal geschieden, waar het gaat over
personen en niet over zaken is zeker spr. wijst
hierbij op de presidentsverkiezing in Amerika.
Hoe staat het met den strijd in ons land?
Wij moeten ons richten naar rechts en naar
de socialisten. Wij zijn ons bewust geworden
dat onze houding ten opzichte van de sociaal
democraten niet moet zijn een verdediging
van onze positie doch een aanvallende
taktiek moet vormen.
Wat het district Harlingen betreft, hier
gaat het natuurlijk om den chr.-historischen
kamerzetel.
Wanneer men nagaat wat bij rechts de inzet
wordt genoemd, dan zien wij dat dit het
grootste en hoogste is wat het hart beweegt.
Waar dit het geval is, daar dient zeer zeker
de strijd op hoogstaande wijze gevoerd. Doch
deze onze verwachting zal worden teleur
gesteld indien wij de uitlatingen der clericale
pers onder de oogen zien, dit alles voorspelt
ons dat de strijd zeer droevig zal zijn.
Dit komt daardoor omdat de beginselen
waarover de strijd gaat niet zijn de beginselen,
die de klove vormen tusschen links en
rechts. Dit zijn niet de vragen die links en
rechts verdeelen, het zijn vragen van geheel
anderen aard. In de Kamer loopt de scheids
lijn tusschen die vragen niet gelijk de
scheidslijn tusschen rechts en links. Juist
over de chr. beginselen loopt de lijn der
partij verdeeling geheel anders.
Laat ons eens nagaan hoe de verdeeling
was bij de behandeling van
belangrijkste vraagstukken.
Bij de zedelijkheidswet, die door de
rechtsche partijen zoo noodig werd geacht,
was een groot deel der vrijzinnigen voor
de wet.
Bij de Zending zou dan toch speciaal
links tegen rechts kunnen uitkomen. In de
,/8temmen voor Waarheid en Vrede” getuigt
echter dr. Gunning, de zendings-director,
derhalve een man, die hierover zeer goed
kan oordeelen dat een woord van lof
dient gebracht te worden aan den heer dr.
Bos, vrijz.-dem., woordvoerder van de linker
zijde, die de Zending niet de dienstmaagd
van de regeering had willen maken. Uit het
artikel van dr. Gunning blijkt dat van rechts
wordt verklaard dat dr. B. het ware belang
van de zending beter doorgrondde dan de
woordvoerders van de rechterzijde. De scheids
lijn loopt derhalve ook hier weer niet gelijk.
Voorts werden door de rechterzijde aan
het adres van de heeren Malefijt en Idenburg
dingen gezegd, die hunne moeilijke taak zeer
verzwaarde. Van welken kant dit kwam
bleek uit de felle redevoering van dr. Kuyper,
tengevolge waarvan een minister-crisis alleen
vermeden kon worden door Z/Een afschuwelijk
misverstand”.
Wat de openbare leeszalen betreft, ook
hier weer hetzelfde verschijnselde linker
zijde met dr. De Visser en andere chr.-
historischen waren er voor, de katholieken
verzetten zich er
Bij het wetsontwerp van den overleden
min. Regout inzake de echtscheiding, waarbij
deze moeilijker werd gemaakt, ging een storm
op van de linkerzijde. Deze wenschte niet
dat een gezin wordt bijeengehouden wat geen
gezin meer is en een bespotting vormt. Doch
wat zegt nu het rapport van de Ned. Ver.
werden van rechts afgestemd. Hier ging het
werkelijk rechts tegen links.
De vrijzinnige concentratie is het eens ge
worden over het vraagstuk der staatspension-
neering, echter verloren de vrijz. dem. dien
tengevolge mr. Treub.
Wat betreft de Tariefwet, hoe kan het
rijmen met chr. beginselen om artikelen, die
uit schrale beurzen betaald moeten worden,
te belasten met 12 in plaats van met 5 pCt.
Het gaat hier niet om chr. beginselen, doch
het is de vraag, zijt ge voor of tegen pro
tectie en dan zal het blijken dat het alweer
niet rechts tegen links gaat.
Bij chr. vraagstukken loopt de scheidings
lijn grillig van de eene partij in de andere
en bij niet chr. vraagstukken gaat het rechts
tegen links.
De strijd woedt steeds feller en wat er
in tal van blaadjes gezegd wordt doet den
burger de schrik om het hart slaan.
In een artikel uit een r.-k. blad, nog wel
getiteld Kerstmis, wordt gezegd, dat de link-
sche partijen het kinderloos huwelijk voor
staan, de vrije liefde prediken en dat we
zijn teruggegaan naar de Romeinsche tijden,
die door wellust waren gekenmerkt.
In een ander blaadje schijft pater Bomaars
een verhaal, waaruit moet blijken, dat de
liberalen en socialisten de paters en klooster
zusters het land zullen uitdrijven en de
vrouwen van verdachte zeden beschermen.
Door het gebed, dat de kinderen in som
mige scholen moeten bidden, wordt het nog
erger gemaakt. Hierdoor wordt uitgemaakt,
dat de tegenstander godsdienstloos is, hij
wordt aangetast in hetgeen hem heilig is,
hij wordt getroffen in zijn eer en karakter.
Dergelijke uitingen zijn een ophitsende dema
gogie. Het eenigste wat wij hierop kunnen
antwoorden is dit//Vergeef het hun, zij
weten niet wat zij doen
Zoo staat op het oogenblik de strijd. Wat
kunnen wij tot verbetering doen Laat ons
in eigen boezem tasten en dan moeten wij
erkennen, dat ook wij veel schuld daaraan
hebben. In de dagen van den vroegeren
schoolstrijd hebben de vrijzinnigen niet be
grepen wat er in de harten der tegenstanders
omging. Sedert lang is daarin kentering
gekomen, de vrijz. dem. hebben steeds op
het goed recht van den godsdienst aange
stuurd. Dr. Gunning heelt dan ook hier
omtrent een woord van lof aan het adres
van den heer Van Deventer, afgevaardigde
der Eerste Kamer voor Friesland.
Liefde maakt blind, doch haat en af keer
doen scherp zien, wat blijkt uit het heftig
verwijt dat mr. Van Houten richt tot de
concentratie, zeggende dat hij altijd wel ge
dacht had, dat de vrijz. dem. dicht bij de
clericalen stonden, terwijl dr. Bos te
Groningen gecandideerd werd door alle vrijz.
groepen. Alle vrijzinnigen wenschen den
schoolstrijd niet te hernieuwen, er moet overal
onderwijs zijn toegankelijk voor die kinderen,
wier ouders niet kunnen medegaan met de
confessioneele scholen.
Een andere oorzaak is nog de geestes
stemming, die beheerscht wordt door dr.
Kuyper, zijn aard en wenschen, waardoor
onze politiek verleugend en vergiftigd wordt.
Een Bichon van IJselmonde zegt toch, dat
de strijd dient aangebonden tegen deze
regeering, die hij verderfelijk acht voor land
en volk, die de natie verleugent, die de
onwaarheid in de politiek huldigt.
Minister Heemskerk heeft gezegd van het
concentratie-program, dat het een roode vlag
was in de mist, een ander zeide, dat het een
onveilig signaal was, waardoor de coalitie-
trein zou derailleeren. Beide acht spreker
onjuist. Het is de rose gloed van de op-
wakkerende vlam van godsdiensttwist en -haat
temidden van een benauwenden walm.
Wij allen snakken naar frissche lucht, laat
ons onze politieke verschillen als eerlijke
mannen uitvechten.
In dit district hebben in 1897 de Fr.
chr. hist, geweigerd de coalitie te steunen,
nog valt de houding van vele chr. hist, te
bepalen. Zorg, dat de coalitie-candidaat niet
weer de Kamerzetel bereikt.
Kiezers van het district Harlingen zuivert
de politieke atmosfeer 1
tot Bestrijding van
Bestuur mannen zitten als Henkemans en
De Graaf, mannen van rechtswelnu, dit
rapport zegt dat dit wetsontwerp de on
zedelijkheid zal bevorderen.
Als man van krachtige beginselen en
eerlijke overtuiging meende Regout natuurlijk
het beste. Het blijkt echter alweer dat de
scheidslijn hier dwars door de coalitie
heen gaat.
In het wetsontwerp voor grondwets
herziening, zoo even gepubliceerd, wordt
voorgesteld de macht van Koning en volks
vertegenwoordiging te wijzigen op grond van
de overtuiging van een Lohman en Idsinga.
Van kath. zijde doet echter de bekende
kenner van het staatsrecht prof. Struycken
een felle aanval op hetgeen wordt voor
gesteld en schaart zich aan de linkerzijde,
zeggende dat het dwaasheid is de goede
verhouding die tusschen Vorstenhuis en volk
bestaat, te wijzigen.
Niet feller kwamen de hartstochten in
beroering dan bij art. 171, de subsidie aan
de kerken. De regeering adviseerde dan ten
slotte ook maar niet te tornen aan eenmaal
verkregen historische rechten.
Een staaltje van Kuyperiaanschen geest
verscheen dezer dagen in De Standaard met
zijn art. over de Ned. Herv. kerk, die vergeleken
wordt met een 97-jarig bestje, dat veel
gezocht was. Dit genootschap dr. K.
schijnt het niet den naam van kerk waardig
te keuren telt nog 2x/2 millioen leden,
waarvan het grootste deel nauwelijks eenigen
godsdienst bezit.
Over dit belangrijke vraagstuk loopt de
scheidslijn dan ook weer dwars door rechts heen.
Nauwelijks was te Apeldoorn Allerzielen”
verboden of de a.-r. Rotterdammer gaat
betoogen dat de consciëntie niet aan banden
moet worden gelegd.
Wat de schoolstrijd aangaat, zoo betoogt
dr. Kromsigt, een der eerste mannen van
de rechterzijde, dat hij niet accoord gaat
met de wijze waarop deze wordt gevoerd door
de regeering en acht hij het een ramp voor
het volk indien men de separistische
beginselen nog dieper in het volksleven laat
in vreten.
Hier blijkt alweer dat het niet links tegen
rechts gaat.
Hoe moeten dan de chr. beginselen worden
toegepast. Dit schijnt een moeilijke vraag.
Mr. Heemskerk en Lohman hebben zich
duidelijk over de chr. politiek uitgelaten. In
het werk van prof. Chantepie de la Saussaye
vinden we echter de uitspraak dat er geen
chr. politiek kan bestaan, op zijn hoogst
zou men kunnen spreken van kerkelijke
politiek. Deze is aardsch en kan deze niet
vermengd worden, met zaken die boven-
aardsch zijn.
Dr. de Visser zegt hierin mede te gaan
want anders zou het relatieve absoluut
worden gemaakt. Bij chr. staatkunde moet
het staatsleven aan absolute normen onder
worpen zijn.
Mr. Heemskerk zegt dat het recht in al
zijn wisselende vormen is van goddelijken
oorsprong. Spr. heeft ditzelfde verdedigd in
zijn rede gehouden bij zijn intrede als prof,
in de wijsbegeerte. Spr. vraagt zich verbijsterd
af of hij dan soms anti-revolutionnair of
chr.-historisch is. Nog grooter wordt de
verwarring als dr. de Visser zegt dat prof,
de la Saussaye bij de vrijzinnige concentratie
behoort met zijn idee. Wat is dan toch het
verschil
Alle genoemde vraagstukken zijn punten,
die buiten de chr. beginselen vallen.
Wat het algemeen kiesrecht betreft zoo
is het een verblijdend verschijnsel dat de
vrijz. groepen het daarover eens geworden
zijn. Bij de rechterzijde is men het hierover
niet eens. In de grondwetsherziening is het
niet uitgewerkt.
Betreffende het ouderdomspensioen is men
thans in de Kamer aan het beraadslagen
de wet is nu reeds zoo impopulair als er
ooit een wet geweest is. Een klein gedeelte
loonarbeiders zal er van profiteeren, kleine
bazen, winkeliers enz. blijven er buiten, in
het lot van oude vrouwen wordt niet voorzien,
toch is dit hoog noodig. Hier moesten toch
chr. beginselen spreken, een moeder die aan
het gezin hare krachten heeft gegeven, blijft
ten slotte onverzorgd achter, omdat zij niet
in loondienst was. Alle pogingen van links
om het pensioen voldoende te doen zijn
Bolswardsche Courant
