Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
1913.
No. 19.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
52ste Jaargang.
Donderdag 6 Maart.
UIT DE PERS.
BINNENLAND.
VOOR
Afzonderlijke
de beteekenis van
Oastergo.
nog woorden noodig om
de bioscoop voor de moderne, beschaafde
maatschappij in ’t licht te stellen?”
Vereeniging voor Bevordering van Folks-
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Mogen we over de cijfers, die ons nu
gezien het nog overheerschend slecht gehalte
der programma’s de haren te berge doen
rijzen, binnen afzienbaren tijd kunnen juichen,
als ze vertegenwoordigen zullen een enorme
stuwkracht, geleid in beschavings- en ont-
wikkelingsbanen Ons Huis.
een
stemmen
den heer
heiliging,
te voelen, niet bevorderd te hebben, door
zich onder de tegenstemmers te scharen.
Toen hierop luid applaus volgde, verzocht
de voorzitter geen teekenen van goed- of
afkeuring te geven.
Niettemin betuigde de vergadering echter
ook luide hare instemming, toen de voorzitter
van den Delftschen R. K. Volksbond en den
R. K. Bakkersbond, eveneens des afgevaar
digden houding critiseerde en o.m. een brief
van mr. v. d. Velde aan spr. gericht voorlas,
waarin deze zich vóór de afschaffing van
den nachtarbeid verklaarde, zonder bijzondere
uitzonderingsbepalingen te noemen.
De heer Burger, een der anti-revolution-
naire voormannen te Delft, is ook over den
gang van zaken allerminst tevreden en ver
weet den afgevaardigde, dat hij zich over
alle ministers bevredigd verklaard had en
voor Talma slechts ubewondering” zeide te
hebben. Het meerendeel der kiezers ver
klaarde spr., is juist door Talma ten volle
bevredigd, maar de afgevaardigde van Delft
liet dezen eminenten minister juist dikwijls
in den steek.
Ook over vele andere zaken viel spr. den
afgevaardigde nog aan, ook, wijl hij in zijn
rede verklaard had niet voor veel overleg
met de kiezers te zijn. Spr. meende, dat zoo
iets in den tegenwoordigen tijd juist nood
zakelijk was. (Luid applaus).
De heer Boom, een ander anti-revolutionnair
voorman te Delft, was er over gebelgd, dat
er slechts dan overleg tusschen kiezers en
afgevaardigde bestaat, als de verkiezingen
naderen. Hij bestrijdt verschillende bezwaren,
die de heer v. d. Velde tegen Bakkerswet
en andere ontwerpen geopperd had. Hij had
vooral in de rede van dezen gemist de
verklaring, in welke richting hij zich per
soonlijk stelt in de sociale wetgeving. Wil
men onze mannen, zei spr., in Juni met
liefde naar de stembus krijgen, dan willen
zij weten, wat we aan onzen afgevaardigde
hebben.
Onder de broederen.
Wij mogen niet nalaten ter lezing van de
coalitie uit De Tijd over te nemen het verslag
van een redevoering, die de a.r. afgevaar
digde, Mr. H. van der Velde, te Delft hield.
Alles behalve vriendelijk is deze door zijn
geestverwanten getracteerd. Er blijkt uit hqe
in coalitie-kringen zelf groote ontevredenheid
heerscht over het werk van dit Kabinet.
Wij citeeren
Zijn rede was b.v. ook al weinig opwek
kend van inhoud en eerst aan het slot
spoorde hij de kiezers aan met Juni a.s.
trouw voor het ministerie ter stembus te
gaan. Hij wist toen ook eenige woorden te
vinden om minister Regout en zijn werk te
herdenken en beantwoordde de vraag, of de
coalitie moest voortduren, voor wat zijn
persoonlijke meening betreft, in bevestigenden
zin, /Omdat er nog zooveel onafgedaan is.”
Het grootste gedeelte zijner rede echter
was een jammerklacht. Spr. betreurde b.v.,
dat van dit ministerie geen voorstel tot af
schaffing van de staatsloterij gekomen, was
dat het nog niet meer gelijkstelling gebracht
had tusschen bijzonder en openbaar onderwijs;
dat nog te weinig voor de Zondagsheiliging
gedaan wasdat voor de benoemingen nog
te veel gezocht wordt onder de liberale wijs
heid, vooral wat de groote steden betreft
dat het ministerie nog te weinig aan tijd
rekenkunde deed, dat er niet genoeg voeling
bestaat tusschen regeering en rechterzijde in
de Kamerdat het met de Bakkerswet beter
had kunnen loopen, als de regeering meer
rekening had gehouden met de bezwaren, die
in de rechterzijde bestondendat het ook
jammer was, dat minister Talma niet direct
in zijn ontwerp opgenomen had, wat de heer
De Visser met zijn amendementen beoogde
en door zoovelen ondersteund werd, enz. enz.
Sprekende over de coalitie, gebruikte spr.
ook nog de uitdrukking //de Anti-revolution-
nairen en Katholieken, waarbij zich de Chris-
telijk-Historischen soms, ook voegen.”
Bij degenen, die zich voor de vragen op
gaven, of liever voor het debat, was o.m.
bakkerspatroon, die ten zeerste het af-
van de bakkerswet afkeurde en
v. d. Velde verweet de Zondags-
waarvoor hij straks zeide zooveel
Hof van Delft, protesteert er ook tegen, dat
de afgevaardigde zoo weinig voeling houdt
met zijn kiezers. Dit is eerst de derde maal
in al dien tijd, dat de heer v. d. Velde ons
bezoekt.
In zijn repliek verklaarde de heer v. d.
Velde, dat hij nog vóór afschaffing van
nachtarbeid is, maar principieel tegen pa-
troonsverbod. Hij weet zich absoluut vrij
van conservatismehij is eenvoudig anti-
revolutionnair. Over de Bakkerswet sprekende,
doet hij nog de mededeeling, dat de volgende
week het verslag over het ontwerp-Aalberse
verschijnt, maar dit ongunstig zijn zal.
Of het doel dezer vergadering, de bezwaren
tegen den afgevaardigde op te heffen, ver
kregen is, betwijfelen we, ofschoon het zeker
is, dat het bezielend woord van dr. Hoffman
uit Gouda, die aan het einde der vergadering
er uitdrukkelijk aan herinnerde, dat het
algemeen belang gaan moet boven de be
langen van bijzondere groepen, een goeden
indruk maakte.
Talsche beschuldiging
In den Gemeenteraad van Velsen werden
bij de behandeling van een voorstel tot
stichting eener openbare school, door het
christelük-historisch lid J. E. Sluiters eenige
wijzers uitgesproken, waarop de wethouder
van onderwijs, Frans Netscher, de toezegging
deed de beschuldigingen te zullen onderzoeken.
Teneinde het onderzoek zoo nauwkeurig
en volledig mogelijk te doen zijn, richtte de
wethouder 6 December 1.1. een schrijven tot
den heer Sluiters, waarin deze werd uitge-
noodigd te willen mededeelen, aan welke
scholen, door welke onderwijzers en wanneer
de feiten bedreven zijn. Deze feiten waren
volgens den heer Sluiters: a. dat door open
bare onderwijzers in de school het socialisme
en het nihilisme was geleeraardb. dat door
hen met den godsdienst was gespot; c. dat
door hen kinderen waren uitgelachen, die
vóór het nuttigen van hun boterham een
gebed uitsprakend. dat door hen tegen
kinderen, die hun les niet kenden, gezegd
is: //Je kent wel een psalm zingen, maar je
les niet.”
Bij schrijven van 10 Dec. d.a.v. antwoordde
de heer Sluiters,dat hij met genoegen bemerkte,
dat de wethouder zijn aandacht aan de zaak
schonk. Verder wenschte hij niet op de zaak
in te gaan.
Den volgenden dag verzocht de wethouder
opnieuw eenige feiten te willen noemen, daar
hij meende te mogen aannemen, dat de heer
Sluiters hem niet in de onmogelijkheid wilde
brengen de waarheid der beschuldigingen te
onderzoeken.
Dit tweede schrijven bleef onbeantwoord,
zoodat de wethouder den 3 Januari opnieuw
den heer Sluiters uitnoodigde.
Omdat deze tot heden nog niet antwoordde,
richtte de heer Netscher een schrijven tot
de raadsleden, waarin hij den gang van zaken
blootlegt. Alg. H.
De diefstal aan de Hembrug.
Naar aanleiding van het gevangen nemen
van den kapitein-magazijnmeester aan de
Hembrug, herinnert de N. Ct. er aan, dat
destijds bij de ontdekking van den diefstal
op Dinsdag 14 Januari j.l. gemeld werd,
dat bedoelde officier met één dag verlof was
geweest. Den daaraan voorafgaanden Zondag
was hij natuurlijk ook niet op het bureau
geweest, terwijl hij den Zaterdag daarvoor
reeds vóór den middag zijn bureau had
verlaten.
Ook werd toen gewezen op de eigenaardige
wijze, waarop de inbraak zou zijn geschied.
Des morgens vond men de brandkast, die
op ’t bureau van den kapitein-magazijnmeester
stond, open. Sporen van braak waren niet
te zien, zoodat toen vermoed werd, dat de
kast bf niet gesloten moest zijn geweest, óf
dat gebruik was gemaakt van een valschen
sleutel. Dit laatste werd niet waarschijnlijk
geacht, omdat de sleutel tamelijk gecom
pliceerd is en daarom moeilijk na te maken
zou zijn. Voorts werd als derde mogelijkheid
geopperd, dat de kast met den gewonen
sleutel zou zijn geopend, doch ook dit werd
niet waarschijnlijk geacht. Ook werd vreemd
gevonden, dat aan de toegangen tot het
lokaal geen spoor van braak was te zien.
De verdachte is Zaterdag naar het provoost-
huis te Haarlem overgebracht, waar hem door
den auditeur-militair een voorloopig verhoor
is afgenomen.
Volgens de O. Haarl. Ct. ontkent de
verdachte.
Niet op Maandag.
Uit Christelijke onderwijzerskringen zal
een adres aan de Regeering worden gezonden
om de verschillende examens niet op Maandag
te doen houden teneinde het reizen der
candidaten op Zondag te voorkomen.
Past op de gouden vijfjes.
Dat men toch vooral oplettend moet zijn
met de vijf-gulden stukjes is ook te Groningen
weer gebleken.
Een loopjongen, aldaar, moest bij een
meesterknecht eener hoefsmederij f 0.25 be
talen en kreeg te dien einde van zijn patroon
drie dubbeltjes mee. De meesterknecht gaf
den jongen vijf centen terug en deze, naar
de avondschool gaande, gaf zijn moeder de
vijf centen in bewaring.
De meesterknecht bemerkte al spoedig, dat
hij bij vergissing een vijf-gulden-stukje aan
den loopjongen had gegeven.
Gistermorgen kwam het bewuste geldstuk
terecht. Meesterknecht, loopjongen en moeder
hadden er alle drie direct niets van bemerkt.
Cijfers, die te denken geven
Wij ontleenen aan een voordracht, door
Rektor Samuleit gehouden op de laatste
Jaarvergadering van de „Gesellschaft für
Verbreitung von Volksbildung”*} te Wies
baden, het volgende betreffende de verbreiding
der bioscoop in Duitschland.
z/De invloed van het tegenwoordige, vrijwel
absoluut de programma’s beheerschende
bioscoop-drama, is in zijn soort precies
dezelfde als van de ergste prikkellectuur, maar
in zijn werking véél sterker. En het aller
ergste is nog ditde menigte, waarop de
bioscoop dezen haar hoogst bedenkelijken
invloed oefent, is oneindig veel grooter dan
die aan de prikkellectuur ten prooi valt. De
redacteur van een der Berlijnsche Bioscoop-
vakbladen, A. Mellini, tevens artistiek leider
van de vijf grootste Berlijnsche theaters, een
van de meest ervaren deskundigen op bioscoop
gebied, heeft hieromtrent een berekening
gemaakt, waarvan de resultaten geen enkelen
voorstander van volksontwikkeling koud
kunnen laten. Hij zegtDuitschland telt
2800 bioscoop-theaterselk daarvan wordt
dagelijks door gemiddeld 450 betalende per
sonen bezocht, volgens berekening naar de
op veel plaatsen geheven extra bioscoop-
belasting. Dat beteekent, dat dagelijks
1.260.000 menschen in Duitschland de
bioscoop bezoeken, ’t Wordt echter nog
mooier! Van elke film, dus ook van elk
bioscoop-drama, worden gemiddeld 65 kopieën
gemaakt en verkochtelke kopie heeft een
gemiddelden levensduur van 30 bedrijfsweken.
Aangezien vrij algemeen het bioscoop-theater
een week lang hetzelfde programma vertoont,
worden dus die 65 kopieën in 65 X 30 d.i.
in 1950 verschillende theaters telkens een
week laog vertoond. Natuurlijk bezoekt de
betalende stamgast eenzelfde theater in den
regel slechts éénmaal per week, daar hij anders
steeds weer dezelfde beelden te zien zou
krijgen. Gedurende een week wisselen dus
de gemiddelde 450 bezoekers van 't theater
eiken dag, zoodat per week en per theater
3150 verschillende bezoekers moeten gerekend
worden. De 1950 theaters, die gemiddeld
eenzelfde film een week lang vertoonen, brengen
hem dus aan 1950 X 3150 6.142.500
personen onder de oogen! Met andere woorden:
elke gebruikelijke film, elk prikkel-drama
wordt door meer dan 6 millioen menschen
aanschouwd en oefent op de zielen van meer
dan 6 millioen menschen zijn invloed uit.
De ergste sensatie-films zijn nog niet eens
tot ,/gemiddelde” te rekenen, maar zijn
z/extra, alles overtreffende succesnummers”,
die geen //goed” theater zich wil laten ontgaan.
Zulke films worden niet in 65, maar in 100
of meer kopieën verspreid en dus niet door
6, maar door 8 en 10 millioen menschen
beschouwd, en de allergrootste succes
nummers door nog meer, tot 13 mill, toe
Wie zou een flink zakenman zoo’n reuzen
succes niet gunnen Maar den vriend van
volksontwikkeling duizelt het bij zulke cijfers.
Tegenover zulke getallen verdwijnen de grootst
denkbare aantallen goede boeken, die per
jaar als dragers van beschaving ter markt
komen in ’t niet. Zijn er bij zulke cijfers
Wartena, 1 Maart, ’s Morgens even over
half drie, ieder ligt in diepe rust. Neen,
niet ieder. Ginds, in het laagland, wordt de
veehouder Joh. IJsselstein reeds opgeklopt.
En kort daarna verschijnt reeds een tweede
op de hieminge. Wie het zijn? Kooplieden,
een van Warga, de ander van Wartena,
beiden hadden dus al drie kwartier geloopen.
Reden voor dezen abnormaal vroegen tijd van
handelen was deze. De veehouder Joh. IJ.
had twee zeugen te missen, doch niet eerder
dan heden. De morgenstond heeft goud in
den mond, zullen beide kooplieden gedacht
hebben, maar vroeg er op losMen kwam
in dit vroege uur toch tot overeenstemming,
gezamenlijk werden de zeugen gekocht van
den boer Joh. IJ. die in nachtgewaad was
verschenen om den koop te sluiten.
Bovenstaande is toch wel een staaltje van
een gewilden of fleurigen handel. De zeugen
werden verkocht h f 85 per stuk, terwijl de
veehouder nog 22 biggen overhield, welke
door deze zeugen waren geworpen. Als men
nagaat dat ook deze in totaal al spoedig
f 170 opbrengen, kan men eenigszins be
grijpen, dat het //artikel” varkens thans zeer
gewild is.
Wonseradeel, 3 Maart. Vraag naar aard
appelen is er niet tegenwoordig. Slechts f 1.10
per H.L. wordt er voor Borgers geboden.
De vorst heeft nog al schade gedaan.
Ook dit jaar wordt de hoofdbouw hier
weder aardappelen, vlas en erwten. Granen
konden den vorigen herfst weinig worden
gezaaid, evenals koolzaad.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Heeg, 4 Maart. Dat het bij de voormalige
oliefabriek alhier een gevaarlijke ligplaats
voor schepen is, bleek heden weer. Het
schip van schipper H. S. kwam met zulk
een vaart uit de meer, dat het recht op de
klipper van F. de J. liep, die daar gelegen
was, met het gevolg dat zijn eigen schip een
gat bekwam, terwijl dat van den ander aan
schilboord vrij wat verzet werd.
N. 8n. Ct.
Badvereeniging Lemmer.
Lemmer, 3 Maart. In de Zaterdagavond
alhier gehouden ledenvergadering van de
onlangs alhier opgerichte zwem- en badver
eeniging is besloten, tegen onze Oostelijke
havendam een badhuis te bouwen, waarvoor
aan het Rijk toestemming zal worden ge
vraagd. De vereeniging bestaat thans uit 40
leden. Op de statuten is reeds Koninklijke
goedkeuring aangevraagd. N. Sn. Ct.
Schoolfonds voor Schipperskinderen in
Friesland.
Volgens het verslag van bovenvermeld
Fonds over 1912, is in dat jaar aan bijdragen,
giften en rente van kapitaal ontvangen een
bedrag van f 11.263.02^. Voor de uit
besteding van 300 kinderen is uitgegeven
f 13.399.09, zoodat de rekening sluit met
een tekort van f 2.136.06l/2.
Hoogst welkom was dus een legaat, groot
f 500, van wijlen den heer B. Spandau te
Heerenveen.
Van die 300 uitbestede kinderen, die allen
geregeld onderwijs ontvingen, bezochten 9
de R.-kath.- 111 de Christel.- en 180 de
openbare school. De schoolrapporten luidden
van 2 matig, van 23 goed, van 216 zeer
goed en van 59 uitmuntend.
Nog 107 kinderen van 6 tot 12 jaar oud
staan ingeschreven in het boek van aan
vrage.
beschuldigingen tegen de openbare onder-
ontwikkeling.
Arak. Cf,
De heer van Rossum, R.K. raadslid van
Bolswardsche Courant
