Kieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
RONA
Prachtvolle Sorteering.
I
I
Cacao
T
HEEREN ZELFSTRIKKERS EN DASSEN.
1913.
Verschijnt Donderdags en Zondags. 52ste Jaargang.
No. 22.
RECLAME.
Van Houten's
Cacao
OVERHEMDEN.
JJ
Zondag 16 Maart.
DE VOLKSDRANK
De christel. arbeiders
en de verkiezingen in 1913.
VAN HOUTEN’S
IIDDIIDD B00RDENi
VOOR
Afzonderlijke
TOT IN DE FIJNSTE GENRES.
I
vele
mag in geen huisgezin
ontbreken.
eigenlijk is
doen bij de
niet
en
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
het de waarheid,
groot, zij bloeit, en
van mijn onderwerp, dat
1-
ZUIVER OPLOSBAAR
In deze provincie is nog al wat klein
bedrijf, zegt Spr. en dan voelt men het nog
niet zoo goed, maar het heden behoort aan
’t groot kapitaal, de groote trusts als in
Amerika en
van
van haar rede heeft
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
krijgen in den toestand.
De Christel, arbeider heeft te breken met
zijn verleden, in ’t belang van zich zelf en
zijn gezin, want de leugen kan zich een tijd
lang staande houden, maar ten slotte wint
De soc. beweging wordt
dat alle arbeiders bij de
Voor een stampvolle zaal trad Vrijdagavond
als Spreekster op Mej. van der Vlies
meer bekend onder den naam Enka, van
Schiedam, De districtsfederatie der S. D. A. P.
van Harlingen heeft gemeend, gelijk de Voor
zitter, de heer Oudeboon in zijne opening
zeide, dat het goed zou zijn deze Spreekster
ook hier te doen optreden. Een verzoek een
debater te zenden was gericht tot de Christ.-
Historische en Anti-revol. kiesverenigingen,
de eerste heeft geantwoord dat zij hieraan
niet wenschte te voldoen, de andere zond
geen antwoord.
Van deze gehouden rede kunnen wij, met
bet oog op den tijd en de plaatsruimte geen
uitvoerig verslag plaatsen, doch slechts de
hoofdzaken even aanstippen. Vooraf mag nog
gaan de opmerking dat deze zeer gevierde
Spreekster een onmiskenbaar talent als Spr.
bezit. Haar duidelijk betoog, met heldere
duidelijke stem gesproken, is gemakkelijk te
volgen, terwijl zij ook door hare voordracht
weet te boeien en zoo maar voor de vuist weg
voortredeneert.
reusachtige fabrieken, als die
Krupp te Essen, daarop concentreert
zich alles. De toekomst echter behoort
aan de middelen maar aan de kracht
bij nadenken zal men gaan inzien,
dat de toekomst is aan het socialisme.
God wil vrede onder de menschen, niet
den strijd zooals die er is tusschen kapitaal
en arbeid, ’t Is ongeoorloofd de knie te
buigen voor het kapitaal, dit is de stof.
Daarom kunnen de Chr. arbeiders mee
opgaan naar de betere toekomst. God werkt
door middelen, en hier is het middelhet
socialisme.
Door allen en voor allen moet gewerkt
worden om aan den klassenstrijd een einde
te maken. Dat er in loondienst moet gewerkt
worden dat is de reden van het kwaad.
De prijs van den arbeid is niet evenredig
aan de vrucht van den arbeid en ten opzichte
van dien loonprijs zijn de Chr. patroons niet
beter dan anderen. Zondags huldigen ze de
Christelijke moraal broederschap, de
overige zes dagen beoefenen ze de kapita
listische moraal elk voor zich, ’t Zijn
verschrikkelijke dingen maar toch moeten
ze gezegd worden om een goed inzicht te
Hoe ’t gegaan is met de sociale hervor
mingen bij de verschillende wetsontwerpen
gaat Spr. na, om aan te toonen dat de be
langen der arbeiders bij deze regeering niet
naar eisch en belofte worden behartigd.
Tusschen de coalitie en de liberalen heet
ook een groote klove te bestaan. Bij nadere
beschouwing is ’t maar een ondiep slootje,
en dat wordt hier en daar ook nog over
brugd. Uit den Rotterdamschen gemeenteraad
geeft zij voorbeelden, dat liberaal en christe
lijk soms ’t heel mooi eens zijn.
Het geloof zonder de werken is dood, heeft
de apostel Jacobus gezegd, en zoo is het.
Daden moet men verlangen. Aan de vruchten
kent men den boom. Een goede vrucht zegt
Spr. kan van de coalitie niet verwacht worden
want ze staat op ’t voetstuk van het kapi
talisme. En coalitie en concentratie zijn
in dit opzicht tweelingen, de gelaatstrekken
wijzen ’t duidelijk uit. Nu heeft de coalitie
nog een gevolg van arbeiders, de concen
tratie mist die slippendragers, en nu wordt
getracht, omdat er haast geen liberale arbeiders
meer zijn, wat sociale arbeiders te vangen,
maar, waarschuwt Spr., laat u niet door de
liberalen gebruiken, want dan hoort men na
de verkiezingen weerz/de moor heeft zijn
plicht gedaan, hij kan gaan”. Integendeel
zegt ze, gij moet de liberalen gebruiken,
want gij hebt recht dat gij eindelijk ook eens
wat te zeggen krijgt.
Bij de stemmingen gaat het om de begin
selen. Uw beginsel is het socialisme, en
het is te hopen dat de groote arbeiders
klasse haar plicht zal beseffen en volbrengen
als nooit te voren is geschied.
Bij de herstemmingen gaat het om de
belangen, dan is ’t eigenlijk een soort handel.
Onze partij zal de candidaten der andere
partijen, daar waar ’t noodig is, vragen voor
leggen, hoe ze denken over arbeidersbelangen,
ouderdomsverzekering enz., en antirev. of
liberaal, dat doet er niet toe, die onze be
langen het best wil dienen, krijgt steun.
Van Chr. Hist, wil Spr. maar niet gewagen,
want die kunnen niet over hun oud stand
punt heenkomen. Coalitie of concentratie dat
is gelijk, als ze onze eischen en rechten maar
verdedigen, ’t Is te wenschen dat groote scharen
zich zullen begeven onder het roode vaandel
om te strijden voor verbetering. En is die
strijd eenmaal gestreden, dan wordt de witte
vaan geheschen, de vaan van vrede en recht.
Een krachtig applaus weerklonk; ook onder
't spreken werden hier en daar bijvals
betuigingen vernomen.
Voor ’t debat gaf zich op onze stadgenoot
Ratsma. Deze verklaart wel eenigszins
schuchter te zijn om ’t woord te vragen,
daar hij eenvoudig werkman is en behoort
tot de Antirev. partij. De spreekster heeft
het heden veel gehad over Christel, arbeiders,
zij liet doorschemeren dat die vaak nog wel
wat dom waren en dus zal men 't Spr. die
bij die partij gerekend mag worden, niet
euvel duiden als hij soms een domheid be
gaat. Wat echter met dat Christelijke werk
man bedoeld wordt, is hem niet duidelijk
als alle arbeiders die niet tot de Antirev.
of Christel, partij willen gerekend worden
dan als onchristelijk beschouwd worden, vindt
hij dit geen eer.
In 't eerste deel
betering in den toestand brengen, en tasten
het kwaad in den wortel aan. De wortel
van de soc. ellende en ongelijkheid zit in
het privaat bezit. Durft men er niet aan
dezen wortel uit te rukken, dan zal men
nimmer slagen. De coalitie die reeds tegen
slag begint te voelen, zal blijven teleurstellen,
want zij kan niet scheiden van den invloed
der brandkast. Onze maatschappij zetelt op
den wortel van ’t privaatbezit heeft Dr.
Kuyper gezegd, en dat is dus een door God
gewilde zaak, en de Christenen beroepen zich
daarbij op den bijbel. Men vergeet daarbij
dat het privaatbezit bij de Israëlitische wet
geving heel wat anders was, dan het privaat
bezit van onze dagen.
Bij de Israëlieten was het familiebezit, dat
mocht niet verkocht worden, en wat er van
verhuurd was, moest in het jubeljaar terug
gegeven worden. Toen was het bezitten
van den bodem onder ieders bereik maar
nu heeft het groot kapitaal de macht. Koning
kapitaal heerscht. Dr. Kuyper zei eens, van
deze maatschappij waait u een lijklucht tegen
welnu zegt Spr. een lijk moet begraven
worden. Het privaatbezit is zoo veranderd,
dat het nu de oorzaak is van de levenslange
uitbuiting der arbeiders. Het ideaal der
socialisten is, een maatschappij zonder uit
buiting. Arbeidskracht en arbeidsmiddelen
zijn van elkaar gescheurd, de arbeidsmid
delen zijn de arbeiders ontstolen door het
kapitaal.
verkiezingen trouw de belangen van hun
klasse moeten behartigen, wil Spreekster in
het tweede deel barer rede aantoonen.
Dat de Christel, arbeider met het strijdend
proletariaat moet meegaan, is reeds duidelijk
door de uiteenzetting dat de toestand zoo
niet door God gewild is, en dat het ook
niet is in strijd met de consciëntie, is daarna
aangetoond. Dus de tijd is gekomen dat hij
zich los moet maken van ’t partijverband
en de coalitie. Wat de coalitie is? Spreekster
betoogt dat het tegenwoordig ministerie niet
heeft voldaan aan wat beloofd is, en nu tegen
de verkiezingen al weer komt met nog meer
beloften. De coalitie speelt met groote leuzen,
en zij beweert te zijn de partij van den
levenden God. Uit veel wat gedaan en ge
beurd is blijkt genoegzaam dat zij de menigte
begoochelt. Dat het bij de verkiezingen gaat
voor of tegen den Christus is onwaar, en
Spr. gaat na dat het meer gaat om behoud
van het kapitalistische stelsel. Dat de coalitie
stoelt op den wortel van de eenheid des
geloofs is mede een leugen, en de handelingen
der Kamer getuigen van groote verdeeldheid.
Menigmaal moeten de soc. dem. den minister
Talma steunen, want deze minister zit in de
klem tusschen de belangen van de arbeiders
en die der patroons. Zijn jas zit beklemd
tusschen de deur der brandkast.
Omtrent de zaak
Wat moeien de chr. arbeiders
a.s. verkiezingen? zoo begon zij,
heerscben vele valsche en onjuiste denk
beelden. Zij wil dit behandelen in een prin
cipieel en een practisch deel. De vraag geldt,
waar moet de chr. arbeider staan bij den
strijd die alom gevoerd wordt en ’t antwoord
is Hij behoort in de rijen van het worstelende
proletariaat. Toch zal hij weifelen, want het
is hem altoos voorgehouden, hij mag geen
socialist zijn, want er bestaat een diepe klove
tusschen de christelijke arbeiders en de socia
listen.
Dat deze klove slechts in zijn verbeelding
bestaat hoopt Spreekster aan te toonen.
Zij zou kunnen wijzen op Amerika en Enge
land waar vele christenarbeiders zich hebben
aangesloten bij de socialisten, maar dat is
nog geen bewijs. De kwestie is niet zoo
moeielijk dat men om ’t te begrijpen de
hoogeschool moet hebben doorloopen, zooals
een dominé uit Rotterdam beweerde, maar
ook niet zoo eenvoudig als prof. Diepenhorst
het afdoet door als hij spreekt over de com
mune, de revolutie enz., de socialisten de
schuld geeft van ’t vergoten bloed en dan
na eenige uitspraken van buitenlanders de
stelling verkondigt dat christen zijn en
socialist wezen niet samengaat. Die professor
gaat niet in op de kern van de zaak.
Het veel gesmade socialisme is de eenige
oplossing van de brandende sociale kwestie.
Eerst dient men te onderzoeken of er wel
een soc. kwestie bestaat. Die tevreden is met
den toestand zooals onze maatschappij die
thans geeft te aanschouwen, voor dezulken
bestaat de soc. kwestie niet, maar die niet
goedkeurt dat een kleine minderheid de groote
massa onderdrukt, die wel inziet dat het
verkeerd is dat er weelde heerscht naast
schromelijke ellende, dezulken gaan wel eens
nadenken en zeggen Moet dat zoo zijn
Mag dat zoo voortduren Tot die denkende
mannen en vrouwen richt de Spreekster vooral
haar woorden.
Nu moet men armoede niet verwarren met
broodsgebrek, maar toch heerscht er op menig
gebied ontbering. Spreekster zelf heeft zich
vroeger de vraag gesteld mag het bestaan,
dat de arbeider die ’t prachtige paleis helpt
bouwen, zelf in een krot woont Mogen wij
goedkeuren dat de beste en fijnste levens
middelen, bereid door werklieden, worden
verzonden naar den vreemde, terwijl die
arbeider zich met minderwaardig voedsel moet
vergenoegen, en zoo nog meer op allerlei
terrein. Toen zij eindelijk de geschriften der
socialisten in handen nam, werd haar duidelijk
hoe ’t zoo kwam en tevens dat het niet zoo
mag voortduren. De ergste toestanden van
slavernij en verdrukking mogen niet meer
bestaan, wij zijn er nog verre af dat het is,
zooals het moet zijn en ook kan zijn.
Spr. begrijpt de goedmoedigheid van
arbeiders en arbeidersvrouwen niet, want
inderdaad het arbeidersleven is een groot
onrecht en een groote marteling.
Dat de Christelijke arbeider deze toestanden
beschouwt als de door God gewilde, kan zij
niet geheel verklaren. De Soc. willen ver-
Bolswardsehe Courant
II
B. J. ZANTMAN.
Kona
