Ileuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseracleel.
Politieke avond.
Politieke Day.
Dinsdag 17 Juni 1913.
Verschijnt Donderdags en Zondags. 52ste Jaargang
1918.
No. 47.
Uitslag der Kamerverkiezingen.
I
F"'
Donderdag 12 Juni.
1
-
VOOR
Afzonderlijke
Bolsward.
niets is gedaan, kwam omdat de
J -
den
het
sprak de hoop
meening toch
liberalen
schild
echter
vreemd,
de
en
debater
aan te
1
machteloos,
bewind was
drukken,
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
hun weduwe niets,
voor loonarbeiders,
’t
deze bijeenkomst brengen. Hij
meer dit streven, omdat men
rechts niet gewend is.
van dezen avond is de vertegen-
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
1
heiden maakt zich
kerk te steunen.
in stellen, geen lid dier kerk te zijn, sprii
gen thans er
plaatse heeft
verklaard als
toch behoort hij bij geen enkel kerkgenoot
schap. Spr. bejammert het zeer, dat de
Hervormde Kerk de speelbal moet worden
in de politiek.
Bij den opzet
gram
groot geweest,
een der
i waren er
reden geweest dat
aan de coalitie
Er is wel een
ver-
terdam nu gezegd, als niet de verhouding
der Kamerleden wordt 46 liberalen tegen
44 kerkelijken, de eerste partij de verant
woording niet kan aanvaarden. De Kamer
telt echter niet 46 44 90 leden doch
100 en blijkbaar is dus voor de soc. op 10
zetels gerekend, en worden die beschouwd
als bij de liberalen behoorende. De mach
teloosheid der liberalen is dus voldoende
bewezen.
De beginselen
gaan uit van
kiesrecht, staatspensioen
school. Vooral om
en dat is nauw verbonden met
tie op de kerkelijke hartstochten.
op om de Ned. Herv.
Menschen die er een eer
n-
voor in de bres. Te dezer
ook de heer Drion zich
steunpilaar der kerk en
van het concentratie program
een 3-tal puntenalgem.
i en openbare neutrale
de school gaat de strijd,
een specula-
Jood en
van het concentratiepro-
is de invloed der soc. democraten
Het algemeen kiesrecht was
steeds een der eischen der socialen, de
liberalen waren er altoos tegen, en het is
zelfs een reden geweest dat een deel der
fractie zich afscheidde, doch nu gaan ook
zelfs de vrijliberalen met dezen eisch mee.
Eerst was nog beding dat de le Kamer dan
ook het recht van amendement moest hebben
om te waken over de onberaden stappen
der dan meer democratisch geworden 2e
Kamer, doch dit is nu ook van de baan.
Alleen wordt gezegd door Tydeman, wij
hebben den eisch niet vol kunnen houden,
omdat de andere partijen er tegen waren,
en ook omdat in den eigen kring eenige
kentering kwam, doch wij mogen het later
nog wel eens bepraten, dat beteekent
zegt Ketelaar Zij mogen er over praten,
doch over stemmen nooit
Ook ten opzichte van het staatspensioen
staat de concentratie onder de leuze der soc.
democraten. Vroeger kras bestreden, is ook
nu die eisch overgenomen, en ook de vrij
liberale partij heeft de leuze van staatspen
sioen, tot de hare gemaakt, al zegt men nu
nogwij zijn wel voor staatspensioen, ech
ter moet ook de vrijwillige verzekering er
zijn, waar de staat kan bijspringen. Het
tegenwoordige ministerie en vooral minister
Talma heeft met groote opoffering en taai
geduld een stelsel van wetten ten opzichte
pensioen, invaliditeit en ziekte verzekering
tot stand gebracht maar als de liberalen bij
de a.s. verkiezing de overwinning behalen
zal het worden ingetrokken en van de uit
voering niets komen, waarom Spr. de kiezers
waarschuwt, dat de verzekering dan weer
op de lange baan zal worden geschoven.
Bij dit wetsontwerp wordt eigen persoonlijk
heid gehandhaafd, en Spr. hoopt dan ook
dat dit stelsel wetten trots alle tegenwerking
kan worden uitgevoerd en de regeering van
thans aan het bewind zal blijven.
Het 3e
school en
naïviteit, dat
Dinsdag 17 Juni ontvangen wij
uitslag der Kamerverkiezingen uit
geheele land op de vlugste wijze.
Wij zijn evenals vroeger weer bereid den
uitslag gecombineerd in enkele telegrammen
door te seinen aan ieder, die daarin belang
stelt tegen betaling van f5.plus de sein-
kosten.
Spoedige opgaaf gewenscht met het oog
op de te nemen maatregelen.
Firma B. CUPERUS Az.
Ook ten opzichte der Hervormde kerk
wordt het beginsel der neutraliteit op den
voorgrond gedrongen. De moderne richting
wil in school en kerk een geestesinricbting
die allen kan voldoen, maar alleen de uiterste
linkerzijde voldoet. Gelijk reeds straks gezegd
is, thans treden voor die kerk als steunpilaren
op menschen die er tot nu niets mee te
doen hadden. Het modernisme is de vijand,
die in de kerk woont. Wij, zegt Spr.
wenschen door prediking en evangelisatie de
kinderen opgevoed te hebben overeenkomstig
de beginselen van onze innige overtuiging,
maar van de hulp die nu wordt aangeboden
zijn wij niet gediend. Het is er om te doen,
de orthodoxie bang te maken voor de gevaren
welke die kerk bedreigen, en dat geschiedt
om er politieke winst mee te behalen, waarvan
Spr. nadere toelichting geeft.
Ook over de zending in Indië wil men
de neutraliteit op den voorgrond plaatsen,
terwijl Spr. betoogt dat deze regeering zonder
schokken en heel geleidelijk werkt, zoodat
hun pogen den toets kan doorstaan beter
dan van eenig liberaal ministerie. Daarom
besluit Spr. met den uitroep Zorgt kiezers,
dat niet het beginsel der lib. en soc. de
overheid krijge, doch maakt dat deze regeering
in de richting door haar ingeslagen kan
voortgaan. (Applaus.)
Voor ’t debat gaven zich op de heeren
H. EISMA alhier en Ds. HORREUS DE
HAAS van Sneek. Ieder hunner wordt een
half uur tijds gegeven.
De heer EISMA begint met de getuigenis
dat hij den inleider van dezen avond met
aandacht heeft gevolgd echter niet met
instemming. Als een volgeling van de Con
centratie weet hij niet of het wel zaak is in
deze vergadering van rechts te komen debat-
teeren, want de rechtsche heeren schitteren
op de vergaderingen van links altoos door
afwezigheid. Wie echter niet eenzijdig wil
zijn ingelicht, dient ook de tegenpartij te
hooren, en debater noodigt dan ook de recht
sche kiezers uit over 8 dagen weer in deze
zaal te komen, waar dan de heer Fockema
Andreae, de candidaat der concentratie, de
beginselen dezer partijen nader zal uiteen
zetten. Toch wil debater nu reeds op
enkele dingen wijzen. Het heeft hem
eenigszins verbaasd dat de Spr. van dezen
avond een en al gestreden heeft tegen de
partijen van links, doch geheel geen poging
heeft gedaan om de heerlijke zegeningen
der Christelijke regeering aan te toonen.
Wel heeft hij zich druk gemaakt over de
zwakheid der liberalen, doch nog nimmer
had eenig ministerie een zoo langen tijd van
zitting nog had daarbij te beschikken over
zulk een meerderheid in de Tweede Kamer,
terwijl een volgzame Eerste Kamer de re
geering ter zijde stond. Onder zulke ver
bazend gunstige omstandigheden moet toch
wel iets aan te voeren zijn over de heerlijk
heid der regeeringspolitiek, doch ’t bleef
achterwege.
De oogst is bitter mager en
verzoekt den Spr. om straks nog
geven ’t specifiek Christelijke, dat wij hebben
gekregen.
Dat er
coalitie niet eensgezind is.
Debater vraagt dan ook
Waar is uw program
accoord getroffen, doch dat betrof de
deeling der zetels.
Ondanks den steun van een deel der
linkerzijde kon deze regeering zelfs de bak
kerswet er niet doorhalen. De invaliditeits
wet die door debater een treurige wet wordt
genoemd, is er, doch hij vraagtWeten de
Christelijke arbeiders wel wat die wet in
houdt? Weten zij, dat zij van hun 16de
tot hun 69ste jaar premie moeten betalen,
en als zij eerder komen te overlijden, krijgt
Ook geldt de wet alleen
en vele kleine bazen, die
even noodig hebben, zijn er van uitgesloten.
De Spr. noemde de Staatspensionneering
een eisch der soc. dem., doch debater meent
toch wel, dat het iets positief Christelijks
is, wat hij uit de woorden van Dr. de Visser
nader aantoont. Het roode spook moet echter
dienst doen om de kiezers van rechts bijeen
te houden, en immers hebben Engeland en
Denemarken geleerd wat een zegen het is
voor een volk als er Staatspensioen wordt
gegeven.
Bij de drie punten der concentratie mocht
de Spr. ook wel genoemd hebben, de anti-
tariefwetbeweging. ’t Is opmerkelijk datkhet
tarief door den Spr. niet eens is genoemd.
Wat het kiesrecht betreft, de partijen van
rechts willen hebben het gezinshoofden
kiesrecht, maar de Christ. Hist, moesten
hiervan niets hebben, gelijk uit een artikel
in De Nederlander blijkt. En toch willen
zij er nu aan meedoen. Men kan door de
ervaring geleerd tot andere inzichten komen,
en ’t is ook daarom dat op alg. kiesrecht
wordt aangestuurd door de liberale partij,
de omstandigheden leidden er toe.
Wat de schoolkwestie betreft, heeft debater
waardeering voor hetgeen door de kerkelijken
op schoolgebied is gedaan, te zeggen dat zij
er groote offers voor over hebben gehad.
Voor ’t beginsel echter dier partij voelt hij
geen waardeering, en hij wil wijzen op
Zwitserland en Amerika. Hij geefr^lecture
van een artikel van Van Eden uit het
Handelsblad, waarin uitkomt dat de openbare
school daar hoofdzaak is en toch het onder
wijs er niet op lager peil staat dan hier, in
geenen deele.
Door de verschillende secte-scholen wordt
het volk verdeeld in partijen en dat doet
schade voor de onderlinge waardeering in de
samenleving. Bovendien is de openbare school
niet zoo slecht als men meestal van de tegen
standers hoort beweren. Dr. Gunning, een
man van kerkelijke richting, getuigt dat hij
niet vernam dat de openbare school de men
schen van het geloof vervreemde, doch wel
eens dat de leerlingen der bijzondere scholen
soms van de leer afkeerig werden door de
wijze waarop hun daar geleerd werd.
Debater wil dan ook de vraag stellen
Wat heeft men rechts gedaan om de open
bare school beter te maken Weet men wel,
dat het de katholieken zijn geweest, die de
bijbel van de openbare school verdreven
hebben Inplaats van het peil der openbare
volksschool te verhoogen, doet men alles om
ze neer te halen.
De Spr. van dezen avond heeft herhaalde
lijk de concentratie aangevallen en het is
waar dat de daarbij vereenigde partijen niet
eensdenkend zijn, maar is dit bij de coalitie
ook niet het geval? Wat heeft het een moeite
gekost om die bijeen te houden, en trouwens
velen hebben er zich van los gemaakt, en
daarbij mannen die een goeden naam hebben.
De Bond van Protestanten, daarbij zijn
mannen van beteekenis, ook van rechts, en
’t is wel een teeken des tijds dat men meer
en meer gaat inzien dat onder het vaandel
van Christendom het volk wordt misleid.
Debater beveelt ter lezing aan de brochure
van Ds. Lieftinck, en ook om wel te over
wegen het manifest van den Bond van Prote
stanten. Men moet dan bij nadenken ver
foeien de valsche leuze om godsdienst en
politiek te mengen. Allen te zamen willen
die mannen aanheffen de leus van ’t Oranje
huis,/k zal handhaven”, en het zijn allen
menschen die genoeg hebben van de coalitie.
Over onze Ned. Herv. Kerk ook nog een
kort woord, besluit debater.
Als geloovig protestant doet het hem leed
dat in deze gemengde vergadering dat onder
werp is aangeroerd, want hij kan niet hebben
dat die kerk wordt aangevallen, en er gezegd
wordt dat het modernisme is de vijand binnen
de kerk, ’t Is hier niet de plaats om er
over te spreken, maar de handelwijze van
velen getuigt niet van liefde voor die kerk
en wat den Spr. van den avond betreft, deze
heeft in Wommels die gemeente prijs gegeven
aan een modern predikant.
Hij heeft met zijn kort betoog bij lange
na niet in alle opzichten de beginselen der
concentratie uiteengezet, doch herhaalt dat
daartoe heden over 8 dagen de gelegenheid
wordt aangeboden. (Applaus).
Ds. DE HAAS heeft met genoegen de
opening van deze vergadering gehoord om
te trachten door wisseling van gedachten
tot beter wederzijdsch begrip te komen. Wat
deze debater betreft, hij wil ook geen anderen
toon in
waardeert te
zulks van
De Spr.
woordiger van de rechtsche groep en daar
worden geloof en ongeloof gewoonlijk scherp
tegenover elkaar gesteld. Op den kath.
landdag zei de voorzitter zelfs liever met
den duivel te gaan dan met de liberalen en
socialen. Echter dat is iets waar wij hier
punt is de openbare neutrale
Spr. verbaast zich over de
er na den strijd die gevoerd
is nu nog zoo gesproken wordt en door de
i de openbare school nog op het
wordt geheven. Ook hieraan is
stuwkracht der socialen niet
de geest van den Bond van
Nederl. onderwijzers straalt er in door. Na
den intensen strijd waarbij door de rechter
zijde eenige rechten zijn veroverd, in korte
trekken te hebben geschilderd, wijst Spr. op
de consequente doortrekking der neutraliteit,
die men ook op politiek gebied al eischt
enwaartoe dat voert blijkt reeds uit den
geest die er heerscht bij de vele openbare
onderwijzers, die zelfs hun medewerking weige
ren tot het vieren van nationale feestdagen.
De oogen worden dan ook geopend en in de
groote steden is een protest opgegaan tegen
de houding dier onderwijzers. Al wil men
niet weten van liefde van het Oranjehuis,
en, sprak Roodhuizen dat hij toch eerbied
voor Vaderland en Oranjehuis bedoelde, dit
alles doet zien en gevoelen dat men in het
gevlei wil komen van de socialen. Alle
liberale bladen propageeren de openbare
school alsof er nooit iets zou gebeurd zijn
op het gebied van den schoolstrijd.
Voor een overvolle zaal, waarbij publiek
van allerlei kleur aanwezig was, ook eenige
dames, hield de Christelijke Kiesvereeniging
alhier een openbare vergadering, waar de
heer Mr. J. ANKERMAN als spreker optrad.
De heer v. d. Ploeg opende de bijeenkomst
met een welkomstgroet en
uit, dat men bij verschil van
elkander zou waardeeren, opdat het verloop
van dezen avond kalm en waardig zou zijn.
De spreker, afgevaardigde ter 2e Kamer
voor dit district, ziet met genoegen dat men
in zoo grooten getale is opgekomen, hij wil
de debaters denzelfden tijd geven als hij
zelf noodig heeft om zijne denkwijze uiteen
te zetten, en wil dus het vrije woord geven
aan de tegenstanders, echter hoopt hij dat
’t debat zakelijk zal zijn en men bewaard zal
zijn voor tooneelen als bij zijn optreden te
Harlingen, waar de heer Anema, zijn mede-
candidaat van sociale zijde, protesteerde tegen
de houding zijner partijgenooten bij die
vergadering. Om wel te slagen zal hij gaarne
zaken behandelen en geen persoonlijkheden
in het spel brengen.
Onze tijd is een zeer gewichtige en
critieke tijd, want de a. s. verkiezing zal
beslissen over de richting der regeering van
dit land voor de komende periode. De
groote liberale partij van vroeger is vrijwel
Voorheen toen zij aan het
ging zij de minderheden onder-
maar kon niet verder voort, wat
bewezen is toen ’t ministerie de Meester, als
de soc. dem. de partij loslieten, niets kon
uitvoeren en dit tegenwoordige ministerie ten
laatste zonder een meerderheid te hebben,
aan het bewind kwam, waarin dus lag op
gesloten wij kunnen niet verder, probeer
gij het eens, en die regeering werd door de
opvolgende verkiezing door de kiezers be
vestigd, zoodat dit ministerie Heemskerk
nu een vijftal jaren met het bestuur des
lands is belast geweest. Veel is dan ook
door dit ministerie gedaan, waarbij het
Christelijke beginsel tot zijn recht kwam.
Belangrijke zaken kwamen aan de orde,
echter door de stelselmatige tegenwerking
der gansche linkerzijde werd het veel be
moeilijkt. Altoos ging er tegen de regee-
ringsvoorstellen een storm op, en het moet
gezegd, de linkerzijde is met weinig royaliteit
opgetreden tegen deze regeering, want zij
kan niet verdragen dat deze regeering er is.
De soc. dem. kunnen tevreden zijn, bij hun
partij zit eigenlijk de stuwkracht der lin
kerzijde. De liberale partij heeft zich ver
zameld door het concentratieprogram, wat
met ophef is behandeld, echter hebben de
politici gezegd wij hebben nu een program,
doch als wij geen meerderheid krijgen in
de Kamer, kunnen wij de verantwoordelijk
heid niet aanvaarden. Nu kan die partij
bij eerste stemming pas een 10-tal zetels
bemachtigen, en overigens moet op de hulp
der soc. gesteund worden. De sprekers der
liberale partij leggen er dan ook den nadruk
op dat de kiezers er wel om moeten denken,
dat elke zetel die door onvoldoende samen
werking verloren gaat, ten goede komt aan
de kerkelijken. Roodhuizen heeft te Rot-
Bolsvardsche Courant
I
