Nieuws- en Advertentieblad
Bols ward, en WonseradeeL
w
I
I
I
11
I
I
Verschijnt Donderdags en Zondags. 52ste Jaargang
1913.
No. 50.
De Pers over den uitslag.
Onafhankelijkheldsfeesten,
- Harlingen.
I
I
I
II
I
Zondag 22 Juni.
1813—1913.
BINNENLAND.
VOOR
Afzonderlijke
en
vuurnering
Ws.
1913
149
392
243
205
442
174
298
lu
ll et
van
Wie nur Waar heen nu om te herdenken?
Er komt wat te kijken in dezen zomer, van
belang. Leeuwarden, Franeker, Sneek...
En wat doet Bolsward
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 8 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Workum, 18 Juni. In het naburige Hei
denschap waren gisteren de gebr. F., aldaar
woonachtig bij den landbouwer H. v. d. G.
aan het grasmaaien. Het was een drukkende
en warme dag, zoodat de op het veld bezig
zijnde arbeiders het zwaar te verantwoorden
hadden. In den namiddag, toen ze in de
luwte van de hofstede waren, werden de beide
jonge mannen niet wel en moesten eindelijk
het werk neerleggen. Bij den een nam de
ongesteldheid zoodanig toe dat geneeskundige
hulp werd'ingeroepen. Deze zag dadelijk den
toestand ernstig in en den volgenden morgen is
helaas deze jeugdige persoon overleden. De
ouders en de verloofde betreuren dezen flink
oppassenden jongeling ten zeerste. De geheele
omtrek is onder den indruk van dit haastig
plaats gehad hebbende sterfgeval.
De Banier.
Winkelsluiting.
De Kantonrechter te Arnhem zal een eigen
aardige quaestie te beslissen krijgen. De
politie aldaar heeft n.l. proces-verbaal opge
maakt tegen zekere vrouw P., ter zake, dat
zij in haar water- en vuurnering des morgens
voor den bij de verordening op de winkel
sluiting vastgestelden tijd koffiewater heeft
verkocht aan arbeiders van steenfabrieken,
die reeds zeer vroeg ’s morgens naar hun
werk moeten.
Namens de bekl. meent men te kunnen
aantonnen, dat een water- en
buiten de verordening valt.
De zaak zal 25 Juni behandeld worden.
Arnh. Ct.
Da’s kras
Een landbouwer in de Rijnstreek huurde
een grasmaaier voor f 5 per dag, volop bier
’s avonds pap, benevens afhalen met een
rijtuig en nog een emolument. De boer in
zijn schik, doch toen hij den maaier wilde
halen, had deze zich bij een ander verhuurd;
hij kon daar... meer verdienen.
N, v, d. Dy
Doetinchem
Goes
Harlingen
Schiedam
Sliedrecht
Steenwijk
Tietjerksteradeel
Uit deze gegevens blijkt wel, dat rechts
zich thans in een zeer precaire positie bevindt.
Het aantal zijner onzekere districten is sterk
vermeerderd en alom is het aantal linksche
stemmen sterk toegenomen.
Vooral met de socialisten is dit het geval.
Hun stemmencijfer rees veelal onrustbarend.
We zullen dit in een volgend artikel nader
aantoonen en besluiten voor ditmaal nog met
de volgende opmerkingen.
lo. De rechterzijde zal niet alleen nume
riek, doch ook qualitatief verzwakt in de
Kamer terugkeeren, aangezien hare beste
mannen zitting hebben in het Kabinet
geen hunner gekozen is.
Algemeen Kiesrecht overwonnen. Maar in
de praktijk trekken de vijanden van het
A. K. thans bun krachten samen op ver
sterking der Eerste Kamer, hetzij door het
recht van regres, hetzij door het recht van
amendement.”
STEMMENCIJFERS.
De Geldersche Koerier geeft een lijstje van
niet minder dan 22 districten, waar het cijfer
der op rechtsche candidaten uitgebrachte stem
men, bij 1909 vergeleken, in absoluten zin
of althans in evenredigheid tot het toege
nomen aantal kiezers, sterk is achteruitgegaan.
Het zijn Appingedam, Arnhem, Doetin
chem, Goes, Gouda, Den Haag III, Harlingen,
Hoogezand, Kampen, Lochem, Middelburg,
Ridderkerk, Schiedam, Schoterland, Slie
drecht, Steenwijk, Tietjerksteradeel, Winscho
ten, Zierikzee, Zuidhorn, Zutphen en Zwolle.
Voorts schrijft het blad
Ten gevolge van de relatieve of absolute
verzwakking van rechts zijn, behalve de reeds
genoemde districten, waar onverwacht her
stemming moet plaats hebben, nog de vol
gende districten voor de toekomst onzeker
geworden.
Rechtsche meerderheid in
1909
2250
1447
950
1847
932
877
1160
De linksche bladen maken zonder uit
zondering met ingenomenheid melding van
den uitslag der stemmingen van Dinsdag, al
wordt het in enkele betreurd, dat de con
centratie niet beter uit den strijd te voor
schijn is gekomen. Maar over de geheele
linie van links verwacht men bij de her
stemmingen een linksche meerderheid en dus
een aftreden van het Kabinet Heemskerk.
In de rechtsche pers heerscht verschil van
meening over de beteekenis van de uitslagen.
Zoo meent De Maasbode (R.-K.) dat de
stembus niet positief en niet geprononceerd
heeft gesproken en dat deze situatie van
onbestemdheid bij de herstemmingen rechts
ten goede zal komen.
Na opsomming van de oorzaken, die rechts
niet een meerderheid bezorgden, schrijft het
blad, dat men de herstemmingen met goed
vertrouwen kan tegemoet gaan. Het blad
steunt die meening op het feit, dat ge
bleken is, dat de concentratie geen regeerings-
meerderheid krijgt en dat dus een linksch
Kabinet zich aan de heerschappij van Troel-
stra zal moeten overgeven.
De (R.K.) Residentiebode verwachtte een
tegenslag, maar wil niet verhelen, dat die
slag harder aankwam dan vermoed was.
Het (R.K.) Huisgezin kan en wil niet
verbloemen, dat de uitslag der eerste stem
ming een groote teleurstelling is geweest
voor de rechterzijde, die in haar geheel en
in al haar deelen is getroffen.
Het blad besluit met het volgende
dien we een vrijzinnig Ministerie aan
bewind zullen zien, zal dit, evenals dat
de Meester indertijd, van Troelstra afhankelijk
zijn, die de ware held van den dag van
heden isniet Borgesius, die in Rotterdam
uitgeworpen, in de Emmensche vluchthaven
een onderkomen heeft gevonden.
De (A.-R.) Rotterdammer is daarentegen
innig dankbaar, dat deze afloop verkregen
werd.
De beantwoording der vraag, of het
Ministerie-Heemskerk behouden zal blijven,
hangt, merkt De Rotterdammer verder op,
af van de actie, die nu in deze week zal
worden ontwikkeld. En het blad eindigt
met deze tirade
Mannen en vrouwen, wij danken, dat het
zoo liep en wij bidden ’t vuriglijk, dat de
uitslag ten gunste van ons keere.
Rijze bij velen van Neerlandsche Christe
nen dat gebed tot God en worde met heilige
geestdrift een strijd gestreden, waarbij het
tintelt van sprankelend krijgsvuur.
Ora et labora.
Bidt en werkt.
De (R.K.) Tijd schrijft den uitslag der
verkiezing toe aan
wet. Het succes
de actie tegen de Tarief-
Het succes van de anti-papistische,
vrij Christelijk-Historische, anti-coalitie-bewe-
ging kan zich verheugen in haar succes, dat
een zeer merkbare verzwakking is van de
rechterzijde ten bate van het socialisme.
Het blad vervolgt dan
De stemmingen van Dinsdag hebben ons
gesterkt in onze opvatting van hetgeen de
toekomst ons meer en meer brengen zal.
Vrij-liberalen neigen naar de rechterzijde,
vrijzinnig-democraten naar het socialisme.
De tusschen-partijen geraken beklemd tusschen
twee buffers.
Het anti-papisme is niet nieuw en zal
altijd blijven bestaan. De kracht daarvan is
echter ook nu weer niet groot gebleken.
Deze onsmakelijke actie doodt de macht der
coalitie niet.
De anti-Tarief-beweging zal er niet altijd
zijn. Dit middel van den strijd tegen de
rechterzijde is slechts van oogenblikkelijke
beteekenis. Wie verder ziet dan ’t moment,
blijft vertrouwen koesteren in de macht der
christelijke politiek in Nederland.
Het (R.-K.) Centrum wijst er op, dat de
dag van Dinsdag licht- en schaduwzijden
voor de coalitie bracht en constateert, dat
de liberalen met of zonder portefeuilles, maar
met portefeuilles vooral, steeds sterker den
rooden invloed ondergaan. Omtrent de her
stemmingen schrijft het blad
De organisatie zal hier den weg wijzen,
het parool uitgeven. Maar het behoeft nauwe
lijks te worden gezegd, dat bij de herstem
ming, evenals bij de eerste stemming, de
strijd gaat tusschen rechts en links om het
behoud der rechtsche meerderheid en recht
sche politiek, om het behoud van ons chris
telijk Kabinet. Liberalen en sociaal-demo-
craten vinden wij daarbij gelijkelijk tegenover
ons, en wij behoeven er niet op te rekenen,
dat wij van die partijen, in anticlericalisme
en anti-papisme verbonden, steun zullen ont
vangen.
In de Standaard verklaart dr. Kuyper in
een hoofdartikel, dat zonder omwegen moet
worden erkend, dat de mogelijkheid om alsnog
de meerderheid te halen, voor rechts zoo goed
als is uitgesloten.
„Vier jaren zijn we nu in de meerderheid
geweest, en was de gelegenheid schoon, om
den zegen van onze beginselen ook door het
Bewind te doen werken, maar van dit oogen-
blik af zijn we nu weer oppositie. Tegen
welk Bewind, staat nog te bezien. Maar
vast staat het, dat ’t Bewind omgaat.”
Dat de rechterzijde thans oppositie is
geworden, zegt de Standaard, aldus te ver
staan, dat rechts met warme geestdrift de
nieuwe oppositietaak aanvaarden zal en daarom
zonder verwijl, aan het nu komende Kabinet,
reeds aanstonds zijn samenstelling zoo moeilijk
mogelijk hebbe te maken.”
Het Volk schrijft onder de leuze„Leve
het algemeen kiesrecht”
Z/In de laatste dagen hebben wij reeds
meer dan eens gelegenheid gehad, te consta-
teeren, dat de partijen van rechts er minder
goed dan vroeger in zijn geslaagd, met hun
geloofsleuze de kerkelijke arbeiders dermate
te verblinden, dat zij hun klassebelang in
den steek lieten, en zich lieten gebruiken
als handlangers van de zwarte reactie. En
nog veel minder zijn de vrijzinnigen erin
geslaagd, de arbeiders te overtuigen, dat de
doorvoering der eischen, door de concentratie
ontleend aan het program der sociaal-demo-
cratie, het best zou worden verzekerd door
aan de sociaal-democratie een nederlaag toe
te brengen. Neen, de logica der feiten heeft
sterker gesproken tot het verstand der kiezers
dan de listige redeneeringen der vrijzinnige
politicide kiezers hebben begrepen, dat
als het te doen is om de verwezenlijking
van het Algemeen Kiesrecht, het staatspen
sioen, dat dan allereerst de onvervaarde,
onvermoeide strijders voor het Algemeen
Kiesrecht en het staatspensioen zelf erbij
moeten zijn
En, geven wij ons een oogenblik over aan
het geluk der overwinning, onmiddellijk
roepen wij onze schare opnieuw in gevechts-
stelling, want het komt er op aan, de over
winning door te zetten.
Vóór alles is het noodig, den zegetocht
van het Algemeen Kiesrecht te brengen tot
het schitterend eindeBeklonken is de over
winning nog niet.
Gevaar dreigt er nog van alle kant. Er
wacht ons nog een zware worsteling, niet
alleen met de openlijke tegenstanders van de
democratie, maar ook met haar verkapte
vijanden, met de politici van rechts en van
links, die de Eerste Kamer willen versterken,
om aldus het stembiljet van den arbeider
goeddeels waardeloos te maken.
Onze herstemmingsleus is: leve het Alge
meen KiesrechtMaar dat zegt op het oogen
blik niet genoeg. Wij moeten eraan toevoe
gen Onvervalscht
Laten alle openlijke en verdekte vijanden
van het Algemeen Kiesrecht, van de demo
cratie, het wetenhet doel der sociaal-demo
cratie, gesteld bij den aanvang van dezen
strijd, blijft ook in de herstemmingsdagen
onverzwakt gehandhaafd. Wij strijken niet
de roode kiesrechtvlag, om de blauwe
vaan van het anti-clericalisme of welke andere
ook ervoor in de plaats te hijschen. Wie
met ons wil strijden voor het Algemeen
Kiesrecht, onvervalscht, kan bij deze her
stemmingen rekenen op onzen steunwie
daartoe niet is te vinden, speculeere niet op
den verkiezingshartstocht, telle de roode stem
men niet naar zich toe.
Want de zaak staat thans zoo, dat veel
meer dan voor of tegen het A. K., de stembus
van Woensdag een uitspraak zal doen voor
of tegen de vervalsching van het Algemeen
Kiesrecht, voor of tegen versterking der Eerste
Kamer. En in dezen strijd doen wij een drin
gend beroep op alle democraten in den lande.
Onze kiesrechtstrijd draagt thans een dubbel
karakterdat van aanval op de klassebevoor-
rechting, maar tevens dat van verweer. Prin
cipieel, in theorie, heeft de zaak van het
Slot.
’t Was mooi gedacht van V. V. V. te
Harlingen, ’t feest te houden op den Waterloo-
dag, den dag die vooral in ons land jarenlang
traditioneel werd gevierd. Wie herinnert zich
niet dat Leeuwarden dan een provinciaal
centrum van feestgangers was, die opgingen
ter bijwoning der harddraverij om de ko
ninklijke gouden zweep en het dito oorijzer.
Van schier alle kerktorens wapperden dan
de vlaggen.
Getaand is de luister van den Waterloo-
dag. Geen zweep, geen oorijzer, ergo geen
harddraverij, slechts hier en daar een vlag.
En toch blijft onaantastbaar het groote ge
wicht van den Waterloo-dag, en zijn nog
niet vergeten de namen Blücheren Wellington.
Zeker, over Napoleon wordt nu gansch
anders gedacht dan vroeger, en al zullen we
hem niet te veel op het voetstuk zetten, ’t
is niet te loochenen dat hij een man van
zeer groote beteekenis was ook voor ons land.
’t Zal dus niet toevallig zijn geweest dat
Harlingen feestvierde op 18 Juni, op dien
historischen dag.
En toch was het nu de geschiktste dag
niet, dat bleek duidelijk. De plattelands
bevolking zit in de hooiïng, ’t was daarvoor
’t mooist denkbare weer. De keuze tusschen
„nut en vermaak”, hoe moeilijk ook, viel
beslist uit ten voordeele van bet „nut”.
Dat werkte een overtalrijk bezoek tegen.
’t Moet gezegd, de Harlingers hadden hun
best gedaan. Vooral de feesten te water
waren bizonder interessant, ’t Valt zoo
moeilijk dat te beschrijven. Dat gewirwar,
dat bont kleurig gewoel moet men zien,
zooals wij dat zagen op het feestterrein, aan
de nieuwe wandelpier. En vooral toen de
flotille oorlogsschepen de haven uitvoer en
een tochtje buiten ging maken, gingen de
oogen te gast.
Na den zeilwedstrijd was 't vervelend in
de stad. Ik sprak meerdere feestgangers die
me vroegen of er hier of daar ook iets te
doen was, in de uren tusschen het middag
en het avondfeest. Nu ja, bioscope-voorstelling
in den Schouwburg, maar die staat heelemaal
aan ’t andere eind van Harlingen.
Daar moet nog iets op worden gevonden
om de buitenmenschen bezig te houden,
’t Zal moeilijk gaan.
Des avonds was ’t een leuke pan in den
Schouwburg. Zang, operette, cinematograaf,
aardige muziek, vroolijke menschen, nu,
dan zijn er ook factoren plenty om een bij
eenkomst gezellig te maken.
Den tweeden dag schoolfeest onder leiding
van het onderwijzers-comité.
Bravo, zoo hoort het. Niet de onderwijzer
onderdanige dienaar van een „Commissie”
maar hij zelf aan ’t roer. En ’t is de school
jeugd uitstekend bevallen, zoo feest te vieren
met de jufs en de meesters.
Het harddraven wordt ’n vastnommerop
’n feestprogram te Harlingen, ’t Bestuur
heeft zich de medewerking verzekerd van
enkele h.h. deskundigen uit de provincie en
is daardoor verzekerd van een goede regeling.
Ik voor mij houd niet van harddraven,
’k Heb eens een Rijks pop verspeeld met
wedden en sinds dien tijd kan zoo’n paarden-
beweging me niet meer interesseeren. Maar
ik hoorde van enkelen, die ’t konden weten,
dat het een interessante draverij was.
’t Vuurwerk des avonds was eenig mooi.
En wat een publiekVerbazend. Dat was
nu eens ’n slot dat pakte. Ik denk dat
„V.V.V. en Middenstand” blij zullen zijn
dat alles achter den rug is en alles zoo goed
marcheerde. Want, het dient gezegd, het
feest was goed voorbereid, is goed geslaagd.
O ja, we hadden het over ’t Onafhankelijk
heids feest. Daarvan viel nu juist niet zooveel
te bespeuren. Natuurlijk, oranje en nationaal,
dat zag je dragen, veel ook. Maar die echte
geest van een vaderlandsch feest bespeurde
ik niet erg, tenminste den eersten dag niet.
Ml
Bolswardsche Courant
r
n
