Nieuws- en Advertentieblad
Bols ward en Wonseradeel.
No. 58.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
1918.
52ste Jaargang
Zondag 20 Juli.
Uit de Pers.
BINNENLAND.
V
VOOR
Afzonderlijke
den loop
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 8 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Sneek opnemingen
de stafkaarten.
ze logeeren in
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad ie telefonisch aangesloten onder No. 4.
kunnen wezen, op het oogenblik, waarop nu
het antwoord van mr. Troelstra aan dr. Bos
zal worden voorbereid en voorgeschreven. Als
het meeloopt, kan thans niet eer het nieuwe
ministerie worden gevormd, dan ongeveer op
den dag, waarop, bij een normalen gang van
zaken, de voorstellen tot grondwetsherziening
naar den Raad van State konden worden ver
zonden.
Dit is eene quaestie van het hoogste gewicht.
De 8. D. A. P. zelve verlangt, en men moet
wenschen, dat de grondwetsherziening nog in
dit parlementaire jaar behandeld en afgedaan
zal worden. Zij is op zich zelve //urgent”
zie o.m. de herstemmingsvragen van de S. D.
A. P. en ook de parlementaire verhou
dingen maken de afdoening in dit jaar tot
dringenden eisch van practische politiek.
Nu maakt elke week van nutteloos verwijl
twijfelachtiger, of dit bereikt kan worden.
Zal de poging der vrijzinnigen, die het blijk
baar van hun kant met de totstandkoming
van de door hen in uitzicht gestelde hervor
mingen zeer ernstig meenen, kans van slagen
hebben, dan is noodzakelijk, dat de voorstellen
tot grondwetsherziening aan het allereerste
begin der parlementaire periode bij de Tweede
Kamer komen te liggen, opdat zij onmiddellijk
na de begrooting in de afdeelingen kunnen
worden onderzocht, en dus het schriftelijk
overleg tusschen Kamer en Regeering in het
voorjaar kunne worden besloten. Wordt dit
niet verkregen, dan beteekent dit een jaar
uitstel, een jaar, dat dan aan het verkeerd
beleid der S. D. A. P. zal moeten worden
geweten. Uitsluitend daaraan.
De heer Wijtzes komt nu met een reken
sommetje en telt bij de 386 echte coalitie-
stemmen nog 42, die ook van rechts zijn,
maar alleen zich de stoutigheid veroorloofden
om er een vierden candidaat bij te stemmen.
Onder splitsing verstaan wij afwijking van
de officieel aanbevolen candidaten en die 42
overloopers zijn juist een bewijs, dat er split
sing begint te komen.
Feitelijk hadden wij het recht te schrijven
van voortzetting der splitsing van rechts.
Bij de laatst gehouden Provinciale Staten
stemming kwamen 1086 kiezers ter stembus,
waarvan 480 van links en 606 van rechts.
Het hoogste getal stemmen op een der recht-
sche candidaten uitgebracht was 571, op den
linkschen 507.
Bij de Tweede Kamer stemming deed zich
hetzelfde verschijnsel voor, waardoor de split
sing met cijfers bewezen wordt.
Wij blijven volhouden, dat de heer van
der Meer zijn directe herkiezing aan de 9
stemmen van links te danken heeft, die hem
de meerderheid bezorgden, en gunnen den heer
Wijtzes gaarne het genoegen dit een moed
gevend bewijs van een hartelijke verstand
houding te noemen.
Ons inziens zijn deze woorden in strijd
met de door ons gepubliceerde cijfers.
Redactie Bolswardsche Courant.
Wonseradeel, 17 Juli. Onder de alhier te
veld staande aardappelen wordt reeds ziekte
geconstateerd. Men is reeds druk in de weer
met aardappelbesproeien. Sommige verbouwers,
die vroege aardappelen poten en voor circa
f 60 poters moesten aanschaffen per pondemaat,
komen thans nog flink weg. Zijn de verbouwde
nieuwelingen niet groot van stuk, de hoeveelheid
vergoedt in dezen veel. Thans worden poters
van de verbouwde voor het volgende jaar
gehouden.
’t Verbouwde vlas is door de vele regens
tegen den grond geslagen en zal, even als
het vorige jaar, wel weer vroeg moeten worden
getrokken.
Kimswerd, 17 Juli. Heden namiddag om
streeks kwart voor 4 brak er brand uit in
de boerenplaats van den heer P. Witema,
gelegen tusschen Midlum en ons dorp. Oor
zaak hooibroei. Door de gunstige windrichting
kon de voorhuizinge behouden blijven, ’t Ge
bouw is gesticht in 1747, dus zeer oud.
Verzekering dekt de schade.
Tzum, 17 Juli. Bij de restauratie van de
leibedekking van onzen toren is alweder ge
bleken, dat de afleider een of meermalen door
het hemelvuur getroffen is.
De soldeering van den afleider langs den
haan is gesmolten, terwijl de haan zelf de
sporen van den bliksem draagt.
Een vorige maal was de platinanaald tot
een kogeltje versmolten. Veler oog is thans
naar de 240 voet hooge torenspits gericht,
waar een werkman op zijn grootste gemak
bezig is.
Witmarsum, 16 Juli. .De het vorige jaar
alhier opgerichte moderne landarbeidersbond,
zich aansluitende bij den bond van Land- en
Tuinbouw, benevens zuivelarbeiders, is weder
opgeheven. Thans is een onafhankelijke land
arbeidersbond opgericht met 30 leden.
Hepk. Nwbl. v. Fr.
Naar we vernemen komen een negen
tal officieren van den Generalen Staf, onder
leiding van den Kolonel Pop van 21 tot 24
Juli in den omtrek van
doen ten behoeve van
Gedurende dien tijd zullen
hotel //De Wijnberg” alhier.
Waar alle officieren bereden zijn, zal zeker
dit hoog militair bezoek in onze stad de
aandacht trekken. N. Sn. Ct.
Koninklijk Bezoek.
De boottocht, die H. M, vanr Sneek naar
Follega wenscht te maken, zal, naar het
N. v. Fr. meldt, niet gaan over IJlst, Woud
eend, Sloten, maar door de Houkesloot over
de Sneekermeer, langs de Langweerderwielen,
de Scharsterrijn en de Tjeukemeer.
Dit gedeelte van den tocht zal de boot
vergezeld worden door de bekende motorboot
//Vischlust”, eigenaar de heer J. Valk visch-
handelaar te Wartena, welke boot bemand
zal zijn met politie.
Niet later dan 6 uur zal H. M. weer uit
Heerenveen de terugreis aanvaarden.
INGEZONDEN.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie).
Mijnheer de Redakteur!
Mag ik nog even een plaatsje in Uw blad?
In de eerste plaats mijn dank voor Uw
nadere toelichting. U hebt echter m.i. Uw
uitspraak, dat Rechts zich begint te splitsen
niet bewezen. In mijn vorig schrijven heb ’k
trachten aan te tonen, dat al jaren lang de
kern der rechtse kiezers steeds gelijk stemt,
en zich niet verplaatst. Nu werpt U me tegen,
dat er nu toch 125 het advies der leiders
niet hebben gevolgd. Hiertegen wens ’k in
te brengen, dat er buiten de 386 met K. M. P.
nog 42 zijn, die ook de drie rechtse kandi
daten hebben met nog B. S. of V. (deze
laatste zelfs 27, zonder deze ware hij beneden
B. gebleven). Dit waren zeker rechtse kiezers,
die de verleiding niet konden weerstaan vier
zwart te maken in plaats van drie. Vast staat
dus, dat er 428 kiezers zijn geweest, die
dadelik alle drie kandidaten van Rechts stemden.
En nu het niet overeenkomen van de stemmen
en de kontrole. U haalt dat aan om te be
wijzen, dat een splitsing' begint. Dit zou
alleen dan inderdaad iets bewijzen, als ’t
verschil nu voor ’t eerst zich voordeed. Zolang
ik echter voorzitter van de A. R. Kiesv. ben,
is het nooit anders geweest wat niet behoeft
te verwonderen in een stadje als Bols ward,
waar de kiezers de kandidaten door en door
kennen en behoorlik nagaan. Dit heeft zeker
zijn werking doen gelden bij hen, die 2 van
de 3 kandidaten namen of maar één. U weet
trouwens even goed als ik, dat er bij iedere
partij een aantal ongeorganiseerden zijn op
wie men niet alle invloed heeft.
Uw tweede argument, dat de heer v. d.
Meer zijn direkte verkiezing aan links te
danken heeft, raakt m.i. de kwestie niet.
Al was de heer v. d. Meer in herstemming
gekomen, dan zou de toestand niet minder
zijn geweest dan in 1909 en 1911, wat om
Uw uitspraak waar te maken, toch het geval
zou moeten zijn. Rechts heeft met het be
haalde succes dan ook alle reden om tevreden
te zijn. Redenen om te zeggen dat het split
singsproces begint, zijn er o. i. niet. Dat er
428 kiezers direkt rechts stemden, en dat
de j kandidaten er dadelik waren, pleit er
tegen. Indien U nu een splitsing meent te
kunnen opmerken, dan is dat proces al een
jaar of acht aan het beginnen en nog steeds
niet verder gekomen dan het begin. Onder
deze omstandigheden meen ik dan ook ten
sterkste te moeten opkomen tegen Uw be
wering, dat het rechtse kamp zich begint te
splitsen. Met dank voor de plaatsing.
Uw. Dw.,
A. L. J. WIJTZES.
daarover de onderhande-
en zoo mogelijk tot een
Gelukt het hem, dan
dat kabinet de
een Nederlandsch
Gelukt het hem
Hare Majesteit gaan
mededeelen dat hij de hem verleende opdracht
niet heeft kunnen vervullen. Dan zal de
crisis in zóóverre haar oplossing een weinig
genaderd zijn, dat vaststaat dat de sociaal
democraten niet tot medewerking in de re
geering geneigd zijn, principieel niet of niet
op de voorwaarden die dr. Bos hun heeft
kunnen aanbieden of van hen accepteeren.
En dan zal Hare Majesteit opnieuw over
wegen, wat zij te doen heeft en zal een nieuw
besluit vermoedelijk niet volgen dan na nieuwe
raadpleging van de politieke mannen die daar
toe in aanmerking komen.
Een andere voorstelling van den loop van
zaken in de nu volgende dagen vermogen wij
ons niet te maken. Die voorstelling komt
trouwens geheel overeen met hetgeen wij ver
namen van de in den parlementairen kring
der Vrijzinnige Concentratie overheerschende
gezindheid. Daar is ongetwijfeld met volledige
instemming de tijding begroet dat dr. Bos de
opdracht heeft ontvangen en aanvaard om
een kabinet te vormen uit de geheele linker
zijde. Welke oplossing aan de crisis zou
moeten worden gegeven, indien dit onmoge
lijk bleek, daaromtrent staat echter, naar wij
te weten, in dien kring nog niets
die een plaats innemen in ons Hoogerhuis.
Nog onlangs toen de rechterzijde weer
bezig was de wetten door te jakkeren liet hij
zijn waarschuwende stem hooren en bepleitte
hij althans eenig uitstel.
Met treffend beleid deed hij dit langzaam
maar stevig bouwde hij zijn betoog op. Dat
de rechterzijde daarom toch doorzette lag voor
de hand. Maar waar is het, dat haar prestige
een geduchten deuk had gekregen.
Op waardige wijze was deze toegebracht
door baron Rengers.
Het liberale Unie-blad schrijft bij het af
scheid van baron Rengers het volgende
Met Welderen Rengers gaat een figuur heen,
die hoog boven velen uitstak. Al ligt er
eene generatie van denken tusschen hem en
ons, dat neemt niet weg, dat wij ten volle
apprecieeren wat hij voor de vrijzinnige zaak
heeft gedaan. En al kostte het hem, vooral
in de laatste jaren, wel eens moeite zich aan
te passen aan de gansch nieuwe eischen, die
veranderde economische toestanden aan het
liberalisme stelden, er is zeker niemand onder
de jongeren, die niet met eerbied vervuld is
voor dezen hoogstaanden man, die het beste,
wat hij had, aan het liberalisme heeft gegeven
en op wien in de ruimste mate van toepassing
isqu’il a bien mérité de la patrie.
meenen
vast.
Volkomen juist is vooral deze laatste op
merking. Het is nutteloos te discussieeren
over hetgeen thans zal gebeuren.
Wij althans wachten met vertrouwen af.
Oostergo.
EEN AFSCHEID.
Wij lezen in Oostergo.
In Friesland werd bij de jongste Eerste
Kamerverkiezingen de heer Mr. W. J. van
Welderen baron Rengers vervangen door den
heer Edo Bergsma.
Met baron Rengers, die om zijn hoogen
leeftijd zich niet weer beschikbaar stelde,
gaat een der besten uit de Eerste Kamer heen.
Hij behoorde tot die weinige heldere koppen,
DE CRISIS.
De N. R. Ct. wijst in een hoofdartikel op
de voortreffelijke keuze van dr. Bos als kabi
netsformateur, zet uiteen, hoe deze door zijn
vraag aan de S. D. A. P. bewijs heeft ge
geven den toestand te doorzien en te beheer-
schen, hoe hij aan mr. Troelstra alles heeft
aangeboden wat deze wilde.
En het blad vervolgt dan
Dat de S. D. A. P. tot eene samenwerking,
als dr. Bos haar voorgesteld heeft, in staat
is, zal niemand, ook zij zelve niet, willen
ontkennen. De erkentenis ligt in hare eigene
herstemmingsvragen opgesloten. Zijt gij ge
negen mede te werken heette het in eene
daarvanzinsnede, waarin vervat is, dat men
zelf ^werken” wil. Welnu, dr. Bos geeft de
gelegenheid, het toegezegde werk te onder
nemen. Aan de S. D. A. P. wordt slechts
de mogelijkheid geschapen, om den ernst van
hare voorspiegelingen te bewijzen. Niets meer,
niets minder.
Ook wat de personen aangaat, behoeft de
S. D. A. P. geen oogenblik bedenking te
maken. Zij heeft ze te kust en te keur. Mr.
Troelstra zelf zou een model-hoofd voor ons
departement van //Klassenjustitie” kunnen
wezen. Naar een rooden ingenieur voor het
departement van Waterstaat behoeft zeker
niet lang te worden gezocht. Een uitstekend
Minister van Financiën, een niet minder goed
Minister van Landbouw zeer belangrijke
departementen wegens het ministerieele pro
gram zijn zonder moeite te vinden. De
namen behoeven wij niet te noemenzij
branden een ieder op de lippen.
Er is dus tegen aanneming van het aanbod
van dr. Bos door mr. Troelstra en de zijnen
in werkelijkheid geen enkel bezwaar. Hebben
zij den verkiezingsstrijd ernstig gemeend, dan
zeggen zij zonder aarzeling ja.
Zoo is dus alles voor elkaarmr. Troelstra
heeft maar toe te tasten... en nu komt er
ineens wat nieuws. Meneer moet gaan vragen,
of hij mag. Er is ergens eene internationale
resolutie ontdekt, destijds voorgesteld door een
buitenlandsch socialist, die van onze toestanden
wellicht bf niet bf maar half op de hoogte is;
eene resolutie, waarbij aan Nederlandsche ver
houdingen niet is gedacht, vaag van termen,
en zóó lang, dat S. D. P. en S. D. A. P.
mekaar met bittere verwijten overladen, haar
nooit in haar geheel te citeeren hetgeen
ook vrijwel nutteloos is, daar men het begin
al lang is vergeten, eer men het einde heeft
bereikt. Die resolutie is nu op het oogenblik
machtiger geworden, dan mr. Troelstra in
hoogst eigen persoon. Een partijcongres zal,
aan de hand van deze nieuwe resolutionaire
grondwet voor ons land, over welker uitleg
ging, blijkens Het Folk van gisteren, al dadelijk
de redactie van dat blad het oneens is, moeten
beslissen, of mr. Troelstra minister worden
wil, en zoo ja, of het hem veroorloofd kan
worden.
Zie hier de eerste ernstige fout van de S. D.
A. P., zoodra zij in de oplossing van de crisis
wordt gemengd. Het congres is bijeengeroepen
op zoo langen termijn, dat, zonder deze buiten-
nissigheid, een ministerie al aan het werk had
Dr. D. Bos als Kabinetsformateur.
De Winschoter afgevaardigde, Dr. D. Bos,
is door H. M. de Koningin aangewezen als
Kabinetsformateur.
Deze keuze is een bij uitstek gelukkige.
Dr. Bos toch is bijna een unicum in de
Kamer. Hij is een man, die steeds eerbied
heeft afgedwongen door zijn talenten en die
bij alle partijen hoog aangeschreven staat.
Niettegenstaande hij een der leidende per
soonlijkheden in de Kamer is, is alle partij
schap hem vreemd.
Hij is echter niet alleen een vrijzinnig en
een bezadigd man, maar bovendien iemand
van onverdacht democratische gezindheid.
Behoorende tot de vrijzinnig-democratische
fractie, waarvan hij na het uittreden van
prof. Drucker uit de Tweede Kamer, in de
toekomst de aangewezen leider was, is hij een
der meest besliste vertegenwoordigers van de
door die groep voorgestane richting, hetgeen
echter bij hem samengaat met een wijze van
optreden, die een geest van welwillendheid
en tegemoetkoming stemt tegenover tegen
standers.
Dat aan dien onverdachten democraat de
vorming van een Kabinet is opgedragen,
houdt niet alleen een aanwijzing in van de
richting waarin zal worden gestuurd, maar
is ook van groot gewicht met het oog op
de sociaal-democratische groep.
Het feit dat een man als dr. Bos op zich
genomen heeft de zware taak te vervullen
om onder de gegeven omstandigheden een
Kabinet te vormen, werkt merkwaardig kal-
meerend in deze tijden van politieke crisis.
De clericale bladen kunnen nu inderdaad
eens niets afdingen op den persoon van dezen
Kabinetsformateur. De keuze heeft hen ver
bluft.
Wat Dr. Bos zal trachten te doen, zegt
het. orgaan der Vrij-liberalen aldus
Dr. Bos zal trachten een gemengd vrij-
zinnig-sociaal-democratisch Kabinet te vormen,
een ministerie steunend op een parlementaire
meerderheid van 55 leden der Tweede Kamer.
Hij is de man, door H. M. belast met de
moeilijke taak om
lingen te openen
goed einde te brengen,
zal hij waarschijnlijk van
premier zijn, indien men
Minister zoo noemen mag.
niet, dan zal hij aan
Bolsvardselie Courant,
Ik
