Bolsward en Wonseradeel.
I
J
I
j I
J
I
I
Nieuws- en Advertentieblad
Verschijnt Donderdags en Zondags.
53ste Jaargang.
1914.
No. 19.
I
Donderdag 5 Maart.
r
I
Vergadering van het
- i/Groene Kruis”. -
VOOR
Afzonderlijke
gemaakt
belang
- 2646.27
van
209.58
65.53
68.85
210.00
120.09
888.25
23.85
55.80
150.00
i algemeene
en die door
zullen worden
hij dank zegt
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
zijn
een
en
deze afdeeling van het
de bespreking
i de wijkverpleegster
noodig vooreerst de
219.095
J
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
I
r
I
I
Daarna werd nog gegeven een groot aantal
kiekjes, welke het gesprokene duidelijk demon»
streerden.
nog mededeelen dat de tuberculose bestrijding
een uitgaaf heeft gevorderd van f 1446.70,
terwijl de inkomsten waaronder f 305 subsidie
van het rijk en f 200 van de gemeente samen
slechts f 558.45 beliepen, zoodat de kas der
Vereeniging met f 888.25 moest bijspringen,
voorwaar een som die wat beteekent en voor
een tak van dienst die toch stellig ieders
medewerking en hulp verdient.
Wij hopen daarom het volgend jaar te
mogen constateeren dat de hoop van het
bestuur om wat krachtiger medewerking bij
velen niet ijdel zal zijn geweest.
Rede Dr. SWANEN3URG DE VlJE.
Had de vorige jaarvergadering door dat
Dr. B. H. Vos van Hellendoorn als spreker
optrad met het onderwerp: Tuberculosebestrij
ding, een zeer actueel karakter, door deze
rede, waar het onderwerp: de Watervoorziening
in Friesland werd behandeld werd eveneens
een zeer gewichtig vraagstuk op het gebied
der hygiëne besproken.
Spreker begon met de clementie van
toehoorders in te roepen, wijl hij door
verkoudheid niet helder bij stem was,
hulde te brengen aan
//Groene Kruis” waar men de bespreking van
de watervoorziening in Friesland verlangd
heeft, wat zeer zeker een belangrijke daad is
van ’t bestuur, wijl het inziet van welk een
groot belang het is voor de volksgezondheid
als er voldoende en goed water beschikbaar
is. Dat echter "de watervoorziening in Fries
land niet is zoo ’t behoort te zijn, dus onvol
doende is, werd ook gevoeld in het Gesticht
te Franeker waar Spr. geneesheer is, en een
onderzoek naar verbetering was niet alleen
een belang voor 't gesticht, ook voor de stad
en overal in de provincie, want behalve in
Leeuwarden en Sneek, waar men over een
voldoende waterleiding beschikt, is in de
steden en dorpen en op het platteland de
toestandder watervoorzieningonvoldoende. Ged.
Staten hebben dan ook, naast de Centrale voor
electriciteit, de watervoorziening in de pro
vincie ter hand genomen. Over het ingesteld
onderzoek is een zaakrijk rapport opgemaakt.
Als enkele centra’s gelijk bijv. Harlingen,
Franeker en Bolsward die samen gemakkelijk
in de behoefte aan goed drinkwater konden
voorzien, dit ook ter hand namen, zou dit
voor het geheel geen stap vooruit zijn. Niet
gedeeltelijke voorziening, maar voorziening
overal, daar moet op aangestuurd worden.
Als de gemeenten met de provincie schouder
aan schouder staan, kan er verbetering over
het geheel komen. Coöperatie is aan de orde
van den dag, en door samenwerking kan ook
hier iets tot stand komen.
Over de hygiënische voordeelen van goed
drinkwater bestaan echter nog slechts vage
begrippen, en een algemeen plan van afdoende
watervoorziening zal geen bijval vinden, zoo
lang men niet van het werkelijk groot belang
innig overtuigd is. Op het gebied van de
watervoorziening is nog geen voldoende pro
paganda gemaakt. Sommige gemeentebesturen
hebben in hun bouwverordeningen wel voor
schriften gegeven omtrent het hebben van
regenbakken, ook de Friesche Maatschappij
van Landbouw heeft reeds ernstig dit onder
werp onder oogen gezien, en spr. dankt aan
den heer Mesdag, den rijkszuivelconsulent tal-
rijke gegevens, doch daar had men meer het
oog op het drinkwater voor het vee of den
watervoorraad in de zuivelfabrieken. Voor ’t
drinkwater voor den mensch is nog weinig
gedaan, en spreker ziet het aan als een gunstig
teeken dat de afdeeling van het Groene Kruis
hem gelegenheid geeft, deze zaak hier te
bespreken.
Welke eischen op hygiënisch gebied moeten
aan het drinkwater gesteld worden? Hoe kan
aan die behoefte voldaan worden? Bestaan er
tegen het regenwater ook bezwaren? Hoe kan
in Friesland die moeielijkheid afdoende opge
lost worden, en welke andere dan hygiënische
voordeelen zijn daaraan verbonden? Deze vra
gen wenscht spr. heden nader te beantwoorden.
In eenigszins verkorten vorm, zullen wij het
betoog trachten weer te geven.
Spreker begon met een blik te werpen in de
oude historie en wees er op, hoe Hypocrates,
een geneesheer van pl. m. 400 voor Christus,
zijn leerlingen reeds aanbeval, zich later te
vestigen in plaatsen met goed rivierwater,
want dat was een waarborg voor eigen ge
zondheid. In de landen rondom de Middel-
landsche zee vond men in de groote steden
kostbare en grootsche waterwerken, waarvan
de bouwvallen nog getuigen van hun kost
baarheid. In het oude Rome had men 7
waterleidingen, en daar stroomde nog wel de
rivier de Tiber. De hoeveelheid water van
elders aangebracht bedroeg per hoofd 1400
liter, dat is 10 maal zooveel als de beste
waterleidingen van den tegenwoordigen tijd
aanvoeren. Elke woning had toen een bad
kamer, en ook voor de armen waren open
bare badhuizen beschikbaar.
In den tateren tijd der middeleeuwen ver
viel die zorg voor de volksgezondheid. In
1560 is te Londen nog wel door Hollandsche
ondernemers de eerste waterleiding gemaakt
en wel op zeer primitieve wijze. Later werd
dat verbeterd en in groote plaatsen nagevolgd.
Echter toen kwam er hier en daar concur
rentie en ging de lage prijs van ’t water
dikwerf ten koste van de qualiteit. Men zag
allengs in dat de volksgezondheid hierbij ook
een woordje had mee te spreken. Heeft Prof.
Mulder in een vorige eeuw nog gezegd, dat
het water moet zijn reukeloos, smakeloos en
helder, dit is op het tegenwoordig standpunt
der wetenschap niet voldoende. De eisch is
nu dat het water geen voor de gezondheid
schadelijke stoffen mag bevatten. Bij regen
water kan bijvoorbeeld nog al lood uit de
goten en pijpen zijn meegevoerd, maar nog
meer gevaar is er te duchten van micro-
organismen of bacteriën. Nu zijn er bij die
kleine wezentjes wel die onschadelijk zijn,
zelfs zijn er die goed zijn, doordat zij ver
keerde stoffen kunnen verteren of verdelgen,
maar er zijn ook die zeer schadelijk zijn. Men
spreekt dan van infectieziekten, en onder die
besmettelijke ziekten, waarbij het drinkwater
een groote rol speelt, behooren de cholera en
de typhus. Talrijk zijn de onderzoekingen op
dat gebied gedaan. In onze nabijheid kwam
een belangrijk rapport uit van Dr. de Vries
te Oosterend in verband met eenige typhus-
gevallen en een daarbij betrokken sloot. In
Elzas-Lotharingen is een hardnekkige typhns-
epidemie op rijkskosten wel 10 jaren aaneen
bestudeerd door een comité geneeskundigen
en mill, marken zijn daar besteed om de kwaal
meester te worden. Voor verbetering van
drinkwater is 32 mill, besteed, de rioleering
vorderde 22 millioen, verbeterde huisvesting
18 millioen mark. Dat geeft al reeds een kijk
op het gewicht van deze kwestie.
Hoe ik het nu in onze provincie gesteld
met het water De meren en vaarten zijn
al vast niet te vertrouwen. Door de schipperij
en ook anderen wordt bet water gebruikt als
afvoerplaats van alles wat men kwijt wil zijn.
Doch ook het water in de regenbakken
voldoet lang niet, ja bijna nimmer aan de
eischen van goed drinkwater. Waarom het te
mistrouwen is kan ieder begrijpen en zal
straks door eenige plaatjes nog duidelijker
gemaakt worden. Put- of welwater kan goed
zijn, maar zelden is het goed in de steden
en dorpen of bij boerenwoningen, waar de
bodem verontreinigd is. Wordt het regenwater
door vuiligheid in de goten, daar door vogels,
katten enz. gebracht, verontreinigd, ’t grond
water moet al heel uit de diepte komen,
anders loopt men gevaar dat ’t verontreinigde
stoffen bevat. Als drinkwater al helder is,
daarom is het nog lang niet te vertrouwen.
Ook dient het water een geregelde temperatuur
te hebben, en niet alleen als drinkwater ook
voor huishoudelijk gebruik, zelfs voor
schrobben en dweilen is het wenschelijk dat
men over goed en een voldoende hoeveelheid
water kan beschikken. Filtreeren is al een
goed hulpmiddel ter verbetering, maar de
opgeloste stoffen worden door de beste filters
niet tegengehouden. Zout bijv, dat in de
kleistreken veel in ’t water voorkomt, wordt
door filtreering niet verdreven, en zoo zijn er
soms veel erger stoffen in, die gevaar kunnen
opleveren, de scheikundige aanwijzingen ge
tuigen het.
En het grootst wordt het gevaar in tijden
van langdurige droogte. Dan wordt dikwijls
water gebruikt, dat bepaald schadelijk is, en
waardoor soms ziekten en zelfs épidemieën
ontstonden.
Nu is het niet ’s Sprekers doel om de
hoorders en hoorderessen kippenvel te doen
krijgen bij eiken dronk waters, die zij ge
bruiken, neen, zoolang er nief op betere wijze
in voorzien is, moet men zich met het regen
water behelpen. Neem de noodige voor
zorgen te baat, laat de goten van uw dak
dikwijls reinigen, laat als ’t kan, het eerste
water na een tijd van droogte wegvloeien, en
in tijden van épidemieën moet men het water
niet ongekookt gebruiken. Doch zegt Spr.,
het gaat niet aan om als er sprake is om
afdoende verbetering te krijgen, zich achter
een gevulden regenbak te verschuilen. Gelijk
de petroleumlampen worden aan kant gezet
voor gas- of electrisch licht, zoo kunnen die
regenbakken later 'nog .dienen als reserve als
de waterleiding defect mocht zijn. Want men
beseffe het wel, het betere kan komen door
aller medewerking. Alleen krachtige samen
werking zal kunnen maken dat men onder
vindt boe gemakkelijk het is, een kraantje
te hebben, dat een straal heerlijk frisch, lekker
en gezond water geeft, het echte natuurwater.
Hoe in Friesland in de behoefte is te voor
zien wil Spreker nog even toelichten. Door
toedoen van Dr. Bouma te Sneek bezit men
een schitterend rapport over den bodem van
Friesland en den aard van het grondwater.
Ook door de diepboringen bij zuivelfabrieken
is men daarmee al tamelijk goed op de hoogte.
Leeuwarden betrekt het water uit het Pik
meer, dat zorgvuldig gefiltreerd wordt. Sneek
verkrijgt het door diepboring en dat laatste
is het meest verkieslijk. De meren zijn eigen
lijk niet geschikt om te voorzien in den
watervoorraad, diepboring is de eenige weg.
Het ijzer, dat in dat water dikwerf zit, is er
gemakkelijk uit te halen. Nu bestaat er voor
onze geheele provincie een plan van water
voorziening. Óp de grenzen van Drente, in
de heidevelden bij Oosterwolde wil men door
diepboring al het voor de provincie benoodigde
water halen, en door drie leidingen, naar
’t noorden, door ’t midden en zuiden wil
men een centuurleiding maken, waarop elke
stad, elk dorp, elke boerenplaats, elk huis
zelfs eenmaal aangesloten kan worden.
Al hoort menigeen nu nog wat vreemd op
van zulk een omvangrijk plan, het buitenland
ging ons daarin al lang voor. In Italië haalt
men in ’t arme Calabrie zelfs het water aan den
overkant der Apenijnen vandaan. En in
Duitschland zijn ook vele dergelijke water
voorzieningen. Het geheele eiland Zuid Beve-
land heeft al zoo’n buizennet, bij Zutfen en
in de provincie Groningen wordt het plan
ook sterk voorbereid en ze zullen daar weldra
tot stand komen. Wat elders kan, kan toch
zeker ook in Friesland met haar tal van
dorpen en gehuchten.
De verbetering zegt Spr., zal zeker eens
komen, het is de vraag slechts hoe lang het
nog duurt, want het antwoord van de
gemeentebesturen op dit plan van Ged. Stat,
was nog al weifelend. In slechts een paar
plattelandsgemeenten voelde men er iets voor,
en ook de steden waren nog verre van enthou
siasme. De meesten denken: Wij hebben
zulke fijne regenbakken! Dat men zich daar
door tracht te verontschuldigen om geen on
kosten te krijgen, komt, omdat men nog niet
weet wat die regenbakken eigenlijk zijn. De
hygiënische zijde van het vraagstuk wordt
niet genoeg in ’t oog gehouden. En, zoo
besluit Spr.; er zijn behalve die hygiënische
voordeelen ook nog genoeg andere voordeelen
aan een goede watervoorziening verbonden.
Dat de ziekten verminderen overal waar goed
drinkwater wordt gebracht, pleit al reeds
sterk voor de verbetering, maar de drink
watervoorziening is tevens een schakel in onze
industrie. De zuivelfabrieken zullen er al
zeer mee gebaat zijn en onze provincie zal
dan met nog meer succes concurrentie kunnen
aandoen tegen de Deensche boter. En vele
industrieën die nu wegens gebrek aan goed
water hier niet kunnen gevestigd worden, zijn
dan van dat beletsel ontheven. Dan mag nog
even gewezen worden op het doelmatige bij
brandblussching, want er zijn maatschappijen
die de premie’s verlagen waar een waterleiding
bestaat.
Dit zijn slechts enkele korte en
zaken die hier besproken werden, i
de lichtbeelden zoo straks nog
toegelicht, zegt Spr., waarna
voor de belangstelling in dit onderwerp. Hij
hoopt iets te hebben bijgedragen om de over
tuiging te wekken, dat ons drinkwater nog
niet is, gelijk dat moet zijn. Bijzonderen dank
brengt hij nog eens aan ’t Bestuur van het
Groene Kruis, dat hem de gelegenheid ver
schafte hier op te treden, terwijl hij hoopt
dat ook de betere watervoorziening zal komen
om dan de zieken van ’t Groene Kruis ten
zegen te zijn. (Applaus).
de ontvangsten bedroegen:
netto opbrengst der gehoude’n Bazar f 1656.185
aan contributies van 1059 dona
teurs en leden - 1187.85
donatie van het 8t. Antb. Gasthuis - 150.00
aan giften
restitutie voor 7 ontsmettingen
huur v./h. huis aan de Heeremastr. -
en nog eenige kleinere postjes
maakt samen - 3272.77
Wijl er inplaats van een nadeelig saldo
van het vorig jaar ad f 219.095, nu een
batig saldo is van f 626.505, lijkt het opper
vlakkig heel mooi, echter de Voorzitter zette
door zijn mededeelingen deze cijfers in het
juiste licht.
Het batig saldo is reeds f 1000 minder
dan de opbrengst van de bazar, die „duizend
gulden is versmolten, als: a. Nadeelig saldo
1912, b. overbrenging van de groote lighal,
c. aanschaffing van nieuwe ligtenten, samen
een bedrag van f 8^4.905.
De gewone uitgaven hebben dus de inkom
sten overtroffen met bijna f 200. De begrooting
van dit jaar geeft ook al weer een slinking
aan van f 300, zoodat met nog een zoo’n jaar
de geheele opbrengst der bazar reeds zal zijn
opgeteerd.
Geen wonder dan ook dat de fin. commissie,
die de ontvangsten en uitgaven in de puntjes
naging, in haar conclusie er ernstig op aan
drong om de contributie te verhoogen. Zij
had die lijsten nagegaan en oordeelde, dat
verscheidene burgers hun bijdragen noodig
dienden te verdubbelen. Waar die Commissie
dat durft uit te spreken, behoeft men ook
niet aan de waarheid er van te twijfelen. En
dat het noodig is, daaraan behoeft voorzeker
ook niet getwijfeld te worden. Laten wij alleen
In ons vorig nummer is in ’t kort melding
i van de j.l. Vrijdag gehouden jaar
vergadering, der vereeniging „Het Groene
Kruis” afdeeling Bolsward. Wij hebben toen
beloofd iets naders mee te deelen van den
omvang en de werkzaamheden dier vereeni
ging. Aan het jaarverslag ontleenen wij de
olgende bijzonderheden.
Was het vorig jaar door den aankoop van
een eigen gebouw belangrijk geweest, in dit
jaar kwam het plan tot uitvoering om de
tuberculose-bestrijding tot een geheel afzonder
lijken tak van dienst te maken, door aan
stelling van een huisbézoekster, Mej. Boelens,
die aan het consultatie bureau te Deventer
haar practische opleiding genoot en in Dec.
j.l. haar diploma behaalde. Er werden 37
patiënten bezocht, waaraan in totaal 592
bezoeken gebracht werden, tevens werd geregeld
toezicht op de lighal gehouden. Voor de
opbrengst van de gehouden Bazar werden
voorloopig twee ligtenten aangeschaft, en
konden ook de kosten van overbrenging der
groote ligtent naar het eigen gebouw bestreden
worden. De „Emmabloem” werd dit jaar niet
ten verkoop aangeboden, met het oog op den
gehouden Bazar, doch in 1914 hoopt men
daarmee weer een goed onthaal te vinden,
want de finantien eischen nog steeds verster
king. Het Groene Kruis hier den 18 Feb.
1904 opgericht, is in de 10 jaren van haar
bestaan reeds uitgebreid tot een vereeniging
die door wijkverpleging en tuberculose-bestrij
ding toch in zoovele gezinnen hulp en leni
ging brengt, en een aansporing tot krachtigen
steun is wel noodig. Door aan verbetering
van woningtoestanden te helpen, door het
verleenen van stoffelijke hulp soms, wordt
toch zoo veel goeds vaak uitgewerkt. Wie
dus het Groéne Kruis steunt, offert op het
altaar der liefdadigheid ten bate der lijdende
menschheid.
Een blik in de cijfers van den penning
meester laat dit duidelijk zien.
Behalve de salaria van
en den bode, was er i
dekking van een tekort, groot f
onderhoud en aankoop verplegings-
artikelen
drukwerk, zaalhuur en advertentien -
ontsmetting en vracht der kisten -
uitloting 7 aand. in de geldleening -
inrichting en onderhoud van het
eigen gebouw
de afdeel. Tuberculose-bestrijding -
en nog verschillende uitgaven
maakt een totaal van
Vi
o
I
I
Bolswardsche Courant
