Kieuws- en Advertentieblad
Bols ward en Wonseradeel.
1914.
53ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 27.
Donderdag 2 April.
F
Rooken door kinderen en
jeugdige personen.
BINNENLAND.
VOOR
Afzonderlijke
de
wekken.
tabaksgebruikers
ich
rd.
omvang heeft
forsche maat-
85 ct.
van
de Jeltesloot bij
woeste bende
er
en
el-
ch
ar
ht
an
en
we
als
ep
as,
nu
de
len
me
jke
de
iet
en,
je!
en.
hj,
art
g
8
:r
le
ie
n
le
1-
o,
ir
rs
n,
d,
n.
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 8 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
^Naatje
zoo rustig,
kalmte weer
bruik, bij het onderwijs ook eenige aandacht
wordt gewijd aan het verkeerde van het ge
bruik van tabak door kinderen, opdat de
onderwijzers in staat zullen zijn, telkens wan
neer dat pas geeft het verkeerde van het rooken
door kinderen onder het oog hunner leerlingen
te brengen. De Nieuwe Courant.
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
het trouwens niet noodig, dat die om vang in
cijfers wordt uitgedrukt. De ervaring heeft
genoegzaam geleerd, dat, al neemt oogen-
schijnlijk het rooken in het algemeen eenigs-
zins af, hier te lande door kinderen in vrij
sterke mate wordt gerookt, vooral op Zon
en feestdagen, en op andere tijden, b.v. wan
neer bij wijze van belooning, ook op kost
scholen en dergelijke, sigaretten of sigaren
worden uitgereikt.
Er bestaat, bij die ervaring en de vrijwel
algemeene opvatting, dat rooken door kinderen
voor dezen schadelijk is, dan ook voldoende
aanleiding, om te trachten tegen het euvel
een meer algemeenen strijd aan te binden.
Onze Commissie heeft de middelen over
wogen, waarmede die strijd gevoerd zoude
kunnen worden en het oog gericht naar de
landen, waar van overheidswege bepalingen
op dit stuk bestaan, mede omdat in het adres
van het Hoofdbestuur van den Bond van
Nederlandsche Onderwijzers wordt gezegd, dat
in naburige landen, wettelijke bepalingen
bestaan, die tot geen ernstige klachten aan
leiding geven.
De indruk, dien uwe Commissie van de
buitenlandsche wetgeving op dit gebied heeft
gekregen is deze, dat gelet op den Neder-
landschen volksaard, soortgelijke wetgeving
hier hoogst waarschijnlijk vrijwel een doode
letter zoude moeten blijven, evenals in de
Vereenigde Staten van Noord-Amerika, waar
van men mag aannemen, dat in de 40 van
de 57 Staten, waar bepalingen op het rooken
door de jeugd bestaan, aan die bepalingen
de hand niet wordt gehouden. Daarbij komt
nog, dat men wel-is-waar het rooken in het
openbaar kan trachten tegen te gaan, doch
daarmede niet bereikt, dat ook binnenshuis
het rooken door kinderen zal worden nage
laten, en er geen afdoende wettelijke middelen
denkbaar zijn, die de kinderen zouden kunnen
beletten zich tabak te verschaffen.
Waar dus bepalingen bij wet of verorde
ning wij hebben ook gedacht aan veror
deningen, gegrond op het bepaalde in artikel
135 der Gemeentewet zullen falen, of al
thans te kort schieten, zal naar onze meening
door het particulier iniatief getracht moeten
worden, dat te bereiken, wat met dwingende
wetsbepalingen niet verkregen zou kunnen
worden.
In Amerika is gesticht de „American Anti-
cigarette League”, die, naar geoordeeld wordt,
meer dan wetten van alle Amerikaansche
Staten te zamen, heeft uitgewerkt om jongens
en meisjes van het tabaksgebruik te weer
houden. In Engeland, waar zeer veel goed-
koope sigaretten worden gerookt, bestaan ver
scheidene soortgelijke bonden, zooals de in
het geheele Engelsche Koninkrijk werkende
u British Anti-Tobacco and Anti-Narcotic
League” te Manchester, die het rooken ge
heel en al afgeschaft wil ziende „Interna
tional Anti-Cigarette League” te Londen, met
meer dan 55000 leden en ongeveer 1000
afdeelingen de „Britisch Lads’ Anti-smoking
Union” de „Birmingham Boys Anti-Cigarette-
League” de Schotsche „Anti-Tobacco-Society”
enz. Door deze anti-tabakbonden worden
propaganda-geschriften uitgegeven, alle ten
doel hebbende op het verkeerde van het
tabaksgebruik te wijzen. Sommigen er van
verschijnen periodiek, zooals de Beacon Light,
ook tracht men de jeugd te bereiken door
vliegende blaadjes, alle op gemoedelijken, het
jeugdige hart treilenden, toon gesteld, met
het doel afkeer van het tabaksgebruik op te
Hij, die tot den bond toetreedt,
verklaart schriftelijk, dat hij zich van tabaks
gebruik zal onthouden en
tot onthouding zal trachten te brengen.
Een strijdwijze als deze, waarbij door de
jeugd zelf medewerking wordt verleend, heeft
echter niet onze volle sympathie, tenzij de
leiding van volwassenen uitgaat. De voor
keur verdient onzes inziens, dat door zedelijke
lichamen in den geest van de Engelsche en
Amerikaansche bonden getracht wordt de
ouders te bereiken, en dat deze gewezen
worden op het nadeelige, niet alleen uit gezond-
heidsoogpunt, van tabaksgebruik door kinde
ren. De Staat kan dan door het aanwakke
ren van het particulier initiatief en het ver
strekken van moreelen en financiëlen steun
aan die lichamen, het zijne doen om het roo
ken door kinderen tegen te gaan. Daarnevens
zou hij kunnen bewerken, dat op de kweek
scholen voor onderwijzers en de normaal
scholen, alwaar de leerlingen reeds worden
onderlicht in de gevaren van het alcoholge-
Het Hoofdbestuur van den Bond van
Nederlandsche Onderwijzers heeft zich tot
Z. E. den Minister van Binnenlandsche Zaken
gewend, met het verzoek ’t daarheen te leiden,
dat wettelijke maatregelen worden getroffen,
waardoor het rooken door kinderen en jeug
dige personen wordt tegengegaan.
De Centrale Gezondheidsraad aan wien
werd opgedragen over dat verzoek van bericht
en raad te dienen, won ter zake prae advies
in bij eene Commissie uit zijn midden, be
staande uit de heeren dr. P. M. J. M. E.
Woltering, dr. C. Eijkman en dr. H. Wefers
Bettink.
Aan het rapport dier Commissie wordt
het volgende ontleend.
Het Hoofdbestuur voert in zijn adres als
gronden voor zijn verzoek aan, dat het rooken
door kinderen en jeugdige personen in Neder
land een zeer grooten om vang heeft aange
nomen en dat de meening der deskundigen
omtrent de schadelijke gevolgen daarvan door
de dagelijksche ervaring in de school vol
komen wordt bevestigd. Verder wordt in
eene bij ’t adres gevoegde Toelichting eene
nadere motiveering van het verzoek gegeven,
waarbij, in het kort samengevat, wordt be
toogd dat onder deskundigen en belangstel
lende leeken geen verschil van meening be
staat over den schadelijken invloed, dien het
gebruik maken van tabak, in alle vormen,
noodzakelijk moet hebben op het organisme
van kinderen; dat, blijkens ingestelde onder
zoekingen op scholen, het rooken door kin
deren ook in Nederland een
verkregen, die het treffen van
regelen noodzakelijk maakt; dat het particu
lier initiatief onmachtig is om het kwaad te
doen ophouden of althans beduidend te ver
minderen; en dat het practisch mogelijk is
wettelijke bepalingen te maken tegen het
rooken door kinderen en jeugdige personen
en tegen het aan hen verkoopen van tabak
en sigaren, omdat in naburige landen derge
lijke bepalingen bestaan en deze tot geene
ernstige klachten aanleiding geven.
Alvorens over te gaan tot bespreking van
hetgeen in het adres en de daarop gegeven
toelichting wordt aangevoerd, stellen wij voorop,
dat, naar algemeen erkend wordt, van matig
rooken voor volwassenen geen nadeel van
beteekenis te duchten is, behalve dan dat de
gewoonte om te rooken, daar waar veel men
seden in een besloten ruimte bijeen zijn, de
atmosfeer in hooge mate verontreinigt, en,
door prikkelend te werken op de slijmvliezen
van oogen en ademhalingsorganen, zeer hin
derlijk en voor gevoelige personen bepaald
nadeelig is te achten. Om die reden zou ’t
dan ook wenschelijk zijn, onderwijzers het
rooken in de klasse te verbieden.
Als veelvuldige gevolgen van overmatig
rooken rooken in de jeugd werkt allicht
het overmatig tabaksverbruik in de hand
kunnen genoemd worden chronische keel-
catarrh, nadeelige werking op het hart en
op het zenuwstelsel, van welke laatste de
meest bekende, maar gelukkig niet regelmatig
voorkomende uitingen zijn: bevingen,amblyopie
(vermindering van het gezichtsvermogen).
Van een schatting der verschillende in
vloeden, die op grond van theorieën ook al
liggen daaraan wetenschappelijke onderzoekin
gen ten grondslag de schade bij het rooken
heeten te veroorzaken, wenschen wij ons te
onthouden, omdat, hoewel bepaalde feiten, die
het gevaar van het rooken voor de volksgezond
heid onweerlegbaar aantoonen, ons niet bekend
zijn, wel geen enkele geneeskundige het
rooken door kinderen zal goedkeuren. Mede
mag worden aangenomen, dat ook bij de over-
groote meerderheid der leeken, waaronder wij
afzonderlijk noemen onderwijzers en beoefe
naars van sport, de overtuiging bestaat, dat
het gebruik van tabak, ook in den vorm van
„pruimen", door kinderen en andere jeugdige
personen voor dezen schadelijk is en boven
dien te verwerpen, omdat het verkeerd is,
kinderen te gewennen aan onnatuurlijke
prikkels.
Den juisten omvang te bepalen, dien het
rooken door kinderen verkregen heeft, ont
moet overwegende bezwaren. Statistieken en
onderzoekingen, die dien omvang zouden
moeten aantoonen, hebben uit haren aard
eleohta eene betrekkel(jke waarde. Wij achten
van zelf dat door de politie alle voorzorgs
maatregelen zijn genomen. Assistentie is
gevraagd van vele veldwachters en marechaus-
sée’s uit den omtrek en men schijnt voorne
mens te 6 uur morgenavond in alle wonin
gen een agent verdekt op te stellen om bij
hun komst de daders direct in te pikken.
Bovendien zullen alle omliggende straten
worden afgezet om ontsnappen te voorkomen,
terwijl eenige politiehonden bij de hand
zullen zijn om zoo noodig dienst te doen.
Groote fabrieksbrand.
Dinsdagochtend bereikte ons het bericht
dat, terwijl de fabriek in vollen gang was,
een hevige brand was uitgebroken in de
stoomspinnerij „Twenthe” te Almelo.
In zeer korten tijd had het vuur zich zoo
uitgebreid, dat de fabriek over de geheele
lengte één vuurzee geleek. Aan blusschen viel
niet te denken. Ongeveer 200 arbeiders zullen
door den brand zonder werk komen.
Alles is op beurspolis verzekerd.
De volgende bijzonderheden werden in den
loop van den dag geseind
De brand in de katoenspinnerij nam dra
in hevigheid toe. De geheele Almelosche
brandweer, versterkt met de fabrieksspuiten
van de firma Ten Gate en de Katoen-
maatschappij, stonden letterlijk machteloos
tegenover de ontzettende vuurzee. Zij konden
zich slechts bepalen tot het beschermen der
aangrenzende gebouwen.
De arbeiders, die half gekleed in de fabriek
werkten daar de temperatuur er zeer hoog
was, hadden ternauwernood tijd het gebouw
te verlaten. Eenigen van hen bekwamen
brandwonden. Een arbeider sprong uit de
vierde verdiepinghij brak een been en
bekwam zware kneuzingen.
Vier arbeiders, twee jonge en twee meer
bejaarde, worden vermist, zoodat zij ver
moedelijk in de vlammen zijn omgekomen.
Eén lijk is gevonden.
Men vermoedt, dat de oorzaak van den
brand is het warm loopen van een machine.
Onmiddellijk bij het begin van den brand
hebben de arbeiders de ramen opengegooid,
waardoor het vuur sterk werd aangewakkerd
en in zeer korten tijd alles in lichterlaaie
stond.
De namen van den vermisten zijn: W. te
Stal, H. de Woerhuis, J. Egbertsen, Schollink
en P. Brummen. Omtrent het lot van den
laatste verkeert men nog in het onzekere,
daar sommigen beweren dat hij na het uit
breken van den brand gezien is. Van de
eerste vier, van wie twee gehuwd zijn, neemt
men aan, dat zij den dood in de vlammen
hebben gevonden.
De spinnerij is geheel uitgebrand, de machi
nes werden vernield. Met het oog op brand
gevaar werd de aangrenzende weverij der
Katoenmaatschappij voorheen Gebrs. Scholten
en Co. tijdelijk stopgezet. Alg. H.
Het laatste oordeel.
Om twaalf uur, gistermiddag, had ten stad-
huize te Amsterdam in de trouwkamer 3e
klasse de aanbesteding der amotie van
op den Dam” plaats.
De heer A. Th. Hartkamp, als ware hij
grootaalmoezenier bij deze terechtstelling,
vroeg een laatste woord om vergiffenisnoch
tans het mocht niets baten. Scherprechters
waren de heeren Delprat, wethouder, Bos,
directeur, en Roovers, hoofdcommies van de
afdeeling Publieke Werken. Met ernstige
gezichten zaten zij achter de groene tafel,
teneinde de biljetten uit de bus te halen en
die „den volke” bekend te maken. Het
laatste bestond uit eenige honderden, die de
droeve plechtigheid bijwoonden.
Niet minder dan 24 biljetten bevonden
zich in de bustwee waren van onwaarde,
zoodat 22 aan de inschrijving deelnamen. De
laagste inschrijver was de firma Grooteboer
en Rusting voor f1245, de hoogste de N. V.
Steenhouwerij v/h Troupin voor f4847.
Nadat de wethouder alsnog had herrinnerd
aan de bepalingen, dat het monument en alle
materialen bij de afbraak te gebruiken, 6
weken na de gunning van den Dam moeten
verwijderd zijn, waarna het monument wederom
6 weken na dien zal moeten zijn gebouwd
ter plaatse als aangewezen, werd den minsten
inschrijver verzocht om drie uur met de
borgen ten stadhuize te komen.
En hiermede loopt de roemruchtige historie
van „Naatje” ten einde, tenzij
(N. R.
Weer inbraak te Sneek.
Sneek, 31 Maart. Gisterenavond halfnegen
werden hier bij den concierge van ’t gemeente
huis van Wijmbritseradeel, L. de Boer, na
insluiping tal van gouden voorwerpen ont
vreemd, waaronder een gouden dameshorloge
met dubbele kast, een paar juweelen muts
spelden, een gouden flacon enz.
Een aanranding
Heeg, 30 Maart. Hedennacht, omstreeks
half twee, reden een drietal personen, die
hunne meisjes hadden bezocht, samen langs
den straatweg vanuit de richting Lemmer.
De heeren, in een vergenoegde stemming,
kwamen in de nabijheid van
Hommerts, toen plotseling een
jongelieden op hen toeschoot.
Bij het drietal bevonden zich twee personen
uit ons dorp, n.l. D. H. en G. P. Twee
konden nog bijtijds ontkomen, doch D. H.
werd aangegrepen en woest tegen de straat
steenen geworpen. Bloedend werd hij door
zijn makkers opgenomen en naar huis geleid.
De dokter constateerde schouderbreuk.
De politie zoekt naar de daders.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Heerenveen, 30 Maart. Met 1 April a.s.
worden op de tramlijn HeerenveenSneek en
JoureLemmer retourbilletten ingevoerd,
terwijl de prijzen der enkele reizen belangrijk
verlaagd worden, bijv. HeerenveenSneek
zal dan 2de klasse 40 ct. kosten, nu 60 ct.;
1ste klasse 60 ct., nu 75 ct. Retour Heeren
veenSneek 2de klasse 60 ct., 1ste klasse
Alzoo een verlaging der enkele reizen
ongeveer 35 pCt. N. Sn. Ct.
Inbraak en diefstal te Sneek.
De N. Sneeker Crt. meldt:
Het bleef de laatste weken
Maar plotseling is die rust en
verstoord door een tweetal inbraken of pogingen
daartoe, terwijl tevens diefstal werd gepleegd.
Gisteravond ongeveer half 9 werd een
bezoek gebracht aan de achterkamer van den
concierge van het gemeentehuis van Wijm
britseradeel waar de linnenkast werd open
gebroken en uit een lade gouden- en zilveren
voorwerpen werden ontvreemd. De dieven
namen ijlings de vlucht door de achterdeur
en de deur van het hek naast de Jan van
Nassauschool. Die stond tenminste open,
terwijl ze ’s avonds goed was gegrendeld.
Ook werd een bezoek gebracht bij den heer
Endert op het Stationsplein, waar wel sloten
werden geforceerd, maar niets kon worden
ontvreemd.
Een vreemde vondst werd gedaan aan den
Leeuw, straatweg. In de potten der water
leiding vond men diverse sleutels, die, naar
gebleken is, gestolen zijn bij een smid hier
ter stede. Een hoop kleine kastsleutels zijn
nog zoek.
Waartoe moeten die nog dienen?
Ijverige nasporingen worden gedaan betref
fende den diefstal in het gemeentehuis. Het
parket uit Leeuwarden heeft reeds een onder
zoek ingesteld, terwijl foto’s van vingerafdruk
ken zijn genomen.
Een brutaal stukje.
De inbraken hier ter stede gaan maar
door zonder dat eenig spoor van de daders
gevonden wordt. Dit maakt de heeren al
maar diester, zooals wel blijkt uit het feit,
dat gisteravond tusschen 8 en 9 uur inbraak
is gepleegd.
Brutaler echter is het volgende. Naar we
vernemen is n.l. bij de politie een anoniem
briefje ingekomen, van den volgenden inhoud:
Geachte Politiedienaren
„Wij kunnen ons be^reipen dat gij het
land hebt, gij geen spoor van ons kunt
vinden. Daarom melden wij u dat wij
morgen Woensdagavond van plan zijn in
te breeken aan de Spoordijk. Als gei nu
handig zijt kunt gij ons misschien pakken.
De inbrekers.
De heeren schijnen zich dus wel bewust
van hun handigheid. Intusschen spreekt het
Bolswardsche Courant
i
i
r
i
i
i
t
a
a
r
t
i
1-
rii
at
pt.
D,
de
iet I
et
en
ar
en
en
