lieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
1914.
53ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 78.
F
VREDE EN RECHT DOOR ORGANISATIE.
Zondag 27 September.
BINNENLAND.
VOOR
INGEZONDEN.
i.
ii.
a.
onzer
Slechts
en
Paarden waren
J. Ct.
doel van alle strijders in dienst van waarheid
en humaniteit.
Uit het bovenstaand resumé van het veel
omvattende plan zal het toch eenvoudige en
duidelijke principe naar onze bescheiden
meening voldoende gebleken zijn. Wij meenen,
dat de vredesbeweging niet een zaak is
een
van
personen,
burgers. Wij
Al wat wij ten slotte te zeggen hebben is
ditWe rekenen ons verplicht en daardoor
bevoegd, dezen weg voor u allen aan te geven.
Volgens onze vaste overtuiging is het de
eenig mogelijke. Doch hiermede achten wij
onze taak vervuld. Wij rekenen op de warmte,
waarmee de belangen der leden in elk opzicht
door hun besturen worden voorgestaan, die
hen er toe zal moeten brengen, ook in dezen
handelend op te treden. Wij verwachten, dat
een onzer vele groote organisatie’s de uit-
noodiging tot alle andere zal richten, een of
meer vertegenwoordigers te zenden naar een
door haar uit te schrijven bijeenkomst. Op deze
bijeenkomst kan een Nederlandsche Vredesbond
geconstitueerd worden en een voorloopig plan
van actie, zoowel ter voorbereiding van een
Wereld-Vredesbond als met het oog op de
huidige omstandigheden, worden vastgesteld.
Al wie voor het bovenstaande sympathie
gevoelt, gelieve adhaesie-betuiging te zenden
aan ’t adres van den derden ondergeteekende.
A. FEBERWEE, Amsterdam.
J. B. AKKERMAN, Leiden.
H. UIJTTENBOOGAARD, Amsterdam.
(Koninginneweg 235).
Amsterdam, September 1914.
van
afzonderlijke organisatie en nog minder
een tijdélijk samengaande groep van
niet van één partij, doch van alle
meenen dat de vredesbeweging
niet een zaak is van uitsluitend ethisch belang,
doch vooral niet minder van materieel belang
voor alle burgers.
Vrede en recht is levenseisch voor alle
werkers met hoofd en hand, is het hoogste
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Ctsz per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
Afzonderlijke nos! van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
voorstel Timmer moet dus eerst nog worden
gestemd.
Verder komt aan de orde de benoeming
van een Hoofd der O. L. School te Burgwerd.
De voordracht luidt als volgt
1. S. Scbiere, H. d. S. te Broek, 2. Tj.
Donia, onderwijzer te Kimswerd, 3. A. Scheep
vaart, onderwijzer te Schrans, 4. J. Torensma,
onderwijzer te Warga.
De „Onder de Streep” schrijver van
het Alg. H. schrijft
De vischtorpedo. Aan dat lange, smalle,
gladde ding is stellig iets dat de verbeelding
prikkelt, maar het is afschuwelijk van
werkelijkheid, wanneer wij vernemen van zijn
vernietigende machtDe torpedo heet om
zijn element, Vischtorpedo; werkelijk heeft
het iets van een reuzenviscbsoort, maar een
onbewegelijke en monsterachtige visch. Door
het water schiet hij vooruit, met grooter vaart
dan de snelste visch te bereiken weethij
zwemt wel niet met vinslag of wrikking van
het slang-gladde lichaammaar toch ver
plaatst hij zich door zijn eigen kracht, want
een dubbel stel schroeven striemt hem voort
onder water. Ook stuurt hij zich zelf, gelijk
een visch; hij doet het methodisch, en
dit is zijn meest duivelsche eigenschap. Het
is een belsch-geniale vinding geweest, zooals
de Oostenrijksche ingenieur Obry dien koers-
regelaar wist te construeeren in de geheime,
nauwe ruimte, nog geen halve meter in door
snede, van zoo’n vischtorpedolijf. Daarin
bevindt zich de diepte regelaar, welke het
toestel op een bepaalde diepte van ongeveer
drie mèter houdt, de juiste diepte om
een gepantserden kruiser beneden den stalen
gordel te treffen en daar open te rijten. Een
ingenieuze inrichting, geregeld door den meer
deren of minderen druk van het water, werkt
op den horizontalen staart van den mecha-
nischen visch. De koersregelaar, die moet
dienen, om het projectiel onder water zijn
juiste richting te doen behouden, een toe
passing van de gyroskopische wetten, waar
door de torpedo steeds dezelfde richting als
de as van den gyroscoop blijft behouden,
mits dit toestel maar snel blijft draaien
houdt het toestel onder controle, zelfs nadat
het reeds werd gelanceerd.
Zoo heeft de torpedist, daar beneden in zijn
kleine, bedompte machinekamer, niets anders
te doen dan precies in te stellen op de hem
uit het commando-torentje door den comman
dant aangegeven richting en dieptetevens
geeft hij den torpedo de gewenschte snelheid
van voort-beweging. Dan wordt het vijf tot
zeven meter lange vischachtige projectiel in
de torpedo-buis geplaatst; een slechts zwakke
lading buskruit wordt ontstoken, of wel wordt
het ding weggeschoten door de kracht van
saamgeperste luchten omdat de onderzeeër
beneden den roerigen water-spiegel onbewegelijk
drijft, zal het weg-schietende moordtuig
recht-af op zijn doel toe-schieten.
En terwijl hij de lanceerbuis verlaat, wordt
de voortstuwingsmachine automatisch in be
weging gezet.
Zoo pijlt hij onder water vooruit, met den
stompen kop vooruit.
Die blinde visschenkop is, zoo naar het
uiterlijk, van een schijnbare ongevaarlijkheid
hij is niet geramd, bij is niet toegescherpt,
hij is ook ongetand, zooals men zich
wellicht zoo’n onderwatermonster zou voor
stellen. Maar die rondgepolijste,gladde visschen
kop bevat een lading van 60 tot 100 kg.
springstof. De werking beeft plaats door een
toestelletje, dat bestaat uit een pen, door een
veer naar buiten gedruktdoor den stoot
van de pen tegen den vijandelijken scheeps
wand wordt een hoeveelheid slagkwik tot
explosie gebracht, waardoor weer de lading
nat schietkatoen ontploft.
Dit pyroxyline is weer een satansch brouwsel,
een saam-gevatte giganten-kracht, welke bij
uitbarsting in zoo’n muurdikken scheepswand
een gat slaat van eenige meters in het vierkant.
En het kolkende water stort zich als waterval
in het scheepsruim, zoodat in drie, vier
minuten een zoogenaamd gepantserd schip
van meer dan 12.000 ton als een lekke vis-
scherspink in de diepte der zeeën verdwijnt.
Drie gelanceerde visch-monsters, elk van
hoogstens zes a zevenduizend gulden waarde
en driemaal de tien millioen gulden,
welke een modern oorlogsschip kosten, zijn
vernietigd.
...Om niet te spreken van de onschatbare
waarde aan zooveel duizende menschenlevens,
werden, maanden vóór den huidigen wereld
oorlog, en na te gaan, hoe zij alle, zonder
uitzondering, juist zijn gebleken).
IV. Die macht moet en kan gevormd worden
door de organisatie en versnelde ont
wikkeling van de internationale gemeen
schap.
Hiertoe dient vooral aandacht geschonken
aan twee eischen
a. Het streven naar wereldvrede worde
met bewustheid geplaatst in het centrum der
bemoeiingen ter voorziening in internationale
behoeften van geestelijken en stoffelijken aard.
b. Voor het algemeen doel van deze be
moeiingen dient de belangstelling der groote
massa in de volkeren gewekt en behouden.
Hier is omschreven de algemeene idee van
ons plan. Laat ons nu de vraag bespreken,
hoe tot de uitvoering te geraken in het alge
meen, en wat er op het oogenblik daartoe
gedaan kan worden. Wat de eerste vraag betreft
luidt ons antwoord:
De internationale gemeenschapszin is niet
iets, dat nog komen moet. De gezindheid en
de behoefte bestaan en uiten zich in internat,
vereenigingen, congressen, bureaux, conventies,
tractaten, regelen op rechtsgebied en in het
verkeer. Wat evenwel niet bestaat is regelmaat,
orde, bewuste leiding in dit proces. Deze leiding
moet aangebracht worden; daardoor zal tevens
het proces versneld en de handhaving van
den internationalen vrede door een internatio
nale politiemacht voorbereid worden. Zonder
forceering, op de meest geleidelijke doch tevens
bewuste, zekere wijze moet de anarchie van
nu opgevoerd worden tot regelmaat en samen
werking. In 1915, om maar iets te noemen,
moesten alle reeds bestaande, internationale
congressen zorgen, in één stad, liefst den
Haag, op een of meerdere dagen samen te
komen in een groote, manifeste vredesbijeen
komst en dit elk volgend jaar herhalen. Een
vaste internationale schouwdag van wetenschap,
kunst, nijverheid, handel, arbeid, sport en
opvoeding, zou een groote stap voorwaarts
zijn op den weg naar samenhoorigheid der
menschheid. En daarvoor is slechts een weinig
inschikkelijkheid en opoffering noodig.
Regeling en bewustmaking van aanwezige
krachten is het eenig noodige!
Een wereldbond, die omvat alle vereeni
gingen, bonden, unie’s, bureaux, en gesteund
door vrije burgers, trachte het gemeenschap
pelijk doel en belang van al deze vereeni
gingen en andere leden te bereiken: bevor
dering van de ontwikkeling en organisatie
der internationale gemeenschap.
Ons antwoord op de tweede vraag, de
urgente vraag van het treurig heden, de vraag
van alle lijdenden en hun betrekkingen, de
vraag van de geknakte welvaart en het volks
geluk, luidt, in verband met het voorafgaande
de geleidelijke ontwikkeling hiervoor genoemd,
dient nu in buitengewoon versneld tempo
plaats te vinden. Misschien, ja bijna zeker,
staan wij machteloos tegenover het over
rompelend gebeuren van hedenhet contact
is op de meest ruwe wijze verbroken tusschen
vijf groote volken. Doch zelfs, indien wij dit
als zeker aannemen, zal het een troost mogen
heeten, de herhaling van een dergelijke over
rompeling te kunnen voorkomen, dank zij de
lessen en kracht, ons door deze ramp gegeven.
Want we rekenen op allen, wanneer we
meenen, dat gij, zoo ooit, nu wakker geschud
zult zijn uit uw wel wat al te geruste
werkeloosheid ten aanzien van de vredes
beweging. En we gelooven, dat daardoor een
buitengewoon versneld tempo bij de uitvoering
van ons plan mogelijk is. Dit vertrouwen is
dan ook de reden, zooals we boven zeiden,
die ons de vrijheid gaf, te spreken tot u allen,
opdat, zooals wij vroeger reeds vraagden, zoo
spoedig mogelijk de leiding in meer bevoegde
handen dan de onze kan worden overgegeven.
De afschuwelijke oorlog, welke nu woedt,
en het lijden der beschaafde wereld, maakt ’t
ondergeteekenden tot plicht, de aandacht van
alle burgers te vragen voor een plan inzake
bevordering van den wereldvrede, tot heden
in beperkten kring ter overweging door hen
voorgedragen.
Hebt gij, medeburgers, allen overdacht, welk
een waanzinnig contrast deze oorlog en het
militarisme zelf aanwijzen tusschen den wensch
van de overgroote meerderheid der burgers
en hun daden?
De verbazing over dit contrast tusschen
willen en doen der menschheid bestond en
bestaat bij ons niet. We begrepen, dat de
huidige vredesbeweging, dat het internationaal
Socialisme en het internationaal kerkverband
onmachtig zouden blijken in de ure des gevaars,
en hebben daarop naar plicht gewezen, het
laatst in 1913 en .1914 in enkele dagblad
artikelen en in een commissie der vereeniging
„Vrede door Recht”. Niettemin zouden we’t
aanwijzen van de fouten en leemten in de
huidige vredesbeweging hebben nagelaten in
dien we niet overtuigd waren, dat er een weg
was, door de cultuur zelf aangewezen, doch
niet met bewustheid betreden door belangheb
benden.
De verzekering van den wereldvrede is
mogelijk!
We behoeven niet te wachten tot alle men-
schen zonder rasinstincten, zonder wreedheid
en slechtheid zijn. We kunnen diepere indivi-
dueele instincten en begrippen met rust laten
voor dit doel, al achten wij het werk op dit
gebied gedaan in algemeenen zin niet waarde
loos, evenmin als de overdenking van concept-
tractaten. Wat noodig was en is, is macht
boven en buiten botsende belangen en inzichten
tot handhaving van orde, tot afschaffing van
eigen berechting door ruw wapengeweld, tot
verheffing en verzekering van gemeenschappelijk
geluk en welvaart.
De aanwijzing van de fouten in de vredes
beweging en de karakteromschrijving van ons
plan, hiervoren bedoeld, hadden we samengevat
in de volgende stellingen:
Vrede en Recht door Organisatie.
In de verhouding der Staten heerscht
uitsluitend de wet van noodzakelijk eigen
belang.
a. Scheidsrechterlijke verdragen, evenals
alle andere conventie’s hebben slechts waarde
en worden nagekomen, zoolang de betrokken
Staten het in hun voordeel achten. (Zie
neutraliteits-schending België en Luxemburg,
en houding van den bondgenoot Italië). Voor
stellen tot geheele of gedeeltelijke ontwapening
bij Staten-overeenkomst zijn onuitvoerbaar.
b. Verheffing van het zedelijk en redelijk
inzicht bij de burgers, zonder meer, kan in
deze verhouding der Staten geen wijziging
brengen en den druk van het militairisme
niet verwijderen.
Door de zucht der grootste Staten naar
de suprematie zal het militairisme aan
houdend toenemen en daardoor tegelijk
het contrast met de wenschen en behoeften
van de burgers, wier beschaving eveneens
stijgende is.
III. Slechts een macht boven de Staten kan
den druk van het militairisme verminderen
en ten slotte wegnemen.
Die macht kan gevormd worden door
een Staat, welke de overige Staten met wapen
geweld onderwerpt. Het Romeinsche en Napo
leontische Keizerrijk leeren ons, dat deze
zuiver militaire overmacht op den duur onhoud
baar is en ongewenscht.
b. Die macht zou kunnen uitgeoefend
worden door een internationaal genootschap
van religieuzen of politieken aard. Voorbeel
den als de Katholieke Kerk en de Sociaal-
Democratische Partij bewijzen, dat ook deze
machten hiertoe niet in staat zijn. Zonder
van hun speciale religieuze of politieke wen
schen te laten vallen, zal hun invloed beperkt
blijven. Overheersching van andersdenkenden
is noch in het belang der menschheid, noch
houdbaar. Bovendien maakt het feit der zeer
verschillende cultuurstadia in Europa reeds
internationale eenheid ter wille van een reli
gieus of politiek doel ondenkbaar. (Wij ver
zoeken den lezers wel te willen bedenken,
dat deze stellingen geschreven en toegelicht
Witmarsum, 23 Sept. De boeren hier en
in omliggende dorpen maken geen haast met
het verkoopen van hun aardappelen. Velen
denken ze maar aan het vee op te voederen,
als de prijs niet hooger wordt. Beneden f 1.
per halve H.L. denkt men niet af te leveren,
of ’t moet zijn de Borgers. Kleine en midden
soort worden reeds opgevoederd.
Sneek, 23 Sept. Bij de heden gehouden
keuring van trekhonden voor het leger werden
uit 8 gemeenten Sneek, IJlst, Wijmbritse-
radeel, Bolsward,Wonseradeel, Hennaarderadeel
Rauwerderhem en Doniawerstal voorgebracbt
circa 40 honden, van welke er 12 werden
gekocht in prijzen van f40 tot f55. De
honden zijn voorloopig aan de eigenaars ge
laten. Later zal den eigenaars door den be
trokken burgemeester worden bericht, waar
en wanneer ze de dieren moeten leveren en
ook eerst dan wordt betaald.
Zakkenrollers geknipt.
Leeuwarden, 25 Sept. Hedenmiddag werd
een omstreeks 40-jarig persoon door een
rechercheur geknipt, terwijl hij een jongeman
die naar een standwerker luisterde, een porte-
monnaie ontrolde. De man werd reeds door
de politie vérdacht, zoodat men hem in het
oog hield. Hij werd naar het politiebureau
gebracht, wat een volksoploop veroorzaakte.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Sneek, 25 Sept. Gisterenavond werden
hier per auto 4 gewonde Engelsche schepe
lingen van de drie gezonken kruisers in het
St. Antonius Ziekenhuis onder dak gebracht.
Sneek, 25 Sept. De onderwijzers der ver
schillende scholen hier ontvingen van het
D. B. deze week de aanbieding om tegen 1
April 1915 hun klas van bloemen te voorzien.
Hoezeer men dat aanbod ook op prijsstelt,
zullen toch vrijzeker weinige onderwijzers van
deze gelegenheid profiteeren, wijl Flora’s
kinderen niet naar wensch achter matglas
kunnen tieren.
Joure. Zelden heeft Jouster kermis, die
dit jaar enkel uit de veemarkt van heden
Donderdag bestaat, zulk prachtig najaarsweer
mogen treffen als dit jaar het geval was. Er
was dan ook veel publiek aanwezig, w.o.
slechts zéér enkele dames.
De aanvoer van vee was gering.
83 stuks koeien, 31 varkens, 20 schapen
9 geiten waren aangevoerd,
er vrij veel, a.l. 510.
Wonseradeel, 26 Sept. 1914. Dinsdag,
29 Sept. a. s., vergadert de Raad
gemeente.
De agenda bevat o.a. een voorstel van
B. en W. tot wijziging van de verordening
tot heffing van schoolgelden in deze gemeente.
In de vorige vergadering deed de heer
J. Timmer (Kimswerd) een voorstel om dit
punt voorloopig van de agenda af te voeren,
(zulks met het oog op de tijdsomstandigheden.)
Hierover staakten de stemmen. Over het
Bolswanlsctie Courant
i
