Kieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
Zondag 4 October.
1914.
53ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 80.
Vliegmachines en ballons in den oorlog.
BINNENLAND.
VOOR
afzonderlijke
J. M. KLEIBOER.
bommen uit
groeit,
iu den
zaken,
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 8 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
algemeene
a.s. te Leeu-
Blijkt echter dat de treinenloop op 9 Oct.
a.s. nog onvoldoende is, dan wordt de
vergadering uitgesteld tot een nader te bepalen
dag. Ws,
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte,
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Spoorwegdienst gestaakt op lijnen in 't Zuiden
van ons land.
Heerenveen, 2 Oct. Naar heden per
telegraaf aan den stationschef der S. S. alhier
is meegedeeld, zullen op hoog bevel morgen
Zaterdag, de reizigerstreinen op de baanvakken
Venlo-Lage-Zwaluwe en Breda-Roozendaal niet
rijden.
Blijkbaar zullen morgen deze lijnen beschik
baar moeten blijven voor vervoer van troepen,
welke actie zeker in verband zal staan met
den strijd om Antwerpen. Bij een eventueele
overschrijding der grenzen door buitenlandsche
troepen moet er natuurlijk een voldoende
Nederlandscbe macht aanwezig zijn om die
mannen te kunnen ontwapenen.
Van een heden van ’t Zuiden komenden
militair hoorden we, dat inderdaad troepen
vervoer op die lijnen plaats vindt. Intusschen
schijnen de militaire autoriteiten het niet noodig
te achten ook de verloven in te trekken. Onze
militair althans was met niet minder dan vier
dagen verlof aan één stuk (met ingang van
October is het aantal verlofdagen, dat aldaar
aan militairen in eens wordt verleend, weer
met ééo verlengd) naar onze provincie af
gereisd. Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Workum. Alhier is deze week uit zee komen
drijven een fleschje met beugelsluiting, het
welk men bij den Hoofdagent deponeerde. In
den hals van de fletch zat een stukje papier,
waarop zeer onduidelijk iets stond te lezen.
Na lang zoeken konden we ’t als volgtontcijferen
T. v. d. Molen, Leeuwarden,
31 Aug. 1914. Lichting 1912.
T. kazerne
1892, 22 Aug. geb.
Welke beteekenis hieraan moet worden ge
geven, of om welke reden bedoeld schrijven
in een flesch is gedaan, kan niet met zeker
heid gezegd worden, ook is de mogelijkheid
dat men hier met een grap te doen heeft niet
buitengesloten. De Banier.
Tijdens een reisje in Westfalen en de Rijn
provincie, kon ik herhaalde malen waarnemen,
welk een kolossaal vertrouwen het Duitsche
volk in zijn Zeppelin’s en vliegmachines stelt.
Al zijn onze oorlogsschepen ook in de Oost
zee en achter Helgoland opgesloten, onze
luchtvloot zal het wel klaarspelen met Engeland.
Dat was altijd de redeneering, die ik te
hooren kreeg, zelfs van personen, die toch
wel over eenige technische kennis beschikten.
Op mijn vraag, hoe dan dat „klaarspelen”
diende te geschieden, werd dan heel geheim
zinnig een toespeling gemaakt op een nieuwe,
groote uitvinding van von Zeppelin (wiens
portret naast dat van den keizer voor de
meeste boekwinkels is uitgestald). Of wel,
wilde men Engelsche vestingen uit de hoogte
bombardeeren of troepen over het Kanaal in
luchtschepen vervoeren Afgezien van een ge
sprek met officieren van den staf, heb ik zelfs
geen enkel maal iets gehoord over het nut
van luchtschepen ter verkenning der vijande
lijke posities. Ruim een maand geleden vloog
een vliegmachine over Wesel, hoewel het ook
best mogehjk kan geweest zijn, dat de licht-
figuur, volgens welke de stralenbundels der
aldaar geplaatste schijnwerpers elkaar door
drongen, de lieden in de war gebracht hebben.
Maar in elk geval, vernam ik aan alle kanten
om mij heen slechts het woord „bomben",
waarmee Wesel bestrooid werd. Het komiekste
was, dat, behalve de snelvuurkanonnen, ook
de patrouilles op straat in de lucht paften,
en niet alleen daar gaten in schoten, maar
ook in de dakpannen als de kogels weer neer
vielen, zoodat het werkelijk in sommige straten
er op geleek of een bom op een dak was
gevallen.
Bij ons worden de vliegmachines meer als
speelgoed aangezien en vervalt men in een
ander uiterste. Waar ligt nu de waarheid
Een troepenvervoer, zelfs met de grootste
Zeppelin’s is volkomen uitgesloten; immers,
gerekend het gewicht van één man plus uit
rusting op 100 K.G. (wat veel te weinig is!)
en het nuttig hefvermogen van een ballon
van 340 voet lang, bij een gemiddelden dia
meter van 40 voet, op 15.000 K.G., dan
zouden daarmee slechts 150 man kunnen
worden overgebracht, of minstens 100 zulke
ballons voor een troepje van 15 duizend man,
die dan nog midden in het vijandelijke land
van artillerie, paarden enz., zouden zijn ver
stoken, en zelfs geen tijd zouden hebben om
gevechtsposities in te nemen, in elk geval
volkomen uitgehongerd zouden kunnen worden.
Nu kan men nog wel aan voeren, dat zulk
een nederdaling achter het vijandelijk leger,
het moreel van 'den vijand zou schokken,
maar het bericht van de nederdaling zou tot
de paar naaste steden beperkt blijven en zeer
zeker op den voet gevolgd worden door dat
van de overwinning. De gedachte om lucht
schepen voor transport te gebruiken kan men
dan ook gerust op zij zetten.
Gevaarlijker is het werpen van
luchtschepen, minder wegens de materieele
uitwerking, als wel wegens den angst voor
het onbekende. Of echter behoorlijk gediscipli
neerde troepen, bijv, van de vesting- of
belegeringsartillerie door een bom vanuit een
vliegmachine of luchtschip zooveel te erger
verschrikt zouden worden dan door een granaat
of shrapnel uit een vijandelijk kanon, geloof
ik nietveel eerder het omgekeerde, want
één treffer uit geschut wordt door meerdere
gevolgd men is dan ingeschoten, terwijl een
bom uit een vliegmachine of luchtschip al zeer
geringe trefkans bezit. Zelfs al zou men vol
komen zekerheid hebben, dat de vliegmachine
geheel stil stond in de lucht met betrekking
tot den grond, dan kan de afwijking van de
loodlijn, of liever gezegd van de lijn, dien
men als loodlijn in het vizier heeftnog
tamelijk groot worden, vooreerst door den
weerstand der lucht, die met de toenemende
snelheid onder het vallen ook zeer snel aan-
en waardoor kleine onregelmatigheden
vorm een zijdelingschen druk veroor-
en verder, doordat onder het vallen
de bom door een windvlaag kan worden ge
troffen. Al is de massa ook groot, in verge
lijking tot de oppervlakte, waardoor een wind
vlaag minder snelheid aan een bom zal geven
als aan een even groot stuk papier, dan staat
daar weer de zooveel langere valtijd tegenover,
die wel meestal meer dan 10 seconden zal
bedragen,
bezoek rekenen,
vergadering behoeft
geen bepaald kwantum
te zijn.
’t Was goed gedacht en gedaan. Op de
buitengewone vergadering van 5 uur was,
buiten het bestuur, geen enkel deelgenoot
verschenen. Ergo, behandeling der „Statuten
wijziging” in de vergadering van 6 uur, d.a.v.
Deze bijeenkomst was tamelijk bezocht. De
notulen werden ,n^ lezing goedgekeurd en ge-
teekend. Onder „mededeelingen” verdient
bizondere attentie de verklaring dat, waar
„olie”, aanwezig was tot October, door het
bestuur een gelukkige aankoop is gedaan,
waardoor de voorraad zal kunnen reiken tot
einde Februari. Door de tijdsomstandigheden
was de prijs iets duurder.
De „wijziging der statuten” werd in hoofd
zaak aangenomen, met enkele redactie-ver
anderingen. De rekening en verantwoording
werd, na kennis te hebben genomen van het
daarover uitgebracht rapport der daartoe aan
gewezen commissie, goedgekeurd, een
compliment werd gebracht aan den penning
meester voor het zoo net en accuraat beheer.
Achlum is opgenomen als „Vierter im
Bunde”. Vaste bestuursleden waren er nog
niet; de zaak werd behartigd door een voor-
loopig comité. Als bestuurders voor Achlum
werden benoemd de heeren Wayer, H. Bakker
en R. F. Bruinsma.
De volgens rooster aftredende bestuursleden,
de h. h. F. Abma (Arum), K. Salverda (Wit-
marsum), en D. Yntema (Pingjum), werden
herbenoemd, terwijl als lid der commissie
(Art. 27 statuten) werd aangewezen de heer
D. Schaap (Arum).
Met genoegen kan worden geconstateerd
dat onze zaak, onze gemeenschappelijke zaak,
goed marcheert. De geldzaken staan vrij goed,
er kwam weing stoornis voor en de leden
zijn tevreden over het bestuur en wat des
Bestuurs is. Mooi zoo!
UIT WONSERADEEL.
Coöp. Vereeniging voor Plee. Cents. Verlichting
IVitmarsum-Ping jum-Arum.
We draaien best, beter in elk geval dan te
voren! Dat was de algemeene indruk bij de
leden, toen „de rekening en verantwoording
van het Bestuur”, over het afgeloopen dienst
jaar, werd bezorgd. De finantiëele toestand
is, na de verhooging der lichtgelden, beslist
in gunstiger conditie gekomen. Dat geeft
hoop voor de toekomst.
Op Woensdag 30 Sept. j.l. ’s avonds 5 uur,
was eene buitengewone ledenvergadering uit
geschreven, bij Meijer, te Witmarsum. „Sta
tutenwijziging” zoo vermeldde de agenda.
(De statuten kunnen niet gewijzigd worden
of minstens twee derde der leden moet aan
wezig zijn. Is bedoeld aantal niet aanwezig,
dan wordt de behandeling uitgesteld tot de
volgende vergadering.)
Het bestuur kende zijne Pappenheimers.
Het kon vrij zeker van te voren weten, dat
er bij lange na geen voldoend aantal op ’t
appèl aanwezig zou zijn en daarom was de
volgende vergadering bepaald op denzelfden
avond, zes uur. Dan waren er meer en
misschien aantrekkelijker punten van behande
ling aan de orde en kon men stellig op beter
Buitendien, in die volgende
er (vergis ik me niet)
van leden aanwezig
vliegmachines toch wel niet veel hooger dan
2000 meter, eerder lager, zullen vliegen,
willen zij het terrein goed verkennen. Ik
stel mij de inrichting als volgt voor: Twee
stations, A en B, bevinden zich op een afstand
van één of twee kilometer van elkaar en zijn
telefonisch met elkaar en de batterijen ver
bonden.
Op beide stations is een kijker met graad
bogen opgesteld, die in twee richtingen kan
draaien, juist als de kompasketel in het kom
pasbuis. Een van de tappen van den kijker
en één tap van den ring, waarin de kijker
draait, heeft een wijzer, die zich over een
graadboog beweegt.
Op een tafel in een der stations, beter nog
in beide, bevindt zich een plattegrond van de
omgeving, ongeveer op de schaal van 1 op
2 a 5 duizend. Op de plaatsen met de beide
stations overeenkomende, zijn, op dezelfde
wijze als de kijkers, draaibaar, een paar
linealen aangebracht, die ook zoo over graad
bogen loopen. Op de plaatsen, waar de batte
rijen zijn opgesteld, zijn linealen zonder graad
boog, maar met gewone kogelgewrichten
beweegbaar aangebracht. Deze linealen zijn
van een verdeeling in tientallen meters voor
zien, in verband met de schaal van het geheel.
Terwijl nu één man op ieder station met
zijn kijker de vliegmachine volgt, leest een
tweede man de hoeken af, na een afgesproken
teeken met zijn kameraad op het andere
station, waartoe deze beide personen de tele-
foontoestelletjes op de bekende wijze met een
band om het hoofd hebben bevestigd. De
derde man heeft al een der linealen, n.l. die
van zijn eigen station, onder de vereischte
hoeken gesteld, die hij ook kan aflezen, terwijl
de tweede man de andere lineaal stelt als hij
deze van het andere station verneemt. Zooals
gezegd, kan desnoods hetzelfde op dat station
geschieden. Ten slotte plaatsen beiden, of
een van beide personen de lineaals van de
batterijen tegen bet snijpunt van de lineaals
der waarnemingsstations en leest de derde man,
die met de batterij telefonisch is verbonden,
terstond de afstanden af, die hij onmiddellijk
naar de batterijehefs overtelefoneert, of, wat
misschien nog beter ware, bij seint de elevaties
en de tijd over waartoe die lineaals kunnen
zijn verdeeld in verband met het gebruikte
geschut.
De Kampioen.
Ws.
„Groene Kruis" in Friesland.
Het Bestuur der Prov. Friesche Vereeniging
„het Groene Kruis”, heeft de leden der
vereeniging uitgenoodigd tot eene
vergadering, op Vrijdag 9 Oct.
warden, in het Oranje-hotel.
De agenda vermeldt als hoofdpunten a.
De alg. verg, machtige het Hoofdbestuur,
met ingang van 1 Januari 1915, een vaste
leerares te benoemen, voor het geven van
moeder- en bakercursussen, op een salaris van
f 800 per jaar; b. voorstel H.B. om, nu de
ziekenauto der firma Nauta in 1915 in dienst
kan worden gesteld, het Leeuwarder zieken
rijtuig te Heerenveen te plaatsen, het contract
met de firma Jager en Wierda te Heerenveen
op te zeggen en eene tariefregeling vast te
stellen voor vervoer per ziekenauto’s en zieken
rijtuigen c. De contracten met de verschil
lende leveranciers van verplegingsmiddelen
met ingang van 1 Januari 1915 op te zeggen.
En wat moet de bom dan nog vernielen
De huizen van de bevestigde stad vormen
toch zeker niet de vesting, en deze wordt door
een paar bommen niet vernield. Tegen pantser
koepels en dergelijke zijn die bommen volkomen
werkeloos immers zal een bom, uit een hoogte
van 2000 meter geworpen, slechts een eind-
snelheid van nog niet 20-0 meter per seconde
bezitten, en bij een hoogte van 500 meter
slechts 100 meter. Slechts groote hoeveelheden
brisante springmiddelen kunnen wat uit
werken.
De vliegmachine is dan ook uitsluitend een
toestel voor verkenningsdoeleinden, evenals het
luchtschip, dat daarenboven nog door schijn
werpers ook 's nachts zijn taak kan verrichten.
En in dat opzicht zijn zij een krachtig, ja
onmisbaar hulpmiddel geworden, nu een veld
slag niet meer over een front van enkele
uren gaans, maar van honderden kilometers
wordt uitgevochten. De snelle verplaatsing
geeft de vliegmachine ook belangrijke voor-
deelen boven de al weer verouderde ballon-
captif. Van den beginne af aan heeft men
geen groote verwachtingen van de kabelballons
gekoesterd. Juist doordat de kabelballons zich
slechts met de geringe snelheid van den
wagen, waarop de hijschinrichting is gemon
teerd, kan verplaatsen, biedt hij een goede
schijf voor artillerievuur en kan dan ook niet
onder het bereik van shrapnels worden ge
bezigd. De vrije ballon is geheel overgelaten
aan de stroomingen in de luchtvoor een
belegerde vesting is deze dan ook van absoluut
geen waarde, daar hij er niet weer in kan
terugkeeren, terwijl ook de belegeraars er zeer
weinig aan hebben, doordat men het niet in
zijn macht heeft juist van die plaatsen photo-
grafische opnamen te maken, welke voor de
belegeringsartillerie van belang zijn. Zelfs
voor het open veld wordt dan ook de vrije
ballon nog niet gebruikt, daar deze slechts
een betrekkelijk klein gedeelte van het uit
gestrekte front kan waarnemen.
Niet alleen, dat de vliegmachines en de
luchtschepen door hun beweeglijkheid uit
muntende verkenners zijn,* maar ook speelt
de verkenning zelve in de tegenwoordige wijze
van oorlogvoering een oneindig veel grootere
rol dan ooit tevoren. De uitwerking van het
moderne geschut is zoodanig, dat in een
artilleriegevecht een batterij zoo goed als
verloren is, zoodra de tegenstander erop is
„ingeschoten”, m.a.w., als zijn positie is
bekend. Terwijl dan ook vroeger de artillerie
open en bloot werd opgesteld, bij voorkeur
zelfs op heuvels, doet men thans alle moeite
om ze zooveel mogelijk te maskeeren.
Het ligt dus voor de hand, dat men aan
den eenen kant alles in het werk zal stellen
om zijn eigen luchtvloot in goede conditie
te houden, terwijl men tevens aan den anderen
kant de pogingen van de vijandelijke verkenners
zal trachten te verhinderen. Het is misschien
niet teveel gezegd, dat een groot deel van de
overwinning in de lucht zal worden uitge
vochten, wel is waar niet doordat twee groote
luchtvlooten elkaar bestrijden, maar door de
goede samenwerking van de luchtschepen en
de legers waarbij zij behooren, alsmede de
vernietiging van de vijandelijke luchtschepen.
Het eerste is gemakkelijker dan het laatste
te bereiken. Al is men in den laatsten Balkan
oorlog erin geslaagd twee vliegers naar beneden
te schieten met geweervuur, toch kan men
gerust aannemen, dat geweervuur al heel
weinig uitwerking zal hebben op een vlieg
machine. De vlieger zelf of de gevoelige deelen
van den motor moeten al getroffen worden;
de kleine gaatjes in de draag- en stuurvlakken
hinderen niets. Zelfs voor een luchtschip
zullen enkele gaatjes in het omhulsel nog
maar een gering gasverlies meebrengen, waarbij
nog komt, dat de trefkans al zeer klein is,
tenzij het toestel buitengewoon laag zweeft.
Duitscbland en Frankrijk hebben dan ook
bijzondere artillerie voor het schieten op lucht
vaartuigen.
Nu is het schatten van de hoogte van een
vliegmachine of ballon, in het algemeen van
een hoog voorwerp, zelfs van een toren, een
uiterst moeilijk iets. Ik wilde daarom de
volgende inrichting aan de autoriteiten in
overweging geven, waarmee in een zeer korten
tijd, hoogstens een halve minuut, de hoogte,
of beter nog de afstand van de batterij, tot
op een paar meter nauwkeurig kan worden
bepaald. De inrichting zelf behoeft in de
verste verte niet zoo nauwkeurig te zijn als
een modern sextant, maar is een verdeeling
in kwart graden al ruim voldoende, daar de
Bolswardsche Courant
