lieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
Donderdag 29 October.
H E
I
I
i
8
1914.
53ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 87.
MEERDERE BESCHAVING.
DE SCHATKIST.
BINNENLAND.
VOOR
A f zonderlijke
ver-
besluit
ft
stad bezoeken,
men met een witte
voor
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 5 0 Cents. -
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Fabriek Hevea, Hoogezand (Groningen.)
Dat is onze
1
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad ie telefonisch. aangesloten onder No. 4.
de geliefkoosde uitspanningsoorden niet alleen,
maar ook de verplichte oefenscholen, der
Grieksche en Romeinsche jeugd. Gelijktijdig
echter zorgde men er voor, dat zoowel hart
als verstand werden ontwikkeld. Toen was
het de gulden tijd, dat ieder beschaafd man
er zijn roem in kon stellen dezen of genen
wijsgeer gehoord te hebben toen was het
Athenaeum de verzamelplaats van philosophen
en redenaars, openlijk leerende en sprekende
toen bloeide buiten Athene de heerlijke tuin
van een Academicus, wiens onvergankelijke
vruchten wij nog kunnen plukken, als de
onovertroffen gesprekken van een Plato.
Toen leeraarde een Zeno lessen van strenge
deugd en verachting van alles wat een mensch
tot slaaf maakt van zichzelven en van ande
ren. Toen reisde en trok men naar verre
landen, niet om den tijd te dooden, niet uit
nieuwsgierigheid of om een mode te volgen,
maar om te leeren wat waar was en goed
Toen was het voldoende braaf te zijn en
voor rechtvaardig gehouden te worden om
tot de eerste posten des lands te geraken
deugd was een adelbrief, matigheid rijkdom.
Indien dat thans in alle staten nog het
geval was, dan was het met de deugd, de
waarheid, de gerechtigheid en de naasten
liefde zóó gesteld, dat wij terecht van be
schaving konden spreken.
Dan werd er geen oorlog gevoerd.
Stond de tegenwoordige regeering ook zonder
mobilisatie en economische crisis reeds voor
een zeer moeilijk vraagstuk ten aanzien van
’s lands financiën, de moeilijkheid der oplossing
is geweldig vergroot door de zware lasten die
de Europeesche oorlog ook op ons land legt.
Met bezorgdheid zien wij er allen naar uit
hoe ons vaderland zich zal moeten redden.
Het gerucht gaat en tegengesproken
wordt het niet dat het de bedoeling der
regeering zou zijn een leening van 250 millioen
uit te schrijven, waaraan de deelname ver
plicht zal zijn voor de hoogst aangeslagenen.
Ten slotte dat staat wel vast zal het
geld uit de dikste en dikke beurzen moeten
komen en is het alleen de vraag hoe dit zal
geschieden zonder dat de druk, die deze be
lasting zal oefenen, zóó zwaar wordt, dat hij
niet meer te dragen is.
Er moet redding komen en spoedig ook,
want het accres der middelen des rijks is
reeds overgegaan in een achteruitgang, die
in het laatste kwartaal van dit jaar nog ge
ducht veel grooter zal worden. Hoe dit alles
te redden Wij weten het waarlijk niet en
wij zijn in stille afwachting wat de regeering
zal doen.
Dr. Bos heeft reeds een oordeel over den
toestand uitgesproken. Hij schreef o.a.
,/Het ligt voor de hand, dat het thans geen
tijd is voor weelderige uitrusting van in
richtingen van onderwijs, musea, archieven en
dgl. De vraag mag rijzen of hier en daar in
de laatste jaren niet wat te veel de algemeen
verbreide welvaart tot verhooging van uit
gaven uit dien hoofde heeft gedreven. Ook
zal men thans gedurende korten tijd genoegen
moeten nemen met toestanden, die men anders
dadelijk zou verhelpen.
Ieder moet zich in dezen tijd wat behelpen
en vaak meer werk doen dan gewoonlijk.
Maar het totaal van den arbeid, die voor de
ontwikkeling en de geestelijke verheffing van
het volk valt te verrichten, moet thans niet
verminderen. Juist in deze tijden niet. Juist
in deze verhoudingen, nu alom de volkeren
worden verzwakt, de cultuur terugloopt, rijen
van veelbelovende jonge mannen worden
gedund, zijn wij dat niet alleen aan ons zelf,
maar ook aan de menschheid verschuldigd.”
Het is dus zijn bedoeling het enorme gat
dat deze oorlog slaat in eens te stoppen door
een buitengewone belasting te heffen van de
vermogenden en van hen, die groote inkomsten
genieten, er op wijzende dat een politiek,
die op leening uit is, ons jaarlijksch budget
met vele millioenen voor rente en aflossing
verhoogen zal, waarvan het gevolg zal wezen,
dat elke gezonde sociale en ontwikkelings
politiek groote belemmering zal ondervinden.
EnHet Centrum, al beziet ze de zaak
uit een ander oogpunt, namelijk uit dat der
drukkende belastingen, die anders aan gansch
de burgerij, ook aan dat gedeelte, dat reeds
te zwaar belast is, zullen moeten worden op
gelegd, kwam met de vraag of het onmogelijk
zou zijn, nu van de natie zoo zware financi-
eele offers worden geëischt, tot een extra
heffing zijn toevlucht te nemen, daarbij, evenals
dr. Bos, wijzende op het groote accres, dat
ia de laatste jaren ons nationaal vermogen
onderging.
De Standaard is bet met dr. Bos niet eens
en meent dat diens plan den schijn heeft, als
wilde hij de Tweede Kamer een desbetreffend
voorstel, waarvan hij zeer stellig vermoeden
kan, dat de Eerste Kamer het zou verwerpen,
doen aannemen alleen om een Kabinetsquaestie
met de gevolgen van dien uit te lokken.
Een crisis die dan allicht onder den druk
der algemeene politiek Links vaster in het
zadel zou zetten en ook de Eerste Kamer
naar Links kon doen omslaan.
Het heeft den //schijn”, zegt de Standaard,
en inderdaad, het is niet meer dan schijn,
waaraan ze zich vergaapt, en het misverstand
lijkt ons ontstaan door minder nauwkeurig
lezen. Wat dr. Bos toch wil is, naar wij het
begrepen, enkel de buitengewone uitgaven,
die de oorlogstoestand ons heeft genoodzaakt
te doen, ineens af te doen; juister gezegd de
schade in eens te lijden, zij het ook, dat de
betaling over geruimen tijd kan worden uit
gestrekt en dat daarmede groote gemakkelijk
heid wordt aangeboden. En daarvoor zullen
de vermogenden en de mannen van de groote
inkomens, zoowel hier als in Indië, hun offer
aan de schatkist moeten brengen. Dat zal
zeker een indirecte heffing zijn, maar die
preajudicieert niets, want ze zal een unicum
blijven, als alleen dienende voor dekking van
de buitengewone uitgaven, die wij ons in
dezen tijd moesten getroosten. Om daaruit
dan mede de vlootuitgaven voor Indië te
betalen, ligt, zooals wij het artikel in de
Vragen des Tijde lazen, allerminst in de be
doeling; uitgaven, die niet met den oorlog
in verband staan, zullen uit de gewone in
komsten van den Staat moeten worden be
streden, en het vlootplan voor Indië dateert
van lang vóór den oorlog. Al zal er van
dreadnoughts voor Indië na de ervaring op
gedaan in dezen oorlog, die ook De Standaard,
eens dreadnought-aanbidster par excellence,
tot tegenstandster daarvan maakte, wel geen
sprake meer kunnen wezen.
De Standaard zij dus gerust. Met vertrouwen
zien wij de daden onzer regeering tegemoet.
Oostergo.
uMolescholt" schrijft
Men heeft zoo dikwijls gehoord en zoo
veelvuldig gelezen, dat wij thans in een tijd
perk van toenemende //verfijnde” beschaving
leven, dat men het ook voor waar aangeno
men heeft. Men dacht ook, dat toestanden
en gebeurtenissen, zooals overtalrijke in de
geschiedenis van 2600 jaar vóór Chr. tot de
laatste eeuw beschreven zijn, niet meer kon
den voorkomen of plaats hebben.
Wat blijkt onze westersche beschaving
thans te zijn? Het is een parodie, een gigan
tische parodie der deugd 1
Europa, Centraal Europa is het tooneel
van kanibaalsche wreedheid en godtergende
liefdeloosheid, terwijl men de wetenschap
dienstbaar maakt om de doeltreffendste mid
delen uit te vinden, welke met onfeilbare
zekerheid het leven van onze naasten uit
kunnen blusschen.
Dat is een fraai werk 1
fijnde beschaffing.
Neen wij moeten het helaas erkennen.
Vier-, Vijf-, wellicht tienduizend jaar, hebben
ons geen meerdere beschaving gebracht, de
vertegenwoordigers van het soort mensch zijn
steeds tot het bedrijven der zelfde gruwelen
in staat gebleven, nog steeds geldt de moraal
z/Zalig zijn de rijken, want zij kunnen buiten
de liefde, zalig zijn de machtigen want zij
kunnen buiten het recht.” De liefde door
zelfzucht vergiftigd sterft weg, de gerechtig
heid werpt den blinddoek als nutteloos weg
en legt het lood van het onrecht in haar
weegschaalde waarheid, wier goddelijk
schoone naaktheid men niet meer bewondert,
leent een harlekijnspak bij den leugen en de
deugd heeft haar bleek gelaat met een zwaren
rouwsluier omhuld. Zoo was het ten tijde
van het barbarisme en zoo is het thans nog.
Neen, aan beschaving hebben wij niet ge
wonnen
Ja, men kan met reden vragen of we niet
aan beschaving verloren hebben, als men ziet
hoe de liefde tot den naaste wordt opgevat.
Liefde tot den naaste I Zij wordt niet
alleen door den bijbel voorgeschreven, maar
ze wordt ook gedoceerd door de geheele vóór
christelijke wijsbegeerte. De Socratische school,
de Academie, de Stoa en hare hoofdaanvoer
ders Socrates, Plato, Zeno en Panaetius
waren het vooral, die de wetten der deugd
en de leer der plichten onderwezen. Hoe
wel zou het allen gaan, indien men thans
handelde naar de voorschriften van Socrates,
een heidenschen Griek, die een viertal eeuwen
voor Christus leefde 1
Wanneer men het tegenwoordige standpunt
der Ethica beschouwt en vergelijkt met dat
waarop zij in de klassieke oudheid stond, dan
moet men een slapheid, een onverschilligheid,
een onwetendheid van de tegenwoordige maat
schappij constateeren, die men een paar dui
zend jaren geleden te vergeefs zou zoeken.
Terecht besefte men toen, dat de gezond
heid van het lichaam het eerste vereischte
was voor een gezonden geest. Daarom waren
de gymnasia de plaatsen, voor de openbare
spelen en de oefeningen in den wapenhandel,
Gaasterland. Het zielenaantal in onze ge
meente is den laatsten tijd bijna verdubbeld.
Ongeveer 2700 Belgen worden hier gehuisvest,
waaronder enkele vluchtelingen, doch verreweg
het meerendeel Belgische soldaten of geïnter
neerden dewelke hier een zeer goede behan
deling ondervinden, ja zoo goed zelfs, dat het
bij vele ingezetenen weleens verwondering wekte
dat al die soldaten bij dag, maar ook bijna
bij nacht, vrij en zonder toezicht en bewaking
zich konden bewegen en rondloopen.
Hierin is echter eenige verandering gekomen
en wel in dien zin, dat zij bepaalde uren per
dag uit kunnen gaan en dan binnen de be
paalde grenzen moeten blijven.
Dat dit niet overbodig was blijkt wel hieruit,
dat op ’t appèl reeds een 7-tal ontbraken,
waarvan later 2 zijn opgespoord. Ook was er
nog een die zijn kleeren aan den weg had
achtergelaten waarop gemeld was, dat die voor
den vinder waren. Eerst dacht men hier met
een levensmoede te doen te hebben, doch toen
men met herhaald dreggen en zoeken niets
vond dat aanwijzing daarvoor gaf, werd alge
meen aangenomen, dat de persoon Gaasterland
was ontvlucht. Met nog twee anderen had hij
de wijk genomen naar Wolvega, naar men zegt.
Aan de kasteleins is verboden om aan de
geïnterneerden sterken drank te verkoopen.
Uitmuntend! Fr. Dgbl.
Sneek, 27 Oct. Van den overste der Land
weermannen alhier, is het bevel gegeven, dat,
al zijn de manschappen op een 20 tal na naar
elders vertrokken, de toestand in school No. 2
te laten zoo hij is. Men brengt dit in verband
met ’t mogelijk onderdak brengen alhier van
geïnterneerde Belgen.
Sneek, 27 Oct. Onze bakkers zijn allen
nog, deelt men ons mee, voor eenige weken
van tarwebloem voorzien. Vandaar eet onze,
burgerij nog steeds witbrood, waarvan ook de
buitenlui profileeren die onze stad bezoeken.
Menigeen vanbuiten ziet
bolle de stad verlaten, als welkomthuis
moeder de vrouw.
Uitvoer van kaas.
Een buitengewone St. Ct. bevat een Kon.
van 26 dezer, waarbij de uitvoer van
kaas is verboden van den dag der afkondiging
van dit besluit.
Men meldt aan de N. R. Ct. dat dit verbod
niet de bedoeling heeft, voor geruimen tijd
allen uitvoer van kaas uit Nederland onmogelijk
te maken. De minister van landbouw a. i.
wenscht echter maatregelen te nemen, waar
door bereikt wordt, dat voor debinnenlandsche
consumptie een voldoende hoeveelheid kaas
tegen den door den minister vastgestelden
prijs beschikbaar blijft. Daartoe wordt het
noodzakelijk geacht, dat alle uitvoer op
een oogenblik verboden wordt en een
overzicht wordt opgemaakt van de op dat
oogenblik in ons land aanwezige hoeveelheid
kaas. Zoodra deze hoeveelheid geïnventariseerd
is, waartoe bereids de voorbereidende stappen
gedaan zijn, zal de minister bepalen, voor
welk gedeelte van de voorradige en nog te
produceeren kaas de uitvoer, onder nader vast
te stellen voorwaarde, zal kunnen worden
toegestaan.
Niet toelaatbare lectuur.
In Den Haag wordt van Duitsche zijde
een propaganda-blaadje verspreid, De Toestand,
een dagblad. De Nieuwe Ct. schrijft naar
aanleiding van een in dat blaadje opgenomen
Open brief, het volgende
Hoewel een dergelijke pers-propaganda voor
een der oorlogvoerende mogendheden in een
neutraal land niet zonder bedenking is in
Zwitserland, dat evenals ons land een ont
wikkelde nationale pers bezit, die in de voor
lichting van het publiek over den internatio
nalen toestand en den oorlog ruimschoots
voldoende voorziet zouden wij op het ge
noemde blaadje niet bijzonderlijk de aandacht
gevestigd hebben, ware het niet dat het nu
en dan de grenzen van hetgeen aan een orgaan
van dezen aard kan toegestaan worden, over
schrijdt.
Met name is dit het geval met een artikel
in het nr, van eergisteren, 22 October, onder
den titel/zOpen brief aan de tegenstanders
van Duitschland”, blijkbaar (en zeer gebrekkig)
uit het Duitsch vertaald, maar zonder ver
melding van herkomst en redactioneel opge
nomen.
Het slot van dat artikel luidt aldus
z/Aan de geheele menschheid werd thans
opnieuw bewezen, dat een eeuwige vrede op
aarde niet mogelijk is, en aan het Duitsche
volk is klaar en duidelijk voor oogen gesteld,
waar op heden en in de verre toekomst de
gevaren liggen, die zijn bestaan bedreigen.
De Duitschers zullen het dus ter wille
van hun zelf en met het oog op hun ver
heven plichten tegenover de menschheid, als
hun meest belangrijke taak moeten beschouwen,
te allen tijde de sterkste macht te kunnen
doen gelden. Indien het dusver de wil is
geweest van Duitschland, om aan de zijde van
Engeland in vreedzame concurrentie te staan
met alle volkeren, dan zal van nu af aan de
leus moeten zijnWie niet voor ons is, die
is tegen ons 1 Een andere uitweg bestaat er
niet meer, en de wereld rondom het Duitsche
volk zal hebben te kiezen tusschen de Duitsche
cultuur en den Duitschen toorn”.
Hier wordt dus, in een in Nederland ge
vestigd en uitsluitend ^aldaar verschijnend, in
het Nederlandsch gestéld dagblad, aan het
Nederlandsche publiek beduid, dat Nederland
niet neutraal mag of kan blijven, dat de
politiek van de regeering verkeerd is en het
land het gevaar van den toorn van een der
oorlogvoerenden op den hals zal halen.
Wij worden aldus binnen de grenzen van
ons eigen land gesommeerd partij te kiezen.
Wij moeten voor Duitschland zijn, zoo wordt
ons voorgehouden, of wij zijn er tegen. Een
andere uitweg dus die der neutraliteit,
welke tot nu toe onze weg is bestaat er
niet. De wereld rondom Duitschland moet
kiezen tusschen de Duitsche cultuur en den
Duitschen toorn.
En een courant, die zulke ongehoorde be
dreigingen bevat, wordt in onze straten in
grooten getale ongehinderd verspreid en aan
een grootendeels onontwikkeld publiek gratis
in handen gespeeld.
Wij hebben het noodig geacht tegen deze
soort propaganda te waarschuwen. Maar wij
zonden verder willen gaan en zeggen hier
moet op Re een of andere wijze een eind aan
gemaakt worden.
Oorlogsfilms.
In de bioscopen te Rotterdam is van over
heidswege verboden het vertoonen van films,
die op krijgsverrichtingen betrekking hebben,
alsmede die, welke portretten vertoonen van
vorsten, van oorlogvoerende machten.
Maasl-
Twee mannen gedood door een ontploffing.
Maandagavond moest de brandstoffenhan
delaar Stolwijk te Haarlemmermeer een carbid-
lichtinstallatie vervoeren. Hij verzocht iemand,
die juist passeerde, hem bij het afladen te
helpen, waaraan werd voldaan.
Stolwijk, die gas meende te ruiken, ontstak
een lucifer, waarop het toestel uit elkaar
sloeg. Hij en zijn helper werden gedood
een zoontje van den vervoerder is deerlijk
gewond. Stolwijk laat een vrouw en zeven
nog jeugdige kinderen na. Alg. H,
Bolswartlsche Courant
n
op RIJWIEL*, RIJTUIG, en AUTOBANDEN
waarborgt soliditeit.
I
I
