lieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
H EX/EA
1914.
53ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 97.
Donderdag 3 December.
Het Kerstfeest te velde.
Het gevangenenkamp te
Döberitz.
UIT WONSERADEEL.
VOOR
Afzonderlijke
de terug-
Een bezoek aan de Engelschen, Franschen
en Russen.
om de water-
40 op 50 pCt. te brengen,
Na een verdediging van
de eerst geboden subsidie,
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 8 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
d. Sloot zond
toegekende
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels, 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
’s morgens
om zich te wasschen.
goten wordt water aangevoerd
tevens dienst als waschbekkens.
schen reinigen zich zorgvuldig
onder hen schijnen dat ijskoude water juist
recht behagelijk te vinden. Minder vlug
komen de Franschen en Belgen op de wasch-
bakken af en met merkbaren tegenzin geven
de Russen zich over aan het natte element.
Des te spoediger zijn ze present wanneer het
signaal voor het ontbijt geblazen wordt, welk
laatste uit koffie met brood bestaat. In
kleine troepen verdeeld, worden de gevange
nen daarna naar bun dagelijkschen arbeid
gebracht, welke bestaat uit straatreinigen,
grondwerken, opbouwen van en herstellingen
aanbrengen aan barakken, proviand-aanvoeren,
afladen en in de proviandkamers brengen.
Den langen Hooglanders, die met bloote
kniëen naar Berlijn kwamen, heeft men de
karakterastieke «balletrokjes” uitgetrokken en
Wij lezen in het Berl. Tagebl.
Döberitz is een legerdepót geworden, dat
voortdurend nieuwe soldaten naar het front
afzendt. Het khaki is daar overheerschend
en zelden vindt men er burgerkleding onder.
Hoofdzaak vormden in Döberitz echter meer
en meer de gevangenenkampen, die tezamen
een kleine stad vormen, krijgsgevangenen uit
bijna alle landen, ongeveer 18000 in getal,
zijn hier verzameld. Naast Engelschen,
Franschen. Belgen en Russen treft men er
Zouaven, Turko’s, Afrikaansche jagers, echter
de Indiërs ontbreken er voorloopig nog aan,
doch zullen er binnenkort ook wel te vinden
zijn. Een volkeren-«schow” welke zich allicht
niet spoedig weer zal voordoen, een spraak
verwarring, welke sterk aan den torenbouw
van Babel doet denken. Reeds bij de kazerne
die dicht bij het station is gelegen, ontmoet
de bezoeker de eerste vreerpde gasten. Het
zijn Engelsche marine-soldaten, die druk
bezig zijn de gevallen boombladeren weg te
harken, de paden te wieden en schoon te
houden, die om de kazerne voeren. Stijve
gedrongen gestalten van middelmatige grootte,
vaak met zwarte oliejassen aan, matrozen
mutsen of zuidwesters op het hoofd. De
ijver schijnt over het algemeen niet erg
groot te zijn. Meestentijds staan ze met de
handen in de broekzakken, tot een landweer
man, die daar de wacht houdt, van het
kazerneplein komt en eens poolshoogte neemt.
De Russen zijn veel gewilliger. Op een
terrein naast het tenten-kamp, waar gedurende
September de Engelschen ondergebracht
waren, loopen nu paarden, met wier voede
ring en verzorging de gevangenen belast zijn.
De kolonië voor de gevangenen ligt nog
verder weg meer in de nabijheid van Döberitz.
De koude wind, die een fijne stof doet op
dwarrelen, maakt het gaan over den Hambur
ger straatweg nu juist niet aangenaam, doch
spoedig is het doel bereikt. Uit de groote
tenten, door draadversperringen van den
straatweg gescheiden, komen de gevangenen
om 7*/2 uur naar buiten gestroomd
Door lange houten
en deze doen
De Engel
en de «jantjes”
Een verzoek van
keuring der wijziging van
het Alg. armbestuur voor
ging rente en aflossing
voorstel van
hun daarvoor in de plaats Pruisische sol-
daten-broeken, niet direct eerste snit, gegeven.
De werkzaamheden duren tot des namiddags
één uur. Dan gaat men aan 't middagmaal
in ’t groote kamp. Wij zullen ons bij een
groote troep Franschen, Belgen en eenige
Walen aansluiten, die een paar woorden Duitsch
verstaan. De menschen dragen gedeeltelijk
fantastische uniformen, de Belgen munten
uit door 't schoenwerk, dat ze dragen. Van
de vermoeienissen van den veldtocht is bij
hen niet veel meer te bemerken. Zij hebben
zich over ’t algemeen in hun lot geschikt,
ontvangen brieven en geld uit hun vaderland
en zingen of fluiten zeer vergenoegd de
nieuwste Parijsche deuntjes om den tijd wat
te korten. Van de Engelschen willen de
Franschen niets weten, ze houden zich slechts
met de Belgen op. Uit een andere richting
komt een troep Russen in beije-kleurige jassen,
knookig, met baard, doch goedmoedige ge
zichten, menschen die gemakkelijk te leiden
en te bewaken zijn, dankbaar voor elke kleine
attentie die hun wordt aangedaan. De mannen
van de wacht gelooven, dat wanneer een
hunner zich verlaat, hij toch altijd weer op tijd
aan 't middagmaal present is. Verwonderlijk
snel hebben de Russen de Duitsche taal of
althans eenige brokstukken weten te leeren.
Vergenoegd en zorgeloos brengen zij den
dag door, blij de verschrikkingen van den
oorlog ontvloden te zijn. «Duitsche goed man!”
zegt de een. «Eten zeer goed zegt de
ander. Daarmede zijn hunne wenschen vervuld
en vlijtig en gewillig volbrengen zij ieder
werk, dat hun opgedragen wordt. Bij hunne
verbondenen staan de Moeschiks niet erg hoog
aangeschreven en wel zeer smartelijk moet
het voor de Engelschen zijn met «the damned
Russians” in een en dezelfde tent te moeten
verkeeren. Hun middagmaal krijgen de
gevangenen in diepe wit geëmailleerde schotels,
die tevoren nog eens zorgvuldig uitgespoeld
worden. De kost schijnt allen, zooals men wel
zien kan, goed te smaken. Voor hun eigen
geld kunnen ze in de kantine vleesch, boter
vet en kaas koopen. Alcohol is beslist ver
boden. De gevangenen, die schijnbaar niet
verzadigd kunnen, hebben diepe kuilen ge
graven, waarin ze op houtvuren voor eigen
rekening aardappelen, groenten en rijst koken.
Om deze kuilen ontwikkelt zich tegen den
middag een formeel wed bedrijf. Het onderdak
laat, evenals dp voeding, niets te wenschen
over. De sterke tenten bieden beschutting
tegen wind en koude, de dekens zijn warm
en voldoende. De gevangen officieren bekostigen
zelf wat ze noodig hebben en brengen den
tijd door met schrijven en lezen. Voor hunne
wandelingen staat een bepaald deel van bet
groote kamp ter hunner beschikking. De
groote tenten-stad is ook van electrisch licht
voorzien. De gloeilampjes aan den straatweg
en bijwegen branden den geheelen nacht,
waardoor de schildwachten goed toezicht
kunnen houden.
trekken geworden, dat ik nu niet nader kan
toelichten, omdat ’t direct moest worden uit
gewerkt en er geen sprake kon zijn van
notities maken. En ’s avonds stond het ver
slag niet in de B. C. Schuld van St. Nicolaas.
Overvloed van advertenties, geen plaats.
Ik was dus naar de tram. Teruggekomen
was de vergadering reeds weer «open” en
kon ik noteeren dat de heer P. A. Tamsma,
H. d. Sch. te Boerakker, met algemeene
stemmen was benoemd als Hoofd te Corn werd.
En toen moesten we er weer uit. Aan de
orde was punt 8 «Vaststelling van het
Suppletoir kohier van den Hoofdelijken Om
slag,'dienst 1914”. Dit onderwerp is, volgens
gewoonte, behandeld met gesloten deuren.
Huis toe. En' waar ik wegens «haastwerk”
verschooning vraag voor ’t dunne verslagje,
maak ik van de gelegenheid gebruik, om mijn
dank te betuigen voor de wijze waarop de
pers wordt behandeld in de Raadsvergaderingen,
en de groote bereidwilligheid van den heer
Burgemeester en h.h. ambtenaren der Secretarie,
waar het betreft het verstrekken van gegevens,
waardoor men veel gemakkelijker zijn arbeid
kan verrichten. Ws.
het Armbestuur om goed-
de begrooting voor
1915 en waarbor-
en aflossing eener leening met
B. en W., werd zonder hoofde
lijke stemming aangenomen.
Een voorstel tot wijziging van de gemeente-
begrootingen over 1914 en 1915, welke wijzi
ging ^voortvloeit o.a. uit de buitengewone
tijdsomstandigheden, viel in goede aarde.
Gelden uit de gemeentekas moeten beschik
baar worden gesteld voor verschillende doel
einden, zooals aankoop van tarwe en rogge,
welke uitgaven voor een groot deel terug
worden betaald, doordat de tarwe en rogge
weer aan de bakkers wordt verkocht. Het
bedrag hiervoor benoodigd is geschat in uit
gaaf en ontvang op f 15000,(De ont
vangsten zullen iets lager zijn, door onver
mijdelijke kosten).
Ook wordt eene som van f 250.in uitgaaf
en ontvangst vastgesteld voor het verleenen
van voorschot op de pensioenen en
gave daarvan.
De Voorzitter brengt ter sprake het steun
comité. Hij doet verslag van de handelingen
dier commissie in onze gemeente, en brengt
hulde voor alles wat gedaan is.
B. en W. hebben, met het oog op dure
tijden, die kunnen komen, aangekocht 100
H.L. groene erwten, 100 H.L. bruine boonen,
130 H.L. gort, rijst enz. Daarvoor wordt
f 500.gevraagd. Deze handelwijze vindt
algeheele instemming. Wij, Wonseradeelers,
zien dus, wat de menage betreft, den komenden
tijd zonder angst tegemoet. Er wordt van
regeeringswege gezorgd dat de bakkers meel
bekomen om ons «oorlogsbrood” te bakken,
nu ook nog andere mondkost is ingeslagen,
zullen wij wel etende blijven.
De heer H. Schilstra, H. der O. L. School
te Cornwerd is als zoodanig benoemd te
Weidum. Op zijn verzoek werd hem een eer
vol ontslag verleend, ingaande 1 Januari 1915.
Er waren reeds maatregelen genomen om
in de vacature te voorzien. Den Raad werd
eene voordracht voor een nieuw Hoofd aan
geboden, bestaande uit de h.h.
1. P. A. Tamsma, H. d. Sch. te Boerakker,
2. J. R. Venekamp, Onderwijzer te Jonkers-
waart,
3. C. Brussee, H. d. Sch. te Paesens.
Voor men tot stemmen overging is even
vergaderd met gesloten deuren en werd de
pers verzocht zoolang éven te wachten in de
Burgemeesterskamer. In dien tijd haastte
ondergeteekende zich, zijn, tijdens de zitting
in haast persklaar gemaakt verslag, te bezorgen
aan het Tramstation, om het per tram nog
naar Bolsward te krijgen, ’t Zou, zoo was
gezegd, nog worden opgenomen in de courant,
welke dienzelfden avond verscheen. Daardoor
is ’t natuurlijk slechts ’n overzicht in korte
Gemeenteraadszitting, 28 November 1914.
Het gaat hier in onze Gemeenteraads
vergaderingen niet «op den zandlooper”. De
vroede vaderen eener naburige stad weten dat
de vergadering wordt geopend, precies een
kwartier na den bepaalden tijd, welk kwartier
wordt aangegeven door den bekenden histo-
rischen zandlooper. Is het laatste korreltje
zand beneden aangekomen, dan valt de
V oorzittershamer.
Wonseradeel heeft een andere klok daarvoor.
Eerst vergadert het Dag. Bestuur. Zijn deze
heeren klaar, dan begint de Raadszitting.
Dat kan soms lang duren. Zoo was het
Zaterdag wel 50 minuten over den officieelen
tijd, voor de Voorzitter de vergadering opent
en het gebed voorleest.
Onder de ingekomen stukken trekken de
aandacht o.a. eene mededeeling van het
bestuur der coöp. zuivelfabriek Frisia te Zurich,
dat met algemeene stemmen besloten is niet
in te gaan op het voorstel om f 566 te storten
voor verbetering van de opritten der Gooyumer-
brug, benevens eene resolutie van Ged. Staten,
ten geleide van een afschrift van het Kon.
Besluit, waarbij ongegrond is verklaard het
beroep tegen de niet-goedkeuring door Ged.
St. van de verordening, regelende het verhaal
van pensioens-bijdragen.
B. en W. stellen den Raad voor hun
college uit te noodigen een nieuw ontwerp
verordening aan te bieden. De Voorzitter doet
uitkomen dat de Raad niet geheel in het
ongelijk is gesteld. Aldus besloten.
Ingezetenen van Witmarsum vragen om
plaatsing van nog een lantaarn. In handen
gesteld van B. en W. ter afdoening.
Een adres om verharding van den Krabbe-
dijk, onder aanbieding van een tegemoet
koming in de kosten daarvan, ten bedrage
van f 1000.
De ass.-.gem.-opzichter H. v.
eene dankbetuiging in voor
salarisverhooging. Wordt alsnog besloten deze
verhooging niet te laten ingaan vóór v. d.
Sloot weer zijn functie heeft aanvaard. Hij
ontvangt gedurende zijn «onder de wapenen
zijn” het volle oude tractement, en wordt
dus volgens den Voorzitter billijk behandeld,
zoodat raison bestaat de verhooging tot zijn
terugkeeren in aktieven gemeentedienst uit te
stellen.
Alsnu komt in bespreking het Rapport
van de commissie naar aanleiding van het
adres, inzake den aanleg van een wegennet
met bijbehoorende kunstwerken in het Z. deel
der gemeente, met daarop ingekomen wijzigings-
plan van het voorloopig comité.
Van de voorloopige commissie was een
schrijven ingekomen, waarbij in het plan
wijzigingen worden aangebracht.
De heer v. d. Ley, namens de Raads
commissie, doet mededeeling dat men in
hoofdzaak met de wijzigingen kan meegaan.
De heer Scheepsma spreekt over de kosten
van dit groote werk. Het is hem niet recht
duidelijk voor welke uitgaven de Gemeente
komt te staan, ’t Waterschap draagt bijv, bij
40 pCt., de provincie 30 pCt., dan blijft
voor de Gemeente nog f 69.000. Welk een
rente, en wat een onderhoud! Kunnen we
deze uitgave aanvaarden in deze tegenwoordige
omstandigheden?
De heer Vellinga heeft ook over de zaak
nagedacht. Hij is van meening dat de zaak
van zoo groot belang is, dat er voortgang
moet komen. Er is veel tijd noodig voor de
uitvoering vau het werk, dan zullen de
omstandigheden zich wel hebben gewijzigd.
De Voorzitter zegt dat het een moreele
plicht is van de Gemeente dat het Zuidelijk
deel een beter wegenstelsel bekomt, sinds
1875 is deze beweging reeds gaande. Nu
bestaat de kans tot een goed einde te komen,-
zullen we nu struikelen over de tijds
omstandigheden. En, komen er nog droevere
tijden, welnu dan zullen we toch werk moeten
hebben. Er wordt kapitaal uitgegeven, maar
dat wordt ook weer verdiend. Laat nu het
geheel benoodigd kapitaal f 230.000 zijn, dus
voor de Gemeente f 69.000, dan weegt het
genot en voordeel voor onze Zuidelijke
Gemeentenaren nog wel op tegen deze uit
gaven. Er zullen 4 a 5 jaren mee gemoeid
zijn, altijd nog heeft dus de Raad (bij al
te slechte tijden) het recht de zaak alsdan
stop te zetten. En nu de belanghebbenden
40 pCt. blijven beschikbaar stellen, in deze
dagen, kunnen wij gerust doorgaan. De
finantieele positie onzer Gemeente is niet zoo
slecht. En dan, straks zal de provincie moeten
verklaren hoeveel pCt. ze zal bijdragen. Dan
heeft de Raad nog het beft in handen. En
de Raad van Workum gaat ook accoord met
het plan, dan kunnen wij het toch gerust aan.
De heer Scheepsma wijst nog op het groote
belang dat de eigenaren der aan die wegen
grenzende landen bij de verbetering hebben,
motief tot meer subsidie. De Voorzitter stelt
nu eene conclusie waarbij de Raad zich bereid
verklaart het geheele werk uit te voeren met
wijzigingen.
Een amendement Scheepsma
schaps-subsidie van
wordt ondersteund,
den Voorzitter van
ook met het oog op den toestand der landen
in het zuiden onzer gemeente, en nadat ver
schillende heeren hunne opinie hebben geuit
over de procenten-kwestie, over het aantal
H.A. dat in aanmerking komt voor bijdrage-
storting, over de groote behoefte aan wegen,
ter wille der cultuur en ter bevordering der
communicatie met aangrenzende plaatsen, wordt
dit amendement met 9 tegen 4 stemmen ver
worpen.
De conclusie van den Voorzitter (uitvoering
met wijziging) in stemming gebracht, wordt
aangenomen met algemeene stemmen.
Nog kort slechts en dan zullen de kerst
klokken het «Vrede op Aarde” weer over
steden, dorpen, velden en wegen uitgalmen.
O, bitter contrast, die groote werkelijkheid,
welke wij in deze dagen te doorleven hebben.
«Gij, Kerstnacht, schooner dan de dagen” we
halen onwillekeurig bij deze woorden de
schouders op en vragen ons af, of het nu
heusch waarheid is, dat we leven in de ver
lichte eeuw, de eeuw van cultuur, waarin
beschaving voort te schrijden heet, vredesidees
zich meer en meer ontwikkelen! En op
de slagvelden om ons heen liggen de verstijfde
lijken van duizenden en duizenden dierbaren,
stuiptrekken jammerlijk verminkten, allen
slachtoffers van die beschaving.
Welk feest is er grootscher, wordt met
meer luister gevierd, in Duitschland vooral,
dan het Kerstfeest; de tijdsomstandigheden zijn
er niet naar om feest te vieren. Echter in
Duitschland, ondanks alle krijgsrumoer en
ellenden, die ook dit land te doormaken heeft,
maakt men zich thans klaar om met onver-
minderden luister dit heilig feest te vieren en
worden de vrienden en verwanten, die er
ditmaal niet bij kunnen zijn, omdat ’t vaderland
hen riep en thans op het oorlogsveld in de
loopgraven liggen, zeker niet vergeten.
Niet onaardig is het daarom eens te ver
nemen, wat er thans in Duitschland gedaan
wordt, om binnenkort ook «den jongens'*
Bolswardsche Courant,
op RIJWIEL., RIJTUIG, en AUTOBANDEN
waarborgt soliditeit.
Fabriek Hevea, Hoogezand (Groningen.)
