lieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
i
Verschijnt Donderdags en Zondags.
54ste Jaargang.
1915.
No. 34.
Esperanto: de wereld-hulptaal.
S]
i
I
Donderdag 29 April.
PLICHT.
BINNENLAND.
j
fc
S
5
VOOR
8 maanden.
Afzonderlijke
Daar
het verkeer.
van Inge-
Exmorra c.a.”
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per
Franco per post 50 Cents,
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
aan de levens-
wereldhulptaal van
zich verstaanbaar maken
en alle nationa-
het feit: naast de
taal, die dient als
F
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad ie telefonisch aangesloten onder No. 4.
een merkwaardig teeken van
men den mond vol heeft over
waardoor zooveel leed aan anderen kan worden
bespaard, schijnt voor velen niet te bestaan.
Men leeft er maar zorgeloos op los en denkt
er niet aan, of het wel met plicht is overeen
te brengen, dit te doen van een ander zijn
geld.
Wie een post of ambt bekleeden, beharti
gen niet zelden meer hun eigen belang dan
dat hunner cliënten, wier vertrouwen zij ge
nieten. Hoeveel aangenamer zou de verhou
ding van werkgever en werknemer zijn, in
dien beiden beter hun plicht begrepen. Zoo
zijn er tal van voorbeelden voor het grijpen,
waaruit blijkt, dat vele menschen bitter wei
nig begrip hebben van plicht.
Er wordt tegenwoordig niet ten onrechte
geklaagd over tuchteloosheid bij ons volk, en
de jeugd doet in de toekomst nu juist niet
veel verbetering daarin verwachten.
Laten de ouden de jongeren, de voorman
nen de minderen derhalve een voorbeeld
zijn in plichtsbetrachting, opdat wij daardoor
verkrijgen elkander het leven meer dragelijk
te maken.
kan voor
volgen na
Nu
onzen
man, van een Franschman of Zwitser, klinkt
juist als Esperanto van een Hollander. Wat
dus voor een onmogelijkheid gehouden werd,
om op een congres met vertegenwoordigers
uit verschillende landen uiterst gewichtige
onderwerpen in een gemeenschappelijke taal
vlot-weg af te wikkelen, is door de Esperanto-
congressen reeds lang een feit geworden. De
hoffelijke gedachtenwisselingen hebben opnieuw
de „Sprechbarkeit” van Esperanto bewezen.
Naast de moedertaal dus: de lingvo inter-
nacia.
Werd nog lang getwijfeld
vatbaarheid van een
een taal, waarin men
kan met alle volkeren
liteiten thans ligt er
moedertaal, bestaat een
internationale gedachtenwisseling tusschen alle
kinderen dezer wereld. Haar naam is Esperanto.
Zij mag zich heden ten dage verheugen in
een zeer groot getal aanhangers en heeft een
uitgebreidheid gekregen, die bet Volapiik nooit
gekend heeft.
Bijna dertig jaren heeft het nu reeds door
leefd en de omvang der beweging, het steeds
reusachtig aangroeiend getal beoefenaars, de
groote mannen, die er hun naam aan hebben
gegeven en nog geven, de noodzakelijke behoefte
aan ’n internationaal gedachten-verkeersmiddel
bij het tegenwoordig wereldverkeer, de ver
bazende, verbluffende eenvoud der taal, haar
logische samenstelling zijn ons een waarborg
voor de toekomst.
Haar eenvoud en logische samenstelling,
dat maakte Esperanto juist geschikt voor een
wereld-hulptaal. Al de kunsttalen, die ooit in
’t leven geroepen zijn, als b.v. het Volapük
van pastoor Schleyer, zijn daarom zoo vroeg
uitgebloeid en uitgegroeid en voor onbruik
baar verworpen, omdat ze te gebrekkig waren,
te ingewikkeld, onlogisch. Men wilde een
vereenvoudigende wereld-hulptaal, een taal,
die alle nationaliteiten tevreden moest stellen.
Een taal moest er komen, de eenvoudigste
die denkbaar is, immers, eenvoud is het ken
merk van het ware.
En ’t is Dr. Zamenhoff prachtig gelukt
een stelsel op te bouwen, dat aan alle voor
waarden voor een wereld-hulptaal voldeed.
Esperanto is gemakkelijk te leeren. Alles
is streng logisch en regelmatig, met weinig
regels.
Dit wil nu niet zeggen, dat de Esperanto
grammatica in één uur kan geleerd worden,
zooals sommige volbloed Esperantisten wel
eens beweren. Esperanto is net zoo min voor
Jan-en-alleman als de levende vreemde talen,
meestal de moderne talen genoemd. Maar
onaanvechtbaar blijft staan, dat Esperanto
geleerd en gesproken wordt door en in alle
lagen der maatschappij, door alle standen en
natiën, en juist om zijn eenvoud voor iedereen
gemakkelijk aan te leeren is, een taal dus
voor het volk.
Esperanto is ook gemakkelijk te spreken
en door iedereen te verstaan. Alle moeilijk
uit te spreken klanken zijn zooveel mogelijk
vermeden en iedere Esperantist kan zich
gemakkelijk in zijn uitspraak verstaanbaar
maken. Dat hebben de congressen met Espe
ranto als congrestaai al lang bewezen. Neemt
eens het Esperantisten-congres, dat ten jare
1911 in Den Haag gehouden werd en waarde
internationale taal, congres-taal was. Een
Italiaan sprak er, een Franschman. die zijn
groet kwam brengen van de Franschen, een
Ilongaarsche Magnaat, doctor tevens in de god
geleerdheid, een Engelschman, twee Polen,
en allen, die aanwezig waren op dat tweede
Esperantisten-congres op de wandeling
genoemd Nia Dua verstonden de sprekers
woord voor woord.
Conclusie was dan ook: Esperanto vaneen
Rus of Hongaar, van een Duitscher of Engelsch-
Snoek, 27 April. De laatste aanvoer
kievitseieren op heden, die 20.000 bedroeg,
heeft de totale aanvoer, vanaf 30 Maart, ge
bracht tot ruim 43.000.
De hoogste prijs was op e.g. datum 80 ct.
de laatste op heden 6 ct. Tal van boertjes
en kapiteins van booten gevoelden geen lust,
hun schat voor 6 ct. den opkoopers te laten.
Doodeenvoudig nam men het zaakje weer
mee terug, in de hoop dat men a s. Vrijdag
te Leeuwarden betere zaken zal maken.
Voor de handelaars was 't echter moeilijk
een hoogeren prijs te besteden, aangezien men
er lang niet zeker van is of het den heer
Brandeler te Rotterdam zal gelukken, de
Engelsche regeering te bewegen de vaart op
haar rijk weer te openen.
Blijft deze gesloten, dan is het zeker dat
de opkoopers groote scha zullen lijden. Buiten
dien heeft men aan den Hoek van Holland,
zoo men ons meedeelde, nog 12000 eieren
staan, die op vervoer naar den overkant wachten.
Sneek, 27 April, ’t Is een feit dat hier
bij ons oneindig meer eieren ter markt komen
dan te Leeuwarden.
En als men in den tijd der kievitseieren
de marktberichten van hier vergelijkt met die
te Leeuwarden, dan staat Sneek wat de aan
voer betreft, altijd ver ten achter.
Curieus was het weer de vorige week: Sneek
noteerde 20 April 12000 eieren, Leeuwarden
komt Vrijdags daarna met... 24000. De
Leeuwarder kooplui verzekerden ons echter
heden, dat de aan voer bij hen hoogstens 7 a
8000 bedroeg. Ra, ra, wat is dat?
Sneek, 27 April. De Raad van Wijmbrit-
seradeel heeft in de jongste zitting de salarissen
van de onderwijzers herzien.
Voorgesteld werd Hoofden met minder dan
10 dienstjaren f 1050 te geven, van 10 tot
15, f 1100; van 15 tot 20 f 1150; 20
dienstjaren en daarboven f 1200 plus vrije
woning. Onderwijzers: aanvangsjaarweddefOOÓ,
na 5 jaren f 650, na 10 jaren f 700 tot 900
na 15 jaren. Op voorstel van Dr. Rengers,
eenige liberaal, zal de eerste verhooging bij
de onderwijzers ingaan na 3 jaren.
’t Amendement Rengers werd aangenomen
met bijna algemeene stemmen.
Tjerkwerd. In de vergadering
landen van het Waterschap
op Zaterdag j.l. waren slechts 38 stemmen
vertegenwoordigd.
De rekening van den Sec. Ontv. over het
afgeloopen dienstjaar bedroeg in ontvangst
f 10356.675, in uitgaaf f 10306.755 alzoo
met een batig saldo groot f 49.92.
De begrooting werd vastgesteld in ontvangst
op f 2580.96 en in uitgaaf op f 2406.70.
Met 33 van de 38 uitgebrachte stemmen
werd de heer H. Zijsling Dz. herbenoemd als
lid van het bestuur des Waterschaps.
Pingjum, 26 April. De veehouder R. T.
alhier vond heden op zijn duiventil een nest
met kippeneieren ten getale van honderd en
elf stuks, gelegd door eene hen. Slechts
enkele waren bedorven, de meeste nog goed
voor de consumptie. De hen had dit respec
tabel getal eieren weggelegd.
Dat zou een heel geschikte 1-April-kip
zijn geweest.
H'aterschap Zuidelijk iFonseradeel.
Leeuwarden, 27 April. In het hotel de
Prins te Makkum liggen ter inzage de stukken
betreffende een ontworpen waterschap „Zuidelijk
Wonseradeel”, ter grootte van ongeveer 4200
H.A., gelegen in de gemeenten Wonseradeel
en Workum.
Doel van dit waterschap is het maken van
goede verbindingswegen tusschen de dorpen
gelegen rondom de voormalige Makkumer,
Parregaster en Workumer meren en van een
verkorten verbindingsweg van al die dorpen
met Workum, een en ander in aansluiting
Wanneer wij ons een ordelijke samenleving
voorstellen, waarbij met de belangen van allen
moet worden rekening gehouden om een goed
geheel te verkrijgen, dan zal men inzien, dat
dit alleen is te bereiken, indien een ieder is
doordrongen van de noodzakelijkheid om zijn
plicht te vervullen, in welken staat of stand
der maatschappij men ook is geplaatst.
Evenals bij een machine, een klein gebrek
in een onderdeel, eene kleine oorzaak tot ge
volg heeft, dat de geregelde gang wordt be
lemmerd, zoo is het ook met ons allen in
betrekking tot onzen plicht jegens de ge
meenschap.
Een op zichzelf staand vaak klein verzuim,
anderen soms groote nadeelige ge-
zich sleepen.
is het
tijd, dat
„rechten,” die daar tegenover staan.
Hierbij is echter niet altijd aan opzet te
denken. Och neen, men kan gerust aaune-
men, dat eene gebrekkige opvoeding of wel
andere omstandigheden in de omgeving, oor
zaak zijn dat velen van hun plicht weinig
begrip hebben.
Hoe zullen wij het beste medewerken, om
anderen daarvan te overtuigen Op de eerste
plaats door nauwkeurig acht te geven op onze
eigene handelingen en ons streng af te vragen,
of wij tegenover anderen steeds onz plicht
nakomen. Immers, woorden wekken, maar
voorbeelden trekken.
Bestaat op eeneplaats bij de overheid laksheid
in de vervulling van den plicht, men kan er
zeker van zijn, dat de onderdanen dit slechte
voorbeeld navolgen ja, men behoeft niet
lang in zoo’n omgeving te verkeeren, of men
voelt reeds het onaangename daarvan. Wel
laat men zich soms ook daar veel voorstaan
op de vrijheid, doch dit beteekent dan meer
een soort bandeloosheid, om te doen en laten
wat men verkiest, onverschillig of anderen
daardoor last wordt veroorzaakt.
Daar kan echter geen ware vrijheid en
ook geen vooruitgang heerschendaar kan
ook niets van beteekenis in het algemeen
belang worden bereikt. Geen rechten zonder
plichten.
Niet overbodig is het eenige voorbeelden
uit het dagelijksch leven te nemen, waaruit
wij zien, hoe vaag het begrip bij velen is
over plicht. Beginnen wij met't opvolgen der
wetten en verordeningen, die toch in ons
aller belang warden gemaakt, en dus door
ieder weldenkend mensch dienen te worden
opgevolgd. Moeten wij echter niet erkennen,
dat juist velen, als het ware zich erop toe
leggen, deze te overtreden
Nemen we het verkeer op straat,
is eené wet tot beveiliging van
Zie ze nu rennen met hun auto’s en motor
rijwielen door vele plaatsen. Hoe weinigen
van hen volgen de voorschriften op omtrent
de snelheid en brengen zoodoende moedwillig de
veiligheid van anderen in gevaar. En dat
zijn dan veelal nog wel menschen uit de
voorname klasse der maatschappij. Wat een
voorbeeld van orde zijn zij voor anderen Laat
hun echter iets onaangenaams op hun tocht
overkomen en ge hoort hen afgeven over den
„last” hun aangedaan, op eene wijze, alsof
de wereld voor hen alleen bestaat.
We moeten belasting betalen, een der
voornaamste plichten jegens de gemeenschap
immers, hoe beschaafder de maatschappij, des
te meer behoeften en derhalve ook meer be
lasting.
Juist zij, die door hun fortuin het best
in staat zijn dien plicht te vervullen, trach
ten vaak door allerlei kunstgrepen de wet te
ontduiken en zijn daardoor oorzaak, dat min
der draagkrachtigen zwaarder moeten worden
belast.
Er zijn wetten en verordeningen ter beveili
ging van ons aller gezondheid. Velen willen
zich niet een weinig moeite getroosten, waar
door veel last en onaangenaams voor anderen,
en vaak voor zichzelf, kon worden voorkomen.
En dan in ons beroep of bedrijf. Ver
vullen wij ook daar steeds onzen plicht tegen
over anderen? Men ziet er dikwijls geen
bezwaar in, om bedrog te plegen vooral in
de kwaliteit der waren. Ook daar moet de
overheid alweer door wet en dwang optreden,
om door verplichte keuring en straf de
menschen tot hun plicht te brengen.
De plicht om schulden op tijd te betalen,
met bestaande kunstwegen in’t Zuidelijk deel
van Wonseradeel en Workum.
De aan te leggen wegen ter gezamenlijke
lengte van ongeveer 25 K.M., zullen worden
aangelegd door de betrokken gemeenten, terwijl
het waterschap in de kosten 40°/o bijdraagt,
te betalen door de in het waterschap gelegen
eigendommen in evenredigheid van grootte
(ongebouwde) en belastbare opbrengst (gebouw
de), mede in verband met het belang dat de
eigendommen bij ’t waterschap hebben.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Workum. Bij de op 24 April 1.1. ge
houden scharverhuring van het Waterschap
„Het Workumer Nieuwland” was de totale
opbrengst f 746 tegen f 363 in het vorige
jaar. De Banier.
Betooging tegen de duurte.
Zondag is te Rotterdam de algemeene lande
lijke meeting gehouden tegen de duurte, be
legd door de S. D. A. P. en het Ned. Ver
bond van Vakvereenigingen.
De meeting had plaats in vier zalen, die
tegen het openingsuur stampvol waren. Hon
derden konden geen plaats krijgen.
Verschillende sprekers voerden het woord.
Bij acclamatie en onder applaus werd ten
slotte de volgende motie aangenomen;
De demonstratie van de 8. D. A. P. en
het N. V. V., enz.
„Gezien de nood der arbeidersklasse, ont
staan door de buitengewoon hooge prijzen der
voornaamste levensmiddelen, welke in steeds
sterker tegenstelling komen tot de loonen en
in het bijzonder tot de geheel-onvoldoende
steunuitkeeringen tijdens de omvangrijke werk
loosheid en tot de te lage vergoedingen tijdens
de langdurige mobilisatie van leger en vloot
overwegende, dat deze toestand reeds ge-
ruimen tijd duurt, en in steeds stijgende mate
de inzinking van het levenspeil der arbeiders
klasse met zich zal brengen
overwegende, dat de Regeering, blijkens de
circulaire van 20 Maart en 24 April van den
minister van Landbouw, Handel en Nijverheid,
getoond heeft de noodzakelijkheid van voor
ziening in den bestaanden noodstand te erkennen
overwegende, dat de kosten der voorziening
in dezen nood, uit den oorlog ontstaan, even
goed door de overheid moeten worden gedragen
als de kosten der mobilisatie;
stelt aan de Regeering den eisch
le. zonder verder uitstel, den maatregel
te nemen, waarvan de onverwijlde doorvoering
in hare macht ligt, n.l. een zoodanige verlaging
van den prijs van graan en meel, dat de prijs
van brood zoowel van gebuild als van onge
build meel worde teruggebracht op het peil
van begin Augustus;
2e. de prijsverlaging van andere voorname
levensmiddelen tot stand te brengen;
3e. de uitkeering aan werkloozen en de
gezinnen der gemobiliseerden zoodanig te
regelen, dat in noodzakelijk levensonderhoud
met inbegrip van woninghuur kan worden
voorzien;
dringt met nadruk aan bij de gemeente
besturen, om bij de uitvoering dezer maat
regelen krachtdadig alle mogelijke medewer
king te verleenen
en roept de arbeiders op om de actie ter
verwezenlijking dezer eischen met alle kracht
door te zetten.”
Smokkelen.
Een rijksambtenaar te Glanerbrug zag Zater
dag nabij de grens een persoon, die den omtrek
afzocht, vermoedelijk om te zien of er kans
bestond, waren, waarvan de uitvoer verboden
is, over de grens te brengen.
Hoewel de kommies zich dadelijk verdekt
opstelde, bemerkte hem de andere en poogde
te ontvluchten. De rijksambtenaar achterhaalde
hem, ten einde hem te fouilleeren. Hierop
ontstond een worsteling, waarbij een derde den
smokkelaar te hulp kwam.
Beide tegenstanders van den ambtenaar
wisten zich ten slotte te redden door zich in
de Glanerbeek te laten vallen; ze bereikten
druipnat den overkant der grens.
Bij het afzoeken van het terrein vond de
kommies 2 zakken meel, door een jas bedekt,
welke in beslag werden genomen.
Alg. H.
Katholieke Landdag.
De Katholieke Landdag in Friesland zal
dit jaar gehouden worden te Leeuwarden en
is voorloopig bepaald op Zondag 20 Juni.
Bolswardsche Courant
i
