No. 83.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
54ste Jaargang.
Uieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
Zondag 17 October.
De Onderzeeër,
of de onder water op den loer
liggende dood.
Naar het Fransch.
h
Theehandel Focke S. Klein,
HARLINGEN.
1
1915.
I
E
VOOR
II.
BINNENLAND.
-
in pakjes, is geurig, krachtig,
waterhoudend; wordt verkocht
in ons pakjes a 22 ct, in vierdel
pakjes a 2772 cent, is in vele
winkels verkrijgbaar.
Voor wederverkoopers
Bij Wed. J. Lemstra, Bolsward.
W. v. d. Goot, Makkum.
Bolswardsche Courant
afzonderlijke
dus
Met
I
I
Klein s Thee,
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
de weer en in
Al vroeg in
en kinderen
Door som
mee gedaan,
een
Snaek, 14 Oct. Niet op de Marktstraat
alhier viel gister een man neer, maar op de
Veemarkt. S. S. geleidde geen koeien, maar
stond Dinsdag temidden van ’t vee. Opeens
speelde zijn hartkwaal (de man maakte veel
misbruik van sterken drank) hem parten,
met ’t bekende gevolg.
Sneek, 14 Oct. Gisterenavond vergaderden
hier de Vrijzinnig Hervormden, om met ’t
bestuur der Afdeeling van gedachten te
wisselen over„Onze houding na de stemming”.
Na drukke, vaak zeer interessante discussies
nam de vergadering ’t volgend besluit
„De Afdeeling machtige ’t Bestuur een
samenspreking te houden met ’t bestuur der
Rechtsche Kiesvereeniging „Bijbel en Belijde
nis” over de vraag, of men niet zou kunnen
komen tot meerdere erkenning van de rechten
der minderheden.”
Witmarsum. Gisteren is onder leiding van
den landbouwleeraar, den heer A. Kuperus
van Kimswerd, een aanvang gemaakt met den
landbouwcursus, die gedurende de winter
maanden zal gegeven worden. Vergeefs is eene
poging gedaan, om ook een cursus voor land-
bouwboekhouden hier te doen geven. De lust
daarvoor was te klein, want het aantal dat zich
daarvoor bad opgegeven was te gering. Onze
jongelui begrijpen nog niet het belang, dat
ook een boer heeft bij een goede boekhouding.
Dit is te vreemder, wijl bij de invoering van
de bedrijfsbelasting ook voor den landbouw
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad ie telefonisch aangesloten onder No. 4.
te Hoofddorp, Aalsmeer en Kudelstaart ver
zonden. Bij de manschappen in de beide
laatstgenoemde forten hebben zich blijkbaar
na ’t gebruik van het vleesch geen ziekte
verschijnselen voorgedaan.
Het vleesch draagt steeds een stempel. De
koeien moeten, naar we vernamen, onder mili
tair toezicht worden geslacht. De slager mag
1/5 been leveren, zoodat voor 1 pond vleesch
zonder been 51 cent wordt betaald.
Vele soldaten vinden het vleesch van slechte
qualiteit en hebben daarover dan ook reeds
geklaagd, echter zonder gevolg.
Door de bevoegde autoriteiten werden de
faecaliën ter onderzoek naar Amsterdam opge
zonden.
uitdooven, waardoor het duiken gemakkelijker
gaat en een vlugger in werking stellen als
de boot weder naar boven komt. De stoom
ketel is niet geschikt om zoo spoedig uitge
doofd te worden ten einde het toestel van
bovendrijving onmiddellijk stop te zetten, den
electrischen motor in werking te brengen en
de duikboot vlug te doen verdwijnen. Met de
Narval vergde het duiken bijna een half uur,
voor een militair doeleinde veel te lang,
een bovendrijvingsmotor met petroleum
valt dit half uur tot 3 of hoogstens B1^
minuut. Ook staat men voor het feit, dat,
zoo de boot terug aan de oppervlakte wil
komen, er met een stoommachine altijd een
zekere tijd noodig is alvorens men voldoenden
druk bekomen heeft en daar die boot slechts
beschikt, gedurende al dien tijd over de snel
heid hem gegeven door den electrischen motor is
hij overgeleverd aan de genade of ongenade
van een vluggeren vijand.
Met de verschillende petroleummotoren is
die toestand geheel gewijzigd. Daarbij bieden
deze laatsten het voordeel, dat zij minder
brandstof gebruiken, een bezuiniging, welke
bij gelijke hoeveelheid van voorraad toelaat
het gebied van de werkzaamheden uit te breiden,
hunne behandeling is veel gemakkelijker en
er wordt dus daarom minder personeel ver-
eischt; daar zij geen rook veroorzaken, zijn
de hinderlijke schoorsteenen overbodig gewor
den, enz.
Zooals wij reeds zeiden, herlevendigt de
voor drijven aangewende motor de kracht van
den motor in werking gesteld bij het duiken.
Ziehier hoe dit geschiedt. Als de boot aan de
oppervlakte drijft, zet men de schroeven stil,
sluit den stroom naar hen af en stelt den
stoom- of petroleummotor in verbinding met
den electromotor. Deze werkt dan als ont-
vankelijk-dynamo; instede electriciteit te ge
bruiken, ten einde mechanische kracht voort
te brengen, verandert hij mechanische kracht
in electriciteit, welke hij in de accumulatoren
stuurt. Telkens worden nieuwe verbeteringen
aangebracht aan de voortstuwing der onder
zeeërs en telkens vermeerdert de snelheid en
het gevechtsgebied.
Dat Duitsche duikbooten opereerden op de
Engelsche kusten, bewijst dit voldoende.
Maar wat ons het meeste verbaasd heeft,
is, dat de Engelsche onderzeeër B 2 er in
geslaagd is onder een vijfdubbele lijn van
zeemijnen in de Dardanellen door te dringen
om de Turksche kruiser „Messoudieh” te gaan
torpilleeren. Gedurende 9 uren bleef hij onder
water, trots mijnen en het vuur van het
Turksche schip en van verscheidene torpedo-
booten op hem afgezonden en kwam behou
den terug.
De huidige onderzeeërs hebben onder de
oppervlakte een snelheid van 12 tot 13 knoopen
in het uur en op den waterspiegel 17 knoopen.
De Nieuwe Ct.
De voortstuwing.
Bij het ontstaan der duikbooten, gebruikte
men slechts een enkele motor, welke slechts
ook electrisch kon zijn. Het eenige en groote
vraagstuk, dat bij de eerste proefnemingen
werktuigkundigen en zeelui verontrustte en 't
welk opgelost moest worden, was dat der
duikende voortstuwing. Destijds kende men
slechts den electrischen motor bij wijze van
accumulatoren, die de vereischte voorwaarden
vervulde tot oplossing van dit uiterst lastig
problems; hij moet, terwijl hij in eene ge
sloten ruimte is, kunnen werken zonder lucht
zuiging, zonder oninadembare gassen voort te
brengen in 't schip, zonder nadeelige uit
wasemingen, geruiscbloos, om toe te laten de
bevelen over te brengen en de aanwezigheid
van de duikboot niet te verraden, zonder groot
verbruik van brandstoffen, welker aanwezigheid
het evenwicht zou bemoeilijken, zonder het
veroorzaken van aanwijzende luchtbelletjes aan
de oppervlakte.
Alleen de electrische motor, door accumu
latoren gedreven, voldoet aan die menigvul
dige vereischten.
Toen het er echter op aankwam offensieve
eenheden daar te stellen, toen men van den
onderzeeër eene zelfstandige eenheid wilde
maken, in staat zee te houden, toen men hem
snelheid en een veld van onderneming wilde
geven, meer uitgebreid dan het bewaken van
engten en kusten, bevond men alras, dat een
enkele motor niet kon voldoen en men plaatste
er twee op elke boot, een om aan den water
spiegel te drijven, en een andere voor het
duikvaren; de eerste zou aan den tweede de
noodige kracht overbrengen.
Inmiddels had men in den motor meer dan
een ongemak ontdekt, waarvan niet de minste
was de behoefte, die hij oplegde aan de boot
al te dikwerf tot zijn uitgangspunt terug te
keeren of aan het pantserschip om er nieuwen
voorraad van kracht te gaan opdoen. Daarbij
en boven vele andere ongemakken zijn accu
mulatoren zwaar en hinderlijk. Hun gewicht
is minstens 50 kilogrammen per eenheid paar
denkracht. Men kon er niet aan denken het
werkingsgebied uit te breiden en de snelheid
te verhoogen door de kracht der motoren te
verhoogen; daartoe toch moest de boot drie
maal grooter worden en dus zou zijn gewicht
zoodanig vermeerderen, dat zijne vlotbaarheid
tot 0 zou dalen.
De onderzeeër, tweeslachtig bij uitvinding,
en dit immer blijvend, daar hij, alhoewel het
eerste in mindere mate, onder en boven het
water zich beweegt, eischt dus twee verschil
lende motorende eene dienende voor de
vaart op den waterspiegel of normale vaart,
de andere voor het duiken of de onderzeesche
vaart; de eerste zelf kracht voortbrengend, de
tweede gebruiker, op het juiste oogenblik, van
de kracht hem door den eerste toegevoegd.
De voor het eerste doeleinde aangewende
motor was de stoommachine; deze werd weldra
vervangen door petroleum-motoren van allerlei
typen; motoren met ontploffing en aansteking
en motoren binnenin brandend, type Diesel.
Het gebruik dezer motoren werd om twee
ërlei redenen gerechtvaardigd: een veel vlugger
Goede vangst.
Hedenmorgen kwamen te Sneek aan, vis-
schers van Woudeend die op de Sneeker meer
met den zegen niet minder dan 2000 pond
witvisch hadden gevangen. De visch werd
opgekocht door iemand uit Lemmer.
N. Sn. Ct.
Vergiftiging door vleesch?
Als aanvulling van het bericht over de
ongesteldheid der soldaten van het fort te
Hoofddorp kan de correspondent van het
Alg. Hdbl. nog mededeelen, dat de diarrhee-
verschijnselen zich met vrij groote tusschen-
poozen driemaal hebben voorgedaan, telken
male na gebruik van vleesch. Een soldaat
van het garnizoen, die in het fort alleen
maar een stukje vleesch nuttigde, is ook
denzelfden nacht als de manschappen van ’t
fort ongesteld geweest. Israëlieten, die het
eten niet hebben genuttigd, hebben in het
geheel geen diarrhee gehad.
De ziekteverschijnselen waren blijkbaar niet
van ernstigen aard, want geen der manschappen
heeft zich ’s morgens voor het ziekenrapport
aangemeld. Allen hebben den gewonen dienst
weer meegemaakt.
Het vleesch wordt niet via Abcoude, doch
van Amsterdam via Koudekerke naar de forten
Ongerustheid geweken
De Katwijker logger „Acht Gebroeders”,
waarover men zich in familiekringen der op
varenden ongerust maakte, daar het vaartuig
reeds zeven weken op zee was, is thans be
houden te IJmuiden gearriveerd.
De loggers komen in dezen tijd meestal
binnen de twee of drie weken van de visscherij
terug, zoodat men terecht vreesde, dat ge
noemd vaartuig een ongeluk overkomen was.
De oorzaak van dit lange uitblijven moet
daarin gezocht worden, dat in de eerste weken
geen enkele haring werd gevangen en pas op
het einde der reis, de vangst zoo overvloedig
was, dat men zelfs niet alles bergen kon.
Alg. H.
Voor de rechtbank te Leeuwarden
werd tegen twee Amsterdammers, kooplieden
in tapijten, die een dominé een kleed voor
grof geld hadden aangepraat onder het voor
wendsel dat het een Perzisch tapijt was
6 weken gevangenisstraf geëischt.
Eierprijzen.
De pluimveeclub „de Graafschap” te Win
terswijk, welke j.l. Zaterdag nog 77 cent per
pond voor de eieren maakte, heeft deze prijs
voor hare leden nu op 42 cent per pond
bepaald.
ieder boer moet beseffen, dat hij zonder boek
houden geen staat van inkomsten en uitgaven
kan overleggen. O. N.
Koudum. Gisteren is nogmaals bij Galama-
dammen uit de Morra een lijk opgevischt, en
wel onder dezelfde omstandigheden, als het
vorige, dat aangespoeld was, naakt en in
staat van ontbinding. Ook nu vermoedt men
dat het ’t lijk is van een Belgisch geïnter
neerde, die zwemmende de vrijheid gezocht,
maar den dood gevonden heeft. O. N.
Stavoren, 14 Oct. Zooals we vernemen,
zal de tweede nieuwe veerboot tusschen Enk-
huizen en Stavoren de „Bosman” half Nov.
in de vaart komen.
De „van Hasselt” zal eenigen tijd uit de
vaart worden genomen voor ’t aanbrengen der
verwarmingsinstallatie. N. Sn. Ct.
Workum, 15 Oct. Naar men ons mede
deelde zijn twee dames van hier, toen zij
gisteravond van een familiebezoek te Warns
huiswaarts zouden keeren, ter hoogte van de
Nieuwe Weg naar Stavoren aldaar aangehouden
door twee militairen, waarvan een in beschonken
toestand, hen h'et geweer vóórhoudend, met
doodschieten dreigde. De dames die door ’t
optreden van den anderen militair konden
ontkomen, kwamen zeer ontdaan bij hun
familie alhier aan.
’t Ware te wenschen dat deze „held” op
gevoelige wijze aan het verstand werd gebracht,
dat een dergelijk optreden voor een Neder-
landsch Militair niet te pas komt.
De Banier.
Gaasterland. Met het eikelzoeken is men
tegenwoordig alhier druk in
't bijzonder de geïnterneerden,
den morgen ziet men vrouwen
uittrekken om wat te verdienen,
migen worden er goede zaken
Een groot gezin mocht het gelukken op
dag voor 8 gulden te bemachtigen. Door de
exporteurs wordt thans 5 cent per kilo aan
de zoekers uitbetaald.
Met de lijstervangst gaat het deze week
niet zoo goed als de vorige week, doch toen
is er zeer veel gevangen. De hoogste vanger
mocht het een dag gelukken een 500-tal te
bemachtigen terwijl hij nog twee dagen had
van respectievelijk 200 en 300 lijsters. Er is
circa lO1^ cent per stuk uitbetaald. Ook
komen er enkele houtsnippen doch niet noe
menswaard. O. N.
Joure. De heer B. J. Wielinga, die op
gezette tijden Belgie bezoekt voor den inkoop
van klompen, ondervond de laatste reis niet
minder dan acht dagen oponthoud voor het
verkrijgen van een uitgangspas. Hij mocht
echter die dagen vrijelijk in Antwerpen rond
wandelen en is dus niet, zooals ons al van
derden werd meegedeeld, naar Berlijn opge
bracht geweest.
Daar alle passen in Brussel geviseerd moeten
worden en alles over veel schijven loopt, duurt
het lang voor ’t met zoo’n pas «conform is.
Een volgend bezoek zal de heer Wielinga dan
ook maar vast eenige dagen daarvoor weer
rekenen. Jouster Ct.
Stijging van houlprijzen.
De Patroons-vereeniging van metselaars,
timmerlieden enz., te Schoten, heeft zich per
adres gewend tot den Minister van Landbouw,
Nijverheid en Handel, waarin gewezen wordt
op de voortdurende stijging der houtprijzen,
welke er toe leidt, dat in het bijzonder kleine
aannemers en bouwers worden getroffen en
de werkloosheid in de bouwvakken zich voort
durend uitbreidt. Daarom verzoekt adressante
ook voor hout maximum-verkoopprijzen te
willen vaststellen.
Hooi voor het leger.
De hoeveelheid hooi, welke voor het leger
hier te lande dagelijks benoodigd is, wordt
geschat op 60.000 Kg. De Etappen-inspectie
heeft daarom den Burgemeesters te kennen
gegeven, dat de vorderingscommissie al het
hooi, dat in de gemeente volgens hunne ambte
lijke overtuiging door de landbouwers kan
worden gemist, zal worden opgevorderd, indien
het hooi overigens aan de door de vorderings-
commissie te stellen keuringseischen voldoet.
Een voorzorgsmaatregel.
Door de regeering zijn maatregelen genomen
om controle te kunnen uitoefenen op het ver
laten van het land door personeel, hetwelk
hier te lande noodig zou kunnen zijn voor
den aanmaak van ammunitie en ander oorlogs
materiaal. Ten einde, indien dit noodzakelijk
zou zijn, dit verlaten geheel te kunnen be
letten, zullen o.a. bankwerkers, hoorders stokers
en machinisten in fabrieken van metaalbe
werking, leiders van technische bureaux,
scheepsbouwkundige en werktuigkundige inge
nieurs in machinefabrieken, scheepswerven en
constructiewerkplaatsen, en werklieden in nog
vele andere aanverwante beroepen het land
niet meer mogen verlaten zonder bijzondere
toestemming van den minister van oorlog.
Een onveilig plaatsje.
Te Schore (Z.-B.) is het in den laatsten
tijd zeer onveilig. Aardappels worden overal
uit den grond gehaald, steenkolen bij de be
woners uit het hok gestolen, de hoopen aard
appelen te velde geplunderd. Ook rijwieldiefstal
len komen voor. De daders worden zelden opge
spoord.
Men wijt dit daaraan, dat de gemeenteveld
wachter al zijn beschikbaren tijd met werk
zaamheden ter secretarie doorbrengt.
Arnh. Cl.
