Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
Theehandel Focke 8. Klein,
Prijsverlaging
Klein s Thee,
No. 21.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
55ste Jaargang.
r
1916.
De droogmaking van de Zuiderzee.
p
I
I
r*
I
VOOR
Zondag 12 Maart.
Afzonderlijke
Ge-
3
BINNENLAND.
i
s
1
r
n
r
e
I.
I
t
I
t
HARLINGEN.
veel
het
t
o
r
n
t
1
f
r
jongen in
hierheen heeft gevonden, is
raadsel.
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar k 5 Cent.
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad ie telefonisch aangesloten onder No. 4.
Hoe men vroeger at.
Het boezemwater verzout in groote mate door
het schutten. Wordt nu echter het Zuiderzee-
plan uitgevoerd, dan wordt het IJselmeer een
zoetwater-meer. Een paar jaar na de afsluiting
zal het water al geschikt zijn voor het gebruik
door dier en misschien ook, na technische be
handeling, voor den mensch. Ook voor Noord-
Holland is de groote zoetwaterbron van
nut, vooral wat betreft den veestapel in
Noorderkwartier.
De scheepvaart vindt in het IJselmeer een
kalme vaart in water 40 A.P. Daar bij
het Zwolsche diep echter te weinig water zou
staan, wordt dit verlengd tot het Z. van
Schokland.
In groote trekken had Spr. een en ander
over de Zuiderzee-plannen meegedeeld, om teq
slotte nog te schetsen de economische en sociale
gevolgen van de droogmaking en de onkosten,
welke de uitvoering met zich meebrengen.
De lezing werd door de vele leden der
//Volksuniversiteit” met veel aandacht gevolgd.
Alg. H.
Nog niet te laat.
Vóór circa 20 jaar op een kermis, raakte
iemand te Borne een gouden medaillon van
zijn horlogeketting kwijt. Hij was dat verlies
reeds lang vergeten en was ten hoogste ver
rast, toen hij j.l. Zaterdag dat medaillon per
post toegezonden kreeg, voorzien van het
spoorpoststempel Oldenzaal. Zw. Cl,
In ons pakjes thans 20 et,
in vierde! pakjes 25 ct.
broken Thee 18 ct. per ons.
In vele winkels verkrijgbaar.
Voor wederverkoopers
Bij Wed. J. Leinstra, Bolsward.
W. v. d. Goot, Makkum.
blijf hield.
van een uurwerk, dat
dat de ontploffing na
volgde.
vïoed. Het dichtmaken der sluitgaten is
een technisch oogpunt lang niet gemak-
I
De vier droog te leggen stukken zijn even
groot als twaalf Haarlemmermeren. Deze
stukken bevatten vette klei-grondenhet
IJselmeer bevat zand, terwijl daarin ook de
moeilijk droog te maken diepe geulen zijn.
De droog te maken stukken worden, in
verband met het verschillend peil, elk verdeeld
in polders en kaden. Deze kleinere deelen
worden stuk voor stuk afgemalen en «af
gekaveld”, opdat niet een te groote opper
vlakte ligt af te dampen, wat schadelijk is
voor de volksgezondheid.
Voor de scheepvaart worden op verschil
lende plaatsen kanalen gemaakt.
Wat zijn de gevolgen van de uitvoering
der plannen? Door den afsluitdijk komen de
daar binnen gelegen waterkeeringen grooten-
deels te vervallen. De dijken achter de droge
stukken worden «slapers”, sommige deelen
zullen nog voor het water in het IJselmeer
dienst doen, doch zelfs bij een hevige op-
waaiïng zal het water nog meter beneden
het peil van nu blijven. Door den afsluitdijk
zal men in het IJselmeer niet meer die hooge
waterstanden krijgen. Een verkleining van de
grootte van de Zuiderzee zal niet ten gevolge
hebben, dat buiten den afsluitdijk een buiten
gewoon hooge waterstand ontstaat. Wel echter
is er kans op een verhooging van den gewonen
vloedstand aldaar omdat het door de zeegaten
binnenloopend water slechts naar het noorden
weg kan. Deze verhooging zal dan nog 40
cM. bedragen, doch daarmee kan men rekening
houden bij het maken van de afsluiting.
Wat de waterloozing aangaat, kan men
groote kosten besparen voor de afwatering
van het omliggende land, als de plannen
uitgevoerd zijn.
De wateraanvulling is van groot belang.
In Friesland b.v. verdampt het water zoo
danig, dat daardoor allerlei nadeelen ontstaan.
komstig van een Rus, die te Maastricht
Beide bommen waren voorzien
zoo kon worden gesteld,
drie, zes of negen uur
N. R. Ct.
Smokkelen.
Dinsdagavond, toen de rijksveldwachter
Bron in het veld te Erica surveilleerde, zag
hij een zestal smokkelaars loopen. Op het
geroep van halt! werd geen acht geslagen.
Toen Bron een paar malen in de lucht schoot,
namen de smokkelaars de vlucht met achter
lating van de smokkelwaar, een zestal zakken
met meel. Terwijl Bron een paar zakken meel
meenam naar een nabijgelegen huisje en daar
hulp ging halen, hadden de smokkelaars de
brutaliteit de andere zakken nog weer in
veiligheid te brengen. Door de duisternis was
niet vast te stellen, wie de smokkelaars waren.
Jammer, dat ze hun welverdiende straf ont
gaan. Arnh. Ct.
Voor de Volksuniversiteit te Amsterdam
hield gisteravond dr. A. A. Beekman, hoofd
bestuurslid van de «Zuiderzee-vereeniging”,
een voordracht over: «De watersnood en de
droogmaking van de Zuiderzee”.
Dr. Beekman zeide, dat het Zuiderzee-
vraagstuk nu weer actueel is, zoowel in ver
band met den watersnood, als door -het wets
ontwerp tot droogmaking der zee.
Na een kort overzicht van de geschiedenis
van het vraagstuk, waarbij spr. de stichting
van de Zuiderzee-vereeniging in 1886 schetste,
wees spr. op de instelling van de Staatscom
missie in 1892, welke in 1894 met baar
rapport gereed kwam. Deze bekende plannen
van Zuiderzee-vereeniging en Staatscommissie
tot droogmaking werden door spr. op een
kaart aangewezen. Naar men weet, worden er
vier stukken drooggelegd; het overblijvende
IJselmeer ie groot genoeg, om ean enorme
hoeveelheid afstroomend water te bevatten,
ook wanneer de dertig afwateringssluizen in
den afsluitdijk wegens N.W. stormen niet
geopend kunnen worden. De afsluitdijk loopt
van Wieringen naar Piaam. Het maken van
afsluitdammen van rijswerk zou negen jaar
duren. Hierbij kan men op verschillende
moeilijkheden stuiten, in verband met de eb
en
uit
kelijk.
worden. Maandagavond vervoerde de slager
de dieren naar onze stad en sloot ze op, goed
verzegeld in de veepraam, opdat ze des
anderen morgens vroeg naar Sneek vervoerd
konden worden. Toen ze des morgens bij de
praam kwamen miste er een van de varkens.
Hoe die er uit gekomen was bleef hun een
raadsel, aangezien ze, naar ze meenden, alles
zóó beet hadden verzegeld. Overal werd ge
zocht en nasporingen gedaan, ’t was tevergeefs.
Knorpot was weg en ze dachten niet anders
dan dat hij buiten de praam gesprongen was
en zoo met de stroom het zeegat uitgegaan
was. 't Beestje was f 200 waard, zoodat, indien
dit zoo was, het voor hem een schadepost
was. Ze gingen naar Sneek markten en bij
het station alhier ontmoetten ze iemand, die
hun vertelde, dat toen de vroegere eigenaar
des morgens opkwam, het dier weer bij zijn
het hok was. Hoe hij den wêg
voor bun nog een
De Banier.
Aan het tegenwoordig geslacht is dikwijls
verweten, dat het niet meer de kracht en het
uithoudingsvermogen bezat van vroegere gene
raties. Men noemde het tegenwoordige
menschdom verweekelijkt en verwijfd. De
tegenwoordige, geweldige oorlog heeft echter
ontegenzeggelijk het tegendeel bewezen en ook
niet het minst hierom wijl het tegenwoordige
geslacht zelden op zulke praestaties aan tafel
kan wijzen, die ook maar bij benadering op
die van onze voorvaderen gelijken.
Geheel afgezien van het feit, dat het nog
de vraag is, of men zich beklagen moet, dat
men in dit opzicht meer matigheid moet be
trachten, hebben wij het toch aan onze voor
vaderen te danken aldus O. W. in een
populair wetenschappelijke causerie over boven
staand onderwerp in de Schweizer Hotelrevue
dat een moderne maag zich niet met die
van onze voorouders kan meten. Juist omdat
zij het tafelgenot zoo overdreven, is der na
komelingen weerstandsvermogen verminderd
en hebben zij de «Fahigkeit” groote hoeveel
heden voedsel te gebruiken meer en meer
verloren. De nakomelingen boeten dus,
volgens den schrijver, voor de zonden hunner
vaderen 1
Men at vroeger beslist niet zoo goed als
tegenwoordig, doch verorberde grootere mas-
saas. Als er van een feestmaal in den ouden
tijd sprake is, dan verneemt men met groote
verbazing, dat daarvoor geheele ossen noodig
waren, een groote hoeveelheid gevogelte er het
leven bij moest laten, dat er kolossale quanti-
teiten zoete spijzen verzwolgen werden, die
thans voor een heel bataljon soldaten vol
doende zouden zijn geweest. Bruiloften duur
den meestal verscheiden dagen en daarbij
kwamen er zooveel gerechten op tafel, dat
een modern bruidspaar als het gelijk des
tijds gebruikelijk was van alles wat moest
eten, liever van het bruiloftsmaal zou afzien;
in elk geval genoeg gegeten zou hebben voor
den duur der geheele huwelijksreis.
Van het afschrikwekkend aantal gerechten
gebruikte ook bijna iedereen iets. Men at
met de handen, die, voor men den maaltijd
begon, gewasschen werden en daarna eveneens,
meestal in warm water doch ook wel in wijn.
Drinkglazen had men niet of in elk geval
hoogstens een drinkhoorn, die gewoonlijk
plechtig van mond tot mond ging.
De borden, die men in de 15de eeuw begon
te gebruiken, werden bedekt (vandaar de
naam couvert!) geserveerd. De opper-
tafeldienaar verwijderde, staande bij den gast,
het deksel en proefde van de spijs om te
doen zien, dat zij niet vergiftigd was of wel
hij raakte ze met een staf aan, aan welken
staf men de kracht toeschreef, die men thans
aan de chemische analyse toekent.
De vork is een uitvinding van den nieuweren
tijd of tenminste het gebruik er van; in de
middeleeuwen bezaten slechts koningen enkele
exemplaren. Karel V mocht zich o.a. beroemen
op het bezit van vijf vorken. Op den huise-
lijken disch is dit nuttige instrument eerst
in de 18e eeuw verschenen.
Brood werd in reusachtige hoeveelheden
gegeten, echter niet dat mooie, losgebakken,
goed verteerbare brood van thans, maar zwaar,
zwart brood, dat destijds in groote, ronde
plakken gesneden werd, waarop men de andere
spijzen serveerde. Men noemde ze «sneden”,
Dienstweigering
Een der onderteekenaars van het dienst-
weigeringsmanifest, de 24 jarige H. Pietersen,
van Leeuwarden, die gisteren voor den land
storm onder de wapenen moest komen, heeft
aldaar, naar de N. R. Ct. meldt, aan de mili
taire autoriteiten verklaard, den dienst te
weigeren. Hij is met de andere opgekomenen
naar Amersfoort vertrokken, met het vaste
voornemen echter, wat hij ook aan zijn naaste
famileden had medegedeeld, bij zijn weigering
te volharden.
Een vreemde ziekte.
Op den stal van de Wed. D. te Enkhuizen,
doet zich een ziekte onder de koeien voor,
waardoor reeds 4 melkgeefsters moesten afge
maakt worden. De dieren krijgen hersenvlies
ontsteking en worden dol. Waar echter de
oorzaak van de ziekte in gelegen is, die blijk
baar van het eene aangetaste dier op het
andere overgaat, kon de veearts nog niet
constateeren. Het kon zijn, dat deze in ’t
voedsel schuilt, hetwelk onderzocht zal worden
en uit voorzorg moeten de nog gezonde dieren
met hooi en water gevoed worden. Dit is
natuurlijk in dezen tijd van melkschaarschte
op zichzelf reeds een tegenslag. Ook heeft
men eenige dieren adergelaten, waarschijnlijk
om te onderzoeken of de ziektekiem in het
bloed aanwezig is.
Ook bij een veehouder te Oosterleek moesten
eenige dieren om dezelfde ziekteverschijnselen
afgemaakt worden. Enkh. Ct.
Gevaarlijk spel.
Te Nieuw-Weerdinge had het 9-jarig zoontje
van den heer H. het ongeluk, terwijl hij
speelde met eenige kameraadjes op een los
rijtuig van de le Drentsche Stoomtram, dat
zij in beweging brachten, onder dien wagen
te geraken. Het kind werd vreeselijk gehavend
opgenomen en thuisgebracht, waar het eenige
oogenblikken later overleed. N.v.d.D.
Een gevaarlijk heerschap.
De dezer dagen bij een smokkelpartij te
Renver gevonden bom en de thans te Poster
halt in beslag genomen bom, zijn beide af
komstig van een Rus, die te Maastricht ver-
Heerenveen. De verstrekking van goed-
koope cokes van de gasfabriek alhier beeft
deze week een einde genomen. Voor zeer
velen een teleurstelling, daar men nu is aan
gewezen, wijl de winterkou zich nog terdege
laat gelden, op het aansebaffen van veel
duurdere brandstof bij particuliere verkoopers.
Daarentegen wordt er nu door het Steun
comité goedkoope turf beschikbaar gesteld,
zoolang de voorraad strekt en slechts alleen
voor het deel HeerenveenSchoterland, terwijl
van de zooeven bedoelde cokeslevering het
geheele driedeelig Heerenveen kon profiteeren.
0. N.
Lemmer. Hedenmorgen kwamen bier met
een Marker botter de burgemeester en een
wethouder van het eiland Marken aan. Het
doel hunner komst was om uit het hier aan
gespoelde wrakhout, huisraad enz. de gemerkte
goederen, thuis behoorende op Marken, uit
te zoeken, ’t Meeste had veel van de zeereis
geleden; o.a. was een piano erg gehavend.
O. N.
Sneek. Maandagavond a.s. krijgen we
weder eene belangrijke raadszitting, waarin
het reeds meermalen besproken onderwerp
verplichte winkelsluiting aan de orde komt.
B. en W. doen het voorstel een verordening
vast te stellen, waarin bepaald wordt, dat de
winkels, ook die der barbiers, gesloten moeten
zijn van des avonds 9 uur tot des morgens
5 uur. Uitgezonderd 's Maandags en ’s Zater
dags, de dagen van Sneeker kermis, van 17
tot en met 24 December, den dag voor
's Heeren Hemelvaart en Oudejaarsdag,
wanneer de sluiting des avonds op 11 uur
bepaald is. Bovendien behouden B. en W.
zich het recht voor in bepaalde gevallen
ontheffing van dit besluit te verleenen.
Ook komt een voorstel van B. en W. in
behandeling, om de verstrekking van goed
koope cokes met 1 April a.s. te doen eindigen.
O. N.
Workum, 9 Maart. Dat de moederliefde
bij dieren soms sterk uitkomt, bleek deze
week op treffende wijze. De slager S. B.
alhier had van E. Z., wonende bij het wacht
huis van F. H., twee varkens gekocht. Een
er van was nog bij zijn jongen, doch die
waren zoover dat de oude best gemist kon
welke benaming trouwens ook nu nog voor
komt, en at ze als de gerechten, die er op
lagen, opgegeten waren.
Salade werd aan tafel «aangemaakt” en
door de handen van een der genoodigde
damesgasten omgeroerd; het gold voor de
dame, die met deze manipulatie werd belast,
voor een groote eer.
Vloeibare spijzen werden in een groote
terrine of pot geserveerd, waaruit men, midden
op de tafel als hij stond, om beurten in rhyt-
mische beweging den inhoud lepelde. Bij
het aanvatten der gerechten met de vingers,
gold het als bijzonder elegant, als men dat
slechts met drie vingers deed.
Groenten en vruchten werden door de rijken
slechts weinig gegeten, men liet ze aan de
armen over, die ze zelf kweekten. Vleesch-
voeding daarentegen was het privilege der
bezittende klasse. Het vegetarisme was destijds,
als leer althans, nog niet bekend en werd
slechts gehuldigd als de nood daartoe dwong;
evenmin wist men af van matigheid of geheel-
onthoudings beweging.
Men dronk aan tafel overmatig veelde
wijnen waren nog onvervalscht en een «uit
stekende” keel te hebben, d. w. z. anderen
onder Jafel te kunnen drinken, gold als een
bijzondere heldendaad, waarmee men roem
oogstte. Dan werd men voor een Hinken
man aangezien, waaruit volgt, dat men hem
als een held beschouwde, die aan God Bacchus
rijkelijk hulde kon brengen, zonder dat deze
hem bedwelmen kon.
Thans vindt men dergelijke «helden” veel
zeldzamer, maar wetten beschermen ons nu
ook tegen slechte dranken en spijzen (helaas
in ons land nog in een zeer onvoldoende
mate. Red. De H.) en de hygiënisten waken
over de volksvoedinghet beoefenen der sport
staalt het lichaam en zoo heeft het tegen
woordige geslacht, krachtens het gebleken
weerstandsvermogen van den soldaat in den
tegenwoordigen oorlog, lichamelijk oneindig
meer gepraesteerd, dan men zich had voor
gesteld dat mogelijk was. De Hotelhouder.
Bolswardsche Courant
I
j
5,
t
l
i
i
i
3
8
o
A*
3
3
3
3
5
1
l
3
L
1
3
1
3
U
8
I
s
I
1
