Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
No. 26.
1916.
Verscnijnt Donderdags en Zondags.
ööste Jaargang.
1
Donderdag 30 Maart.
Een torpedo van Berlijn.
Lit Wonseradeel.
BINNENLAND.
J
VOOR
F'
r
rd.
1
1
Arnh. Ct.
Bolswardsche Courant
Afzonderlijke
daarvoor uitgetrokken
voor
Wij vragen
pen-
nu
n
n
Friesche gemeenten
i „eene benoeming
it
u
ft
t
e
t-
3
B
Een deskundige wijst ons op de mogelijkheid,
dat de torpedeering is geschied door een der
waarschijnlijk te Ostende gestationneerde Duit-
sche kleine torpedoboote.n.
’P
n,
ik
lie
I
J
te
Ie,
au
Ier
in
en
an
en
let
iet
?e-
an
in
iet
ter
iet
an
n
o,
)t
ar
le
ie
m
er
m
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 8 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Een groote werklijst. Acht mededeelingen
van Ged. Staten, en 21 Ingekomen stukken.
Van de laatste vermeld ik enkele.
Het Kohier van schoolgeld. Dit werd voor
het 4e kwartaal 1915 vastgesteld op f 614.49.
Verzoek van T. Donia, gemobiliseerd
onderwijzer der O, L. School te Kimswerd,
Zitting van den Gemeenteraad, Zaterdag
25 Maart 1916.
Wij vragen ons thans af, zal Nederland
zich aansluiten bij de Vereenigde Staten,
wanneer deze eischen, dat de Duitsche marine
geen handelsschepen zonder onderzoek zal
torpedeeren. Welke gedragslijn zullen Duitsche
torpedoboot-commandanten nu tegen handels
schepen, welker nationaliteit niet boven allen
twijfel vaststaat, volgen Is dat onze regeering
zelfs wel bekend? Stelt zij daar belang in?
St. Bureaucr alius.
De Haagsche Crt. vertelt het volgende
staaltje van militaire vasthoudendheid aan
„de orden”.
„Een milicien van het tweede bataljon
grenadiers gaat Vrijdagavond met verlof voor
24 uren naar zijne familie in Gelderland.
Hij moet alzoo Zaterdagavond met de laatste
reisgelegenheid terugkeeren.
Maar. Zondagmorgen mag hij opnieuw
met verlof. Hij kan dan per eerste gelegenheid
vertrekken tot Dinsdagavond.
Nu denkt ge natuurlijk: „Ol... dan kan
die jongen even vragen, of ’t wordt goedge
vonden, dat hij dien nacht wegblijft. En ’t wordt
goedgevonden, want ’t zou te mal zijn, als hij...
Niet aldus...
Ge hebt gerekend buiten den waard, in
casu de militaire bureaukratie, van alle bureau-
kratieën de vreeselijkste
De jongen verzoekt het aan
die er
„z’n korporaal” heeft
want de order luidt, dat
tage der
zijn en
„z’n luitenant”,
geen bezwaar tegen heeft. Doch...
er wel bezwaar tegen,
een bepaald percen-
manschappen ’s nachts present moet
dit is niet het geval als de jongen
wegblijft... De Order nu is onwrikbaar als
de Wetten der natuur, is heilig als de Uiting
der Hoogste Verhevenheid.
Zoo geschiedt ’t dat de jongeman Zaterdag
avond tegen middernacht hier terugkeert en.
Zondagmorgen ongeveer half 7 weer vertrekt...
Met zijn tegenwoordigheid in Den Haag
gedurende den nacht moet hij voor de veilig
heids des lands mede zorg dragen
Twee remmers gedood.
Gisternacht had op het nieuwe rangeer
terrein te Zwolle een ernstig ongeluk plaats.
Een losse remmer, die met een goederentrein
uit Utrecht was gekomen, werd bij het over
steken van de rails door den laatsten personen
trein uit Utrecht gegrepen. Zijn kameraad,
die hem wilde waarschuwen, werd eveneens
overreden. Beiden waren onmiddellijk dood.
De slachtoffers zijn de jonge mannen Peere-
boom en Van der Kaay, beiden uit Utrecht.
Alg. H.
van de vrijz. dem.
kiesvereeniging schijnen het onderling niet
best te kunnen vinden, want naar aanleiding
van de winkelsluiting moeten de heeren Boni,
Kiezebrink en Kuyt hun lidmaatschap hebben
opgezegd. O. N.
Het Algemeen Handelsblad schrijft:
De zzman in de straat” heeft het niet
altijd mis en de vox populi kan wel eens
inderdaad een vox dei zijn.
Het onderzoek, door onze torpedo-deskun-
digen gehouden, heeft duidelijk aangetoond,
dat de torpedo, waardoor het stoomschip
zzTubantia” tot zinken is gebracht, is een
torpedo met bronzen luchtkamer en dus een
Schwartzkopff-torpedo, -die, meenen wij, uit
sluitend gemaakt werden in de werkplaatsen
van die firma te Berlijn.
In het sobere bericht, namens het Depar
tement van Marine gepubliceerd, missen wij
één mededeeling. In dat bericht toch lezen wij:
„Hierbij wordt opgemerkt, dat, voor zoover
bekend, slechts enkele soorten torpedo’s van
ouderen datum bestaan, welke van bronzen
lucbtkamers zijn voorzien”.
Nu is het uitnemend, dat onze regeering
zoo sober en voorzichtig mogelijk is in het
nemen van conclusies en in een dergelijk
communiqué in de eerste plaats feiten noemt.
Doch dan hadden deze feiten, naar wij
weten onzen kundigen torpedo-officieren uit
nemend bekend, toch ook wel vermeld mogen
worden
Torpedo’s met bronzen luchtkamers worden
uitsluitend geleverd door de firma Sckwartzkopff
te Berlijn. Schwartzkopff-torpedo’s hebben
uitsluitend behalve Duitschland Hol
land, Spanje en Japan en enkele Zuid-Ame-
rikaansche staten.
Waarom heeft de regeering nu toch deze
zeer belangrijke feiten niet tegelijk met de
resultaten van het onderzoek gepubliceerd?
Waarom heeft de regeering niet, nu zij nog
niet openlijk aan Duitschland wil verklaren:
wij hechten geen waarde aan de resultaten
van uw te haastig gehouden onderzoek, naar
den schuldige aan de z/Tubantia”-misdaad, niet
althans zeer duidelijk geopenbaard, welke zeer
sterke aanwijzingen er bestaan om den mis
dadiger in Duitschland te zoeken.
De Whitehead-torpedo’s, het model bij de
Fransche en Engelsche marines in gebruik,
hebben evenals de nieuwe in eigen ateliers
vervaardigde Duitsche torpedo's, stalen lucht
kamers.
Wij wachten met spanning af, wat de
regeering, met deze bewijsstukken in handen,
thans doen zal.
Wat de Duitsche regeering zou doen, in
dien Nederlandsche torpedobooten eens Duitscb
eigendom aanrandden, kan blijken uit wat de
Kölnische Zeitung schrijft naar aanleiding van
het denkbeeld om in ruil van door Duitsche
wapens wederrechtelijk vernietigde Nederland
sche handelsschepen Duitsche handelsschepen
die zich in onze havens bevinden, als schade
vergoeding te vragen. Het blad schrijft:
zzAls echter Holland de in zijn havens
liggende Duitsche schepen zou wegnemen,
zich aan Duitsche eigendommen zou willen
vergrijpen, dan zou men zulk een handelwijze
zeker bij den naam noemen, die haar toekomt
en in het oordeel van het Duitsche volk zou
Nederland totdezelfdediepte dalen als Portugal”.
Wie zzvergrijpt” zich aan Nederlandsch
eigendom
Een correspondent
Oostgrens schrijft:
Scheen het smokkelen aan de Oostgrens
van Overijsel vóór eenige weken nagenoeg
geheel opgehouden, thans schijnt het weder
hervat. Geen dag gaat er nagenoeg voorbij,
of er worden nabij de grens bekeuringen ge
maakt. Want bet moet gezegd worden: de
militaire grenswachters en kommiezen zitten
niet bij de pakken neer. Legio is de voor
raad gedurende de laatste weken in beslag
genomen artikelen en ’t processen-verbaal uit
dien tijd vormt ongetwijfeld een respectabele
lijst. En van alles en nog wat tracht men
naar gene zijde dér grens te transporteeren
in de eerste plaats komen echter levensmid
delen in aanmerking, zooaisspek, vet, boter,
plantenvet, rijst, meel, koffie, enz. en verder:
zeep, wollen garen, leer, soda, enz. enz. En
de smokkelaars? Velen van hen zijn gewezen
fabrieksarbeiders, menschen, die door de ma
laise in de textiel-industrie in de Duitsche
grensplaatsen zonder werk zijn geraakt. Verder
minder gunstig bekend staande personen uit
de Twentsche steden, gelukzoekers en leeg-
loopers. Zij allen hebben weinig te wagen,
en niets te verliezen en daarbij ook nog de
kans op een mooi winstje, als hun smokkel-
plan gelukt. Grof geld toch wordt er aan
gene zijde der grens voor allerlei smokkelwaar
betaald. Zoo hoorden we dezer dagen nog
van iemand, wien het gelukt was, een par
tijtje margarine in de handen der overburen
te spelen, dat hij 31/, mark per pond, wat
voor hem op elk pond een zuivere winst in
Nederlandsche munt beteekende van nagenoeg
één gulden, had terug ontvangen. En hij
had de grage koopers nog voor ’t grootste
gedeelte bij gebrek aan zzboter” moeten teleur
stellen.
Die smokkelkoorts is ons echter een raadsel,
daar toch zoovelen er hun geheele zzvermogen”
bij ingeschoten hebben. Ongerekend nog de
straf in den vorm eener geldboete, subsidiair
gevangenisstraf, zien toch zoovelen hun par
tijtje smokkelwaar, waaraan ze hun zuurver
diende misschien wel de laatste pen
ningen ten koste hebben gelegd, door huzaren
of kommiezen in beslag genomen, om te
worden verbeurd verklaard. We moeten be
slist aannemen, dat het smokkelen op een
bepaalde categorie van personen inwerkt als
een epidemie, wie er door wordt zzaangetast”,
blijkt „ten doode opgeschreven”. En in den
regel is spoedig zijn vonnis geveld en daarmee
zijn fortuintje naar de maan
Een smokkelaar beklemd.
Te Dinxperlo wilde gisteravond een persoon
aan de grens een zak maïs door de draad
versperring smokkelen. Terwijl hij daarmede
bezig was, kwam de grenswacht aan. De
smokkelaar wilde vluchten, doch bleef in de
draadversperring steken, zoodat de grenswacht
hem, terwijl hij in de versperring zat, moest
losmaken en tegelijk hem aanhield.
Op de begrooting was
f 600 (voor betaling aan den Gemeenteopzichter
als een deel zijner belooning voor architectuur
en opzicht.) Voor het geheel zou een post
voorkomen op de begrooting voor het wegennet.
Nu heeft echter het uitzetten van den weg,
houtwerk, een keet, extra uitgaven veroorzaakt,
die terug zullen vloeien als „ontvangsten”,
door eene omschrijving in het bestek, dat de
aannemer die uitgaven (over 1915 f374.85)
bij de onderteekening van het proces-verbaal
moet storten, waarvoor dan het aangescbafte
zijn eigendom wordt.
Reitsma is voorloopig tevreden met f359,
zooais boven is gezegd.
In alle raadsverslagen van
leest men dezer dagen van
tot onbezoldigde gemeentelijke keurmeesters
der heeren H. Wobben, J. de Bruin, W. v. d.
Linden, D. Everaarts, A. Bezemer, A. v. d.
Velde, allen keurmeesters bij den Provincialen
keuringsdienst in Friesland.”
Ook op de agenda dezer raadszitting kwam
dit punt voor. De Raad kweet zich met
loffelijken ijver van zijne taak; ’t was gauw
gedaan, alle 6 geslaagd.
Nu kregen we (punten 10 en 11) „Reclames
tegen aanslagen op het suppletoir kohier van
den H. O., dienst 1915” en „Behandeling
primitief kohier van den II. O. dienst 1916.”
De pers er uit, besloten zitting.
Dit is de eerste vergadering geweest in
1916, vandaar veel mededeelingen, veel inge
komen stukken, en een groote agenda. De
notulen werden niet gelezen, de heeren
wilden het wel gelooven... och, ze waren allen
goedsmoeds, de concierge bracht aan ieder
hunner een aardig souvenir. Vanwege de
presentie-gelden, ziet U Ws.
Sneek. Gisterenmorgen werd uit de berm-
sloot aan den Lemsterstraatweg opgehaald de
85-jarige, zwakzinnige. Jan H. Men meent
dat hij in den nacht ongeveer 2 uur zijne
woning heeft verlaten.
De heeren leden
Regeeringspeulvruchlen.
Het Volk meldt, dat een lid van de
Gemeentelijke Levensmiddelencommissie te
Amsterdam het spoor heeft gevonden van een
geknoei op groote schaal met regeeringserwten
en boonen. Een hiernaar ingesteld uitgebreid
onderzoek heeft tot gevolg gehad, dat de
laatste drie dagen op last van den burge
meester krachtens de levensmiddelenwet bij
een 16-tal grossiers en winkeliers daar ter
stede belangrijke partijen regeeringserwten en
bruine boonen in beslag genomen zijn.
Tijdens het onderzoek bleek, dat een groot
aantal personen, zoowel grossiers als winke
liers, een handel drijven uitsluitend in regee-
ringspeulvruchten. Deze personen wonen door
de geheele stad verspreid en hebben een aantal
handlangers, die zoowel groote als kleine
partijen bij de winkeliers opkoopen. In beslag
genomen zijn zoowel origineele balen als
honderden zakjes met enkele kilo’s inhoud,
in de verschillende winkels door allerlei
opkoopers opgekocht.
Het lag natuurlijk in de bedoeling voor de
opgekochte voorraden hooge prijzen te maken
wanneer de verstrekking van bruine boonen
en erwten mocht ophouden.
Regeenngsvarkens.
Door de regeering zijn wederom 10.000
varkens ter beschikking der gemeenten gesteld.
Smokkelen.
van het Rdbl. aan de
om de inhouding van salaris niet van toepassing
te doen zijn op de vergoeding voor het bezit
der hoofdacte. B. en W. stellen voor afwijzend
te beschikken, de Raad besloot alzoo.
Adres van de Erven H. de Jong, Kon.
cacao- en chocolade-fabrikanten, te Wormer-
veer, waarbij zij boekjes beschikbaar stellen,
getiteld „Onze cacao en chocolade”, om uit
te reiken aan leerlingen der hoogste klassen
der O. L. Scholen. Op voorstel van B. en W.
werd het niet geaccepteerd. De School mag niet
dienstbaar worden gemaakt voor handels-
reclame.
Was ingekomen een verzoek van vertegen
woordigers van verschillende ziekenfondsen in
de Gemeente, om subsidie, (50 ct. per trekkend
lid in ’t jaar). In handen gesteld van B. en W.
ter fine van advies.
Nu kwam aan de orde punt 1 der Agenda
„Stemming over het voorstel van B. en W.
tot afschaffing van de zoogenaamde voorjaars-
markt te Witmarsum”. (In de vorige ver
gadering staakten de stemmen).
En nu, in deze vergadering, kelderde ’t voor
stel van ’t Dagelijkse!) Bestuur (9 tegen, 6 voor.)
Het adres van h.h. veehandelaren heeft
dus effect gesorteerd. Hoe nu? ’t Blijft nu
van ’t jaar zooais 't was.
Hoofden van Scholen en Onderwijzers en
Onderwijzeressen, belast met het geven van
herhalings-onderwijs aan de O. L. Scholen,
zullen voortaan eene belooning genieten van
60 ct. per lesuur.
Zoo was bet ook te voren. Maar de Raad
besloot, gedeeltelijk als gevolg van een in
gekomen verzoek van den heer A. Kuperus,
H. der Sch. te Kimswerd, om die belooning
te brengen op 80 ct. per lesuur, als 10 of
meer leerlingen die les bezoeken. De ver
ordening dienaangaande zal in werking treden
1 Mei 1916. De heer Timmer wilde terug
werkende kracht geven aan het desbetreffend
artikel en de verhooging laten ingaan 1 Nov.
1915. De heer Salverda (Makkum) bracht
hierbij de leerkrachten bij het bizonder
onderwijs in ’t geding, die ook zouden moeten
meebetalen aan deze verhooging. De Voorzitter
zette deze zaak mooi terecht, en wees er o.a.
op dat de Raad verplicht is te zorgen voor
goed onderwijs en goede salarieering. ’t Voorstel
Timmer (terugwerkende kracht) werd ver
worpen, 13 tegen (12 kerkelijken en 1 vrijz.
de heer Blanksma) en 2 vóór, (Timmer, Ypey).
Het Onderwijzers-gezelschap „Wonseradeel”,
bestaande uit al de onderwijzers en onder
wijzeressen verbonden aan de O. L. scholen
in deze Gemeente, had verzocht om wijziging
aan te brengen in de periodieke verhoogingen
van de jaarwedden van Hoofden en onder
wijzers van bijstand.
B. en W. stelden voor afwijzend te beschikken.
De heeren Timmer en Ypey wilden aan het
verzoek voldoen, de andere leden gingen echter
accoord met het advies. Met 13 tegen 2
stemmen kregen de onderwijzers nul op ’t
request. Alweer ging het Vrijz. lid de beer
Blanksma in dezen met de rechterzijde mee.
Een zelfde lot onderging een tweede verzoek
van de onderwijzers om het salaris der tijdelijke
leerkrachten te bepalen op f 600 per jaar.
De regeling van deze salarieering bleef aan
B. en W.
„Kimswerd’s Nut” had verzocht om
Kimswerd alleen een dorpsreiniger aan te
stellen of zulke maatregelen te nemen, waar
door de vuilheid der wegen in de kom van
het dorp wordt verbeterd. Over dit onderwerp
zal ik maar niet veel schrijven, alleen dit:
er werd eene Commissie benoemd die de zaak
zal onderzoeken en daarna rapport uitbrengen.
En fensels, dan komt er wer in dongpraetsje.
Tot lid der plaatselijke schoolcommissie
werd benoemd de heer ds. Ysbrandy, te
Pingjum, en tot idem der „dames-commissie-
toezicht-handwerkonderwijs”, Mevr. W. van
Gosliga-van der Veen, te Tjerkwerd.
Vaststelling van comptabiliteitsbesluiten,
zoo luidde punt 8 der agenda.
Daar behoorde nog al wat bij. Ik noem
een paar. Pingjum krijgt een nieuw toren
uurwerk, fabrikant B. Eijsbouts, te Asten.
Met elkander gerekend, aanschaffing, plaatsing
enz. zal dat f 600 moeten kosten. Daarentegen
bieden de ingezetenen aan eene tegemoetkoming
in de kosten van f 250.
Aan den gemeente-opzichter zal voorloopig
worden betaald f 350, waarmede hij ongeveer
de uitgaven kan bestrijden, gemaakt voor het
opmaken van de plannen en onkostenbereke-
ningen voor „aanleg van wegen in Zuid-
Wonseradeel”.
