PER TELEFOON.
1
I
I
1
Stadsnieuws.
Officiëele Advertentiën.
Uitstel opkomst ter inlijving.
ft
Herijk van maten en gewichten.
18 Mei, v.m.
van
8^2
8i/2—12
v.m. van
Algemeen Randelsblad.
Fr.
Burgerlijke Stand.
Het Haagsche corresponden-
tiebureau meldt:
De Engelsche regeering wei
gert de levering van filterkolen
aan de schepen, die regeerings-
graan uit Argentinië gaan halen.
Hierdoor zou de toevoer van
tarwe naar ons land zijn afge
sneden.
fl
C-
Geslaagd.
Mej. J. C. Hommes alhier heeft Donderdag
met goed gevolg examen afgelegd als onder
wijzeres.
PREDIKBEURTEN.
Zondag 16 April 1916.
HERVORMDE KERK.
's Voormiddags 93/4 uur:
Ds. D. N. ZUITHOFF.
’s Avonds 53/4 uur:
Dr. C. J. NIEMEIJER.
DOOPSGEZINDE KERK.
’s Voormiddags 93/4 uur:
Ds. D. KOSSEN.
(Doopbediening).
GER. KERK (Nieuwe Hofstraat).
’s Voormiddags 9*/2 uur:
Ds. J. op ’t HOLT.
’s Avonds 5x/4 uur:
DEZELFDE.
BROEREKERK.
*s Voormiddags 91/2 uur:
de heer G. I. v. d. PLOEG.
’s Avonds ö1/2 uur:
Ds. DE HOOG,
van 8 tot en met 14
van Harlingen.
WONSERADEEL,
April 1916.
Geboren: Klaas z. v. Klaas Struiving
en Antje Tolsma te Wons. Titte z. v. Tjitze
Anne de Vries en Trijntje Hannema te
Makkum. Bauke z. v. Willem Miedema en
Froukje Bijlsma te Idsegahuizum. Klaas z. v.
Jacob Hibma en Heintje Staalstra te Makkum.
Oentje d. v. Hendrik Bartsma en Anke
Kuipers te Tjerkwerd. Hinke d. v. Sjoerd
Gerrit Groot en Martha Buma te Idsegahuizum.
Wisse z. v. Wisse Hofstra en Jantje van Wier
te Zurich. Jan z. v. Abel van Olst en Pietje
Koopmans te Arum. Pietje d. v. Oeds Broersma
en Ytnkje Postma te Kimswerd.
Overleden: Anna Sijboltje Hiemstra
15 jr. te Arum. Ymkje Roedema 73 jr.
weduwe van Jan Postma te Franeker (woon
plaats Makkum). Hotske Lemstra 2 jr. te
Parrega. Sikke Wielinga 64 jr. (ongehuwd)
te Makkum. Geertje Tilstra 51 jr. echtgen.
van Wiebe Tilstra te Wons.
BOLSWARD, van 13 tot en met 15 April.
Geboren: Hendrikus Johannes Anto
nins z. v. Antonius Johannes Hettema en
Sara Gesina Elisabeth Brouwer. Piet z. v.
Sijtze Achter en Geesje Ligtbart.
Overleden: Ybeltje Visser 39 jr.
echtgenoote van Hendricus Stienstra. Petrus
Kramer 52 jr. echtgenoot van Anna Rodenburg.
Johannes Antonius Tolsma 10 mnd. z. v.
Johannes Tolsma en Marijke Halma. Hille
van der Vleugel 67 jr. echtgenoot van Geer-
truida Huitema.
Een droeve reis.
Gisteren zou met de ziekenauto een patiënt
naar ’t Ziekenhuis te Sneek vervoerd worden,
n.l. Van der Wal, arbeider bij den veehouder
Tj. -de Jong van Hiemert. Toen men hier
door de stad reed, zag de pleegzuster, die
den zieke begeleidde, dat de toestand ver
ergerde. Bij de Sneekerpoort liet zij stoppen
en werd een .ijlbode naar Dr. Beekhuis ge
zonden. Om nog te spoediger den dokter
te hebben, werd langzaam teruggereden, maar
op straat kwam de geneesheer al aansnellen.
Toen hij het ziekenvoertitig bereikte, zag
hij terstond, dat de levensgeesten van den
patiënt reeds geweken waren. De auto bracht
nu het lijk naar huis, vanwaar men kort te
voren was vertrokken in de hoop, dat de
wetenschap nog baat zou brengen.
Nader deelt men ons mede, dat de vrouw
van den overledene, kort geleden te Leeu
warden in het ziekenhuis werd verpleegd, en
ook nog niet flink is. Dit nog pas twee
jaar gehuwde echtpaar is dus wel door ’t
ongeluk bezocht.
en gewichten, die ge
stempeld worden met het af keuringsmerk
niet in winkels enz. teruggebracht mogen
worden
e. dal de maten en gewichten vóór het
einde van het jaar 1917 gestempeld moeten
zijn met de letter x en dat er, bij verzuim
of verhindering om van de onder a genoemde
zitting gebruik te maken nog gelegenheid
bestaat maten en gewichten te laten herijken
aan het ijkkantoor te Leeuwarden, Ooster-
kade 20a op Dinsdagen Vrijdag van 9-1 uur.
f. dat de milligram-gewichten niet op de
herijkzitting, maar alleen aan de herijkkantoren
herijkt kunnen worden. (Opzending per post
franco.)
De ijkplichtigen worden uitgenoodigd om
zich op den voor hun geslachts- (firma) naam
vastgestelden dag kort vóór het begin der
zitting aan het herijklokaal te bevinden tot
het verkrijgen van een volgnummer, dat uit
gereikt zal worden met aanwijzing van bet
uur, waarop zij hunne maten en gewichten
ten herijk behooren aan te bieden om spoedig
geholpen te kunnen worden.
Bolsward, 12 April 1916.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
M. OBERMAN.
De Secretaris,
D. BEIJER.
b.
droog en
om onderzocht te kunnen worden;
c. dat betaald moet worden voor het
justeeren van gewichten en wel ten bate van
’s Rijks schatkist;
d. dat de maten
De BURGEMEESTER van Bolsward;
brengt hierbij ter kennis van de militie
en landstormplichtigen, die tegen 18 en
20 April a.s. ter inlijving waren opgeroepen
dat hunne opkomst tot een nader te be
palen tijdstip is uitgesteld.
Bolsward, 13 April 1916.
De Burgemeester voornoemd,
M. OBERMAN.
A. H. C. FOKKER.
De groote Europeesche oorlog heeft het
vijfde wapende aviatiek, wèl naar voren
gebracht. Onvermoeid is er aan beide zijden
der strijdenden gearbeid; verbeteringen zijn
aangebracht, soms zoo gauw op elkaar, dat
een nieuwe vinding niet eens tijd had om oud
te worden of ze was al weer door nog iets
uieuwers vervangen. Rusteloos werkten de
vliegbouwers voort aan hun toestellen en legio
zijn de nieuwigheden, die in de laatste twintig
De ncliaarschte in Duitschland.
Z/Van een landgenoote, die onlangs van
een vrij langdurig verblijf in Duitschland is
teruggekeerd, vernamen we, zegt Het Volk,
ontzettende bizonderheden over de schaarschte
en duurte die daar heerschen en die veel en
veel erger zijn dan de optimistische mede-
deelingen van den Rijkskanselier zouden doen
vermoeden.
Onze zegsvrouw was het vorig jaar ook
in Duitschland geweest en had toen den in
druk gekregen, dat wat in het buitenland
over den economischen toestand van het
Duitsche Rijk verteld werd, overdreven was.
Zij vond echter thans dien toestand ontzag
lijk verslechterd. Letterlijk aan alle voedings
middelen is er groot gebrek en ook in wel
gestelde gezinnen is het volstrekt onmogelijk
zelfs tegen duur geld genoeg eten te koopen.
Het meest klemt het gebrek aan boter en
vet: men krijgt te Berlijn van beide een
achtste pond in de week toegemeten, wat
natuurlijk belachelijk weinig is. Dan wordt
het brood hoe langer hoe slechter; het is op
den duur nagenoeg oneetbaar en daarenboven
krijgt men er veel te weinig van. Het vleesch
is twee a drie maal zoo duur als hier te
lande en dus nagenoeg onbetaalbaar. Groenten
zijn peperduur. Kortom er is aan alles gebrek
en tenzij men met personen te doen heeft,
die gewoon zijn uiterst weinig te eten, hoort
men van iedereen dat hij in geen tijden het
gevoel van verzadigd zijn gekend heeft en van
velen dat zij voortdurend honger hebben. Tal
van personen vermageren dan ook sterkdat
in normale tijden volstrekt niet korpulente
lieden in het laatste jaar tien, twintig en
meer pond in gewicht afgenomen zijn, is een
heel gewoon verschijnsel.
Het gevolg van dezen toestand vooral is
het, dat men overal over niets anders hoort
praten, dan over het onhoudbare van den
oorlogstoestand en over de noodzakelijkheid
van een spoedigen vrede. Het zijn nog minder
de geweldige verliezen aan menschenlevens,
die nog steeds alle families bezoeken, dan wel
de enorme duurte en schaarschte, die een
hongersnood nabijkomen, welke de bevolking
doen snakken naar het einde van den oorlog.
Onze landgenoote had in een der groote steden
aan een gemeentelijk bureau een broodkaart
te halen en stond daartoe eenige uren in de
rij tusschen een aantal arbeidersvrouwen.
Klachten over het voortduren van den oorlog
hoorde zij bij die gelegenheid aan alle kanten
om zich- heen in de meest krasse termen
uiten. //Daar buiten schieten ze onze jongens
en mannen dood en wij hier verhongeren”,
dat was de toon waarop alle onmalsche uitingen
gestemd waren.”
Na negentien jaar zijn vader gevonden.
De rechtbank te Weenen heeft een merk
waardige uitspraak gedaan; zij heeft aan een
kind, na negentien jaren, den vader gegeven,
dien het bij zijn geboorte miste. De tooneel-
speler Paul Mahr, die de voogd van het
natuurlijke kind was, had na langdurige
pogingen den vader van het kind ontdekt,
die in 1896 een kindermeisje, in zijn dienst,
had verleid. De vermeende vader werd nu
voor den rechter gedaagd, doch kon niet
verschijnen, daar hij ziek in een sanatorium
lag. De moeder had den vader beloofd, zijn
naam nooit te zullen noemen, en had woord
gehouden.
Voor de rechtbank werd de zaak behandeld,
en de rechter besloot onmiddellijk, met getui
gen, advocaten en rechters naar het sanato
rium te gaan, teneinde de zaak te onderzoeken
voordat het te laat was. Op verzoek van den
geneesheer, die iederen moreelen schok voor
den zieke noodlottig achtte, werd slechts de
moeder van het kind, als verpleegster gekleed,
en door een andere verpleegster vergezeld,
met den dokter en den rechter bij den zieke
toegelaten, om te verklaren of bij de 'man
was, die de vader van het kind zou zijn.
De getuige verklaarde, na deze confrontatie
onder eede, dat hij de vader was. De rechter
deed nog eenige verdere vragen en sprak in
het sanatorium onmiddellijk bet vonnis uit,
waarbij de zieke als de vader van den jongen
man werd erkend, met de motiveering, dat
de geheele houding der moeder de waarborg
voor de juistheid barer verklaring was.
De jonge man zal nu bij dit vonnis den
naam van den vader krijgen, en na zijn
overlijden als erfgenaam in diens boedel
kunnen opkomen. Alg. H.
van 8!/2
maanden op het gebied der luchtvaart zijn
tot stand gebracht. Onder de vliegtuigcon-
structeurs, die zich in den loop van den oorlog
een wereldreputatie hebben verworven, mag
in de allereerste plaats zeker genoemd worden
onze ex-landgenoot A. H. C. Fokker, de wel
bekende vliegenier, die reeds lang vóór den
oorlog, in 1910 reeds zich in Duitschland
gevestigd had en daar bezig was een schitte
rende carrière te maken, toen de oorlog uit
brak. Het zijn de toestellen van dezen be
kwamen constructeur, die onder alle, door de
gealliëerden het meest zijn gevreesd, om hun
phenomenale snelheid, maar bovenal om hnn
//gefechtsfabigkeit”
De vliegenier, A. H. 0. Fokker, werd 6
April 1890 in Kediri geboren, maar kwam
reeds op zijn vierde jaar naar Holland, waar
zijn ouders zich in Haarlem vestigden.
Reeds vroeg/ als jongen, betoonde hij veel
gevoel voor mechanica, trokken hem auto
mobielen, motorvaartuigen, enz. met onweer
staanbare kracht aan. Al z’n denken en doen
bepaalde zich daarop. Vooral de aviatiek,
toen nog in de kinderschoenen, trok hem aan.
En in 1910 trok hij naar Duitschland, om
in Mainz het vliegen te leeren. Dat kostte
toen nog de kleine som van 400 Mark.
Fokker leerde ’t vlug op den tweedekker,
vloog echter geen brevet, maar toog van
Mainz naar Gonzenheim, waar hij in de fabriek
van Goedecker zelf een eendekker naar eigen
vinding construeerde en met dat toestel in
Mei 1911 zijn brevet behaalde.
Vliegenier te zijn, was niet het doel van
het streven van den jongen Fokker ,- vlieg
tuigen bouwen, construeeren, nieuwe dingen
uitvinden, dat lag meer in zijn aard. En
niet lang na het brevet-vliegen toog Fokker
naar Johannisthal, waar hij een paar loodsen
huurde en waar hij zijn eigen toestellen fabri
ceerde. Zijn mede-arbeider daar wasdeNeder-
landsche vliegenier Bernard de Waal, die,
evenals Fokker, in Gonzenheim brevet had
gevlogen maar hem daarna naar Johannisthal
was gevolgd. En men herinnert zich, niet
waar, nog levendig, welk een emotie het in
ons kleine landje veroorzaakte, toen Bernard
de Waal, met Kuntner, ook een Fokker-
vliegenier, als passagier, op één dag van
Johannisthal naar Soesterberg gevlogen kwam!
Waardoor ons land te meer geplaatst werd
in de rij der mogendheden, wier vliegeniers
door buitengewone prestaties uitmunten. Na
Henri Wijnmalen, De Waal, ’t was schitte
rend! En de demonstraties met het Fokker-
toestel, daarop in Den Haag gehouden, wer
den druk bezocht; de hoogste autoriteiten
waren erbij aanwezig.
Maar men moest hier te lande blijkbaar
niet veel hebben van een Nederlandschen
constructeur, althans Fokker bleef in Johan
nisthal. En zijn naam, toen nog een naampje,
kreeg in Duitschland een goeden klank. Met
succes deed Fokker mee aan een concours
met vliegtuigauto’s in den Harz, er kwamen
bestellingen, o.a. ook van Russische zijde.
Ondertusschen had Fokkerheeft Tennant,
de Engelsche onderminister van oorlog, het
niet zelf onlangs in hei Lagerhuis rnedge-
deeld? in 1913 een aanbieding gedaan
voor het leveren van vliegmachines van zijn
vinding aan Engeland, maar dit aanbod was
van de hand gewezen. En de geniale Hol
lander bleef in Duitschland.
Johannisthal voldeed niet langer, en Fokker
verplaatste in Juni 1913 zijn fabriek naar
Schwerin, waar zij thans nog gevestigd is. De
Waal ging, als chefpilote, mee naar de nieuwe
inrichting.
Toen kwam in Augustus 1914 de groote
oorlog. En de tot dien welbekende, maar nog
niet overbekende vlieger-constructeur werd één
der grootste leveranciers van vliegmachines
voor het Duitsche leger. De fabriek breidde
zich uit. Het Hollandsche kapitaal, dat er
in stak, werd terugbetaald en het geheel werd
een naamlooze vennootschap, waarvan Fokker
de eenige directeur werd. Hij construeerde,
hield een vliegschool, maar vooral: deed uit
vinding op uitvinding. Eén zijner nieuwste
vindingen maakte hem, door zijn machines,
tot een beroemd man.
Hij wist n.l. in een klein model eendekker
het machinegeweer zoodanig in te bouwen,
dat dit schietwerktuig automatisch in verband
stond met het voortbewegingsapparaat. Een
vernuftig bedacht mechanisme dat natuurlijk
Fokker’s geheim is stelde hem in staat
door de bliksemsnel draaiende schroef .heen
te vuren, zonder dat ooit een schroefblad
geraakt werd. Want in het ondeelbare gedeelte
van de seconde, dat elk schroefblad vóór den
vuurmond was, werd het schietwerktuig auto
matisch buiten werking gesteld. Zoo groot
was de gevechtswaarde van dit toestel, dat de
geallieerde bladen er een tijdlang van vol
stonden, dat de Engelsche bladen zelfs spraken
in vette kopjes boven hun artikels van//The
deadly Fokker”.
VOLKSONDERWIJS.
2de Ouderavond.
Woensdagavond had in zzde Doele” de 2de
Ouderavond plaats, deze keer met de kinderen,
die iets ten beste zouden geven. Aan de ouders
van schoolgaande kinderen van de scholen
I en II had de vereeniging van V. O.
uitnoodigingen gestuurd en deze hadden daar
een druk gebruik van gemaakt. De groote
Doelezaal was dan ook geheel bezetzelfs
gingen enkele kinderen aan de bestuurstafel
zitten, welk ongewoon verschijnsel, (al die
lichte japonnetjes aan de groene tafel) de
lachlust van velen opwekte. De voorzitter, de
heer Brussen, opende de vergadering met een
hartelijk woord van welkom aan de aanwezigen.
Hij wees er op, hoezeer de samenwerking
van ouders en onderwijzers gewenscht is, zal
de opvoeding der jeugd tot goede resultaten
leiden, en dat daarvoor juist de Ouderavonden
waren georganiseerd. Als we bedenken, welk
groot percentage van de jeugd alleen op de
lagere school is aangewezen, dan is het ook
van het meeste belang, dat die school zoo goed
mogelijk zij.
Daarom ouders, steunt de onderwijzers bij
hun moeilijke taak, werkt met hen mee tot
heil der jeugd, wordt lid van //Volksonderwijs”,
eene vereeniging, die steeds alle krachten in
spant om het onderwijs op hooger peil te
brengen. Hoe meer leden, hoe meer kracht.
Achtereenvolgens kregen we nu van jongens
en meisjes van de hoogste klassen van school I
en II verschillende vrije- en orde-oefeningen
te zien, die alle keurig net werden uitgevoerd
en blijk gaven van flinke oefening. De heer
Royaards, door ongesteldheid verhinderd, kon
gelukkig door Mej. Huisman vervangen worden
die welwillend de leiding op zich nam.
Daarna werden door alle kinderen een drietal
aardige liedjes gezongen onder leiding van
den heer Albada. Frisch en helder klonken
de kinderstemmen door de zaal en kwam ook
dit punt van het programma uitstekend tot
zijn recht.
In de pauze was gelegenheid zich tot lid
van V. O. te laten inschrijven, waarvan door
zeer velen (35) werd gebruik gemaakt. Als
men bedenkt, dat het lidmaatschap slechts
f 1 bedraagt, ja, dat men zelfs voor 60 cent,
lid van zulk een nuttige vereeniging kan zijn,
dan moet men er zich over verbazen, dat niet
ieder ouder, die zijn kind stuurt naar de
openbare school, lid is van V. O. Zoo moet
het komen!
Tot slot van den avond een zeer leerzame
en interessante lezing van den heer Bachofner
over Egypte, de Sahara en het Suez-kanaal,
die met onverdeelde belangstelling werd ge
volgd en waarbij de heer Beekhuis door fraaie
lichtbeelden het gesprokene aanschouwelijk
maakte.
Na afloop dankte de voorzitter de aan
wezigen voor hunne belangstelling en zeer
gewaardeerde medewerking, gingen allen zeer
voldaan over wat ze gezien en gehoord hadden
huiswaarts, en zoo behoort deze tweede, wel
geslaagde ouderavond weer tot het verleden.
Arum, 18 April. Zag men den geheelen
winter overal de bekende zwarte aardemassa’s,
waaronder aardappels geborgen, zoo voor en
na beginnen deze onooglijke hoopen te ver
dwijnen. Bij groote kwantums worden de
aardappels, onder toezicht van een kommies,
in meest Duitsche spoorwagens geladen, zoo-
dat niet overgeladen behoeft te worden, het
geen de vrucht zeer ten goede komt.
Hepk. Nieuwsbl. v.
Een onwelkom geschenk.
Donderdagavond omstreeks halfelf werd bij
iemand aan de Leidsche Vaart onder Heem
stede aangebeld. Op den drempel vond hij
een groote cartonnen doos, waarop het woord
//Klappa” en daarin een kindje, een meisje.
Bij verder onderzoek der doos vond men een
stel kleeren, zes bankbiljetten van f 10, en
’n briefje, waarin de moeder verontschuldiging
vroeg voor hare daad, mededeelde dat de kleine
op 8 April geboren en nog niet gedoopt was.
Het kindje is naar het Diaconessen huis ge
bracht; doos, kleeren, geld en briefje zijn
door de politie in beslag genomen.
0. R. Cl.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS
van Bolsward maken bij deze bekend
a. dat dit jaar voor den herijk van maten
en gewichten zitting zal worden gehouden in
het lokaal in de Kerkstraat (Muziekschool),
wijk E no. 113, op dagen:
Verkoopers van maten en gewichten op
17 Mei, v.m. van 8l[212 uur.
Ijkplichtigen wier geslachtsnamen (firma
namen) beginnen met de letters
A, B en C 17 Mei, v.m. Sl]212 en
nam. van 14 uur;
Openbare instellingen
81/211 uur;
D, E, F, G en H 19 Mei, v.m.
tot 12 en nam. van 14 uur;
I, J, K, L en M 20 Mei, v.m. van
tot 12 en nam. van 14 uur;
N, O, P, Q, R, S en T 22 Mei, v.m. van
en nam. van 14 uur;
U, V, W, X, IJ en Z 23 Mei,
81/212 en nam. van 14 uur.
dat de maten en gewichten schoon,
roestvrij moeten worden aangeboden
7'
,1
pi
IL
