lieuws- en Advertentieblad
Bolsward. en Wonseradeel.
i
1
No. 45.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
55ste Jaargang.
1916.
h
VOOR
Zondag 4 Juni.
ft
BINNENLAND.
INGEZONDEN.
BRIEVENGEHEIM EN GEHEIME
MACHTEN.
in vele winkels verkrijgbaar.
Voor wederverkoopers
Bij Wed. J. Lemstra, Bolsward.
W. v. d. Goot, Makkum.
Theehandel Focke S. Klein,
HARLINGEN.
I
F
o
r
Bolswardsche Courant
afzonderlijke
en
eens
diplomatie maakten
inbreuk. Zij hadden
5
l
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie).
kW
Thurn en Taxis
en wel
blauwe pet zal moeten worden
van het model als thans de grijze
Het Bestuur v./d. afd. «Bolsward,”
H. BEEKHUIS, Voorzitter.
Mevr. J. WESSELING-Pek.
Mevr. W. K. ZUITHOFF-Ten Hoor.
S. ANDELA.
H. J. de VISSER.
N. v. d. BAAN, waarn. Secr.
Kersen.
In de Over-Betuwe zijn reeds eenige boom
gaarden met kersen onderhands verkocht tegen
2025 ets. per kilo op het hout, het heele
gewas.
Pingjum, 31 Mei. In tegenwoordigheid
van een groot aantal belangstellenden werd
hedenavond alhier de eerste steen gelegd van
een kerkgebouw voor de Chr. Geref. Gem.
alhier. Dr. H. Jansen, predikant te Wit-
marsum, memoreerde in zijn toespraak, dat
de Gemeente zich nu reeds sedert 1893 met
het schoolgebouw heeft moeten behelpen voor
hare godsdienstige bijeenkomsten; daarom
was er voor haar reden tot groote blijdschap,
Geen wittebrood meer.
De burgemeester van Winterswijk heeft het
verlof tot het bakken van brood op Zaterdag
weer ingetrokken. Vele ingezetenen maakten
daarvan misbruik door het nemen van te veel
brood, terwijl het besluit ook verband houdt
met den aanwezigen voorraad tarwebloem bij
de bakkers.
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgen»
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Klein s Thee,
in ons pakjes thans 22 ct., in
vierdel pakjes 27‘/2 ct. Gebro
ken Thee ook per ons.
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Laten we over de rechtmatige ergernis wat
kalmeerende herinneringen strooien. De ge
schiedenis is een wijs paedagoog. Ze leert
ons, dat er tijden waren, waarin niet alleen
in oorlogsdagen doch in vollen vredestoestand
het brievengeheim niet werd geëerbiedigd.
Het begrip, dat schending van het brieven
geheim als een ernstig vergrijp qualificeerde,
is anders al oud. Luther spreekt daarover en
Gustaaf Adolf’s oorlogsverklaring aan den
een verwijt aan dezen,
m geschonden heeft.
Smokkelaars.
Men schrijft uit Winterswijk aan AnArnh. Cl.:
Door kommiezen en hulp kommiezen zijn
in de laatste dagen weer verscheidene personen
geverbaliseerd. Een persoon uit Deventer en
een Duitscher kregen verbaal wegens uitvoer
van fietsbanden. Vier Duitschers overkwam
hetzelfde, toen ze meel, zeep, rijst en olie
over de grens wilden brengen.
Bij zekeren V., die bekend staat als tus-
schenpersoon voor smokkelende Duitschers,
werd rundvet, plantenvet, margarine, natuur
boter, spek, ham en raapolie in beslag genomen.
Hij had dit alles achter zijn huis verborgen
en zou den voorraad juist willen uitvoeren.
Een zekere G. uit Dorpbuurt kreeg verbaal,
omdat hij 15 pond spek vervoerde.
Over het algemeen krijgt men den indruk,
dat er nog nimmer zooveel gesmokkeld is,
als juist naden tijd, dat er strengere bepalingen
zijn gemaakt ter beteugeling der smokkelarij.
Duitschen keizer bevat
dat hij het brievengehei
De Groote Keurvorst liet zijn postambtenaren
«bei Leib und Leben” zweren aan niemand,
wien ook, iets van de correspondentie mede
te deelen.
Maar... politie
daarop nog wel
lang het postverkeer beschouwd als
achter staats- en andere ge-
Bolsward, 30 Mei 1916.
u De algemeene verkoop van hoefijzerinsignes
is reeds tweemaal in duigen gevallen, eerst
door de mobilisatie en daarna door den
watersnood”.
Zoo schrijft het Hoofdbestuur van het Cen
traal Genootschap voor Kinderherstellings- en
Vacantiekolonies. Deze Vereeniging en haar
nuttig werk kent Gij? Van hare afdeeling
uBolsward” zijt Ge lid? Zoo niet, wordt het
dan, opdat ook Gij U medewerker voelt, als
daar straks weer een 10-tal en een volgend
jaar, mede door Uw steun, een grooter aantal
zwakke kinders gedurende eenige weken een
schat van levenskracht zich vergaderen aan
het strand van Egmond en gesterkt naar
lichaam en geest vandaar terugkeeren met
aangename herinneiingen en teerkost voor
langen tijd.
Niet allen echter vinden baat aan zee.
Vandaar dat het Genootschap ook kolonie-
huizen heeft opgericht te Nunspeet en De
Steeg en gaarne nog twee zou bouwen te
Nunspeet en Hoogeveen. Voor beide zijn reeds
aanzienlijke bedragen ingekomen, maar een
algemeene inzameling moet het ontbrekende
brengen. Tweemaal is, zooals het Hoofdbestuur
schreef, deze poging niet tot uitvoering kunnen
komen, thans wordt ze voor de derde maal
beproefd en wel in den vorm van een insigne-
verkoop.
Wat voor het Groene Kruis het Tuberculose-
bloempje beoogt, doet voor het Genootschap
het hoefijzertje, dat ook als insigne kan
worden gedragen en door dezelfde dames, die
zoo bereid waren bet Groene Kruis in zijn
edel pogen te steunen, en thans ons baar
gewaardeerde^ steun verleenen, zal worden
aangeboden, om zoo te komen tot het schoone
doel, dat onze, ook Uwe? Vereeniging beoogt:
zwakke kinderen gezond en sterk te maken
door een doelmatig verblijf aan ’t strand of
in de bosseben.
Helpt dan mede, door a.s. Dinsdag de dames
niet af te wijzen, als zij U een hoefijzertje
aanbieden tegen een minimum-bedrag van 10
cents.
We waren er op vooruitgegaan schrijft de
Arnh. Crt. Eertijds was zelfs het meest ver-
borgen genoeg om een geheim te bewaren.
De arme koning Midas moest het tot zijn
smart ondervinden. Wanneer de wind door
de halmen speelde, verklapte een stem wat
de groote schaduw was in des vorsten glans
rijk bestaan. «Koning Midas heeft ezelsoorea”.
De barbier was, naast den eigenaar dier ooren,
de eenige, wien het feit bekend was. Hij had
gezworen het aan niemand mede te deelen.
Maar het ernstige geheim woog zwaar op zijn
hart; het zat hem in het bloed, spookte hem
door het hoofd, rusteloos, dag en nacht. Het
toquineerde, hel prikkelde, bet martelde hem.
En eindelijk kon hij het niet langer uithouden.
Het moest hem over de lippen, zij het ook
niet in tegenwoordigheid van menschen. En
zoo fluisterde hij in de donkerheid van een
door hem gegraven kuil: «Kouing Midas
beeft ezelsooren I” Niemand had het vernomen,
zijn gemoed was van een zwaren last ontdaan
hij haalde ruimer adem... Maar het riet,
opgroeiend boven de weer gevulde plek der
bekentenis, herhaalde zijn woorden en bracht
het verder, de wereld in«Midas, koning
Midas, heeft ezelsooren 1”
We waren er op vooruit gegaan. We had
den in onze maatschappij op alle plaatsen,
waar eenige menschen woonden, een plek,
waar ieder zijn grootste geheimen kon neer
leggen: de uitingen van onze diepste smart,
van onze grootste blijdschap, van onze liefde,
van onzen haat, van onze vrees en van onze
verwachting, ons kritisch oordeel over anderen
(dikwijls) en over ons zelf (somtijds) en alles
bleef verborgen. Donkere, ondoordringbare
duisternis omhulde onze openhartigheden.
We hadden zulk een plek en hebben die,
gelukkig, nog, wij, de »feZ-oorlogvoerenden.
Overal in den lande hebben we dergelijke
plekken; het zijn onze postkantoren, stille
ontvangers onzer geheimen. Zoo ze spreken
konden, gelijk het rietland van koning Midas’
barbier, wie zou nog durven bestaan?
Ja, we waren en we zijn er op vooruit
gegaan. Z/Het brievengeheim is onschendbaar”,
dat is een grondgedachte der moderne levens
beschouwing. En daarop met vol vertrouwen
rekenend lieten en laten we een deel van ons
hart, de intiemste gedachten van ons leven,
de scherpste uiting van onzen geest door de
smalle opening in de hardsteenen platen of
der ijzeren bussen glijden, zonder ook maar
een oogenblik te vreezen, dat de wereld zal
weten, welke onze Midasooren zijn.
Inmiddels heeft de oorlog ook voor een
deel der wereld dat veranderd. De brieven,
die de grenzen over moeten, die brieven, die
onze mail meeneemt of terugbrengt, zijn aan
ernstig onderzoek onderworpen. En met ergernis
aanvaarden we wat we nu eenmaal niet kunnen
veranderenwe leven in de dagen van het
geweldoorlogstoestanden zetten alles onderst
boven. Men verbrandt wat men heeft aange
beden en men aanbidt wat men heeft ver
brand.
Hof te Berlijn schreef: «Ik heb, aangezien
geen middel zeker genoeg is om onze corres
pondentie te beveiligen tegen spionnage en
vervalsching, met mijne beste vrienden afge
sproken, maar niet meer te schrijven.”
Oostenrijk heeft het Zwarte Kabinet nog
het langst volgehouden. In Pruisen kon het
brievengeheim vrijwel als regel beschouwd
worden. Toch schreef Bismarck nog in ’51
aan zijne wrouw
,/Over politiek en sommige personen zal
ik u maar weinig schrijven, want de meeste
brieven worden geopend.”
Hij, Bismarck, bewees, dat men politiek
kon voeren zonder een Zwart Kabinet. En
Stephan, de groote Duitsche grootmeester-
generaal, heeft zich de posterijen van zijn
land niet anders kunnen voorstellen dan op
den grondslag van ,/brievengebeim.”
Maar nu is alles veranderd. Tijdelijk geluk
kig, maar toch veranderd. We waren er op
vooruitgegaan, bij het verleden, bet duistere
vérieden gerekend. Ook in dit opzicht brengt
de oorlog de toestanden van het duistere ver
leden terug. Que voulez-vous Het recht
van den sterkste is een recht a la de onbe
schaafde tijden. Wie het oude barbaren-middel
gebruikt, doet barbaarsch en moet de ge
volgen er van dragen I
dat met het stichten van een eigen kerk kon
worden begonnen.
Gezongen werd Ps. 89 vs. 1.
Arum, 30 Mei. Alhier is een geval van
typhus voorgekomen met doodelijken afloop.
Heerenveen, 2 Juni. De slagers, die met
hoop op iets gemakkelijker markt vandaag
naar Leeuwarden waren gegaan, zijn teleurge
steld teruggekomen. Nog hooger prijzen
moesten voor het slachtvee worden besteed,
zoo deelen ze ons mee. Onze berichtgever
van de Leeuwarder markt laat zich echter
over de stemming van de heden gehouden
markt anders uit, schrijft ’t N. v. Fr.
De slagersvereeniging van Heerenveen e.o.
zal er hedenavond over vergaderen, hoeveel
het vleesch weer in* prijs verhoogd moet wor
den. De slagers te Sneek en te Leeuwarden
besloten reeds tot prijsverhooging.
Rottevalle, 1 Juni. De wed. L. Landman
was een paar dagen uit. De zoon en de meid
aten ’s middags pannekoeken. Kort daarna
werden beiden ongesteld. De dokter werd
gehaald, ’t Bleek, dat de olie, waarin de
pannekoeken waren gebakken, voor de ge
zondheid schadelijke bestanddeelen bevatte.
Witmarsum, 29 Mei. De Onderl. Mij. van
verzekering van Paardenhouders in Wonsera
deel heeft haar ledental zien stijgen tot 215,
die samen voor eene waarde van bijna f 160.000
hadden verzekerd. De rekening sluit met een
batig saldo van pl. m. f 200. De omslag
heeft over het eerste halfjaar f 0.55, over
het tweede halfjaar f 1.— per honderd gulden
verzekerde waarde bedragen.
Amsterdam, 2 Juni. De Proc.-Gen. bij
het Gerechtshof alhier heeft cassatie aange-
teekend tegen het arrest, waarbij de heer J. C.
Schröder werd ontslagen van rechtsvervolging
terzake van een artikel in De Tel. getiteld
de perscamarilla te Amsterdam.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
De nieuwe uniform.
Omtrent de weder in te Voeren blauwe
uniform voor officieren en onderofficieren, ver
neemt de Av.pst., dat deze zal bestaan uit
een blauwe broek (oud model) doch in stede
van een korte jas met twee rijen knoopen,
een jas met één rij knoopen, overeenkomende
met de blauwe tuniek, doch met lange panden,
terwijl een
gedragen
pet.
Het geheel moet veel overeenkomen met
de Duitsche uniform.
De bijkomende straffen opgeheven.
De bijkomende straffen, opgelegd aan alle
militairen, welke zich met bet Paaschfeest
zonder verlof van hun korps hebben verwijderd,
doch zich daarna behoorlijk hebben gedragen,
zijn thans, volgens de Avondpost, geheel op
geheven.
reeds zoo
een middel om
heimen te koinen.
Andere machten deden op haar beurt aan
brievenspionnage. Brieven werden geopend,
gelezen, gewijzigd met behulp van chemische
middelen.
In Oostenrijk was een tijd lang bet spion-
neeren door het openen der brieven en het
vervalschen daarvan een op groote schaal be
oefende kunst.
De Habsburgers hadden aan de familie van
Thurn en Taxis het postmonopolie in het
rijk verleend, maar voor Oostenrijk zelf hadden
zij hun eigen postdienst,
kregen echter hiervan een onderdeel
het «Zwarte Kabinet.”
Dat was het stelsel der spionnage in het
groot. In de middenpunten van het verkeer,
op de belangrijke plaatsen der Duitsche post
wegen, te Frankfort a/M, Regensburg, Augs
burg, Neurenberg, in de Hansesteden en fle
residentiën der geestelijke keurvorsten, waren
zoogenaamde Briefloge’s. Zij stonden in be
trekking tot het «Zwarte Kabinet.”
Goed bezoldigde ambtenaren «logisten”
werkten er in het spionneeren en het ver
valschen.
De betrekking was meestal erfelijk in de
familie, zoodat langzamerhand die kunst der
duisternis buitengewoon ontwikkeld werd. De
regeering kon de logisten niet missen. De
meesten werden geadeld, sommigen kregen een
titel van vrijheer of graaf. Hadden zij dit
niet verdiend op eene eerlijke wijze, in
spannend was hun arbeid wel. Zij moesten
snel, handig en nauwkeurig werken.
Voor de Duitsche vorsten was dit systeem
der Habsburgers natuurlijk vol gevaren. Zij
konden er niets tegen doen. Daarom deden
ze eindelijk hetzelfde. Hannover, Saksen,
Mecklenburg richtten ook //briefloge’s” in en
zoo werd het spoedig een wedijver in oneer
lijkheid door heel Duitschland. De postambte
naren waren meer diplomaten dan postambte
naren. Dikwijls wisselden diplomaten en post
ambtenaren van betrekking. Frederik de
Groote werd meermalen de dupe van de brieven
spionnage. Al dreigde hij ook met zijn krukje,
het hielp hem niet. De regeering te Weenen
wist steeds zijn brieven en dépêches eerder
dan de Pruisische gezant.
Napoleon I deed, zooals alles, ook in het
groot aan briefspionnage. Aan Bigjnon werd
tot //doeleinden van politie en veiligheid” het
toezicht opgedragen over het gezamenlijke
Pruisische postwezen. Toen verschenen de
,/briefrevisie-bureau’s”, en dat nog wel ineen
staat, waarmede de Franschen sedert een jaar
vrede gesloten hadden.
Maar Oostenrijk bleef altijd no. 1 in het
spionneeren en vervalschen. Het «Zwarte
Kabinet” arbeidde in een der vleugels van
den Hofburg; het had zulk eene reputatie,
dat, tijdens de bezetting van Weenen door
de Franschen, prins Talleyrand vóór alles
begeerde deze «merkwaardigheid van Weenen”
te zien. In de Boheemsche badplaatsen waren
filialen opgericht en sommige ambtenaren en
ambtenaarsvrouwen waren bekend als te be-
hooren tot de //bekwaamste” spionnen en ver-
valschers van brieven.
Ook Berlijn heeft zijn «Zwart Kabinet”
gekend. Het was, toen Nagier aan het hoofd
van het Pruisische postwezen stond. Hij volgde
het voorbeeld van Metternich en beschouwde
de posterijen als een zeer krachtdadig hulp
middel der politie. Een afzonderlijk ambtenaar
was toen belast met het opsporen van //nut
tige” of //verdachte” brieven, die natuurlijk
geopend werden.
Een en ander zou nu moeilijk meer kunnen
geschieden. In Duitschland en Oostenrijk had
men toen bij de regeeringen een volslagen
minachting voor wat men destijds het «be
perkt onderdanenverstand” noemde. Het
duurde vrij lang, eer het verzet zóó groot
werd, dat het //onderdanenverstand” als wat
scherper werd beschouwd. Intusschen deden
velen, wat een hooggeplaatst Duitscher in
1813 in een brief aan een president van het
