nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
No. 46.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
1916.
55ste Jaargang.
Donderdag 8 Juni.
Rede Mr. J. Ankerman.
r
VOOR
afzonderlijke
Spr. antwoordt dat die
*3
van
BINNENLAND.
i
f 225
f 525,
F
l
’t Bestuur der Jan van
aan de gehuwde
een duurtetoeslag
aan de ongehuwde
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
•10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
dezen tijd voor enke scholen de middagschoollijd
veranderd van 13 in l1^—-S1^, maar een
zoodanige wijziging was ook bij den vouden
tijd” den ouders zeer aangenaam geweest.
Friesland» Westhoek, 4 Juni. Een schipper
en zijn zoon, die het nog al druk hehben
met moddervaren, hebben zich voor den hooi
oogst en eenige weken daarna circa 8 10
weken verhuurd bij een boer voor samen
ruim f 50 per week. De schipper laat zijn
schip zoolang aan den wal liggen.
Steenwljk, 5 Juni. Een koe, door den
veehandelaar D. de W. alhier, voor
gekocht, werd door bem verkocht voor
dus met f 300 winst. Of er ook avontuur in
den handel zit!
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Sneek, 6 Juni. Onder de Waag boden
zich heden aan ruim 250 hooiers en maaiers.
’t Slechte weer deed vele landbouwers
absent blijven, waardoor verreweg ’t grootste
deel van de werkzoekers niet slaagden.
Onderscheidene boeren besloten ook met ’t
huren te wachten tot de weekmarkten van
Bolsward en Leeuwarden.
Boven den kost worden loonen bedongen
van f 25 tot f 30.
Sneek, 6 Juni.
Nassauschool alhier heeft
onderwijzers dier school
5 pCt.,
Maandagavond trad in zzde Doele” alhier
op de beer Mr. Ankerman, afgevaardigde ter
Tweede Kamer, om voor de rechtsche kiezers
te spreken over: De beteekenis der aanstaande
Statenverkiezing. De opkomst was niet, zooals
men dit vroeger wel bij politieke meetingen
heeft gezien, er waren ongeveer een honderdtal
hoorders.
De heer F. d. Ploeg opende de vergadering,
en heette den Spreker hartelijk welkom, die
het gewicht der Statenverkiezing zal gaan
bespreken. Het districtsbestuur meende in dit
district Franeker als propaganda den heer
Ankerman te moeten uitnooligen om hier, in
Harlingen en in Franeker op te treden.
Nu valt het op dat de zaal niet, bezet is
als gewoonlijk op zulke politieke avonden,
wat wel zal verklaard moeten worden doordat
uitsluitend de rechtsche partijen zijn uit-
genoodigd. Daardoor wordt gemist het debat
met politieke tegenstanders, maar 't bestuur
meende, dat het debat in onze kringen beter
tot zijn recht zal komen, want de gelegenheid
om den Spreker vragen te stellen wordt na
de rede voor de partijgenooten geopend.
Mr. Ankerman begint met zijn genoegen
uil te spreken dat hij voor deze Staten
verkiezing mag optreden, vooral omdat die
verkiezingen dit jaar een bijzondere beteekenis
hebben.
Wat Spr. zelf betreft, hij zou gaarne vrij
debat gehad hebben, als er publiek van allerlei
richting is, krijgt men in het debat vaak veel
te hooren, en wie het ’t scherpst kan zeggen,
of de lachers op zijn zijde weet te krijgen,
heeft het dan naar veler meening gewonnen.
Het bestuur heeft zijn besluit echter genomen
omdat wij leven nog midden in den wereldbrand,
en het dus eigenlijk geen pas geeft om, zooals
dit in verkiezingstijden meest al gaat, elkaar
vliegen af te vangen. Eigenlijk moest het
Nederlandsche volk zoo van den ernst van
dezen tijd doordrongen zijn, dat de politieke
strijd gestaakt diende te blijven, gelijk in
hel begin van den oorlog ook werkelijk het
geval was, en dat er, zoo men het noemt de
Godsvrede heerscht. De politieke strijd, die
er nu is, is niet van de rechtsche zijde. De
concentratiepartijen hebben de leuze voorop
gezet voor of tegen het ministerie Cort van
der Linden, maar die leuze is valsch. Het
behoud van dit ministerie is mede te danken
aan de rechterzijde, die heeft haar steun ge
geven op royale wijze in deze moeilijke tijden.
Bij alle economische maatregelen en bij de
handhaving der neutraliteit heeft dit ministerie
den grootsten steun gevonden bij de rechter
zijde. Ofschoon van andere politieke beginselen
brengen toch de rechtsche partijen hulde aan
dit ministerie en bijzonder aan den minister
president.
De leuze dat deze Statenverkiezingen gaan
om het behoud van dit ministerie is valsch,
het gaat er om of de Eerste Kamer rechts
zal blijven of niet; dat is de inzet van
den strijd.
Bij monde »an den Voorzitter van den
ministerraad is verklaard dat al lijdt eenig
voorstel van dit ministerie échec, toch zal
het haar roeping handhaven ten opzichte van
het buitenland, dus al wordt het op het
terrein der binnenlandsche politiek in het
ongelijk gesteld, toch zal het ministerie de
roeping: handhaving der neutraliteit hand
haven. Het gaat dus niet om het behoud van
het ministerie Cort v. d. Linden-; die leuze
der vrijzinnige partij is een valsche leuze.
Deze politieke strijd is de rechterzijde op
gedrongen door de vrijzinnigen en sociaal-
domocraten. De gewone werkkring zoo had de
minister verklaard kon weer door de Kamer
hervat worden. De punten die met den oorlog
waren blijven rusten, konden weer op den
voorgrond worden gebracht.
Een dezer punten ie de Ouderdomsrente.
Het uitstel of eigenlijk afstel der wet-Talma
kon weer ter hand worden genomen. Op
merkelijk is, zegt Spr. dat die ministerieele
verklaring door den minister werd gedaan
juist in den tijd toen de verloven aan
militairen werden ingetrokken, en dus de
mobilisatie, die zoo’n zwaren druk legt op
het volk, in de volle zwaarte werd noodig
geacht in denzelfden tijd dat in een
geheime vergadering de Kamerleden op de
hoogte werden gebracht van den toestand des
lands, wordt verklaard dat de politieke harts
tocht kan worden losgelaten.
Friesland» greidhoek, 5 Juni. Aïlerwege
is men thans in de booiing of men staat
gereed haar aan te vangen. Duizenden van
pondematen zijn reeds afgemaiid en liggen
op zwad, want de maaimachine verricht in
één dag meer dan de maaier met de zeis in
een week kan doen. Intusschen blijft het
hooiweer uit; men zal in den beginne een
deel moeten inkuilen.
Veel meer dan vroeger profiteert men thans
in de booiing van verschillende machines.
Eerst de maaimachine, dan de keermachine,
die echter nog niet altijd secuur werk levert;
verder de schudmachine en eindelijk de zweel-
machine, om schoon land te maken. Maar
als er met machines gewerkt wordt, dan moet
er nog al nagezweeld worden.
Over ’t algemeen worden er dit jaar zeer
hooge loonen uitbetaald. De hooiers verdienen
gemiddeld ruim twintig gulden per week.
Friesch» Wouden, 6 Juni, ’t Geld is ruim.
Er zijn notarissen die 't geld van de mied-
huren, die thans worden betaald, niet anders
willen bewaren dan renteloos. Ze hebben er
geen plaats voor. Boerenleenbanken en spaar
banken worden overstroomd met geld.
Wonsaradeel, 5 Juni. In tegenstelling
met ’t onjuiste bericht, als zouden de school
uren in deze gemeente weer op den ouden
tijd zijn gezet tal van leerlingen kwamen
als gevolg van dat bericht gepasseerden Maandag
te laat in school kan meegedeeld worden,
dat de meeste scholen zich voegen naar den
z.g. nieuwen tijd. Wel is in verband met
verleend van
van 3 pCt.
Wonseradeel. De verschillende afdeelingen
van »Het Groene Kruis” zullen, naar men
meldt, gezamenlijk bij het gemeentebestuur
aandringen op subsidie voor wijkverpleging.
Men gelooft, dat deze subsidie alleszins te
verdedigen is, wijl wijkverpleging voor de
geheele gemeente van het grootste belang is.
O. N.
Had eerst de grijze strijder de Savornin
Lohjnan verklaard dat tijdens den oorlog er
geen strijd op politiek terrein meer moest
zijn, nu werd weer de strijd in al haar felheid
geopend doch het is een voorproef van
den strijd die het volgend jaar, bij de
aftreding der 2e Kamer zal ontbranden.
De inzet van den strijd bij deze Staten
verkiezingen is duidelijk. Bij deze verkiezing
wordt niet zoozeer gelet op het provinciaal
beheer, maar op het hooge politieke gewicht
dat de Staten het verkiezingscollege zijn voor
de leden der le Kamer.
Als men dieper op de zaak .ingaat, dan
ziet men dat het gaat om het behoud van
het Christelijk beginsel. De rechtsche partijen
wenschen niet dat de le kamer de speelbal
wordt v^n utopieën der uiterste linkerzijde.
De handhaving, opbouwing en versterking
der Chr. beginselen wil de rechterzijde, die
wil dat ook in het openbare leven rekening
wordt gehouden met wat God in Zijn Woord
heeft gegeven. Naar de Chr. beginselen willen
wij het economische leven ingericht hebben,
en dat Chr. beginsel komt te staan tegenover
de socialistische beginselen. De politieke strijd
gaat zich hoe langer hoe meer ontplooien
hierin, dat de Christelijke partijen komen te
staan tegen de sociaal-democratie. In 1913
hebben wij zegt Spr. dat al trachten
duidelijk te maken, want de linkerzijde heeft
niet meer de leuzen van de Liberale Unie,
maar die der sociaal-democraten komen op
den voorgrond.
Wel zegt de liberale partij, dat de recht-
schen die strijdleuze bezigen om de kiezers
bang te maken voor het socialisme, maar als
men er op let hoe in 1913 de liberale con
centratie aan ’t bewind kwam en wat er toen
geschied is, dan wordt de leuze bevestigd.
Dr. Bos, de hoogstaande politicus,, te vroeg
gestorven helaas, die om zijn buitengewone
bekwaamheid en verdraagzaamheid de man
was om een ministerie samen te ^tellen, is
met Mr. Troelstra gepolst over de samen
stelling van het cabinet, doch het kwam tot
geen vergelijk. De linkerzijde stond toen al
onder den invloed van het socialisme, de
liberale concentratie was niet in staat een
ministerie te vormen en toen is gekomen het
ministerie Cort v. d. Linden, een buiten
parlementair cabinet. Het merkwaardige hierbij
was dat in dat cabinet Mr. Treub zitting kreeg
die zich juist tegen het concentratie program
verklaard had. Deze wilde geen pensioen
zonder er premie voor te betalen. De vroe
gere debatten daarover gingen in hoofdzaak
tusschen Treub en Troelstra, en toch die
Treub is de meest krachtige figuur in dit
ministerie geworden.
Mr. Treub heeft dan ook scherpe critiek
gekregen en wel van zijn vroegere vrienden.
Deze en de sociaal-democratie hebben hem
over boord gegooid, want de ouderdomsrente
moest eindelijk aan de orde komen. De wet
Talma was aangenomen en bekrachtigd, moet
dus uitgevoerd worden, of een andere wet
moet ze opbeffen. Mr. Treub heeft aan den
drang toegegeven, doch bleef er op vast staan
dat de middelen voor de millioenen welke
voor ouderdomsrente noodig waren, eerst
moesten worden aangewezen, en hierom is hij
door de linkerzijde naar huis gezonden.
In de 2e Kamer is dus weer de strijd ont
brand, de troonrede kondigde aan grondwets
herziening, en de plannen zijn er, waarin
algemeen kiesrecht wordt voorgestaan en de
beletselen van ’t kiesrecht voor vrouwen
worden weggenomen. Er werd beweerd dat
de volkswil zich in dien geest heeft uitge
sproken. Spr. becritiseert deze bewering. Wel
is in 1913 de verkiezing voor de 2e Kamer
zoo uitgevallen dat rechts in de minderheid
werd gesteld, maar ’t getal rechtsche stemmen
was veel grooter dan dat der tegenstanders.
Volkswil noemt spreker het niet, als een
strooming dit of dat voorstaat, dan is niet
de groote massa het daarmee eens. Spr. vindt
dan ook de conclusie, die bij het wetsontwerp
omtrent alg. kiesrecht en vrouwenkiesrecht
worden gemaakt vreemd, wijl het ministerie
reeds bezwaren daartegen opmerkt.
Spr. besluit dan ook, dat tegen het be
ginsel, dat in dit ontwerp op den voorgrond
treedt, zich het Christelijk beginsel verzet.
Niet zijn de rechtsche partijen tegen uitbrei
ding van ’t kiesrecht, ook niet tegen dat der
vrouwen, maar vooral willen zij het hoogere,
het heilige beginsel handhaven dat in Gods
ordonnantiën is neergelegd. Men moet zich
richten naar Gods Woord veel meer dan naar
stroomingen die zoo af en toe oprijzen. De
Christelijke beginselen liggen opgeteekend in
de eeuwen die achter ons liggen zegt spreker.
Het gaat bij deze statenverkiezing wel om
hoogere beginselen, doch niet om ’t behoud
of de verwijdering van dit ministerie. Tegen
het beginsel der Rechtsche partijen staan de
beginselen der linksche concentratie en de
sociaal-democratie. Voor de Christel, beginselen
wil Spr. de kiezers opwekken ook in dit'
statendistrict Franeker. (Applaus.)
Na de pauze werd gelegenheid geboden den
Spreker vragen te stellen, waarvan gebruik
werd gemaakt door den heer K. Nawijn
alhier, die verklaarde den Spreker met ge
noegen te hebben gehoord, maar hij wilde
vragen of het ministerie Cort v. d. Linden,
dat vergeleken was bij een boom, toch niet
moest worden uitgeroeid als het geen goede
vruchten voortbracht.
De heer Ankerman antwoordde dat hij wel
merkte dat er, wanneer er algemeen politiek
debat is, meer te hooren valt dan heden, nu
slechts een persoon hem een vraag stelt. Hij
wil den heer Nawijn beantwoorden, door in
’t algemeen nog iets te zeggen over de houding
van de rechtsche partijen tegenover dit
ministerie.
Met het oog op de zeer buitengewone om
standigheden heeft de rechterzijde op de meest
royale wijze dit ministerie gesteund. Bij
principieele onderwerpen, als bijv, de eeds-
kwestie, dan moest men voor zijn beginsel
uitkomen, doch ofschoon er bij de economische
regeling van zaken stof in overvloed tot critiek
was, is het nagelaten, wijl toch de natie als
eensgezind tegenover het buitenland moet
optreden.
Waarom de boom niet uitgeroeid? vroeg
de heer Nawijn en
strijd het volgend jaar gestreden zal worden.
Dan wordt uitgemaakt in welke richting ons
land weer in de volgende 4-jarige periode zal
worden bestuurd, en ’t is te voorzien, dat de
partijen dan scherp tegenover elkaar zullen
staan, dan is het de electorale strijd. Thans
bij deze verkiezing gaat de strijd langs het
ministerie heen, de statenverkiezing heeft de
hoofdbeteekenis gekregen door dat de Staten
de verkiezingscolleges zijn voor de leden der
Eerste Kamer.
De heer v. d. Ploeg dankte den Spreker
voor zijn duidelijk woord, wat naar hij hoopt,
zal meewerken om de rechtsche partijen aan
te wakkeren om te doen wat plicht is.
Voor den aan vang der vergadering werd
op de Koemarkt aan allen die zzde Doele”
binnentraden, een brochure aangeboden, ge
titeld: zzDe S. D. A. P. en de Economische
Nood der Nederlandsche Arbeidersklasse” door
S. R. de Miranda, uitgegeven door de Com
missie voor schriftelijke propaganda.
Posterijen.
Bij een onderhoud met het bestuur der
Vereeniging van directeuren bij den post- en
telegraafdienst, heeft de directeur-generaal
der post, en tel. meegedeeld, dat het in zijn
bedoeling ligt, te komen tot een algemeene
verbetering van de materieele positie van
het personeel.
Er wordt overwogen, ter bevordering van
de Zondagsrust, de pakketpost op Zondag
niet meer te doen bestellen.
I Geen kermis meer.
De gemeenteraden van Amersfoort en
Haarlem hebben besloten de kermissen af te
schaffen.
Uit Leeuwarden wordt gemeld:
De toeloop van gelukkige bezitters
vetkaarten was Zaterdag enorm. De wachtende
rij huismoeders besloeg soms een lengte van
wel 50 meter der straat. Dat bij zoo’n
stormloop velen uren moesten wachten voor
ze de beurt hadden, laat zich begrijpen.
Eveneens dat zulks juist op den drukken
Zaterdag de vrouwen zeer ongelegen kwam.
De ontevredenheid was op veler gezicht te
lezen. En dan nog de ontevredenheid van de
velen, die niet minder gesjochten zijn, en
toch wegens hun zz welstand” geen kaart
kunnen krijgen.
Een ideale regeling inderdaad om bij één
firma het regeeringsvet beschikbaar te stellen.
Postdiefslal.
De officier van justitie te Middelburg
en de commissaris van politie te Vlissingen
hebben gisteren in laatstgenoemde plaats aan
gehouden een postconducteur uit Vlissingen,
verdacht van een internationalen postdiefstal.
Bij een huiszoeking zijn gevonden bankbil
jetten, waarvan serieletter en nummer overeen
kwamen met de vermiste uit een aangetee-
kenden brief, door een bankinstelling van
Amsterdam via Engeland naar Parijs verzonden.
De postconducteur is gevankelijk naar
Middelburg overgebracht. Alg. H.
Maatregelen van Duitsche fabrikaten.
De Nieuwe Ct. meldt, dat dezer dagen aan
een Nederlandsche machinefabriek, bij de
levering van door haar bestelde materialen,
in rekening werd gebracht voor eiken mark
van den vóór den oorlog geldenden prijs van
het bestelde materiaal f 2, zegge twee gulden,
en dit zoogenaamd op grond van de over
weging, dat ook ons land aan de Engelsche
uithongeringsmaatregelen zzweitgehend entge-
genkommen” zou.
Bolswardsclie Courant
