Nieuws- en Advertentieblad
Bols ward en Wonseradeel.
ïl
n
L
1916.
Verscnijnt Donderdags en Zondags.
No. 53.
55ste Jaargang.
Rede van Mr. Dr. Jan van Best
met debat.
■i
3
I
Donderdag 29 Juni.
U i t Wonseradeel.
Bolswardsche Courant
VOOR
afzonderlijke
ZITTING VAN DEN GEMEENTERAAD,
Zaterdag 24 Juni 1916.
(Lollam) wilde daarbij
van f 25, voor elk kind,
Deze
vergadering
gehandeld.
B. en
was stampvol, zelfs op ’t tooneel, de
i
I
dl
i
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
gediend in de vorige
nu finaal worden af-
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 8 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
benoemd, bestaande uit de h.h. Ypey,
Vellinga en Timmer. Aan deze Commissie is
opgedragen een geheele reotganisatie van de
Gem. reiniging te bestudeeren en in ontwerp
te brengen.
Voorstel
beschikken op het verzoek
gezelschap Wonseradeel”,
op de jaarwedden,
zaak had
en zou
van B. en W. om afwijzend te
van ’t Onderwijzers-
om duurte-toeslag
had men
zoo
hoe ’t daarmede staat en
eigenbelang ook alweer hier
speelt.
’t Gevraagde crediet werd verleend, nadat aan
den heer Ypey en de verschillende dorpscom-
missies hulde was gebracht door den Voorzitter
voor hunne bemoeiingen in het belang der
ingezetenen.
Het Rapport der Raadscommissie inzake de
Gemeente-reiniging te Kimswerd, hield de
vergadering langen tijd bezig. Het Rapport
wees op veel dingen, die verbeterd moesten
worden, enkele zeer noodig zelfs, B. en W.
kwamen met een tegen-rapport, waarin ze te
velde trokken tegen de beweringen der Raads
commissie.
De heer Ypey heeft den geheelen reinigings
dienst in de gemeente eens van naderbij be
schouwd. Hij vindt ook dat er een luchtje
aan is, zelfs zóó, dat hij B. en W. wil ver
zoeken een geheele reorganisatie te gaan ont
werpen, speciaal voor Arum en Kimswerd.
De Voorzitter raadde aan voorzichtig te zijn
denk om de hooge kosten, hieraan verbonden!!
Aan de besprekingen namen deel de h.h.:
Timmer, Ypey, Vellinga, Boonstra, Salverda,
al deze sprekers waren van oordeel, de
een meer de ander minder, dat de zaak niet in
orde was en dringend verbetering vereischte.
B. en W. durfden de zaak niet aan. Het
zal zooveel kosten 11 Maar de Raad was van
oordeel dat deze zaak, nu eenmaal aan de orde
zijnde, ook eens finaal in orde moest komen.
Men moest in allen gevalle trachten om de
boel verbeterd te krijgen.
Daar B. en W. geen lust gevoelden zich
er mee te occupeeren, werd eene commissie
Op den vooravond der herstemming voor
de Prov. Staten werd in „de Doele” alhier
een openbare vergadering gehouden om de
Statenverkiezing in het district Franeker toe
te lichten.
De zaal
achterzalen en waar maar staanplaatsen waren,
plaats genomen. De toevloed was
groot, dat de toegang eindelijk moest
worden gesloten.
De Voorzitter der kiesvereeniging „Gelijk
Recht”, de heer G. v. d. Werf, opende de
vergadering, dankte den Spreker voor zijn
overkomst en gaf te kennen dat na de rede
van Mr. Dr. JAN VAN BEST gelegenheid zou
worden gegeven tot het voeren van een
zakelijk debat.
Een betrekkelijk kleine agenda, toch is
’t een lange bijeenkomst geweest, 't Zou een
te groot relaas worden, als ik alles ging
vermelden, wat er behandeld, gesproken en
weersproken is.> Bovendien lokt het me niet
uit van deze zitting een uitgewerkt verslag te
geven. Daar is nog al wat gezegd, daar viel
voor enkelen wat te hooren, en dit alles op
papier te brengen acht ik minder wenschelijk.
Die dan eens precies wil weten, hoe het
er toegaat, moet maar opkomen, als er zeer
belangrijke zaken aan de orde zijn, vooral als
die belangrijke zaken met pro en contra worden
voorgebracht. Waar gehakt wordt, vallen spaan
ders. Wie van die spaanders iets wil weten,
toone belangstelling. De pers bevindt zich
op de publieke tribune altijd hopeloos „einsam
und verlassen.” Dit getuigt niet van overgroote
belangstelling in de zaken der Gemeente,
’t Is toch niet alleen van belang wat er wordt
besloten, maar ook wat tot het nemen van
een besluit leidde en vooral wat door voor-
en tegenstander werd te berde gebracht. Dan
kan men ook eens van nabij opmerken wie
zijn zetel in den Raad waardig is.
Dus gaan we deze keer alleen de voorstellen
en de daarop gevallen besluiten noteeren.
Allereerst kwam weer de uitdieping der
Makkumer vaargeul naar zee ter sprake. Van
den Hoofd-Ingenieur van den Prov. Water
staat was daaromtrent een schrijven ingekomen,
mede ook al naar aanleiding van hetgeen was
besloten in de vorige zitting. Z.E. raadde de
uitdieping sterk af. Daarbij beweerden de
beide Makkumer raadsleden, Bergsma en Sal
verda, dat deze affaire van groot belang was
voor de plaats. Deze beide heeren werd door
den Raad opgedragen 'de missive van gezegden
Hoofd-Ingenieur te bestudeeren en zoo moge
lijk de daarin voorkomende oordeelvellingen
te weerleggen.
Het voorstel
van B. en W. om hun college
een blanco crediet te verleenen voor aanschaf
fing van levensmiddelen (gevolg eener missive
dienaangaande van den Minister van L. N.
en H. van 28 Mei j.l.) gaf aanleiding tot
nog al wat spreken. De Voorzitter,ging eens
specifiek vertellen, wat hij al had ontboden
van allerlei levensmiddelen en hoe dat alles
in zijn werk was gegaan. Dient gezegd dat
den heer Burgemeester onzer Gemeente een
warm woord van dank toekomt, voor wat door
hem op dit gebied is bewerkstelligd. Dit werd
trouwens ook door meerdere Raadsleden gezegd.
Het lid Boonstra bracht de winkeliers ter
sprake, die allen niet geheel tevreden waren
over de Burgemeesterlijke handelwijze. De
Voorzitter deed nu eens ’n boekje open van
het bleek dat
een groote rol
Voor wij aanvangen met het weergeven van
het gesprokene moet de opmerking gaan, dat
wij van rede, debat en repliek slechts den
hoofdindruk kunnen geven, vooreerst omdat
de tijd voor 't uitwerken van een en ander te
kort is, daarbij ook plaatsruimte zou ontbreken,
want er is met een pauze van een half uur
van achten tot bijna twaalf uur gesproken,
wijl Ds. VAN DER HEIDE van Britswerd met
Spreker ging debatteeren.
Beide begaafde Sprekers hebben met vuur
en gloed voor hun beginselen gestreden en
op kalme royale wijze hun meening verkondigd.
Er werd met gespannen aandacht naar beiden
geluisterd en ’t spijt ons eenigszins de stof
zoozeer te moeten inkrimpen, dat slechts een
dor geraamte kan worden gegeven. Echter,
omdat de stemming reeds is afgeloopen,
wanneer dit onder de oogen der lezers komt,
meenen wij er mee te kunnen volstaan.
De heer Van Best begon met te zeggen,
dat hij was gekomen om te verduidelijken
waarom het gaat bij deze verkiezingen. De
toeleg der linkerzijde is om de le Kamer om
te zetten, en beweerd wordt daarmee een
ruggesteun te willen geven aan het ministerie
Cort van der Linden. Die bewering is een
onwaarheid, want alle partijen hebben eerlijk
en trouw met het ministerie meegewerkt om
de verhouding tegenover het buitenland te
bepalen, allen beseften, dat Nederland hierin
één moest zijn.
De toeleg om de Eerste Kamer om te
zetten is evenwel reeds mislukt, maar toch
is de linkerzijde, het vereenigd liberalisme met
het socialisme, er op uit, om de rechtsche
meerderheid in de le Kamer zoo klein móge
lijk te doen worden, en in dit district Franeker
gaat morgen daarover de strijd.
Waarom wil rechts de le Kamer op haar
zijde houden Omdat de leiding in ’t liberale
en sociale kamp berust bij lieden, die 't ge
loof in Christus hebben prijs gegeven, en die
beide systemen willen wegvagen het gezag
aan God en de kerk. Uit de politiek blijkt
wat wij hebben te wachten van den linkschen
kant. Algemeen Kiesrecht en ook de mogelijk
heid van vrouwenkiesrecht wil de linkerzijde
vastleggen in de Grondwet. Spr. zet uiteen
dat hij er vooral tegen is als dit geschoeid
wordt op socialistische leest. Op zich zelf zou
Spr. er nietzooveel tegen hebben, dat de
vrouw mee stemmen mocht, maar baar plaats
is niet in de fabriek doch zij behoort in huis
en in het huisgezin. De wantoestand die in
dit opzicht reeds bestaat verscherpen, wil de
rechterzijde niet, door het systeem van het
kiesrecht wordt een wig gedreven in de een
heid van 't gezin.
Het onderwijs is ook een punt van geschil
tusschen rechts en links. De bevredigings-
commissie heeft getracht tot een vergelijk te
komen tusschen de openbare en de bijzondere
school, maar het blijkt dat er van de linker
zijde al stemmen opgaan om de poging tot
een vergelijk te verijdelen. Het beginsel der
rechterzijde is, dat het kind aan de ouders
behoort en dus opgevoed moet worden
naar de meening der ouders. Neutraal onder
wijs vindt Spr. haast ondoenlijk, de opvoeder
deelt onwillekeurig wat hem op ’t hart ligt,
aan zijn leerlingen mede, zijn invloed valt
niet te ontkennen.
Spr. ging vervolgens in 't kort na hoe de
wet Talma werd neergehaald, wijst op de ver
schillen die het ingediend ontwerp Staats
pensioen heeft met de vroeger aangenomen
wet, de behandeling van dat ontwerp, het
amendement Duys, dat echter weer werd inge
trokken, en welke rol het socialisme meestal
speelt, n.l. critiseeren en afbreken, wat ge
makkelijk is doch regeeren kan het niet.
Het liberalisme heeft zijn rol haast afgespeeld,
voorspiegelingen geven niet, daarom wekt Spr.
op rechts te stemmen.
De soc. mogen de gangmakers zijn, zoo
besluit hij, de eindpaal kunnen zij niet be
reiken, want het sociaal stelsel past niet in
onze tegenwoordige omstandigheden en 't zal
ook nog wel een tijd duren voor 't zoo zal
komen, als zij voorspiegelen. Wil men mannen,
die aan den volkswil gevolg geven en voor
zoover mogelijk dit in daden doen, dan moet
men steunen de candidaten der rechtsche
partijen, die één groot beginsel samen hebben,
die God de plaats willen geven in den staat,
die Hem toekomt.
Ds. Van der Heide vraagt iets meer tijd
dan het half uur hem toegestaan, hij wil
zaakrijk blijven en zal er geen misbruik van
maken. Met belangstelling heeft hij den
voor een toeslag te
jaarwedde.
De heer Vellinga
nog een extra toelage
beneden de 18 jaar, (boven één kind).
’t Was opmerkelijk hoe slap het College
B. en W. zijn meening verdedigde. Nu werd
een en ander ook met groote, van toewijding
voor het O. L. onderwijs getuigende, kracht
behandeld door de h.b. Ypey, Vellinga en
Bergsma.
In stemming gebracht viel het voorstel
Ypey, zooals het was aangevuld met het
amendement Vellinga. Maar aangenomen werd
het oorspronkelijk voorstel Ypey om een
duurte-toeslag te verleenen van 5 pCt. (be
rekend naar den pensioensgrondslag), voor-
loopig over 1916.
Het bekende schrijven van Ged. Staten,
omtrent een voorgenomen herziening der
salarissen van Burgemeesters, Secretarissen en
Ontvangers in deze provincie, werd tot den
Raad gebracht, met een voorstel van B. en W.,
waarvan de inhoud was dat men aan Ged.
Staten zou mededeelen, dat deze zaak de goed
keuring van den Raad van Wonseradeel kon
wegdragen, behoudens eenige wijziging aan
gaande de driejaarlijksche verhoogingen.
„Plaatselijk belang” te Makkum verzocht
om een subsidie van f 125 voor eene ambachts-
teekenschool aldaar. Wordt in de volgende
vergadering behandeld, ’t Zal wel losloopen,
algemeen was men ’t eens over het groote
belang van een zoodanige inrichting in mee^
afgelegen plaatsen, vanwaar de jongelui niet
gemakkelijk eene ambachtsschool kunnen
bezoeken.
De heer Schiere, H. der O. L. School te
Burgwerd, vroeg eervol ontslag, wegens
benoeming te Deersum, Mej. Fr. Schotanis,
Onderwijzeres te Arum, kwam met een dergelijk
verzoek, wijl ze het onderwijs gaat verlaten.
Beide verzoeken werden toegestaan.
Nog werd besloten 15 pCt. toeslag te ver
leenen over 1916, op de prijzen, waarvoor
gecontracteerd is met bet Bestuur der Coöp.
Ver. voor Electrische Centrale verlichting
u Witmarsum-Pingjum-Arum”, voor verlichting
van de straten en verlichting van de
Gemeente-gebouwen. Gezegd Bestuur had dit
verzoek gedaan, daartoe gedrongen door de
duurdere prijzen van de brandstoffen voor
drijfkracht gebruikt. Ook „Makkum” deelt
in deze gunstige beschikking.
Ten slotte zij nog vermeld dat Jarich
Meyer nu eindelijk waar voor zijn geld krijgt.
De gemeente kocht van hem de veel besproken
strook grond bij zijn perceelen, voor f 500.
Ws.
Spreker gehoord, maar hij was teleurgesteld
over den inhoud, want wel werden veel zaken
aangestipt, doch diep is de redenaar op geen
enkele zaak ingegaan. In ’t kort zal hij het
gesprokene nagaan.
De Spr. beweerde dat de linkerzijde de
zijde is van ’t ongeloof rechts die van het
geloof, althans de leiding zat links bij de
ongeloovigen. Dit betwist de Debater, want
er zijn heel wat partijgenooten, die rekenen
met Jezus’ leer, zooals God zich geopenbaard
heeft in de kerk. Hij zou echter graag ge
hoord hebben, waarin de wetten onder een
rechts ministerie tot stand gekomen, zich
onderscheiden van die der linkerzijde.
De Spr. heeft de antithese uitgespeeld, maar
had moeten aantoonen waar de scheidingslijn
loopt, want men kan het verschil niet proeven.
Debater vindt noodig dat de rechtsche
meerderheid in de le Kamer verzwakt wordt,
omdat die Kamer de wetten kan afwijzen,
die door de 2e Kamer zijn aangenomen, en
hoopt dat Franeker morgen daaraan mee doet.
Dr. Kuyper beeft in 1883 de le Kamer
genoemd de zetel van het rustend en roestend
kapitaal, ’t Is noodig dat die verhouding
verandert.
De Spr. was niet bang voor alg. kiesrecht
heeft hij gezegd, maar vrouwenkiesrecht, dat
is toch geen zaak, de vrouw moet in ’t gezin
blijven. Toegestemd dit laatste, zegt De
bater, maar het kapitaal haalt de vrouw er
uit, ook al om de goedkoopere werkkracht.
Enkele wetsontwerpen en amendementen
worden behandeld, waaruit blijkt dat ook
rechts de vrouwenarbeid wel goedkeurt.
Op onderwijsgebied wil Debater zeggen dat
de openbare school in ’t gedrang komt door
de gelijkstelling van openbaar en bijzonder
onderwijs. Dat de Spr. neutraliteit een onding
noemt hierin kan de Debater niet geheel
meegaan, maar ’t verschil op onderwijsgebied
is, dat links wil opvoeden tot zelfstandigheid,
terwijl rechts wil hebben een loopen in ’t
gareel. Links wil wel bijzonder onderwijs
dulden, mits de controle van den Staat vol
doende blijft.
Staatspensionneering kreeg ook van Debater
een uiteenzetting, wat de linkerzijde wil en
waarom het amendement Duys werd ingetrokken,
ook werd besproken waarin het ontwerp Staats
pensioen van Treub verschilde met de wet
Talma.
Waar de Spr. de socialisten gangmakers
noemde, wil Debater wijzen op verschillende
zaken, door die partij op touw gezet, o.a. de
levensmiddelenvoorziening. De soc. moeten
wel porren, zij trachten steeds de wetten en
ontwerpen die behandeld worden, door
amendementen te verbeteren ten opzichte der
democratie.
Debater besluit met een opwekking om de
linksche candidaten te stemmen, want de
socialisten wenschen inderdaad de beginselen
van bet Christendom bewerkstelligd te zien,
matr zulks zal eerst kunnen als het kapita
listisch stelsel valt. Dan eerst zal komen een
andere samenleving, die meer aan goede eischen
zal voldoen dan de tegenwoordige, dan zal
beter recht gedaan worden.
De heer Van Best ging in zijne repliek
den Debater op den voet volgen, pareerde de
opgeworpen beweringen en meeningen. Met
handigheid hebben beide Sprekers elkander
bekampt, als twee zwaardridders kruisten zij
fier hun wapens, op welsprekende en tevens
op bezadigden toon bekampten zij elkaar met
gevatte opmerkingen, met waardeering voor
eikaars meening stelden ze eigen inzicht op
den voorgroud, om soms met een kwinkslag
maar toch ernstig den tegenstander terecht te
zetten. Het publiek, waaronder ook eenige
dames, luisterde ondanks het late uur met
gespannen aandacht naar beiden, doch onthield
zich op verzoek van Debater en Spreker van
applaus en het geven van instemming.
In de repliek en de daarna gevolgde dupliek
werden de woorden en stellingen van den
tegenstander telkens becritiseerd, tot ten slotte
de Spreker besloot met een opwekking om
rechts te stemmen.
Na een woord van dank aan Spreker en
Debater gebracht te hebben, sloot te kwart
voor twaalf de Voorzitter de geanimeerde
vergadering.
W. waren er tegen de School
commissie adviseerde om te voldoen aan het
verzoek.
De heer Ypey drong er krachtig op aan,
de duurte-toeslag toe te staan en verwees o.a.
naar de gemeenten Smallingerland en Oost-
Stellingwerf, die beter salarieerden, bij minder
gunstige positie der gemeenten. Hij stelde
geven van 5 pCt. der
