Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
L-
J
f
I
te
fe
Mi
Verscrujnt Donderdags en Zondags.
1916.
No. 57.
55ste Jaargang.
Hl
Jü
■W—
I
1
R
I
„DE LET”.
VOOR
Zondag 16 Juli.
afzonderlijke
1
BINNENLAND.
weer,
0
DE DOOD VAN TALMA.
hem
Landbouw-Export-Tentoonstelling,
Harlingen.
11, 12 en 13 Juli 1916.
I
a n s, schrijft
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
een aan
wegens beleediging.
Sneök. Dinsdag is
Commissaris van politie
gejonden J. van W.
Schoterland, 13 Juli. In den laatsten
tijd leeft de predikant der Hervormde ge
meente te St. Johannesga op voet van ge-
wapenden vrede met b.h. kerkvoogden, ouder
lingen, notabelen en diakenen. De financieele
aangelegenheden tusechen predikant
voogden geschieden in het bijzijn
in ons pakjes thans 22 et, in
vierdel pakjes 27 72 et. Gebro
ken Thee ook per ons.
In vele winkels verkrijgbaar.
Voor wederverkoopers
Bij Wed. J. Lemstra, Bolsward.
W. v. d. Goot, Makkum.
Theehandel Focke S. Klein,
HARLINGEN.
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Vele bladen bespreken den dood van den
oud-minister A. S. Talma.
De N. Rolt. Ct. schrijft van
Zijn politieke strijdlustigheid, die zich
door een aangeboren redenaarstalent onbe
lemmerd kon uiten, zijn juridische aanleg,
de frissche, tartende onversaagdheid, zijn
geheele optreden bij de parlementaire
debatten, deed wel eens de vraag rijzen,
hoe dit alles zich zoo snel had kunnen
ontwikkelen uit een man, die predikant
was geweest... Het leiderschap van dr.
Kuyper, ook als minister, heeft zijn invloed
op de parlementaire beraadslagingen wel
gedrukt, maar bij het gebrek aan ministra-
Wat heeft deze tentoonstelling het aller
ongelukkigst getroffen.
’t Kon niet minder met het
harde wind, regen, miserabel.
De zaak was flink opgezet, dat moet eerlijk
worden gezegdmaar voor zulke feesten moet
men mooi weer hebben, anders loopt het mis.
Wat was er een werk gedaan om de idee
„nut en vermaak” zoo goed mogelijk uit te
werken. Een flink terrein, even buiten de
stad, alles best ondergebracht in geschikte
zeildoek-tenten, voldoende inzendingen,
waaronder beslist interessante, vee, land
bouwproducten, machines, werktuigen, zuivel
en wat daarbij behoort, ’t behoefde niet
beter.
En daarbij had men, onmiddellijk naast het
tentoonstellingsterrein, een feestoord ingericht,
dat er mocht zijn. Stoomcaroussel, Luna
park, Lach-tent, draaimolen, zweef; lucht
schommel, gezonde apotheek, enz. enz.
Muziek van het 8ted. Korps vroolijkte de
expositie op, en in een geriefelijk ruime af-
deeling kon men zijn honger of dorst te zoek
brengen.
Ik sprak enkele deskundigen die voor de
inrichting van het geheel niets dan lof hadden.
Maar het heeft niet mogen zijn. Wel
is het geheele programma afgewerkt, doch,
behalve op den laatsten dag, was er te weinig
bezoek.
De V. V. V. V. had op dien dag een
harddraverij op de korte baan, uitgeschreven,
waaraan door bekende dravers werd deelge
nomen. Die afdeeling van het feest is best
geslaagd en heeft, veel publiek getrokken.
De V. V. V. V. is steeds zoo vriendelijk
ons te inviteeren eens een kijkje te komen
nemen. (Van het Bestuur der tentoonstelling,
ontvingen we geen uitnoodiging.) Vooral als
er zooveel belangstelling is als nu, is zoo’n
draverij een interessante zaak. Volgens mannen
van ’t vak is er meermalen mooi gereden en
zijn de prijzen pas na veel strijd gewonnen.
Onze lezers hebben natuurlijk al gehoord,
dat door den harden wind, aan den laten
avond van den tweeden dag, veel is vernield.
Met bewonderenswaardigen ijver is echter alles
zoo goed mogelijk weer in orde gemaakt, zoo-
dat de affaire kon doorgaan.
Jammer voor al de moeite en de kosten
aan deze tentoonstelling besteed, ze had
een grooter zakelijk en finantieel succes ver
diend.
12 Juli. Evenals elders
houden de venters van groenten zich ook
hier niet aan de door de regeering vastgestelde
maximumprijzen. Wij vernemen, dat eerstdaags
tot inbeslagname zal worden overgegaan.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Witmarsum. De arbeider van den heer
L. H. te Pingjum werd heden door een stier,
die hij uit de tram zou geleiden, aangevallen.
Het woest geworden dier takelde hem danig
toe. Met gebroken schouder en pols werd hij
opgenomen. 0. N.
kennen, den onuitwisebbaren indruk
nalieteen man, in wien geen bedrog
is, een politicus van buitengewone
eerlijkheid, wien alle „politiek” in den
slechten zin van het woord, vreemd was,
en die ook als hij zich vergiste
nooit eenig verdacht middel zou aan
grijpen om aan de gevolgen van zijn
handelen te ontkomen of zijn zin door
te drijven.
Bovendien, ook in den hoogen staat
zijns levens een eenvoudige, een voor
treffelijk vader in zijn gezin, een trouw
vriend voor de zijnen, een man die zijn
hart en zijn gedachten openlegde voor
wie in zijn vertrouwen een weinig mocht
inkomen.
Talma was buitengewoon consciëntieus
in de vervulling zijner plichten en heeft
zich steeds aan de hem opgelegde taak
gegeven met volle kracht, zich er aan
wijdend met geheel zijn persoonlijkheid,
met hart en ziel, in vol besef, dat zóó
des Christens roeping is. Op menigerlei
gebied is door hem een enormen, eerbied
voor zijn persoon afdwingenden arbeid
verricht. Ook na zijn ministerschap,
waarvan de waarneming veel van zijn
krachten had gevorderd, heeft hij niet
lang van een toen zeer zeker hem toe
komende rust genoten.
Weder een plaats in ’t parlement in
te nemen, dat begeerde hij niet. Want
het heerlijkste leek het hem, een Dienaar
van het Evangelie te zijn, aan anderen
te brengen de blijde boodschap des
Evangelies, tot hen te spreken van betere
dingen, dan die des aardschen levens.
Het ideaal was hem zijn verdere dagen
te slijten als Dienaar des Woordsineen
rustig en stil dorp.
Het Volk schrijft:
Aan het graf van dezen staatsman staan
de.strijders van de morderne arbeiders
beweging, die zoo vaak en zoo fel met
hem hebben gestreden, en gedenken niet
alleen zijn groote gaven, maar ook zijn
sterke sympathie met hun klasse. Want
dit was het karakteristieke van Talma,
dat hem onderscheidde van bijna alle
burgerlijke hervormers: hij zag met
vreugde de ontwaking tot zelfstandig
gevoelen, denken en handelen in de
arbeiderswereld. Als in „Patrimonium”
de droefenis om Talma dieper en feller
is dan om welk ander verlies ook, dan
is het omdat niemand de christelijke
arbeiders dichter bij de democratie heeft
gebracht dan hij.
Zijn er, vóór ook hij den verderfelijken
invloed van het Kuyperianisme onderging,
in het leven van dezen man oogenblikken
geweest, waarin hij zeer dicht was ge
naderd tot de erkenning, dat in dezen tijd
democratie, die geen sociaaldemocratie is,
meer en meer een woord zonder inhoud
wordt? Zijn politiek leven was een door-
loopende bestrijding van de sociaaldemo
cratie. Hij kwam het Parlement binnen
als de overwinnaar van Troelstra in
Tietjerksteradeel. Hij was in 1903 Kuy-
per’s meest getrouwe schildknaap. Hij
slingerde tegen de spoorwegstakers het
verwijt contractbreuk in de wereld. Hij
deed, om een woord van Troelstra te
bezigen, niets om de tweede staking te
voorkomen, maar alles om ze doen mis
lukken.
Later, minister geworden, stelde hij
tegenover het organisatie-leven, in de
arbeiderswereld gegroeid, zijn poging, om
den nieuwen tijd in middeneeuwschen
vorm te dwingen. Den algemeenen tien-
urendag verwierp hij, terwille van zijn
systeem. De regelingen die hij voor
verschillende afzonderlijke bedrijven ont
wierp, de Steenhouwerswet, de Stuwa
doorswet, de Bakkerswet, liepen door hun
middeneeuwschen opzet van den aanvang
af, gevaar om te mislukken. Zijn organi
satie van de sociale verzekering, door
Kuyper zelf verloochend als een karika
tuur van publiekrechtelijke organisatie
van den Arbeid, dreigt op dit oogenblik
nog voor een gezonde ontwikkeling van
dit uitnemend arbeidersbelang noodlottig
te zullen worden.
En toch is heel Nederland overtuigd,
zijn bestrijders niet minder dan zijn ver
dedigers, dat niemand meer dan Talma
beien onder de anti-revolutionnairen heeft
deze forsche figuur met zijn zaakkundige
betoogen over al wat de sociale wetgeving
en het arbeidsrecht betrof, zijn autoriteit
op dit gebied gemakkelijk kunnen hand
haven.
En verder:
Hoe hij toen aan zijn departement
een reusachtige werkkracht heeft betoond
is bekend. Ook dat de vruchten van
dien arbeid zich in niet geringe mate
door een te weinig aan gezonde levens
sappen kenmerkten. De heilige bureau
cratie vierde hoogtij; de organisatie, welke
de minister in zijn invaliditeitswetgeving
verdedigde, nam zijn oorsprong in een
ambtenarendom en een systeem van dwang,
dat zich paarde aan de omslachtige wijze,
waarop de uitvoering was ontworpen.
Dat Talma ook als minister zijn politieken
niet verloren had, bleek uit zijn tegemoet
komende houding ten aanzien van het
bekende ameadement-Duys, waaraan het
verder weinig voorspoedige lot van de
door hem ter hand genomen wetgeving
zich gewroken heeft. Tijdens zijn minister
schap had trouwens reeds de Kamer,
waarin de rechterzijde sedert de verkie
zing van 1900 over de meerderheid
beschikte, door de verwerping van de
Bakkerswet een veroordeeling over Talma’s
wetgevende methode met haar bemoeiziek
staatssocialisme, een strijd tusschen vrij
heid en dwang, die in anderen vorm bij
de Ziektewet eveneens gestreden is, uit
gesproken. Toch is hij sedert zijn aftreden
als minister door de rechterzijde om het
lot van de door hem nagelaten wetten
veel beklaagd en bij de te wachten behan
deling van de Ouderdomswet in de
Eerste Kamer zullen ongetwijfeld de reeds
bij de behandeling van de begrooting
geuite klachten van dien aard herhaald
worden.
De politieke journalist D. H
in zijn blad o. m.
Talma heeft als minister moeten vech
ten naar twee fronten. Aan den eenen kant
naar links. De linkerzijde spaarde hem
niet. Zelden, misschien nooit, is een
minister zoo fel en zoo rusteloos be
streden als Talma. Hij had het uitgelokt
toen hij nog Kamerlid waswat heeft
hij zelf den geesel der critiek toen ge
hanteerd. Talma is geweldig bestreden.
Hij ging er moedig en forsch tegen-in.
Anderzijds moest bij vechten tegen het
conservatisme in de rechterzijde, en dit
zal hem, democraat als bij was, veel
leed hebben gedaan. En dat conservatisme
kon hij niet altijd overwinnen, getuige
de verwerping van de Bakkerswet.
Dit laatste is hem ongetwijfeld een
smartelijke teleurstelling geweest. Want
Talma meende het oprecht met z’n
democratie, maar niemand meer dan bij
heeft moeten ervaren hoe er ook aan
de rechterzijde sterk-conservatieve, krach
ten woelen. En het is zeer de vraag, of
het van de vrijzinnigen niet verkeerd
en ondemocratisch is geweest, om de
Bakkerswet mede te helpen verwerpen.
De Maasbode getuigt o. a. van hem
Bewonderenswaardig was Talma bij de
openbare behandeling zijner verzekerings
wetten èn om de bedrevenheid, waarmee
hij zelfs de geringste bepalingen han
teerde, èn om de nimmer verflauwende
werkkracht, waarmee hij maanden van
den zwaarsten arbeid doorworstelde èn
om zijn onuitputtelijk geduld, dat alleen
berusten kon op liefde voor hen, wier
belangen hij in de volle oprechtheid
zijns harten meende te dienen.
De c.-h. Nederlander
Een verscheiden daarom zóó diep
tragisch, omdat deze hoogst begaafde
persoonlijkheid aan land en volk is ont
vallen, nog in den bloei en kracht zijner
jaren, op den leeftijd van slechts 52 jaar,
als een slachtoffer van rusteloozen arbeid
ten bate van land en volk, als predikant,
als Kamerlid en als minister, niet het
minst als minister.
Met Talma is aan ons land een man
ontvallen, die, welkeookzijnemenschelijke
gebreken mogen zijn geweest, bij allen die
het voorrecht hadden hem van nabij te
zijn leven gelukkig zou hebben geprezen,
indien hij aan de opkomst, ook in macht,
ook. in kunnen en willen der arbeiders
klasse, zichzelf een deel had mogen toe
kennen. Dit leven werd een tragedie,
omdat het niet wist te breken met het
oude, dat dood is, omdat het, bij alle
sympathie voor het nieuwe, toch het vaste
vertrouwen, het geloof in de nieuwe
levens-en organisatievormen der arbeiders
klasse miste. Wel tegen de sociaaldemo
cratie heeft Talma den openlijken, grooten
strijd gestreden, maar niet tegen Lohman.
De knellende band van het christelijk
conservatisme, waarvan hij zich niet wist
los te maken, heeft hem verhinderd, om
de groote, radicale hervormingen tot stand
te brengen, waartoe zijn gaven en zijn
hart hem schenen te bestemmen.
en kerk-
i van politie.
Wij vernemen, dat thans door de Kerkvoogden
klacht tegen den predikant is ingediend
N. Sn. Ct.
van hier door den
naar Leeuwarden op-
van Heerenveen, die
alhier een door hem te Irnsum gehuurd rijwiel
had verkocht bij den caféhouder B. op den
Oosterdijk. Van W. gaf zich zelf bij de politie
aan. ’t Is een oude bekende van de justitie,
van beroep timmerman. Misbruik van drank
beeft hem langzamerhand geheel aan lager
wal gebracht. N. Sn. Ct.
uur winkelsluiting te Leeuwarden.
Leeuwarden, 11 Juli. Tot een wettelijke
regeling van de winkelsluiting, drie jaar
geleden door den Leeuwarder Raad met 15
tegen 10 stemmen verworpen, is nu door
dien Raad besloten met 14 tegen 7 stemmen.
Met 1 Sept. a.s. zal voor Leeuwarden de ver
plichte 9-uur-sluiting ingaan.
De kermisdagen, de week voor Sinterklaas
en vóór Kerstmis, zijn vrij, evenals de Zater
dagen. De Donderdag is nog tot 1 Jan. 1918
vrij, B. en W. kunnen tevens andere vrij
stellingen verleenen.
In de uren, waarop de winkels gesloten
moeten zijn, mag niet op den openbaren weg
worden gevent, anders dan met drukwerken,
dranken en kleine eetwaren.
De voor overtreding op te leggen straf
bedraagt ten hoogste 6 dagen hecht, of ten
hoogste f 25 boete.
Wastergo, 12 Juli. Benige vrouwen, die
mee in de hooiïng gingen, bij gebrek aan
mannelijke krachten, bedongen een uurloon
van 25 cent. Zulk een hoog loon is hier nog
nimmer aan een vrouw uitbetaald. De hooiïng
liep verbazend tegen. Bij gunstig weder zou
het hooi wel in de helft van den tijd kunnen
zijn binnengebracht.
Wonsaradeal, 13 Juli. Vanaf heden heeft
de hoofdplaats onzer gemeente (Witmarsum)
de 9 uur winkelsluiting (oude tijd) ingevoerd.
Bij alle winkeliers is een biljet voor de
winkelramen geplaatst.
Burgwerd. 12 Juli. De sukkelende vrouw
van smid K. had het ongeluk van een vrij
hooge trap te vallen. Zij verwondde zich ernstig.
Wonseradeel, 12 Juli. De mededeeling,
dat onder de konijnen in deze environs een
ziekte uitbrak, waarbij ’t achterdeel van ’t
lichaam verlamt, heeft zeker zeer nadeelig
gewerkt op de prijzen. Men deelt ons mede,
dat deze in korten tijd wel tot op de helft
zijn gedaald.
Wonseradeel,
-
ij
M
I
Klein s Thee.
Iè
Bolswardsche Courant.
