ïïieuws- en Advertentieblad
Bols ward en Wonseradeel.
No. 60.
Verscüijnt Donderdags en Zondags.
1916.
55ste Jaargang.
Cijfers aangaande den Wereldoorlog.
ONS MARINEPERSONEEL.
I
I
Donderdag 27 Juli.
VOOR
afzonderlijke
a 5 Cent.
J. D.
BINNENLAND.
den
dat
bij de maatschappij i
aanstaande te wezen.
Oudemirdum wonen
Intusschen gestegen tot f 60f 70 mill.
zeer nauw
i aan boord
weinige animo van
i voor de op-
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 8 maanden.
Franco per post 50 Cents,
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad ie telefonisch aangesloten onder No. 4.
Joure, 22 April. Terwijl de melkrijder H.
Piek, alhier, in dienst bij de fabriek „Hol-
landia” te Scharsterbrug, zich heden morgen
met een met twee paarden bespannen melk
wagen op den weg tusschen Scharren en
Huisterheide bevond en de tramrails wilde
oversteken, naderde op hetzelfde moment de
tram uit de richting Lemmer, waardoor eene
botsing ontstond, met het gevolg, dat het
eene paard deerlijk aan den kop werd ver
wond, de wagen averij bekwam en Piek op
den weg werd geslingerd, waar hij bewusteloos
en hevig bloedende bleef liggen. Hij werd
later per auto naar zijne woning alhier ver
voerd, waar dadelijk geneeskundige hulp werd
ingeroepen, 't Gewonde paard is afgemaakt.
Gaasterland, 23 Juli. Den boeren, die
dit jaar moeten inburen van de Maatschappij
„Gaasterland”, valt het niet mee. Er schijnen
weer nieuwe maatregelen
Den boeren, die ouder
en opnieuw moeten in
huren, is aangezegd, dat zij dit niet kunnen
doen, doch dat zij hunne zathen en landen
kunnen koopen, of dat deze anders waar
schijnlijk publiek worden verkocht,
heeft de door hem bewoonde al reeds gekocht
en, naar verluidt, is J. M. ook reeds in
onderhandeling.
Harlingen. Deze week was er enkele mid
dagen tijdens den groenteafslag in het veilings-
gebouw heel wat beweging. De oorzaak lag
in het volgende: De regeering heeft ter
wille van het publiek maximumprijzen vast
gesteld; dit is een voordeel voor den burger,
doch een nadeel voor den tuinder. Als het
publiek goedkoop kan koopen, dan moet dit
ergens in gevonden wordendaarom is het
geen wonder, dat de groentetelers enz. die
maximumprijzen slecht gezind zijn, want zij
ontvangen er minder door. Nu heeft de
regeering thans de groenteveilingen, die bij
afslag veilen, de verplichting opgelegd, iederen
koop in te zetten op d?n maximumprijs,
zoodat er wel beneden maar niet boven dezen
prijs gekocht kan worden. Gevolg hiervan
is, dat ook de groenteventers goedkoop kun
nen inkoopen en deze weer hun klanten goed
koop kunnen bedienen. Daardoor is dus
bereikt wat de regeering wenscht: goedkoope
groenten voor het publiek. Betaalt echter
het publiek nu gaandeweg toch meer dan de
maximumprijs is, dan zal ook deze goede
bedoeling toch weer mislukken, of er moet
van hooger hand worden ingegrepen. Dit
laatste is heden geschied. Op last van den
burgemeester zijn bij een aantal groenten
winkeliers alhier de voorraden groenten in
beslag genomen wegens voortdurende over
schrijding der maximumprijzen. Deze groenten
zijn in tegenwoordigheid der politie aan de
burgers verkocht, 0. N,
één week zou men een rand
den evenaar kunnen leggen, in
een rand rijksdaalders, in drie
maanden een rand gouden tientjes. In rijks
daalders op elkander gestapeld, zouden de
oorlogsuitgaven van één dag een kolom van
180 K.M. hoogte vormen, d.w.z. van de
lengte van den afstand ’s-Gravenhage
Oldenzaal); in kwartjes op elkander gestapeld,
zouden de oorlogskosten van dertien maanden
een kolom vormen, reikend van de aarde tot
aan de maan 1
Wanneer sedert Christus’ geboorte elke
minuut een bedrag van f 70 opzij gelegd was,
hadden we nu, rente buiten beschouwing ge
laten, een som gelds, waarmee de oorlog op
de thans gevolgde wijze slechts één jaar zou
kunnen worden voortgezet.
Ten slotte zouden, om een andere verge
lijking te maken, de oorlogsuitgaven van lt/3
dag voldoende zijn om alle in ons land liggende
spoorrails te bedekken met een rij guldens en
die van 2x/2 dag om er een laag rijksdaalders
op te leggen.
Hoewel het niet mogelijk is, nauwkeurig
op te geven hoeveel de oorlog aan iedere
mogendheid kost, aangezien die uitgaven
gedaan worden uit de opbrengst van belastin
gen, al of met verhoogd, leeningen, schatkist
biljetten e.d., kan men zich toch eenigszins
een denkbeeld vormen van de totale oorlogs-
uitgaven door de vermeerdering van den
schuldenlast te berekenen. Met de laatste
Fransche leening meegerekend, hebben de
oorlogvoerenden geleend 55 millard gulden,
d.w.z. de oppervlakte van Zeeland bedekt met
een laag centen. Dit bedrag overtreft de
kosten van alle Europeesche oorlogen der
laatste 125 jaren.
Engeland geeft voor zijn oorlogvoering thans
pl.m. 42 millioen gulden per dag uit,
De Minister van Marine heeft een onaan
gename ervaring opgedaan. De Tweede Kamer
heeft geweigerd de proef te bestendigen die
de Minister één jaar heeft genomen met de
instelling van een internaat voor adspirant-
adelborsten te Dordrecht.
Het is algemeen bekend dat het bijna
onmogelijk is voortdurend een voldoend aantal
jongelui te vinden, die lust gevoelen voor
den zeedienst. Er heerscht een chronisch ge
brek aan officieren en dat niettegenstaande
al tal van middelen en middeltjes zijn toege
past om daarin verbetering te brengen. Een
van die middeltjes was het internaat te
Dordrecht.
De lange voorstudie, die tegenwoordig aan
het zeeofficierschap pleegt vooraf te gaan, werd
ingekort en daardoor zou bereikt worden dat
de jongelui op wat jeugdiger leeftijd in op
leiding konden worden genomen en dus ook
eerder „klaar” waren. Het is een oude tak-
tiek, het marchandeeren met de opleiding, het
vervroegen van den leeftijd waarop men het
doel bereikt, ’t Zijn middelen die al vaak
succes hadden, thans echter bij dezen „tak
van dienst” bleek het middeltje niet doel
treffend. Verleden jaar meldden zich vier
jongelui aan, waarvan drie werden toegelaten.
Dat nu was voor de Tweede Kamer een reden
om al zeer weinig verwachting te koesteren
van het nieuwe instituut, al betoog de Minister
dat dit internaat het logisch gevolg was van
het algemeene systeem.
Wat de Kamer wel wil, heeft ze niet ge
zegd in vage termen werd alleen aange
drongen op een geheele herziening van de
officiersopleiding. Dat is gemakkelijker gezegd
dan gedaan. Het is nu eenmaal een feit dat
de jongelui in Nederland hoe langer hoe
minder „trek” hebben in den militairen dienst.
Ware het in alle landen zóó, dan stierf het
militairisme zeer spoedig aan verval van
krachten. Het zal zeer zwaar vallen in ons
land steeds weer een voldoend aantal officieren
te kweeken.
Men moet ook niet denken, dat het alles
een kwestie van geld is. Al worden de be
staansvoorwaarden aanmerkelijk verbeterd, dan
nog zal het moeilijk blijven.
Wij staan hier voor een puzzle .en het
ware maar te wenschen dat de wereldvrede
zeer spoedig kwam, want met de mannetjes
voor onze vloot is het bedroevend. In Soerabajra
gaan ze oproer maken, in Amsterdam gaan
ze drossen en liefhebbers om officier te worden,
melden zich steeds minder aan. Van dien
d.w.z. f 480 per seconde. Wanneer men even
bedenkt, hoeveel met zulke bedragen in een
dag tot stand gebracht zou kunnen worden,
in plaats van dat er slechts mee vernietigd
wordt, dan springt de beteekenis van zulke
cijfers in ’t oog. Een kleine woning van een
f 5000 zou in 10 seconden gebouwd kunnen
worden, althans wat de kosten betreft; één
dag oorlog staat dus voor Engeland gelijk
met de vernietiging van een stadje van 8600
woningen.
De rentelast van de oorlogsuitgaven van
één jaar, berekend tegen 4x/2 pCt., beteekent
voor Engeland een druk van f 1200 per minuut.
In drie weken wordt het geld verbruikt, vol
doende voor een tweede Panama-kanaal; in
een jaar wordt de waarde van Engeland’s
uitvoer in 1909, 1910 en 1911 door Enge
land’s leger en vloot opgemaakt.
Duitschland voert veel goedkooper oorlog
dan Engeland; toch zijn ook de Duitsche cijfers
onrustbarend en het feit, dat men zich daar
eindelijk ook rekenschap gaat geven van wat
na den oorlog nog te wachten staat, geeft
hoop op een meer veldwinnen der vredesstem-
ming. Men heeft berekend, dat de oorlog,
als hij niet te lang meer duurt, Duitschland
40 a 50 milliard zal kosten, hetgeen een
jaarlijkschen rentelast van 2000 a 2500 mill,
beteekent. Rijk, Staat en Gemeenten zouden
na den oorlog samen 4000 millioen per jaar
aan belasting meer moeten opbrengen, hetgeen
met de huidige 2 milliard dus 6 milliard
beteekent. Zonder de renten zijn de zuivere
oorlogskosten even hoog als het vermogen
van alle millionaire in Duitschland; wilde
men de jaarlijksche renten bekostigen uit een
belasting op de inkomens boven 20.000 Mark,
dan zou men daarvan 100 pCt. moeten heffen,
m.a.w. het geheele inkomen moeten opvorderen.
Arnh. Ct.
heldenmoed, waarover onze onderwijzer op de
lagere school zoo heerlijk kon opscheppen,
den heldenmoed van bestevaêr en zijn tra
wanten, is niet veel meer over. Hetgeen in
dezen oorlog valt waar te nemen omtrent
den strijd ter zee, zal al zeer weinig geschikt
zijn om de animo aan te wakkeren.
Over den zeedienst is al dagen en dagen
in de Kamer gedebatteerd. Telkens opnieuw
Heeft de discussie plaats en altijd weer zijn
het dezelfde grieven die op den voorgrond
worden gesteld. Het is voor een buitenstaander
onmogelijk zich een oordeel over den toestand
te vormen. Ongetwijfeld heeft de Bond van
minder marine-personeel eenige wijziging ge
bracht in de toestanden aan boord der schepen.
De individuele onmacht waarin de matroos
verkeerde, wordt nu gesteund door den collec
tieven steun van den Bond.
Goed en kwaad beide, heeft die Bond ge
sticht. De Ministers van Marine hebben nooit
goed geweten wat zij tegenover dien bond
en zijn wassenden invloed moesten aanvangen.
Het optreden van den Bond was in strijd
met de hierarchische verhoudingen, die sedert
eeuwen in het militaire leven plegen te be
staan en het is dus zeer begrijpelijk dat de
„oomes” zich niet gemakkelijk aan de wijzi
gingen daarin weten aan te passen.' Door de
hoogere autoriteiten is het streven van
Bond vaak als misdadig gesignaleerd en
is ook weer zeer overdreven.
Waarschijnlijk bestaat er een
verband tusschen de gebeurtenissen
van de vloot en de zoo i
jongelui om in dienst te treden
leiding tot officier.
Een volledige reorganisatie van het dienst
leven is derhalve noodzakelijk. Maar hoe?
Dat nu is de taak van den Minister om
leiding te geven. Het is weer zeer te be
grijpen dat de Tweede Kamer weinig lust
gevoelde om een klein prutsmiddeltje toe te
passen en een schooltje te stichten waarvan
het welslagen blijkens de opgedane ervaring
al zeer weinig kans biedt.
De bedoeling van den Minister was goed,
maar daarmede komen wij er niet. Dat is
wel gebleken, dat allerlei gunstige voorwaarden
niet voldoende zijn. De fouten schuilen in
den dienst zelf. Men kan tijdelijk eens wat
jongelui trekken door mooie voorspiegelingen,
zoodra blijkt dat in de praktijk de betrekking
zelf geen bevrediging geeft, gaat de mare
zeer spoedig door het land, dat het toch een
weinig prettig bestaan is.
Verdiend of niet verdiend, onze vloot heeft
geen goede reputatie en er bestaat onder de
jongelui niet de minste ambitie om zich voor
het officierschap te laten opleiden.
Die reputatie te verbeteren is de eerste
plicht van den Minister en moet het uitgangs
punt zijn voor zijn reorganisatie.
Costergo.
In Marks' Magazijn (Juni-aflevering) treffen
wij een bijdrage aan, waarin door vergelijkingen
en berekeningen de beteekenis van verschil
lende cijfers en getallen uit den huldigen
oorlog duidelijker wordt gemaakt en het
vormen van een voorstelling dezer hoeveel
heden vergemakkelijkt wordt. Daarin wordt
o.m. gewezen op het feit, dat een leger van
millioen man tegenwoordig al heel gewoon
is, en worden enkele bijzonderheden over den
om vang van zoo’n leger medegedeeld. Landde
het met volledige uitrusting in Hoek van
Holland en marcheerde het dan in één rechte
lijn Oostwaarts, de soldaten vier aan vier, de
wagens achter elkander, dan zou de eerste rij
soldaten Hannover, Berhjn, Thorn en Warschau
gepasseerd zijn en achter Pinsk in de Rus
sische linies staan, als de laatste wagen te
Hoek van Holland aan wal werd geheschen.
Eén onafgebroken lijn van mannen, paarden
en wagens zou zich door Nederland, Duitsch
land en Polen slingeren.
Moest ditzelfde leger een kamp betrekken,
dan zou het daarvoor noodig hebben Zuid-
Holland bezuiden den Ouden Rijn en bewesten
de Gouwe en den Hollandschen IJsel, be
nevens IJselmonde en Rozenburg.
Over de uitrustingskosten der legers leest
men o.m.; De Engelsche regeering betaalt op
het oogenblik voor de uitrusting van een in
fanterist en het onderhoud gedurende een
jaar de som van f 2700.
Een legercorps van 40.000 man kost aan
kleederen 3 a 6 millioen gulden, aan wapens
3 millioen gulden en heeft daarvoor 2
millioen gulden aan munitie noodig. En een leger
van een millioen man kost aan onderhoud'
42.000.000 gulden per week.
Geen wonder dus, als men deze cijfers voor
één millioen man ziet, dat de dagelijksche
oorlogskosten der oorlogvoerende mogendheden
te zamen een ontzaglijk bedrag beloopen.
Op het oogenblik wordt er eiken dag voor
den oorlog uitgegeven de som van 180-200
millioen gulden, waarvan het grootste deel
ten laste der Entente komt, door het dure
vrijwilligersstelsel van Engeland, de groote
aankoopen (tegen hooge prijzen) in Amerika e.d.
Een kleine tweehonderd millioen gulden is
een heele somin anderhalven dag oorlog
voeren wordt op deze wijze het bedrag van
onze geheele begrooting voor dit jaar bereikt,
in een week het bedrag van onzen totalen
schuldenlast. Een aanschouwelijke voorstelling
is deze: met het bedrag der totale oorlogs
kosten van
guldens om
twee weken
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Wonseradeel, 21 Juli. Te Idsegahuizum
zal zeer waarschijnlijk een bijzondere school
voor christelijk onderwijs worden gesticht.
Daar de bestaande openbare school dan dreigt
ontvolkt te worden, heeft het hoofd dier
school aan den’ gemeenteraad dezer gemeente
overplaatsing verzocht in gelijke betrekking
naar Burgwerd, dat op dit oogenblik vacant is.
Leeuw. Ct.
IJlst, 24 Juli. Toen het dochtertje van
B. C. met den kinderwagen op den stationsweg
was, kwamen eenige fietsers voorbij. Het kind
liet den wagen los en deze geraakte met de
kleine in de moddersloot, zoodat deze onder
den wagen in de modder terechtkwam. Gelukkig
was de wegwerker 8. V. aanwezig, die de
kleine nog juist bijtijds uit deze positie ver
loste. De toestand der kleine is bevredigend.
N. Sn. Cl.
Ondanks de versterking van
soldaat-kommiezen hier langs de
er druk gesmokkeld. Geen nacht
geen vrachten overgaan.
Ter Apel.
grens- en
grens, wordt
meer, dat er
In de laatste nachten werd hier in de
omgeving niet minder dan 1300 halve kilo’s
vet aangehouden. Wel een bewijs, dat ze aan
gene zijde behoefte aan levensmiddelen hebben.
Geld schijnt er in overvloed te wezen, daar
ze hooge prijzen betalen aan de smokkelaars.
Dag in dag uit komen hier de krijgs
gevangenen over de grens, ’t zijn meerendeels
Russen. Zaterdag hadden we twee Engelschen,
Zondag 1 Rus en hedenmorgen 4 Franschen.
Ook deze menschen klagen over het gebrek
aan voedsel, dat er in Duitschland heerscht.
De Rus die vloeiend Duitsch sprak, verklaarde
ons, dat het bij de landbouwers nog wel uit
te houden was, doch die menschen werd voor
geschreven, wat ze aan de krijgsgevangenen
te eten mochten geven, én daar wijken ze
niet af. O. N.
Schepen met regeeringsgraan aangehouden.
Naar wij vernemen worden thans weder
13 schepen geladen met graan en geconsigneerd
aan de Nederlandsche Regeering door de
Engelschen vastgehouden. Van deze schepen
met een gezamenlijken tonneninhoud van
ongeveer 50.000 Jon liggen er acht te
Kirkwall en de andere te Falmouth en in de
haven van Duins. Alg. H.
Op gepasseerden Zondag hebben
ongeveer 1200 ingezetenen van Harlingen
een uitstapje naar Leeuwarder kermis gebracht.
De laatste trein, die om 1 uur ’s nachts
aankwam, was zoo vol dat de bagagewagens
vol passagiers stonden.
Het zijn toch maar slechte tijden tegen
woordig N. Harl. Ct.
Door honger wanhopig.
Te Dinxperlo kwam gisterennacht een be
woner der Duitsche grensplaats te Bocholt aan,
met de bedoeling zich van het leven te
berooven. De man had door het heerschende
gebrek aan voedingsmiddelen zooveel geleden,
dat hij levensmoede was en naar Hollandsch
gebied was gevlucht. De nachtwaker wist het
voorgenomen plan te verijdelen. Arnh. Ct.
Bolswardsche Courant
3,
