Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
w
1916.
No. 74.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
55ste Jaargang.
Donderdag 14 September.
Uit Wonseradeel.
Het derde oorlogsjaar.
SI
VOOR
afzonderlijke
dan
BINNENLAND.
Plaatsgebrek
vergadering ditmaal
te nemen.
een beteren toe-
bij bem aan te
aan zijn schoone
VERGADERING v./d. GEMEENTERAAD,
Zaterdag 9 September 1916. -:-
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 8 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Vrij Friesland schrijft
Op 1 Augustus is het derde jaar
oorlog ingetreden.
Die dag is herdacht in heel de tvereld als
een dag van onheil.
Twee jaar geleden voelden niet allen, vooral
ook in de nu zoo zwaar lijdende landen dien
dag als een onheil. Er was geestdrift, vechtens-
lust, geloof aan de kracht van den oorlog,
die het Rijk sterker maken zou, een vast
vertrouwen in de regeering, die bet beste deel
gekozen had voor burgers en Rijk beide. Al
die conferenties, al dat overleg zou immers
toch maar op niets uitloopen de kracht van
het zwaard moest nu beslissen.
van den
een toeslag
twee jaar van strijd
tijd om te handelen.
Een provinciale waterleiding
Heerenveen, 11 Sept. Reeds toen de plannen
voor de waterleiding te Heerenveen nog in
bewerking waren, werd er door Ged. Staten
kennis van gegeven, dat gedacht werd aan
de totstandbrenging van een uitgebreide water
leiding voor een groot deel van de provincie.
Zelfs werd in overweging gegeven om de
plannen voor Heerenveen zoolang op te schorten.
Beide aanvragen zullen ter tafel komen bij
de behandeling der Begrooting 1917.
Ws.
noodzaakt ons van deze
een beknopt verslag op
over de provinciale
aan „gewerkt”, dat
maar aan de plannen.
Om die plannen te kunnen ineenzetten, heeft
men gegevens noodig. Die gegevens tracht
men zich nu te verschaffen. Er worden proef
boringen verricht op verschillende plaatsen in
de provincie. Zoo o.a. te Gorredijk, waar men
er reeds mee klaargekomen is. Over de resul
taten valt voorloopig nog weinig te zeggen.
Het water is ter onderzoek opgezonden naar
het laboratorium in Utrecht.
Thans is men bezig met een boring te
Haskerdijken, vlak bij de school aldaar. Men
is er reeds gevorderd tot een veertig meter
diepte. Hoe diep men hier zal boren kan ook
nog niet worden meegedeeld, misschien tot
60, misschien tot 120 M. Dat hangt natuurlijk
van de resultaten van ’t onderzoek af. Er is
van die plaats ook reeds water opgezonden.
Vermoedelijk zullen ook nog op andere
plaatsen boringen worden verricht, tenzij zulks
overbodig is en men over voldoende gegevens
beschikt. Men zal er eerlang wel meer van
hooren. Bepk. Bieuwsbl. v. Fr.
Snikzwaag, 9 Sept. Eenige personen uit
deze environs zijn deze week de dupe geworden
van de handelwijze van een paar heeren, die
per auto kwamen, voorzien van ettelijke
stukken dames- en heerenkleedingstof, welke
beslist van de hand moesten, wijl de heeren,
naar zij voorgaven, eerstdaags naar het Duitsche
front moesten vertrekken.
Sommigen, door de oogenschijnlijk mooie
aanbieding verlokt, kochten een stuk stof,
waaruit, naar de verkoopers verzekerden, met
gemak een volledig pak kon worden gemaakt,
anderen een lap, waarvan werd verzekerd, dat
er een compleet mantelpakje uit kon.
Toen men echter later aan het meten ging,
bleek het stuk stof slechts toereikend te zijn
voor een broek en vest, terwijl de lap enkel
een manteltje kon opleveren. De heeren waren
intusschen verdwenen.
Bepk. Nieuwsbl. v. Fr.
IJsbrechtum, 9 Sept. De Commissie die
zich er had voorgespannen om zoo mogelijk
alhier een Kahtsvereeniging in ’t leven te
roepen, heeft eer van haar werk. Door een
dertigtal leden en donateurs werd een ver-
eeniging opgericht die den naam zal dragen
„Nije Moed”. De kans meer leden te krijgen
is goed. N. Sn. Cl.
Vergissing.
Nabij Roosteren is een Duitsche vlieg
machine gedaald. De vlieger, die raar op z’n
neus keek, toen hem bleek, dat hij op Hol-
landsch gebied was terecht gekomen, werd
geïnterneerd. Hij had de Maas voor den Rijn
aangezien en meende in Duitschland te zijn
geland.
Tegen de geestes-epidemie die oorlog is,
tegen het gansche complex, dat de oorlogs
gedachte groeien, het oorlogsgeweld uitbarsten
doet... zoeken we, zoeken we over de gansche
wereld de verweermiddelen, de voorbehoed
middelen, de inentingsstof, die ons allen be
schermen moet.
En we hebben gevonden! Niet alles, niet
de zekerheid, niet de verlossing voorgoed.
Hoe zou dat kunnen? We zijn maar men-
schen! Maar wèl: waardevolle hulpkrachten,
overtuigende bewijzen, wijze lessen van ge
schiedenis en inzicht, een blij perspectief
naar betere tijden.
Dat alles tezamen is neergelegd in het
„Internationaal Program voor een Duurzamen
Vrede", dat wordt gedragen door machtige
Corporaties, door tienduizenden van mannen
en vrouwen uit alle standen, klassen, rich
tingen, overtuigingen in de „neutrale” landen
en waartoe ook vele moedigen in de oorlog
voerende landen zijn toegetreden.
Wat het wil?
1. Geen annexatie of overgang van
grondgebied tegen de belangen en wen-
schen der bevolking, wier goedkeuring,
waar dit kan, door volksstemming of
op andere wijze moet worden gevraagd.
Rechtsgelijkheid, godsdienstvrijheid en
taalvrijheid, door iederen Staat gewaar
borgd aan alle nationaliteiten binnen
zijn gebied.
2. In alle koloniën, protectoraten en
sferen van invloed, vrijheid van bandel
of althans gelijke behandeling van alle
nationaliteiten, krachtens internationale
overeenkomst.
3. Krachtige ontwikkeling van het
werk der Vredesconferenties ter orga-
nisatie van de vreedzame gemeenschap
der Staten.
Vaste organisatie van de Vredescon
ferentie met geregelde samenkomsten.
Algemeen verplichte onderwerping van
internationale geschillen aan een behan
deling ter vreedzame oplossing. Daartoe
worde, naast het bestaande Hof van Arbi
trage, in het leven geroepen a. een werke
lijk permanent internationaal Gerechtshof
en b. een evenzeer permanente inter
nationale Raad van Onderzoek en Bemidde
ling. De Staten verplichten zich in
gemeen overleg op te treden diplo
matiek, economisch of militair ingeval
een Staat militaire maatregelen mocht
nemen in plaats van een geschil aan
rechterlijke beslissing te onderwerpen of
de tusschenkomst van den Raad van
Onderzoek en Bemiddeling in te roepen.
4. Vermindering van bewapening
krachtens internationale overeenkomst.
Ter bevordering van dit doel, mede af
schaffing van het zee-buitrecht en ver
zekering van de vrijheid der zee.
5. Medezeggenschap van de volks
vertegenwoordiging in de buitenlandsche
staatkunde.
Nietigheid van geheime verdragen.
Wie van dit alles meer wil weten, wende
zich tot het Secretariaat van den Nederland-
schen Anti-Oorlog Raad, Theresiastraat 51 te
's-Gravenhage.
De Anti-Oorlog Raad... och, wat zou die?
Zoo denkt menigeen. Maar wij zouden aan
hen die daar zoo sceptisch tegenover staan
willen vragen: maar wat zoudt Gij dan?
Wat kan de enkeling? Het is belaas zoo
typisch Nederlandsch, dat men zich niet bij
een nuttig lichaam aansluit of na een korten
tijd dat lichaam in den steek laat, om
te zeggen: wat zou die!
De Anti-Oorlog Raad wil
komst brengen. Door ons
sluiten, werken wij mede
doel.
’t Wordt thans na
toch waarlijk wel eens
Men heeft gemeend, dat niet te moeten
doen. De plannen zijn uitgevoerd en Heeren
veen beeft zijn waterleiding gekregen.
Of men daaraan verstandig heeft gedaan
Dat zal moeilijk uit te maken zijn. Er was
in vele huisgezinnen dringende behoefte aan
goed water en in die behoefte is dan nu voor
zien. Maar de financieele resultaten van de
instelling zijn mede door het inmiddels
uitbreken van den oorlog nog alles be
halve. Er zijn nog veel te weinig aansluitingen
(ongeveer een 400). Zal de Heerenveensche
waterleiding „uit” kunnen, dan dient het
getal aansluitingen nog vrij wat grooter te
worden.
Is daar kans op? Tegenwoordig, nu de
materialen voor den aanleg zoo duur zijn, zal
zeker' niemand, die niet absoluut er toe ge
noodzaakt is, overgaan tot aansluiting. Een
meter buis komt, naar we hoorden, op on
geveer een rijksdaalder, zoodat de aansluitingen
andere kosten inbegrepen, allicht op een vijftig,
zestig gulden komt. Daartoe gaat een gewoon
burgerman niet zoo spoedig over, als hij erbij
bedenkt, dat hij ’t water bovendien moet be
talen en hij het tot nog toe in zijn regenbak
cadeau kreeg.
Maar we hadden R
waterleiding. Er wordt
wil zeggen voorloopig nog
Zuiderzee.
Bij de Tweede Kamer is ingediend het
wetsontwerp tot afsluiting en droogmaking
der Zuiderzee.
De totale kosten, ongerekend die benoodigd
zijn voor de verdediging van ons land, betref
fende de stelling Amsterdam, worden geraamd
op 110 millioen, waarvan voor de afsluiting
66 millioen en voor de droogmaking 44 mill.
Men verwacht, dat de uitvoering in 15 jaar
zal kunnen geschieden.
Twee jaar later
Het zwaard druipt van bloed, de aarde
dreunt van rampen. Tranen stroomen, stroomen
uit doods-bedroefde oogen. Jong leven ligt
gedood, verminkt, vergetenschatten zijn
weggespoeld, alles is armer, allen zijn armer.
Dat heeft de oorlog gedaan.
Dat is het werk van het oude Ideaal des
Zwaards.
Er was bijtijds gewaarschuwd, zeker, door
de Voorgangers der menschheid.
Practici hadden aangetoond hoe de oorlog
zijn materieel voordeel niet meer opbracht
hoe hij niet meer „loonde” in moeite en geld,
ook niet meer, zelfs niet meer voor den
overwinnaar.
Moralisten hadden verkondigd boe de
oorlog een schande was, een verouderd begrip,
een mensch-onteerend middel tot „doel” hoe
hij verlaagde den overwonnene bijna altijd,
den overwinnaar zeker.
Idealisten prezen aan betere methodes,
doeltreffender middelen, wezen der mensch
heid den nieuwen weg, die moeilijk leek,
maar gemakkelijk zou blijken te zijn bij
frisschen wil en groeienden moed.
En de manende vinger van Geschiedenis
toonde hoe nutteloos oorlogen waren geweest
hoe hulpeloos; hoe altijd de een weer diende
om den ander ongedaan te maken, en de
volgende weer om den vorigen te vernietigen
hoe wereldrijken instortten, hoe onrechtvaardig
verkregen goed maar niet gedijen wildehoe
onderworpen volkeren bleven dringen en
wrangen en nooit zouden rusten voor ze weer
vrij waren hoe „wie het zwaard opnam, zou
vergaan door het zwaard”.
En Haar lichtende oogen wezen naar den
verren nieuwen dageraad, die mogelijkheden
deed opgaan, hier een proefneming, daar een
gewonnen werkelijkheid, overal het lokken
van jong geluk.
Och, de menschheid is een domme leerling
Alleen proefondervindelijk kan ze opnemen,
aan den lijve eerst voelt ze belooning en straf.
Ze heeft geen vertrouwen in wat ze zelf heeft-
meegemaakt, en ze geeft te veel vertrouwen
aan het oude, omdat het nu eenmaal het van
ouds bestaande, en het van ouds bekende is.
„Het is wel vreeselijk, maar het kan niet
anders”. Dat zeggen nu de troosteloozen, wier
gezichten gewend zijn naar het Verleden -en
naar het schreiende Heden ook
„Het is een ziekte, die over de mensch
heid gaat en die moet gedragen worden een
geestelijke „epidemie” die niemand kan voor
komen”. Zoo spreken de schouwende filosofen,
die overzien, maar niet durven en ook niet
willen ingrijpen.
„Ja, R is een epidemie antwoordden zij,
wier oogen in het licht der toekomst zien;
maar ze kan overwonnen worden: evenals
die lichamelijke epidemieën, waar tegenover
onze voorouders machteloos stonden en die
wij hebben leeren overheerschen, zelfs in
tijden als nu, waarin ze vroeger onbestreden
overwinnaars bleven. „Niet de oorlog, maar
zijn vriend, de pest, brengt mij het sterkst
gewin”, zegt de Dood op een oude bekende
plaat.
Dat is veranderd.
Van de lichaams-epidemieën zijn de oor
zaken blootgelegd, de groeifactoren overzien,
de geneesmiddelen gevonden, de voorbehoed
middelen in gezegende werking gesteld.
’t Was een langdurige vergadering.
Bij „mededeelingen” kwam de Distributie-
wet 1916 ter sprake. De Voorzitter noemde
enkele cijfers, speciaal wat de regeerings-
varkens aangaat. Dat kost onze Gemeente
nog al iets. Er zullen, dunkt me, wel inge
zetenen zijn, die met het Winschoter Raads
lid gaan vragen: „waar moet dat heen?”
Het college van B. en W. werd gemachtigd
tot de voor de uitvoering dezer wet noodige
uitgaven.
Niet minder dan 17 verschillende „inge
komen stukken” kwamen ter tafel. De
Secretaris had heel wat te lezen. Vele deze!
„stukken” gingen vlug over de plank. Er
waren alweer verzoeken om salaris-verbetering,
o.a. van de afd. Friesland van den Ned. Bond
van Gemeente-Ambtenaren om verhooging van
het salaris der secretarie-ambtenaren, van
de veldwachters, van den concierge.
Op al deze zal bij de behandeling der be
grooting worden gelet.
Van den Inspecteur van de Lichamelijke
Opvoeding, te Zwolle, was eene missive inge
komen, omtrent instelling eener gemeentelijke
commissie voor lichamelijke opvoeding. De
vrij uitvoerige missive, waarvan het lezen nog
al wat tijd vorderde, werd door den Voor
zitter nog eens toegelicht. Er was in het
Dagelijksch Bestuur echter geen eenstemmig
heid in dezen, werd besloten voorloopig
eene afwachtende houding aan te nemen.
Aan de verschillende aannemers van het
kacbelonderhoud zal eene tegemoetkoming
worden gegeven, omdat de prijzen der materi
alen zoo stijgen.
Nu begon men met de „punten van be
handeling”, acht dezer, alle benoemingen
betreffende van leden in verschillende commissies,
werden opgescbort, om straks te worden be
handeld.
Van de commissie, die rapport moest uit
brengen, omtrent de Gemeente-rekening over
1915, was eene missive ingekomen, dat alles
best klopte. Het ontwerp-besluit werd
alsnu definitief vastgesteld, (f 227.614 55,
f 220.201.941/2.
B. en W. boden den Raad aan de Gemeente-
begrooting over 1917, welke in handen eener
commissie werd gesteld.
Ook stelde" dit college voor aan enkele
ambtenaren, in Gemeente-dienst, een duurte-
toeslag te verleenen, over bet dienstjaar 1916.
Na een geanimeerd debat, waaraan deelnamen
de h.h. Ypey, Boonstra en Salverda, werd
het voorstel van B. en W. aangenomen.
De dorpsreinigers, die in vollen dienst
staan, krijgen een toeslag van f 4 per week,
de wegwerkers f 2, (deze hebben gedurende
4 zomermaanden 2 vrije dagen per week gehad).
De ambtenaren ter secretarie, dieniet meer
salaris hebben dan f 1000, de veldwachters,
de tweede opzichter, de armvoogden en de
concierge ontvangen een toeslag van 5 pCt.
hunner bezoldiging.
Met 7 stemmen benoemde de Raad tot
onderwijzeres aan de O. L. school te Makkum
mej. A. Bergsma, tijdelijk reeds aldaar
werkzaam. Op mej. G. Buwalda te Arum
waren 5 stemmen uitgebracht.
Punt 13. Voorstel van B. en W. om deze
gemeente lid te doen worden van de Ver-
eeniging van Nederlandsche Gemeenten en
tevens lid van de afd. Friesland dier ver-
eeniging, gooide vrij wat stof op.
Deze zaak werd verdaagd en ’t zal me be
nieuwen of bij nadere behandeling, zal blijken,
dat het upolitiek zijn", dan wordt gewaardeerd.
De verschillende afd. van de Prov. Friesche
Vereeniging „het Groene Kruis” en voor
Wijkverpleging in deze Gemeente, hadden een
aanvrage gedaan om aan iedere afd. een
subsidie te verleenen uit de Gemeente-kas van
f 250. De meerderheid van het Dagelijksch
Bestuur, hoewel groote waardeering gevoelende
voor het streven dezer Vereeniging, kon niet
inzien, dat daardoor verplichting ontstaat voor
de Gemeente om subsidie te verleenen ook
meende die meerderheid dat subsidie door
waardeering niet gerechtvaardigd wordt.
De minderheid was voor „toestaan”.
Ook hadden verschillende „ziekenfondsen”
om subsidie gevraagd. Alweer meerderheid en
minderheid.
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Bet bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Bolswardsche Courant
i
i
