Sïeiiws- en Advortontioblad
Bolsward en Wonseradeel.
1916.
Verscüijnt Donderdags en Zondags.
No. 88.
55ste Jaargang.
Donderdag 2 November.
DE VROUW VAN 1916.
VOOR
TIERELANTIJNTJES.
BINNENLAND.
II.
Bolswardsche Courant
afzonderlijke
de
de liefdadigheids-vereeniging
en
ook
en overtolligen
de f 10000 op
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 8 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
er vele) te bewegen,
meer
dit is voldoende gebleken, laat zeer veel te
wenschen over.
Wat toch zijn de oorzaken van dezen
afschuwelijken oorlog, waarbij ook voor de
oorlogsverklaring jaarlijks 250 miljoen werd
uitgegeven
Juist het groote fiasco der uitsluitend
mannenregeering is de krachtigste propaganda
voor het denkbeeld: dat het volk van mannen
en vrouwen ook door mannen en vrouwen
geregeerd moet worden.
neiging tot haar taak maken florisseeren
uitermate.
Nog andere algemeene conclusies worden
door deze cijfers in de pen gegeven. Wij zien
bijvoorbeeld dat deze modezaak honderd procent
bruto-winst op haar kapitaal, maakteen
hoog cijfer. Voorts zien wij uit de balans dat,
terwijl het kapitaal in’t laatste jaar f 506.000
tot loon trok, en de „uitkeering aan bedrijfs
leiders” f 107.000 bedroeg, met nog f 190.000
afschrijvingen, „loonen en salarissen”, d.i. alle
employé’s te samen, slechts f 412.000 ont
vangen. Ook die cijfers geven te denken. Het
is hier wel een vergelijking tusschen unskilled
labour en hoog gespecialiseerde, initiatief
nemende vakkennismaar de verhouding
springt toch in het oog, ook al zien wij in
een dotatie van bet Pension en Ziekenfonds
met f 15.000 het bewijs dat het bij Gerzon
aan vaderlijke voorzorg voor het personeel
niet ontbreekt. (Haagsche Post.)
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
JO Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Men voelt het van alle kanten, dat het
nu ernst is, dat de Vrouwenbeweging eene
is, die niet meer tegen te houden is, al spant
het behoud ook al zijn krachten in, doet
het zijn uiterste best om te redden wat nog
te redden valt, zingt het geheel in den trant
van den Genestet het liedje van verlangen:
Ofschoon een gewoon mensch het be-
studeeren van het prospectus der pas uitgegeven
Preferente aandeelen der N. V. Gebroeders
Gerzon’s Modemagazijnen te Amsterdam, zeker
gaarne overlaat aan financieele specialiteiten
en beleggers, is bet toch te hopen dat dit
document ook de aandacht trekt van sociologen.
Want er staan dingen in, die zekere maat
schappelijke toestanden hel belichten.
Het voornaamste van deze dingen is dat
deze bloeiende zaak in de tien jaren 1906
1915 een zuivere winst heeft gemaakt van
f 2.573.000, en bruto winsten die wij op
minstens f 6.000.000 taxeeren. Voor 1915
alléén wierp zij een zuivere bate af van
f 504.616, en een bruto winst op verkoopen
van f 1.568.000. Zij had een opereerend
kapitaal van anderhalf millioen gulden, en
verdiende dus bruto meer dan honderd percent
op het bedrijfskapitaal, en netto 34 percent.
Het prospectus zegt wel dat dit hooge cijfer
voor een deel te danken is aan conjunctuur-
winsten, maar winst is winst, en zelfs in het
angstjaar 1914 maakte zij nog drieton profijt.
Wij zullen deze zaak even bekijken in bare
algemeene aspecten.
Men weet dat zij op kleine schaal begon.
Dat zij zich zoo heeft kunnen uitbreiden
wordt erkend het resultaat te zijn van groote
vlijt, grondige vakkennis, en talent voor het
diagnoseeren van den smaak bij het schoone
geslacht. Het is wel waar dat er in den lande,
op ander terrein, duizenden lieden zijn, even
naarstig, even goed onderlegd, en even geniaal
in hun bijzondere sfeer als deze modeprinsen,
die niet meer centen verdienden dan déze
guldens. Doch op dit ondermaansche gaat de
Fortuin, vooral op het punt van belooning
in verhouding tot prestalie, bijzonder grillig
te werk, en niemand die de zon in het water
kan zien schijnen zal de firma haar prachtige
financieele resultaten misgunnen.
Laat ons daar dus verder niet over spreken
te minder omdat men over de algemeene
aspecten tal van boomen- kan opzetten. Daar
is bijvoorbeeld het succes van modezaken in
het algemeen, en van die zaken in deze ramp
jaren in het bijzonder. Wat het eerste betreft,
onze groote steden getuigen alle van de groote
vlucht die deze ondernemingen hebben ge
nomen. Het zijn niet langer de patriciërs die
paleizen bouwen het zijn de groote magazijnen
om voor het oogenblik niet te spreken van
de banken.
In de hoofdstad behooren de gebouwen van
Peek en Cloppenburg, Hirsch, en de Bijenkorf,
tot de voornaamste prestaties die de architecten
ons in het laatste decennium te zien hebben
gegeven. Geen dier monumentale perceelen
zijn van verliezen gebouwd zij alle bewijzen
dat er weinig zaken zijn, voordeeliger dan die
welker grondvesten berusten op vertoon en
pronkzucht. Reeds van ouds is beweerd dat
de hebzucht van den man en de ijdelheid der
vrouw de groote blijvende drijfveeren van het
menschdom zijn. Die stelling wordt in onzen
modernen tijd in steen vertolktwat des mans
hebzucht betreft door de bankpaleizen wat
vrouwelijke ijdelheid aangaat door de kasteelen
van de mode- en manufacturenhandel.
Het zij verre van ons met die primaire
drijfveeren te spotten. In weerwil van haar
schaduwzijden werken beide krachtig in de
richting van vooruitgang. Met al de dwaze
uitersten waarheen zij voert blijft de mode,
de zucht tot uiterlijk vertoon bij de vrouw,
een der krachtigste factoren tot voort
schrijdende verfijning en veredeling, zij blijft
dat niet minder ofschoon zij geen bewust
verband schijnt te houden met haar breede
resultaat.
Ja, het schijnt alsof de mode een soort
oase is in de jammerwoestijn, dat de dames
zich met bijzondere zorg blijven dossen, dat
de man gaarne goed gesoigneerde vrouwen
blijft zien, als reactie op den ernst der
tot bare opheffing.Het kassaldo zal worden
afgedragen aan
„Cbaritas.”
Joue, 30 Oct. De houtdraaier L., werk
zaam bij de heeren K. de Vrij en Zonen,
meubelfabrikanten alhier, bad het ongeluk in de
fabriek met de rechterhand tusschen de zaag
machine te geraken, waardoor zijn duim bijna
geheel werd afgesneden. Hij is, na voorloopig
verbonden te zijn, nog denzelfden avond naar
het ziekenhuis te Terband vervoerd.
Hepk. Nieuwsbl.w. Fr.
Sneek, 31 Oct. In ons vorig nummer
schreven we, dat wij burgers door ons ge
meentebestuur vriendelijk zijn uitgenoodigd,
voortaan de hoeveelheden melk, die we ont
vangen van onzen melkboer, te noteeren en
daarna ’t genoteerde enz.
Dat was op zijn minst overdreven, aange
zien we bij nader inzien hadden moeten
schrijven, dat den melkboeren is opgelegd
elke week de verschillende melkopgaven van
ons in de bus van 't Administratiekantoor te
werpen. In ons raadsverslag van de vorige
week stond, dat de distributie-ambtenaar een
salaris van f 1000 kreeg. Die f 1000 moet
geen salaris zijn, maar is de //borgtocht”,
dien hij moet stellen.
Over dat melk noteeren nog eens gesproken,
’t is o.i. onmogelijk, dat men daar de
gewenschte controle op kan uitoefenen.
't Zal er wel mee gaan, evenals met de
bruinbroodkaarten.
Je geeft de brengster of den brenger van
je brood de kaart, deze noteert weer één of
meer streepjes (voor elk brood één). En als
de maand om is, ontvang je ter secretarie
een nieuwe, (op vele plaatsen wordt je de
kaart per post gezonden) en vol moed trek
je met je nieuwe schat er weer op los, om
gedurende 30 dagen van ’t jaar in deze treurige
tijden nog van goedkoop voedsel te profiteeren.
Maar ’t is te snappen dat ook met die kaarten
„fraude” kan worden gepleegd.
Want 't kost al weinig moeite de menschen,
zoo iets in het voordeel
en misschien
karrijdsters en dan ook
Want
Workum. Door de vakvereeniging van
land- en zuivelarbeiders is besloten om bij
a.s. verhuringen van dienstbaren er bij de
boeren op aan te dringen, dat ieder op zijn
beurt een vrijen Zondag krijgt. Ook zal men
er op aandringen den schafttijd met een half
uur te verlengen en deze om elf uur in plaats
van om half twaalf te doen aanvangen. In
andere streken heeft men beide verzoeken
reeds ingewilligd en dit geeft hoop, dat men
het ook hier doen zal. O. N.
Hennaarderadeel, 28 Oct. Hoort men
laatste jaren van hooge huur- en koopprijzen
van landerijen, in deze gemeente is toch zeker
het record geslagen. De sate en landen, in
gebruik bij den mede eigenaar G. IJ. Vellinga,
te Oosterend, groot 7 G/2 pondem., werd deze
week ingezet op f 114.296.30. Dit is ruim
f 1534 gemiddeld per pondemaat, behalve de
kosten.
Heerenveen, 27 Oct. ,/Opgaan, blinken
en Verzinken,” het lot van zoo menige plaat
selijke vereeoiging, is in vier woorden ook de
geschiedenis van „Variëtas Delectat” alhier.
Na een vijftienjarig bestaan heeft de vereeni-
ging den druk der tijdsomstandigheden
niet- langer het hoofd kunnen bieden. In eene
Daar is een tijd van gaan,
Dat hebt ge meer vernomen,
Maar hebt ge 't ook verstaan
Het wordt anders duidelijk genoeg te ver
staan gegeven, dat de oude sleur, het tradi-
tioneele onrecht, dat alleen zijn bestaan aan
verdedigen op grond dat het al zoo lang
er is, verdwijnen moet. De gebeele democratie
eischt haar rechtmatige plaats op, de eene
bevoorrechting na de andere moet vallen
en de vrouw die toch ook deel van het volk
is, vraagt thans met klem, dat haar wettige
en natuurlijke rechten haar niet langer zullen
onthouden worden. Maar het conservatisme
zit niet stil. De mannen die in de vrouw
een aardig speelgoed, een nuttig huishoudelijk
voorwerp, doch in elk geval verstandelijk niet
hun gelijke zien, worden onrustig. De spot
heeft hen al zoo vaak geholpen, ook thans
zoeken zij weer hun kracht in dat wapen.
Een enkele keer worden zij ook woest.
Zoolang het nog bleef bij theorie, bij ernstige
lezingen, bij beschouwingen in een deftig
tijdschrift, enfin bij „hoogstaande” propaganda,
werd bun rust niet geprikkeld, doch nu het
volk zelf mee gaat spreken, worden de heeren
tegenstanders korzelig.
Die vrees voor het baanbreken der nieuwe
denkbeelden onder de gfoote-massa, bewijzen
de van groote partijdigheid getuigende crtieken
over de feministische revue „Jus Suffragii”
die thans te Amsterdam wordt opgevoerd.
We zien in de serieuse critieken de verde
diging van den tegenstander van Vrouwen
kiesrecht, tegen den aanval... dien hij vreest.
Wat te denken b.v. van onderstaande tirades
uit het verslag van de Tijd (zou dit niet
de eerste keer zijn dat dit blad aan een
„revue” een verslag wijdt?!)
„De dames van den Bond kunnen genieten,
want de roode draad loopt er ook door. Al
de oude argumenten van de bekende bonds-
tractaatjes worden uitgebeeld op het tooneel
de mevrouw doctores in de geneeskunde die
niét en haar stommeling van een koetsier
die wél kiezen mag, de dronkenlap, die al
het hebben en houwen, waarvoor moeder de
vrouw jaren heeft geploeterd aan den jood
verkoopt en daarbij door de wet wordt be
schermd, enz. enz.”
En verder bij de aardige Jordaantafereelen
als Mie Hartsuiker over haar ega redeneert:
„hij zal het doen anders bonk ik hem zijn
glazen in, dan vraagt de Tijd zich af„waarom
die nog het kiesrecht noodig beeft, die regeert
den man toch al
Het is mij in dit korte artikel niet moge
lijk uitvoerig bet foutieve in deze laatste
redene.ering aan te toonen, binnenkort hoop
ik deze en andere critieken eens te ontleden
en er op te wijzen, hoe uit alles blijkt:
angst en tegenzin voor het vrouwenkiesrecht
bij de schrijvers.
En toch.komt het er!
De teekenen des tijde bedriegen zich niet.
En zij die angstig zijn voor de gevolgen en
zoo iets als een geheel gedesorganiseerde
maatschappij vreezen, moeten niet vergeten
dat de invoering van Vr. Kr. geen schot in
den blinde zal zijn.
Men behoeft niet meer te vragen: wat
zullen de gevolgen zijn, maar wat zijn de
gevolgen elders geweest? Overal waar het
Vrouwenkiesrecht is ingevoerd, in Noorwegen,
Denemarken, Finland, verschillende Staten
van Amerika en de Australische Staten werkt
het weldadig op de geheele maatschappij.
Orde en zedelijkheid zijn er door verhoogd,
’t geestelijk leven staat er op hooger peil.
Bovendien is het een feit dat een vrouw in die
landen ook haar plichten blijft doen en vrouw
en moeder is geworden. Het gezinsverband
is allerminst geschokt, integendeel is de
overgang tot ontvoogding der vrouw heel
geleidelijk gegaan. Het ligt in de vrouwe
lijke natuur daar, waar zij kan, de helpende
build meel eten (en die zijn
er maar een of twee streepjes telkens
op te zetten, al is het uit medelijden met die
menschen.
En natuurlijk is
van den betrokken bakker
zullen karrijder en
wel iets mee in de winst deelen.
elk brood ’t welk de bakker ons op een kaart
voor 12 ct. moet leveren, vindt zonder genoemd
bewijs zijn weg voor een stuiver meer. Men
merkt, dat ons vertrouwen in de menschen
van den tegenwoordigen tijd alles behalve
ongeschokt is.
Hadden w' er niet alle redenen voor, we
zouden ’t niet schrijven. Misschien, dat we
op dat „vertrouwen” nog wel eens terugkomen.
Arrestatie W. Broekhuys Jr.
In verband met de arrestatie van W. Broek
huys Jr., die een advocatenkantoor houdt te
Rotterdam en uitgever is van De Handels-
protector, deelt Het Vad. het volgende mede.
Vrijdagmiddag begaf de officier vanjusiitie
zich in gezelschap van een tweetal rechercheurs
en een rijksveldwachter naar de woning en
kantoren van den heer W. Broekhuys, in
verband met een faillissement, ressorteerende
onder het arrondissement Rotterdam, en waarin
als curator optreedt mr. J. Drost, in welke
zaak Broekhuys- verdacht wordt, zich te
hebben verstaan met een der debiteuren, en
zich aan oplichting in deze te hebben schuldig
gemaakt. De zaak was reeds door de rechtbank
in finesses voorbereid.
De huiszoeking moet slechts enkele oogen-
blikken geduurd hebben, en voldoende reden
hebben opgeleverd om tot arrestatieovertegaan.
Toen men echter hiertoe wilde overgaan,
bleek Broekhuys in deze niet al te gewillig,
en hij moet tegen den officier heel oolijk
gezegd hebben „Had je me maar en „Dat
dat zoo maar niet ging
De officier moet toen weinig capties met
hem gemaakt hebben, en zijn begeleiders
eenvoudig bevolen hebben Br. de handboeien
aan te doen, waarop Broekhuys eieren koos
voor zijn geld en goedschiks meeging.
Zaandamsche kermis.
In de laatste raadszitting van de gemeente
Zaandam gingen van liberale zijde stemmen
op om de kermis af te schaffen, welke poging
hedenavond gehouden vergadering is besloten door de kerkelijke leden werd gesteund.
zou van
een
In verband hiermede zou van de ont
vangsten op de begrooting een bedrag ad
f 10000 als geraamde opbrengst moeten ver
vallen.
Van de zijde van B. en Wen de andere
soc. dem. leden werd dit voorstel hevig be
streden, waar op ’t oogenblik dit bedrag niet
kon worden gemist en het de bedoeling van
de voorstellers scheen te zijn B. en W. in
financieele verlegenheid te brengen.
Het voorstel werd dan ook verworpen.
De kermis gaat ditmaal door, doch werd
van soc. dem. zijde een motie ingediend om
in den vervolge te trachten de kermis door
een volksfeest te vervangen.
Wat is beter f 10000 in de gemeentekas
f 40000 uit de zakken der ingezetenen,
weggesmeten aan allerlei nietswaardig vermaak
en schadelijken drank, of dat
een wijze wordt geïnd, waarbij
het door de talrijke bevolking van Zaandam
hoofdelijk niet gevoeld wordt, en zij ten slotte
nog f 30000 rijker zal wezen dan voor de
kermis.
Of het echter den Zaandamschen vroede
vaderen gelukken zal de kermis door een
soort hooger staand volksvermaak te ver
vangen, staat te betwijfelen.
Het is reeds vaker geprobeerd en
vaker mislukt.
Een truc van groentehandelaars.
Tegen een aantal groentehandelaren te
Delft is proces-verbaal opgemaakt wegens het
verkoopen van aardappelen voor een hooger
bedrag dan den vastgestelden maximum prijs.
De handelaren kunnen, zeggen zij, de aard
appelen niet voor den prijs van T1/2 cent
verkoopen, waarom zij en 9 cent in
rekening brengen. Bij verschillende groente
handelaren zijn aardappelen in beslag genomen.
Gisteren hadden vindingrijken er wat anders
op bedacht. Een groentehandelaar wilde wel
zijn aardappelen verkoopen voor cent,
maar hij stelde als voorwaarde, dat men
tegelijk een knolraap kocht, waarvoor hij dan
zooveel meer betalen liet, dan hij voor zijn
