Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
Klein s Thee,
in ons pakjes thans 22 ct., in
vierdel pakjes 27 '/2 ct. Gebro
ken Thee ook per ons.
Theehandel Focke S. Klein,
HARLINGEN.
1917.
56st8 Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 7.
Zondag 21 Januari.
VOOR
De evenredige vertegen-
woord iging.
212.100
131.700
101.300
347.900
149.600
135 800
In vele winkels verkrijgbaar.
Voor wederverkoopers
Bij Wed. J. Lemstra, Bolsward.
W. v. d. Goot, Makkum.
4.500
6.500
800
700
600
400
BINNENLAND.
Grouw.
firma J.
INGEZONDEN.
kW
Bolswardsche Courant
Afzonderlijke
gek'
zoo
nog
hebben
dan
groot
a.s.
de
o
n
H
n
n
o
n
E
F
G
H
.1
K
van een 300
inwoners zal van merkbaren invloed op het
dorpsleven zijn.
De meeste ingezetenen zullen het besluit
ongetwijfeld ten zeerste betreuren,
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
ons
Of
Wel,
Dinsdagavond 23 Januari
zzde Doele” vinden, om 8
alle belangstellenden
ervan docht.”
voor Vrouwenkiesrecht,
A. BEEKHUISKranenburg.
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Officieel zijn
datenlijsten, niet met partijlijsten rekening
verkrijgen
2 zetels.
298.500 st.
6.300
2.000
5.800 st.
4.500
3.200
1.300
21 maal
u dit bericht in
Wie is toch die
hier komen doen
Dinsdag een
kozen zullen worden. Van beteekenis is
dit vooral bij gemeenteraadsverkiezingen,
waar zoo dikwijls door verhuizing zetels
open komen. Vrij Friesland.
kom en
kunt ge
uur zal
vertellen
ten hoogste tien candidaten wórden geplaatst,
terwijl dezelfde candidaat niet voor mag
komen op meer dan één van de lijsten, die
in denzelfden kieskring zijn ingeleverd.
De stemming over de lijsten 'moet ge
schieden binnen 45 dagen, nadat de cdndi-
daatstelling is geschied. Ten minste drie
dagen voor den dag der stemming ontvangt
de kiezer zijn stembiljet thuis. Daarop staan
alle lijsten van candidaten, in den kies
kring gesteld, afgedrukt. Elke lijst vormt
op het stembiljet een afzonderlijk groepje.
Voor den naam van iederen candidaat wordt,
net zooals nu, een zwart hokje met een
wit stipje geplaatst. De kiezer moet één dier
hokjes zwart maken.
Worden er veel lijsten ingediend wat
vermoedelijk in den beginne, als er nog
weinig routine bestaat bij de verschillende
kiesvereenigingen, verwacht mag worden
dan kan het stembiljet gemakkelijk de
grootte van een krant krijgen.
Na sluiting van de stembus gaat het
stembureau na, hoeveel stemmen op iederen
candidaat zijn uitgebracht. Het hoofdstem
bureau van den kieskring telt alle uitslagen
samen en zendt deze naar het centraal
stembureau in Den Haag. Dit bureau be
paalt, hoeveel zetels elke partij heeft ver
worven en welke candidaten verkozen zijn.
Wanneer in het geheele land 1.400.000
stemmen zijn uitgebracht, is dus het hon
derdste deel daarvan, dat is 14000 stemmen,
voldoende om een candidaat tot lid der
Kamer te doen verkiezen. Het totaal aantal
stemmen op een lijst uitgebracht, zal echter,
behalve eenige malen 14.000 stemmen, nóg
een overschot laten. De verdeeling der zetels
naar de grootte dier overschotten levert de
groote moeilijkheid op.
Worden er 1.400.000 stemmen over het
geheele land uitgebracht voorde 100 zetels,
dan noemt men het cijfer 14000, dat voor
eiken candidaat voldoende is, den kiesdeeler.
Nemen wij nu het volgende voorbeeld
aan, dat wij ontleenen aan De Fakkel* dan
veronderstellen wij dat de stemmen als
volgt zijn verdeeld:
Unie-liberale
Sociaal-democratische
Vrij-liberale
Vrijzinnig-democratische
Roomsch-Katholieke
Anti-revolutionnaire
Christelijk-Historische
Christelij k-Sociale
8. D. P.
Ie Wilde candidaat
2e
3e
4e
De
candidaten
ÏJ
wordt bereikt, dat een overschot voldoende
groot is, om een candidaat gekozen te krijgen.
Waren de lijsten niet samengevoegd, dan
zouden de te kleine overschotten v?n elke
lijst vervallen.
Maar hoe kan men nu weten, welke can
didaten eener lijst ten slotte gekozen zijn
en wie niet.
Het centraal stembureau in Den Haag
zal dit uitmaken. Wij geven het volgende
voorbeeld.
Nemen wij eens aan, dat b. v. de vrije
liberalen 2 candidatenlijsten indienden, die
zij met elkaar verbonden en daarop 131.700
stemmen verwierven en dat zij 10 zetels
daarmee behaalden.
Laat nu op de eerste lijst zijn uitgebracht
72.100 stemmen en op de tweede 59.600.
De eerste verkrijgt dan 5 zetels (als de
kiesdeeler weer 14000 is) en houdt 2100
stemmen over. De tweede lijst ontvangt
eerst 4 zetels, en houdt dan 3600 stemmen
over. De tiende zetel komt nu aan de tweede
lijst, die het grootste overschot heeft, zoodat
beide lijsten ieder 5 zetels krijgen.
Veronderstellen wij nu dat op de 10 can
didaten A, B, C enz. van de eerste lijst de
volgende stemmen zijn uitgebracht:
A 22 800
B 3 200
C 12 800
D 19.800
Welke 5 candidaten zijn nu gekozen'?
In de eerste plaats A en D, die beiden
méér dan den kiesdeeler verkregen.
Er moeten nu nog 3 andere candidaten
worden aangewezen. A heeft 22.800 stemmen,
dat is 8.800 stemmen meer dan de kies
deeler. D heeft 5.800 stemmen meer dan de
kiesdeeler. Te zamen is dat 14.600 stemmen.
Deze 14.600 stemmen, door A en D samen
boven den kiesdeeler verkregen, worden nu
toebedeeld aan de andere candidaten van
de lijst, in de volgorde van de lijst, aan iederen
candidaat telkens zooveel als hij noodig heeft
om den kiesdeeler te Bereiken.
A is gekozen. De eerste candidaat van
de lijst, die voor toebedeeling in aanmerking
komt, is dus B. Deze verwierf 3200 stemmen,
en heeft dus 10 800 stemmen noodig om
den kiesdeeler te verkrijgen, waarna hij
verkozen wordt verklaard.
Er blijven vap het overschot nu
3800 stemmen (14 60010.800) over.
C, die nu op de lijst volgt, verkreeg zelf
12,800 stemmen en heeft dus 1200 stemmen
noodig om tot den kiesdeeler te komen.
Ook hij wordt nu gekozen verklaard, waarna
nog 2600 stemmen (3800—1200) toe te be-
deelen blijven.
Die 2600 stemmen verkrijgt E (daar D,
de volgende van de lijst, reeds gekozen is),
waardoor hij in het geheel 7100 stemmen
heeft (4500 2600), en dus niet den kies
deeler bereikt. Intusschen moet er nog één
zetel worden toegewezen, en die is voor den
candidaat die de meeste stemmen verkreeg.
Dit blijkt E te zijn, die dus gekozen is.
Men ziet van hoeveel invloed de volg
orde der lijst is F, met 6500 stemmen van
zich zelf, is niet gekozen, terwijl B met
3200 stemmen en E met 4500, zelf ver
worven, wél gekozen zijn.
De lezer die onze uiteenzetting tot hiertoe
volgde, zal nu wel begrepen hebben, dat
er aan de praktische uitvoering nog al wat
vast zit. Toch stelden wij telkens de een
voudigste voorbeelden Want veel gecompli
ceerder wordt alles, wanneer de candidaten
lijsten niet worden samengevoegd, wanneer
de kiezers hun persoonlijke voorkeur voor
bepaalde candidaten laten gelden, wanneer
er verschillende lijsten met dezelfde candi
daten, doch in andere volgorde worden in
gediend enz.
Om den lezer niet voorgoed te doen af
schrikken, zullen wij ditmaal niet verder
op de zaak ingaan. Wij zullen genoeg ge
legenheid hebben, op de zaak terug te
komen.
Ten slotte nog dit.
De evenredige vertegenwoordiging ver
draagt zich niet met tussehentijdsche stem
mingen voor slechts één zetel gelijk voor
de hand ligt. Indien nu tusschentijds een
zetel open komt, veronderstellen wij dat B
van bovenstaand voorbeeld overlijdt, dan
wordtin zijn plaats, zonder verdere stemming,
aangewezen F, die op die lijst van de niet-
gekozen candidaten het hoogste stemcijfer
had. Overlijdt daarna tusschentijds D, dan
komt G in zijn plaats, en zoo vervolgens.
Met het oog hierop moeten de partijen op
iedere candidatenlijst altijd meer candidaten
zetten dan zij verwachten dat onmiddellijk
a.s. hare fabriek
Unie-liberalen
den kiesdeeler (van 14.000) bereikt, en dus
al dadelijk aanspraak op 21 zetels, waarna
zij (daar 21 X 14 000 294 000) nog 4500
stemmen over hebben.
Op dezelfde wijze krijgen de sociaal-demo-
craten dadelijk 15 zetels, en hebben een
overschot van 2100 stemmen, de Vrije libe
ralen 9 zetels met 5700 stemmen overschot,
de Vrijzinnig-democraten 7 zetels met 3300
stemmen overschot, de Roomsch-Katholieken
24 zetels met 11.900 stemmen overschot, de
Anti-revolutionnairen 10 zetels met 9600
stemmen overschot en de Christelijk Histo-
rischen 9 zetels met 9800 stemmen overschot.
Er zijn nu in het geheel reeds 95 zetels
toegewezen, zoodat er nog slechts 5 zetels
te verdeelen blijven. De wet kent die toe
aan de partijen die de grootste overschotten
hebben, bij welke verdeeling echter partijen
die het in het geheel niet tot een hooger
stemmencijfer dan 50 pG't. van den kiesdeeler,
dat is dus, hier 7000 stemmen, brachten,
niet in aanmerking komen. De Christelijk-
socialen, de 8. D. P., de verschillende Wilden,
die in bovenstaand voorbeeld alle beneden
7000 stemmen blijven, verwerven dus geen
enkelen zetel. Van de 5 te verdeelen zetels
krijgen dan de Roomsch-Katholieken, de
Christelijk-historischen, de Anti-revolutiop-
nairen, de Vrije liberalen én de Unie-libe
ralen, die de 5 hoogste overschotten hebben,
ieder één zetel.
De einduitslag is dus dat i
22 zetel
15
10
25
11
Beknopte uiteenzetting van hare werking.
Nu de Evenredige Vertegenwoordiging
door de Tweede Kamer is aangenomen en
vermoedelijk in ’t volgende jaar in praktijk
zal worden gebracht, achten wij het van
belang om den lezer eenig idee te geven
van de werking van het in te voeren stelsel.
Men hoort bij voorbaat schier iedereen
het beginsel der evenredige vertegenwoor
diging prijzen; algemeen wordt het billijk
gevonden, dat de partijverhouding in de
vertegenwoordigende lichamen een getrouwe
afspiegeling zal zijn van’t stemmenaantal, dat
door de verschillende partijen wordt uit
gebracht. Inderdaad is er alles vóór te zeggen.
Maar de praktische toepassing is lang
niet zoo eenvoudig als menigeen misschien
wel denkt. Zelfs kan die toepassing zóó in
gewikkeld worden, dat vele kiezers er niet
achter kunnen komen, waarom juist deze
en niet gene candidaten verkozen zijn ver
klaard. Het populaire beginsel dreigt in
sommige gevallen van zijn aantrekkelijkheid
te zullen verliezen door zijn inpopulaire
uitwerking.
Goed begrijpen is daarom wel een zaak
van groot belang. Wij zullen trachten om
in ’t' kort, zoo eenvoudig en duidelijk als
de vrij ingewikkelde zaak dit toeiaat, den
lezer eenigermate op de hoogte te brengen
van het nieuwe stelsel. Op diverse onder
deden zullen wij later, naar wij hopen,
meer uitvoerig terugkomen.
Vooraf nog één opmerking. Straks zal het
blijken, dat de evenredige vertegenwoordi
ging de partijen bij de stembus volkomen
los van elkaar maakt, niet enkel principieel,
maar ook practisch. Zonder ook maar in
h.et minst op de hulp van anderen te kunnen
rekenen, moet dus elke partij voor haar
eigen candidaten ijveren en daarvoor stem
men trachten te verzamelen. Kleur be
kennen, partij kiezen, zal in de toekomst
een beslist vereischte zijn. Dit is een zaak
voor de vrijzinnigen van zeer groot belang.
Ons land zal na de invoering der even
redige vertegenwoordiging niet meer in dis
tricten worden verdeeld. Het geheele land
zal voor de Kamerverkiezingen slechts één
district vormen. Zoo ook wordt elke pro
vincie één district voor de Staten, elke
gemeente voor den raad.
Echter krijgen wij een verdeeling in kies
kringen, ten einde het verkiezingswerk te
vergemakkelijken.
Gemeenten met minder dan 20 duizend
zielen vormen één kieskring; grootere ge
meenten krijgen drie kieskringen, voor de
raadsverkiezingen.
Voor de statenverkiezingen krijgen de
provinciën, naar gelang barer grootte van
2 tot 10 kieskringen. Friesland krijgt er 5,
vrijwel samenvallende met de tegenwoordige
districten.
Voor de kamerverkiezingen worden er 18
kieskringen gevormd. Friesland wordt daar
voor één kieskring; enkele groote provinciën
twee; de drie grootste steden ook elk één.
Laten wij ons nu eerst eens bepalen tot
de Tweede Kamerverkiezingen.
In elke hoofdplaats van een kieskring
wordt een hoofdstembureau gevormd, terwijl
in Den Haag een centraal stembureau wordt
gevestigd. Dit centraal bureau zal als hoofd
taak hebben te bepalen, hoeveel zetels elke
partij bij de Evenredige Vertegenwoordiging
zal verkrijgen en wie verkozen zullen zijn.
Elke groep van 25 kiezers kan een candi
datenlijst inleveren. Op elke lijst mogen
Franeker. Deze week waren er distnbutie-
erwten en boonen en zachte gele zeep te ver
krijgen. Men moest zich daartoe naar het
Stadhuis begeven en het aantal personen der
huisgezins en den winkelier opgeven, waarna
per persoon 1/4 K.G. erwten, 1/4 K.G.
boonen en 1/2 K.G. zeep disponibel was.
Anderhalve dag was er zitting. Wat een
drukte, wat een toeloop, wat een gedrang, wat
een vergeefsche pogingen om aan beurt te
komen De inspecteur, twee politieagenten en
nog een derde agent, die de orde zoo goed
en kwaad als het ging, kwam en handhaven,
waren er mede gemoeid. Of ieder nu voorzien
is, weet ik niet, doch er is wat voor gedaan
hoor
O. N.
Naar de L. Ct. verneemt, zal de
en H. W. v. d. Ploeg, machine-
fabrikante alhier, met Mei
naar Apeldoorn overbrengen.
Het ongewenschte vertrek
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie).
Marijke komt! Marijke komt!
Met reuzenletters hebt
de couran.t kunnen lezen.
Marijke? En wat moet ze
Weet ge dat niet? Hoe is ’t mogelijk?
Dan zal ik het u zeggen. Marijke is een
glundere, knappe Noord-Hollandsche boerin
uit Broek in Waterland, die er in haar
eigenaardige kleederdracht uitziet om te stelen
en die ons doet wenschen, dat alle Noord-
Hollandsche boerinnetjes er zoo mochten
uitzien
Ze gaat op audiëntie bij de ministers, hoofd
zakelijk bij die van Binnenlandsche Zaken,
ze neemt deel aan de Betooging vóór Vrouwen
kiesrecht, ze heeft haar eigen opinie over
allerlei maatschappelijke zaken, ze heeft een
stellige meening over het Kiesrechtvraagstuk,
over de ontwikkeling der vrouwen in ’t alge
meen, over de sociale kwesties in betrekking
tot de vrouw, kortom, onze Marijke is z/op
de hoogte van haar tijd.” En nu komt dit
boerinnetje in haar eigen dialect, op de haar
eigen geestige, onderhoudende manier,
eens wat van al deze zaken vertellen,
het belangrijk is, zult ge vragen?
hoor!
baar in
ze aan alle belangstellenden eens
zzwat Marijke ervan docht.” En
die Marijke is Mej. C. Groot uit Rotterdam,
de sympathieke spreekster, die we reeds meer
malen het genoegen hadden hier te zien en
telkens een zaal vol hoorders en hoorderessen
aan bet lachen bracht. Doch niet alleen aan
het lachen, ook aan het nadenken, ja aan
het klagen, want er is, behalve veel geestigs,
ook diepe droeve ernst in haar pleidooi, en
ge zult wèl doen uw licht eens te gaan
opsteken bij iemand, die ook achter de schermen
heeft gekeken en die voor de waarheid der
dingen durft uitkomen.
Leden van Vrouwenkiesrecht, verzuim nu
niet deze eenige gelegenheid, die u wordt
geboden om de dingen der laatste maanden,
die in den Haag zijn voorgevallen eens van
alle kanten te bezien, en gij, die nog geen
lid zijt, toe gaat ook eens luisteren naar
wat Mej. Groot u zal vertellen, terwijl gij
anderen, tegenstanders misschien van onze
beweging, ook goed zult doen eens te gaan
vernemen, hoe alles zich daar op bet Binnenhof
heeft toegedrage.n.
De entreeprijs is gering. Leden van de
Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht hebben
vrije toegang, niet-leden betalen een kwartje
entree, terwijl aan werklieden en dienstboden
voor zoover mogelijk een vrije toegangskaart
zal worden verschaft, als ze zich daartoe voor
af even wenden tot de penningmeesteresse,
Mevrouw Cuperus.
Moge Mej. Groot
publiek vinden
Namens ’t Bestuur v./d. Vereeniging
Unie-liberalen
Sociaal-democraten
Vrije liberalen
Vrijzinnig-democraten
Roomsch-katholieken
Anti-revolutionnairen
Christelijk-historischen 10
de verschillende partijen
natuurlijk niet bekend; er wordt met candi-
gehouden. Praktisch zal het natuurlijk wel
op partijlijsten neerkomen. Teneinde ver
snippering te voorkomen, kunnen verschil
lende lijsten worden samengevoegd, door
speciaal aangewezen gemachtigden. Hierdoor
