ïïïeuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
No. 36
Verschijnt Donderdags en Zondags.
1917.
56ste Jaargang.
Donderdag 3 Mei.
1 MEIFEEST.
T
VOOR
Aan het VERSLAG van den
Toestand en de Exploitatie
der Gemeentelijke Gasfa
briek te Bolsward, over het
dienstjaar 1916, ontleenen wij
het volgende:
A
■mm
Bolsvardsche Courant
3.076,985
goed uitgewerkt
u
II
H
U
U
6.208
46.000
Het
en
1.200
21.982
u
u
u
n
u
u
H
H
U
U
nVoorwaarts” zong onder
heer Bachofner eerst een
„Vrijheidslied”, het
„Volkren ontwaakt”
Gebr. voor de ovens 12.450
h n stoomk. 3.350
Gratis cokes personeel 213
tar a 5 Cent.
A. BON IN EMENT8 PRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Afzonderlijke
52 m.M.
40
39
39
48
51
37
39
Totaal
af aankoop huis baas fitter
waarvan belegd in
4 pCt. leening Gemeente Bols
ward 1 Mei 1914 f 4000,—
41/2 pCt.leeningGem.
A’dam 1 April 1914 - 1032,65
5 pCt. leening Staat
der Nederl. 1 Febr.
1915 - 2000,—
4i/2 pCt. leening Staat
der Nederl. 1 Mei
1916 - 5000,—
437,17
f 18.683,905
- 2.400,—
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
cokes was
76,86 ct.
f 1150,71
totale opbrengst der cokes bedroeg
Franco per post 50 Cents,
nos. van dit Blad zijn verkrijgba:
Cokes.
Op 31 Dec. 1915 was de voorraad 1.610 H.L.
Gemaakt gedurende 1916 39,900
Totaal 41.510 H.L.
Hiervan werden verk.25.381 H.L.
n
u
H
Gasprijs.
Tot 1 December golden nog de oude gas-
prijzen en wel voor licht- en kookgas 7 ct.,
voor muntgas 8 ct. en voor industriegas 6 ct.
per M3. met reductie volgens het Gastarief
van 29 Juli 1915.
Tengevolge van het ministeriëel schrijven
omtrent gasbezuiniging werd den 1 December
op voorstel van de Gascommissie door den
Gemeenteraad een tijdelijk tarief ingevoerd,
waarbij de prijzen als volgt werden geregeld:
1. voor gewoon gas 8 ct. per M3. voor
70 pCt. van het normaal verbruik daarboven
16 ct. per M3.bij een verbruik van hoogstens
30 M3. per maand blijft de prijs 8 ct.
2. voor industriegas 7 ct. per M3. voor
70 pCt. van het normaal verbruik daarboven
10 ct. per M3.
voor muntgas bij een gasverbruik per
1 van 30 M3. of minder 9 ct. per M3.,
de volgende 20 M3. 11 ct. per M3.,
de daaropvolgende 20 M3. 14 ct. per M3.,
de daaropvolgende M3. 16 ct. per M3.
1, Lange brug
75, Sneekerweg
78, Cnossenlaan
84, Turfkade
106, Marktplein
135, Trekweg
139, Harlingerstr.
Gasverbruik.
Totaal werden afgeleverd 728.775 M3. gas,
waarvan werden verbruikt door:
particulieren 642.543 M3. of 88,17°/0
u
u
u
u
u
om een
het grootste verbruik, blijkt uit
het volgende staatje:
Gasfabriek
Lantaarn No.
n
u
u
H
u
II
3.
maand
voor i
voor
voor
Aan industriegasverbruikers werd totaal,
volgens de oude regeling, gerestitueerd f58 555;
de bijbetaling door muntgasgebruikers, die
minder dan 180 M3. per jaar verbruikten,
werd niet geheven.
Financieel Overzicht.
Het bruto winstsaldo bedraagt f 16.053,97
tegen f 21.987,64 over 1915.
Uit achterstaande Verlies- en Winstrekening
blijkt, dat na afschrijving van f 5500 en na
betaling van f 3400 aan rente en f 1000
verplichte recognitie aan de Gemeente nog
een netto winst overblijft van f 6153.97.
Hiervan wordt, ingevolge de verordening, de
helft uitgekeerd aan de Gemeente en de
andere helft komt ten goede aan het Reserve
fonds der Gasfabriek.
Het Reservefonds bedroeg op
31 Dec. 1915 f 15.169,75
waarbij komt:
Storting halve netto winst over
1916
gekweekte rente Bel. Res. fonds
over 1916
41.394
Blijft in voorraad op 31 Dec. 1916 116 H.L.
Het gewicht van 1 H.L. gascokes aan
nemende op 42 K.G. zijn totaal voor de
generatoren verbruikt 522.900 K.G. cokes
of per 100 K.G. verwerkte kolen 21,9 K.G.
(in 1915 24 K.G.)
Per ton kolen werden gemaakt 702,3 K.G.
cokes.
De cokesbries werd geheel onder de stoom
ketels verstookt.
De opbrengst van de verkochte 25.381 H.L.
f 19.509,27 of per H.L. gemiddeld
Aan kloploon werd ontvangen
en aan bezorgloon f 247,60, de
dus
f 20.907,58, of gemiddeld per H.L. met in
begrip van klop- en bezorgloon 82,37 ct.,
tegen 60,36 ct. in 1915.
Door bemiddeling van het Plaatselijk Steun
comité werden in de maanden Januari, Febr.
en Maart afgegeven 2539 bons voor 1 H.L.
cokes, tegen een prijs, die 20 pCt. lager was
dan de kasprijs. De kosten hiervan ad f 380,85
kwamen ten laste van de gasfabriek. In de
maanden November en December werd voor
alle ingezetenen H.L. goedkoope cokes per
week beschikbaar gesteld; het prijsverschil
werd door de gemeente bijgepast. De voorraad
was omstreeks half December uitgeput, daarna
kon slechts voor een deel in de behoefte aan
de benoodigde cokes in deze gemeente worden
voorzien.
Drukking.
De automatische regulateur werkte zonder
stoornis en onderhield geregeld in bet centrum
der stad een gelijkmatige drukking van 38 m.M.;
aan den uitlaat van den regulateur varieerde
deze overdag van 56 tot 40 m.M., des nachts
werd de druk verminderd tot 34 m.M.
De drukking in het buizennet, gedurende
de uren van
verslag van deze vergadering te geven, in ’t
kort kon slechts een en ander vermeld worden.
Het zangkoor
leiding van den
drietal liederen.
„Propagandalied”
werden met toewijding gezongen en vonden
een dankbaar gehoor.
Vervolgens hield Ds. D. N. ZUITHOFF
een rede. Hij begon met de opmerking dat
het onder de tegenwoordige omstandigheden
een moeielijke taak is, te spreken over de
beteekenis der S. D. A. P. en haar invloed,
omdat eensdeels vurige hoop op verbetering
van den maatschappelijken toestand veld wint
en andersdeels angstige spanning het hart
beklemt. Met het vers van Van Zinderen
Bakker moet men vragen: Wachter wat is
er van den nacht? terwijl hij daarna aanhaalt
het Meilied van Mevr. Roland-Holst.
Men voelt toch, zoo vervolgt hij, de dingen,
de misstanden waarop dat lied wijst, en dat
gevoel kan steunen op het weten. Daar is,
bij de jaren 1915 en 1916 vergeleken, thans
op-1 Mei op een gewichtige verandering te
wijzen. In Rusland is een geheele ommekeer
tot stand gekomen, de scharen van onder
geschikten hebben zich aan ’t juk dat hen
drukte ontworsteld. Een jubellied wordt daar
aangeheven, zonder dat men den knoet meer
behoeft te vreezen. Dat groote rijk is een
machtige factor geworden in den strijd van
het proletariaat. In Bulgarije en Oostenrijk
wordt deze 1 Mei dag door de arbeiders
gevierd door er een volledigen rustdag van
te maken. Ook in Duitschland, Frankrijk en
Engeland komt een kentering, het daghet
ook daar.
In Stockholm wordt een vredes-demonstratie
gehouden en overal zien de Vorsten uit naar
hulp om te blusschen den brand, dien zij
zelf hebben gesticht. De dagen dat de arbeiders
klasse medezeggenschap krijgt, dat haar invloed
stijgt, zijn gekomen.
Nu, de droeve werkelijkheid, door den oorlog
ontstaan, schreit dan ook ten hemel daar
moet een einde aan komen, daar moet vrede
komen. Is dit slechts een machtsverwisseling,
dan zou het in de toekomst weer los gaan,
dan zou er om revanche geschreeuwd worden,
dat moet worden voorkomen.
Op verschillende internationale congressen
en conferenties zijn de eischen der soc.-dem.
verkondigd, vóór doch ook tijdens den oorlog
en nu komt te Stockholm weer een congres
bijeen om den wereldvrede te bepleiten. In
deze schrikkelijk verwarde tijden moet er
verandering komen. Hoop bezielt ons doch
ook vrees bevangt ons. Een internationale
samenspraak zal er worden gehouden over de
defenitie van den vrede.
De soc.-dem. hebben in 1914 den oorlog
niet kunnen keeren, hun invloed was nog
niet voldoende. Die schuld drukt op de partij
doch ook vooral op hen die niet meededen.
Het harnas moet nu blank geschuurd wprden,
en wij blijven uitzien naar Stockholm.
Bij dezen blik op de buitenlandsche ver
houding, behoort ook een kijkje op het binnen
land. Een reuzenoverwinning is in ons land
door de soc.-dem. partij behaald op 15 Nov.
1916, toen is aangenomen dat bekende art.
80 der grondwet, waarbij is verkregen algemeen
mannenkiesrecht, enkelvoudig kiesrecht, zoodat
ook de le Kamer rechtstreeks wordt gekozen
door de kiezers; dan is nog verkregen de
mogelijkheid van het vrouwenkiesrecht, stem
plicht en evenredige vertegenwoordiging. Door
dit laatste zal ook in Bolsward’s Raad aan
onze partij recht worden gedaan.
In 1918 komt die veranderde kieswet al
in werking, en dan kunnen ook vrouwen
gekozen worden in de Kamers, de Staten en
den Raad.
Spreker gaat in grove lijnen na wat er
sedert 1848 in ons land is veranderd op ’t
gebied van het kiesrecht en ook de wijziging
op staatkundig en sociaal gebied, om er op
te wijzen dat de soc. verbeteringen in de
laatste jaren van geen beteekenis waren. Nu
echter het algemeen kiesrecht er is, zal de
arbeiderspartij uittrekken om hare rechten te
veroveren. Tal van begeerenswaardigheden
zijn er en de verandering van de oude inde
nieuwe maatschappij zal wel geleidelijk gaan
doch van groote beteekenis zijn.
De roode vaan zal naast de blauwe vaan
optrekken langs den weg die ons voert uit
het duister tot het licht. (Applaus).
Daarna werd opgevoerd „De Barmhartige
Samaritaan”, een tooneelschets waarin schijn-
0,85
6,31
1,49
0,16
3,02
gemeen tegebouwen
publieke verlichting
fabr., terr. en woning. 10.842
abonnement
cond., misw. en verl.
728.775 M3. 100,—o/o
Over de gewone meters was het verbruik
in 1916: 461.526 M3., over de muntmeters
187.225 M3., totaal 648.751 M3. Deze cijfers
bedroegen in 1915 resp. 476.137 M3., 157.913
M3. en 634.050 M3. De vermeerdering was
dus resp. 14.611 M3., 29.312 M3.
en totaal 14.701 M3., of procentsgewijze
gewoon gas 3,07 pCt., muntgas 18,5 pCt.
en totaal 2,3 pCt.
Zonder invoering van den zomertijd en de
gasbezuinigingsmaatregelen zou de totale toe
name van het verbruik over de meters ruim
7 pCt. geweest zijn.
Per inwoner bedroeg het gasverbruik over
de meters 88,77 M3., tegen 87,39 M3. in 1915.
Aan het eind des jaars waren aangesloten
754 gewone en 549 muntgasmeters; per ge
wonen meter was het gemiddelde verbruik
pl.m. 612 M3. en per muntmeter pl.m. 341 M3.
Op 31 December stonden in huur uit 43
gaskachels, 51 comforen en 1 gasoventje.
Het aantal aangesloten' gasmotoren bedroeg
aan het eind van het jaar 17, met een totaal
aantal P.K. van 633/4 een zuiggasmotor van
35 P.K. werd op het buizennet aangesloten
bovendien werd nog aan een 4-tal bedrijven
industriegas geleverd.
De viering van den 1 Meidag heeft ook
nu in „De Doele” plaats gehad. De zaal
was behoorlijk goed bezet. Ds. Zuithoff opende
met een gepast woord de bijeenkomst, sprak
een woord van welkom tot de partijgenooten
die opgekomen waren feest te vieren, waartoe
thans meer dan de beide voorgaande jaren
reden bestaat, omdat er zich lichtpunten
vertoonen aan den gezichteinder die wijzen
op een verbetering der maatschappij. Hij
roept het welkom toe aan de afd. Wommels der
8. D. A. P. en aan de andere plaatselijke
vereenigingen, die samenwerkten om dezen
avond te vieren.
Tijd ontbreekt
- 12.032,65
Niet belegd saldo f 4.251,255
Hiervan zal nog f 4000 belegd moeten
worden.
Wegens bestrijding der kosten van aankoop
van eene woning voor den baas uit het Reserve
fonds, is eene rekening Eigen Kapitaal ge
opend moeten worden.
De inventariswaarde is f 26,405 minder
dan het vorig jaar, de prijzen der magazijn-
goederen zijn over het algemeen gelijk genomen
aan die van het voorafgaande jaar.
Ook de afschrijvingen op de bezittingen,
die volgens de verordening evenveel bedragen
als de aflossingen op de schulden plus de
kosten voor aanschaffen van meters, aanleggen
van nieuwe leidingen en verdere betalingen
volgens art. 6 van die verordening, zijn meer
dan voldoende, zoodat de financiëele resultaten
van dit jaar weder zeer bevredigend zijn.
Algemeen Overzicht.
Daar de oorlog met onverflauwde hevigheid
bleef doorwoeden, werden de gevolgen daarvan
voor de neutralen voortdurend ernstiger en
de bezwaren ook voor de gasindustrie steeds
talrijker en moeilijker. De materialen stegen
enorm in prijs, sommige artikelen waren zelfs
in het gebeel niet te krijgen. In de eerste
8 maanden werden er nog al steenkolen aan
gevoerd hoewel zeer ongeregeld zoodat
we steeds Hinken voorraad hadden; de laatste
maanden was de aanvoer echter zeer gering
en na 14 November ontvingen we niets meer.
Verminderde, door invoering van den
„zomertijd”, de gasaflevering reeds, de gevolgen
daarvan zijn niet zoo ingrijpend, als die van
de door den minister van L. N. en H. ver
langde maatregelen tot beperking van het gas
verbruik, welke in December genomen moesten
worden.
Om de voorgeschreven gasbesparing te
kunnen bereiken werden de gasprijzen, die
nog steeds het geheele jaar door gehandhaafd
konden worden, verhoogd, terwijl eene extra
verhooging berekend werd voor het meerdere
boven een bepaald verbruik. Verder werd de
gasverlichting in winkels, koffiehuizen, enz.
na een vastgesteld uur verboden en de straat
verlichting verminderd.
De fabriek werkte verder zonder stoornis
en de uitkomsten van het bedrijf mogen
gezien de tijdsomstandigheden bijzonder
gunstig genoemd worden.
Bestuur en Personeel.
In de plaats van den heer M. Oberman,
Burgemeester, die wegens drukke bezigheden,
voor het voorzitterschap der Gascommissie
meende te moeten bedanken, werd tot voorzitter
benoemd de heer 8. E. Lunter, Wethouder.
De baas-fitter J. Jans werd met ingang
van 17 Januari door B. en W. vast aangesteld
als zoodanig. Aan den stoker Sj. van der Heide
werd, wegens zijne benoeming in gelijke be
trekking te Heerenveen, ingaande 28 Mei
eervol ontslag verleend. In zijn plaats werd
met ingang van 2 Juli tijdelijk benoemd
G. Bijlsma, alhier. Aan den klerk R. van der
Vleugel werd den 20 Juli eervol ontslag ver
leend, terwijl als zijn opvolgster op 1 Augustus
in dienst trad Mej. KI. Steensma. De meter-
opnemer-geldophaler J. Palstra kwam 3 Maart
uit den militairen dienst terug; zijn tijdelijk
plaatsvervanger A. Elzinga werd eervol van
die betrekking ontheven. De tijdel. kantoor
bediende D. Brouwer ging den 16 October
naar het Gem. Distributiebureau over. Wegens
drukke werkzaamheden in de fitterij werden
2 leerling-fitters aangenomen.
Het personeel was over het algemeen tot
onze tevredenheid werkzaam.
In den loop van het jaar werden de loonen
van den baas-fitter en de vaste stokers met
f 0,50, van den meteropn.-geldophaler, de
terreinwerkers en den jongsten kantoorbediende
met f 1,en van een leerling-fitter met
f 2,50 per week verhoogd.
De duurtetoeslag aan het personeel werd
met ingang van 1 Juli door den Gemeenteraad
gewijzigd.
Over dit jaar werd totaal uitgekeerd aan
militieplichtingen f 18,10, wegens duurte
toeslag f 488,05 en wegens ziekte f 113,02.
Gasberging.
Deze bleef 2250 M3. of 72,5 pCt. van de
grootste etmaalaflevering, die op 25 November
3100 M3. was.
Gasproductie.
De verwerkte 2.386.000 K.G. kolen brachten
volgens den fabrieksmeter op 728.915 M3.
gas, of per ton kolen 305 M3. gas. tegen
305 M3. in 1915.
De grootste etmaalproductie had plaats op
29 November en was 3095 M3., de kleinste
bedroeg op 2 Juli 965 M3.
Het aantal inwoners der gemeente was op
31 December 1916: 7308, zoodat de gas
productie per inwoner bedroeg 99,74 M3,
tegen 97,58 M3. in het vorig jaar.
Gemiddeld werd per etmaal gemaakt 1990 M3.
gas tegen 1940 M3. in 1915.
