ïïieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
I
I!
I
I
J
ll
No. 38.
1917.
Verscjujnt Donderdags en Zondags.
Ö6stö Jaargang.
I
Donderdag 10 Mei.
Centrale Keukens.
-»
VOOR
«r
BINNENLAND.
•MF
I
I
A
8 maanden.
Afzonderlijke
I
zou gaan
natuurlijk
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per
Franco per post 50 Cents,
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
aan het visschen
iets en viel over-
zee geworsteld
van heden is daar-
«X
De Leeuwarder kermis.
Leeuwarden, 8 Mei. Moet onze kermis,
in navolging van vele andere plaatsen, dit
jaar ook niet doorgaan? Verschillende ker
kelijke colleges hier ter stede, van oordeel
dat de kermis zich niet rijmen laat met de
buitengewoon ernstige omstandigheden, richtten
tot den Raad ’t dringende verzoek, de kermis
dit jaar niet te houden.
Doch het Dag. Bestuur adviseert, om op
dit verzoek niet in te gaan. Het college brengt
I
In de val.
Gisteravond werd te Beek (G.) door twee
grenswacht-soldaten een heer ter visitatie aan
gehouden. Onverwacht trok de vreemdeling
zijn revolver en loste twee schoten op de
soldaten, gelukkig zonder hen te raken. Na
een hevige worsteling werd de man daarop
in boeien geslagen en naar het visitatielokaal
gebracht, waar het bleek te zijn decom-
mies-dienstgeleider uit Etten (G.) Alg. H.
Gered.
Dank zij het kordaat handelen van een
geïnterneerden Engelscben officier is Zondag
te Seheveningen een 17-jarig jongmensch van
een wissen dood gered.
In een vlaag van zwaarmoedigheid sprong
bedoeld jongmensch van het Wandelhoofd in
zee. De Engelsche officier, die het zag, ont
deed zich in een ommezien van zijn boven-
kleeren, sprong den jongen, die reeds in
zinkenden toestand verkeerde, onmiddellijk
na, en mocht het genoegen smaken den dren
keling behouden op het droge te brengen,
waarna hij zich zoo spoedig mogelijk per rijtuig
verwijderde. Alg. H.
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per /egel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
dan de zorg op zich neemt voor de voedsel
voorziening van de groote massa, voor welke
een behoorlijke voeding volgens het oude
systeem, tot de onmogelijkheden
En dat ingrijpen zou
van groote sociale beteekenis
behooren.
daardoor juist
wezen.
En naast die sociale beteekenis staat de
practische. Het behoeft wel geen betoog, dat
de besparing, die verkregen kan worden door
een voedselbereiding op groote schaal, enorm
kan wezen, wanneer de zaak practisch wordt
aangevat. Dat is de ervaring, die is opgedaan
bij een onderzoek naar de werking van de
centrale keukens in de groote Duitsche steden.
Men heeft, ten einde de besparing zoo groot
mogelijk te doen wezen, het stelsel toegepast,
dat zij, die in het bezit zijn van rantsoenee-
ringsbons, deze moeten afgeven, wanneer zij
eten uit de centrale keukens betrekken, omdat
anders èn bevoorrechting èn verspilling het
gevolg zouden wezen. Men heeft verder van
de door de gemeente te distribueeren artikelen
allereerst een gedeelte afgenomen, dat voor de
centrale keuken moet dienen en daarom dan
ook in verschillende plaatsen bepaald, dat
de aanvragen om een middagmaal uit de
centrale keuken een dag te voren moeten
worden ingeleverd, opdat men weet hoeveel
er voor den volgenden dag noodig is.
Het spreekt van zelf, dat gasbesparing en
brandstofbesparing bij een koken in het groot
aanzienlijk is: in Wormer is een proef geno
men, waarbij bleek, dat op de kookdagen een
gasbesparing van 50 tot 65 pCt. verkregen
werd. Ook de besparing van levensmiddelen
is aanzienlijk, zoo goed als die van den afval,
die nu veelal wordt weggeworpen, maar in
Duitschland, na een zekere bewerking te
hebben ondergaan, gebleken is voortreffelijk
veevoeder op te leveren. In ’t genoemde artikel
van den heer de Miranda zet deze uiteen,
hoe groot de hoeveelheid veevoeder is, verkregen
uit wat anders als afval wordt weggeworpen
en hoeveel er bezuinigd kan worden op arti
kelen, die eiken dag noodig zijn (zout b.v.).
Trouwens, dat het bereiden van een middag
maal voor laten t we zeggen 500 personen
volgens systeem van de centrale keuken goed-
kooper kan geschieden, dan voor 100 gezinnen
afzonderlijk, is een waarheid die verder geen
bewijs behoeft. Maar ook aan levensmiddelen
zelve geeft de toepassing van het systeem
van de centrale keuken bezuiniging. Óp een
vraag, of de centrale keuken in vergelijking,
met de gezinskeuken levensmiddelen bespaart,
antwoordde Theodore Thomas, die van de
zaak een studie maakte, dat zij niet bespaart
aan aardappelen en groenten, maar wel aan
vet, vleesch, vruchten, grutterswaren en andere
levensmiddelen. Sparen is niet precies de
juiste uitdrukking, maar wel kan gezegd
worden: hetzelfde aan voedingswaarde, dat
in het gezin gegeven kan worden, laat zich
in de centrale keuken met mindere hoeveel
heden samenstellen.
Een niet van belang ontbloote vraag is
verder, waarop de kosten verhaald moeten
worden. Het hangt daarbij af van het stand
punt waarop men zich stelt. Beschouwt men
de centrale keuken alleen als een middel om
den arbeidersstand en den kleinen middenstand
van deugdelijk voedsel te voorzien tegen een
prijs, die in deze kringen voor het middag
maal betaald kan worden in verband met
den tegenwoordigen levensstandaard, dan zal
het ongetwijfeld aanbeveling verdienen de
onkosten van het bedrijf ten laste van de
gemeente te brengen. Dit zou hierom te
minder bezwaar opleveren, omdat de instelling
van een centrale keuken voor de in den
vorigen zin genoemde kringen der maatschappij,
een lijdelijke instelling zou wezen, die, geboren
uit de oorlogsomstandigheden, alleen ten doel
zou hebben de minst draagkrachtigen te
steunen en daardoor voor de toekomst de
volkskracht te vergrooten.
n-
De Arnhemsche Courant schrijft:
De sociale beteekenis van het instituutder
Centrale Keukens heeft zich wel het sterkst
geopenbaard in Duitschland, waar van alle
oorlogvoerende landen de nood het hoogste
is gestegen, en waar tengevolge van den
orgamsatie-geest, die daar ook in normale
tijden regeerders en bevolking bezielt, het
systeem van organiseeren ten opzichte van
de volksvoeding het meest consequent was door
te voeren. Begrijpelijk is dan ook, dat zij, die
de werking van de centrale keukens willen
naspeuren, het eerst hun blikken naar Duitsch
land wenden. Dat heeft ook de heer de Miranda
gedaan, die in een artikel in De Socialistische
Gids belangwekkend materiaal bijeen heeft
gebracht. De toestanden, waaronder men sedert
eenigen tijd in de oorlogvoerende middenrijken
moet leven, hebben het voedingsvraagstuk op
het eerste plan gebracht en gedrongen naar
een organisatie, grooter in om vang en toe
passing dan in andere omstandigheden denk
baar zou wezen, maar nu noodig geworden
om een wezenlijken hongersnood te keeren.
Een gevolg daarvan is geweest, dat het voedings
vraagstuk zijn anders primair hygiënisch en
medisch karakter heeft verloren, en een vraag
van sociale wetenschap is geworden. Aan de
straffe organisatie, na het systeem van vrij
willige, daarna gedwongen beperking van het
gebruik van levensmiddelen, is het te danken,
dat men in Duitschland den winter is doorge
komen, zonder dat een algeheele hongersnood
onder de bevolking heeft geheerscht. Of het
daar nn meer of minder ver-van af is geweest,
is een vraag, die met de strekking van dit
artikel niets te doen heeft. De zaak waarom
het hier gaat is, dat Duitschland, niettegen
staande de oeconomische nood, die daar heerscht,
het heeft uitgehouden. En dat is mogelijk
geweest, doordat de overheid de verdeeling
van de voorraden zoo streng mogelijk heeft
doorgevoerd. Dat is een taak van bestuurs
zorg, die heel veel doorzicht en tact heeft
vereischt en die, waar zij nog staat te worden
toegepast, eveneens groote moeilijkheden zal
bieden, omdat vooroordeelen overwonnen moeten
worden. Maar waar te weinig is om den
ouden toestand te doen voortbestaan, moet
als zwaarste argument wegen te zorgen, dat
het beschikbare over zooveel mogelijk inge
zetenen verdeeld wordt. Daartoe kan, ook
al uit een bezuinigingsoogpunt, de centrale
keuken medewerken. Zij ontneetnt de huisvrouw
een deel van haar taak en dat deel, dat in
menig gezin als het voornaamste daarvan wordt
beschouwdde zorg voor het middagmaal.
Het is volstrekt niet ondenkbeeldig, dat de
arbeidersvrouw in de eerste plaats de centrale
keuken als een indringster op haar terrein
zal beschouwende ervaring door de heeren
Sajet en Polak opgedaan en neergelegd in
hun „Voedings-enquête in den mobilisatie
tijd” is daar een bewijs voor. Zij toch hadden
de grpotete moeite 29 arbeidersvrouwen bereid
te vinden hun „doen en laten” dat was
hun zorg voor en hun bereiding van het
middagmaal buiten hun gezin te brengen.
Maar ook hier zal de tijd het zijne wel doen
en de arbeidersvrouw, die dagelijks ondervindt,
hoe veel zwaarder het wordt het gezin het
zijne te geven met de ten dienste staande
middelen, zal leeren begrijpen, dat het noodig
kan wezen deze zorg op anderen over te
dragen. En wanneer dat begrepen wordt,
zullen de voordeelen daarvan spoedig aan
het licht treden. De moeilijkheden om het
noodige te krijgen bij den schaarschen voor
raad, zullen verminderener zal een zeer
groote besparing van licht en brandstof bereikt
kunnen worden; er zal eveneens een groote
beperking kunnen teweeg worden gebracht
in huishoudelijk werk: het schoonmaken van
de voor het bereiden van het middagmaal
noodzakelijke artikelen, eiken dag weer door
iedere huisvrouw, zal, wanneer dit collectief
geschiedt, gemakkelijker en vlugger kunnen
geschieden.
Dat alles wordt ook bereikt met bet stelsel
van „coöperatieve keukens”, tot oprichting
waarvan hier ter stede onlangs een comité
zich heeft gevormd. Zoo’n keuken evenwel
zou niet anders wezen dan een besparing van
geld, brandstof, licht en arbeid in de huisge
zinnen, die zich daarbij aansloten. Anders
wordt het geval met een „centrale keuken”,
omdat dan de overheid ingrijpt, omdat zij
Bolswardsche Courant.
Spoedig gepakt.
Zondagavond werd te Middelburg bij de
politie wederom kennis gegeven van diefstal
van een rijwiel. Zoo spoedig mogelijk werd
hiermede ook de veldwachter van Serooskerke
in kennis gesteld, daar er reden was te ver
moeden, dat de dief zich in die richting
verwijderd had. Nauwelijks was de veldwachter
buitenshuis of hij ontmoette een soldaat op
een rijwiel zonder licht en dit rijwiel bleek
bet gestolene te zijn. Alg. H.
Angstige oogenblikken.
Te Urk is uit de Noordzee teruggekeerd
de motorbotter „U.K. 158” waarvan de
schipper Albert van Urk in ernstig levens
gevaar verkeerd heeft.
’s Nachts in volle zee
zijnde, struikelde hij over
boord, terwijl de motor in vollen gang bleef.
Het gelukte hem aanvankelijk niet boven
te komen, maar toch kon hij onder water
zijn knecht hooren schreeuwen „Grijp den
draad 1” Gelukkig voelde hij opeens tegen
zijn rug den sterk gespannen staaldraad van
het kornet, greep dien en klauterde er bij
op, hoe moeilijk dit met dien gladden draad
ook ging. Aan boord had men ecbtêr ver
zuimd den motor stop te zetten, zoodat het
schroefwater den drenkeling steeds in het
gelaat sloeg en hij nie* roepen kon om te
stoppen. Toen dit echter geschied was, kon
Van Urk, die 20 minuten in 1
had, binnen getrokken worden.
N. v. d. D.
De bomaanslag op Zierikzee.
We zijn nu overtuigd, dat een Engelsch-
man de schuldige is. Engeland zelf heeft
er echter nog met geen woord van gerept.
Toch zal de schuldige zich moeten verklaren,
zegt De Stand.
De buitenlandsche Regeering, onder wier
vlag de vlieger door de lucht zwiepte, zal
moeten verklaren, hoe de vergissing mogelijk
was, en voor die vergissing haar verontschul
diging moeten aanbieden.
Ze zal in de tweede plaats volledige scha
devergoeding aan de familie der slachtoffers
en aan de eigenaars der vernielde huizen
moeten verstrekken.
En ze zal in de derde plaats waarborgen
moeten verschaffen, dat zulk een onverant
woordelijke vergissing zich niet meer zal her
halen.
Verdachte lui.
Op de grens van Ambt-Delden en Wierden,
nabij de Regge, houden zich drie gevluchte
krijgsgevangenen op, waarschijnlijk Russen.
Bij den 'landbouwer Haarman hebben ze een
zak aardappels weggehaald en bij den bakker
.Veehof te Wiene zeer waarschijnlijk twee
brooden. Hun schuilplaats is haast onvind
baar. Naar hen wordt gezocht door mare
chaussees uit Hengelo en Goor en door een
tiental soldaten. Alg. H.
Kou in Mei.
Zondagnacht heeft het in Friesland erg
gevroren, ’s Morgens lag het ijs in de slooten.
Hier en daar stierf rundvee door de koude.
Boeren gaan nu ’s nachts hun vee weer naar
den stal halen.
hierbij in herinnering, dat ten vorigen jare
een voorstel tot definitieve afschaffing der
kermis werd verworpen. En wel vooral, omdat
al zal niemand alle uitingen van het kermis
vermaak verdedigen, naar het oordeel der
meerderheid van den Raad de bezwaren, die
op zedelijk gebied tegen dit volksfeest worden
ingebracht, niet alle kunnen worden onder
schreven. Als dit nog de meening van den
Raad is, dan is er naar de meening van B.
en W., evenmin reden voor, om dit jaar de
kermis niet te laten doorgaan. Niemand zal
ontkennen, dat de tijden ernstig zijn, ook in
vele opzichten voor ons land, doch als de
Raad zich eenmaal op bet standpunt plaatst
dat, in algemeene trekken, hier geen sprake
is van een ongepast volksvermaak, dan kan
hij het h. i. volkomen verantwoord achten,
voor wie de kermis is een feest bij uitnemend
heid, deze jaarlijks terugkeerende aanleiding
tot verstrooiing en genoegen, wellicht tevens
juist in dagen van somberheid en druk, niet
te onthouden.
Daar komt nog bij, zeggen B. en W.,
dat in verband met de nog loopende
contracten het h.i. niet aangaat, op zoo
korten termijn die verschillende menschen ten
aanzien van' hun broodwinning teleur te
stellen. De goede trouw verbiedt hiertoe mede
te werken, al mogen de voorwaarden het ge
meentebestuur daar formeel het recht toe
geven.
B. en W. stellen derhalve voor, de kermis
wel te laten doorgaan.
In de Raadsvergadering
toe besloten.
Goingarljp, 7 Mei. De veehouder V.
alhier, die de vorige week met ’t mooie
lenteweer zijn vee naar buiten bracht, consta
teerde bij een normale melkgifteen verhooging
van ’t vetgehalte der melk met 100 pCt.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
De bommenaanslag op Zierikzee.
Den Haag, 8 Mei. Uit de voorloopige
mededeelingen van den Britschen gezant is
gebleken, dat de Britsche regeering de rap
porten van baar marineattaché niet genoegzaam
afdoende had geacht om te erkennen dat de
bommen 30 April op Zierikzee geworpen,
hoewel van Britsch maaksel, uit een Britsch
vliegtuig zouden zijn geworpen. Het onderzoek
wordt nog voortgezet.
Harlingen. Naarmate de verhuisdag van
12 Mei nadert, blijkt ook hier een nijpend
woninggebrek te heerschen. Tal van personen,
men noemde ons een 30-tal gezinnen, trachten
te vergeefs een woning te bemachtigen. Met
het oog op deze omstandigheid wordt om
gezien naar een ruim pand van gemeente
wege om eventueel „dakloozen” tijdelijk een
onderkomen te verschaffen. O. N.
Aan een gevaar ontsnapt.
De Urker vischbotter U. K. 72 was niet
ver van de haven van IJmuiden aan het
visschen, toen de opvarenden in de onmiddel
lijke nabijheid van hun vaartuig een groote
mijn opmerkten. Uit angst voor een ontploffing,
welke zeer zeker den ondergang van het
visschersvaartuig tengevolge zou hebben gehad,
liet men onmiddellijk het vischtuig slippen,
doch zette er een boei op.
Later op den dag keerde de botter naar
dezelfdé plaats terug en was zoo gelukkig
het vischtuig weer te kunnen ophalen, waar
door een groot bedrag bespaard bleef.
Visscherij.
Aangezien de Dfiitgche marine doorgaat
ondanks de toezegging van hare vertegen
woordigers de vischschepen op te brengen,
is de geheele vloot stilgelegd. Er wordt niet
meer uitgevaren. De vangst ging tot dusverre
voornamelijk naar Duitschland.
Thans is de Vlaardinger logger V.L. 98
weer in den grond geboord. De opvarenden
zijn gered.
Bedoeld schip is de „Poseidon I”, eigenares
de Visscherij-Mpij. Poseidon, dir. Gebr. Borst.
Voorts zijn tot zinken gebracht de stoom-
beugers „Martha Maria V.L. 199” en „Prins
Hendrik V.L. 195”, beide van de reederij
Hoogendijk te Vlaardingen.
Hondenvoer.
De Ned. Ver. tot bescherming van Dieren
heeft proeven laten nemen tot het bereiden
van hondenbrood uit maïs, waarin vleesch-
afval en bloed is verwerkt. Zij stelt zich
beschikbaar om die Gemeenten, die zelf wegens
technischd bezwaren dat brood niet kunnen
doen bereiden, daaraan te helpen.
