lienws- en Advertentleuad
r
Bolsward en Wonseradeel.
r
No. 58.
Verschijnt Donderdagen Zondags.
1917.
56ste Jaargang.
Donderdag 19 Juli.
Distributie-Wee.
1
De stijging der loonen
gedurende de crisis.
VOOR
Afzonderlijke
A 5 Cent.
vol-
17.28
26.49
BINNENLAND.
Conservenfabrieken
Klompenfabrieken
Slachterijen
Knoopenfabrieken
Textielbleekerijen
Schoenfabrieken
Drukkerijen
Tricotfabrieken
Stijfselfabrieken
14 61
14 05
9.98
127
517
298
118
22.93
19.5
15.16
4
1
motiveerd
sonen,
belasten.
De Mei-aflevering van het Maandschrift
van het Centraalbureau voor de Statistiek,
bevat een aantal gegevens omtrent de stijging
der loonen in verschillende bedrijven. Zoo
vaak hoort men beweren, dat de loonstijging
veelvuldig de prijsstijging compenseert, dat
voormalige A.-T.-A.-G.-mannen
dus de eerste zoogenaamd dissi-
een lijst buiten de
Aant. arb. Verhooging.
51 «/2 pCt.
-»
pCt.
11 'h
Sneek, 16 Juli. Bij de beden gehouden
herstemming voor 3 raadszetels brachten van
2009 stemgerechtigden 1619 personen hun
stem uit, van welke stemmen 1608 geldig waren.
(Jitgebracht werden op G. L. Dokkum a.r. 789,
P. Th. Potma c.h. 795, P. Gorter v.d. 431,
D. Zuiderbaan v.d. 386, J. Faber s.d. 495
43
4P/2
39
36
31
3O'/2
10>/2
6
Het is wel spijtig dat het telkens en tel
kens weer spaak loopt met de distributie
der levensbehoeften. Het blijkt maar al te
vaak, dat men het zeer moeilijke vraagstuk
nog altijd niet beheerscht, en men vraagt
zich met zorg af of men het ooit wel zoo
ver zal brengen.
Er is zeer zeker op dit terrein veel onbil
lijke en oppervlakkige kritiek, en van zekere
zijde wordt het volk stelselmatig tot onte
vredenheid gebracht, welk bedrijf niet krach
tig genoeg gelaakt kan worden.
Maar toch zoo nu en dan komen wij
wel in aanraking met sommige onderdeden
van de machinerie der distributie. En wat
men dan opmerkt, geeft werkelijk geen
hoogen dunk van het organisatorisch ver
mogen, dat in Den Haag heerscht. Ons lijkt
de groote en voornaamste fout, dat zoo
absoluut de eenheid zoek is in de vele en
omvangrijke bureaux waardoor verschillende
stelsels gelegenheid hebben zich te ontwik
kelen, maar vooral elkaar te hinderen.
Er is een geweldige bureaucratische romp
slomp, waarin een groot aantal personen
gelegenheid hebben gekregen autoriteitje te
spelen, en waarvan de een met den ander
wedijvert in gewichtigheid. Onder zoo’n
toestand kan het niet uitblijven, dat de
grootste flaters worden begaan, zonder dat
de verantwoordelijke man daarvoor kan
worden aangesproken, om de eenvoudige
reden dat er steeds gedeelde verantwoorde
lijkheid bestaat en afwenteling van de ver
antwoordelijkheid door het eene bureau op
een of meer der vele andere bureaux steeds
mogelijk is.
Bij dit „stelsel” is er ook al te veel ge
legenheid voor verdachte elementen om zich
op de een of andere manier te doen gelden
of, wanneer ongeoorloofde daden zijn ver
richt, door de mazen heen te glippen.
Vaststaat, dat wie het hardst schreeuwt,
het meest gedaan krijgt, en het middel van
het harde schreeuwen wordt dan ook veel
vuldig en met de beste resultaten toegepast.
Volgens de Distributiewet is bij de distri
butie een gewichtige taak gelegd in handen
der gemeentebesturen. Dit is een uitnemend
beginsel, maar ga nu vooral niet bij de
gemeentebesturen vragen hoe hun de gang
der zaken sedert de invoering dier wet aan
staat, want dan ontvangt ge de meest ont
moedigende antwoorden. Er is maar één
klacht over de vele Haagsche bureaux, en
over het gemis aan eenheid in die vele
bureaux.
Wij zien met noodlottige zekerheid aan
komen, dat vooral de middel-groote gemeen
ten straks aan het kortste eind zullen trekken.
De groote gemeenten verstaan ook al uit
stekend de kunst van een groote mond op
te zetten, en ze hebben bovendien macht.
Het platteland verkeert in gunstige positie,
doordat daar vele producten voor het levens
onderhoud worden voortgebracht. Maar de
middelmatige gemeenten missen het eene
en het andere voordeel. Gelukkig doet thans
de Vereeniging van Nederlandsche Ge
meenten al haar best door pleit te voeren
bij de Regeering en voorlichting te verstrek
ken aan de gemeentebesturen.
Maar meer en meer blijkt toch wTel de
volstrekte noodzakelijkheid van het brengen
van eenheid en ondeelbare verantwoorde
lijkheid in ons distributiestelsel om den
nood binnen de engste grenzen beperkt te
houden. Eri/ Friesland.
2e halfj. ’13. 2e halfj. ’16.
Gebuild tarwebrood
(melkbrood)
Gebuild tarwebrood
(waterbrood)
Ongebuild tarwebrood
Roggebrood
De lezer ziet uit al deze cijfers, dat de
prijsstijging de loonstijging verre overtreft.
Wil het arbeidersgezin zich op zijn bescheiden
economisch peil kunnen handhaven, dan
zullen acties tot loonsverhooging niet kunnen
uitblijven.
De werkgever, die acht geeft op de zoo
gansch veranderde economische verhoudin
gen, zal goeddoen de gegevens van Let
Maandschrift nauwkeurig na te gaan, omdat
zij hem de actie van werknemerszijde in het
juiste licht zullen stellen.
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents,
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar
het zijn nut heeft de aandacht op de statis
tieken uit het Maandschrift te vestigen.
Slechts in enkele uitzonderingsgevallen
zoo concludeert het Maandschrift nadert
de loonstijging de stijging van den levens
standaard. Bij enkele door de crisis nood
lijdende bedrijfstakken als de aardewerk-
industrie, de flesschenfabricage enz., is van
loonsverhooging geen sprakedoor den korten
werktijd wordt er minder verdiend.
Een opmerkelijk verschijnsel is, dat in
fabrieken met minstens 25 personen, de toe
name voor vrouwen en meisjes veel sterker
is dan die voor mannen en jongens. Die
toename houdt meerendeels verband met de
uitbreiding of met veranderingen en de
werkwijze van nijverheidsondernemingen.
Voor de arbeiders in de industrie schat
het Maandschrift de loonstijging op circa
13 pCt. Voor den landarbeider is de toestand
veel gunstiger, een loonstijging van 50 pCt.
kan als normaal worden beschouwd. Terecht
wordt er op gewezen, dat voor de land
arbeiders de stijging op vele plaatsen be
langrijk hooger is en voor sommige werk
zaamheden wel eens stijgt tot 100 pCt. >-
De Hoofdinspecteur van den Arbeid in
Gelderland zamelde in zijn district gegevens
in nopens 23000fabrieksarbeiders, waaronder
1000 typografen, 1800 sigarenmakers, 3300
textielarbeiders, 1600 papierfabrieksarbeiders
en 470 metaalbewerkers.
Voor deze 23000 arbeiders bedraagt de
loonstijging gemiddeld 20 pCt., doch een
zeer sterke afwijking vertoonen de volgende
groepen.
om.
van de gelukkige bijkomstig-
de Evenredige Vertegenwoordiging,
dat ook kleinere groepen hun afgevaardigde
in de Kamer kunnen krijgen. Er ia dan ook
alle kana op, dat we den heer Van Houten
in het parlement zullen terugzien. Nu, er
zijn er, minder waardig dan hij.
Ons gasverbruik.
We zijn nu al maanden lang zuinig met
het gas, maar in verschillende gemeenten wordt
de zuinigheid nog lang niet voldoende betracht.
Tal van gasfabrieken hebben te veel gas
afgeleverd en de directeur van de Rijkskolen-
distributie heeft dan ook nu de gasfabrieken
aangeschreven, dat voortaan aan geen enkele
fabriek meer kolen zullen worden verstrekt
dan voor een gasafgifte van 65 procent van
het normaal verbruik noodig zijn. De directeur
raadt aan een gedetailleerd stelsel toe te
passen, waarbij in de eerste plaats aan hen,
die op gas koken, daarvoor een voldoende
hoeveelheid wordt ter beschikking gesteld, n.l.
tot een maximum van 30 M8. per maand. De
verlichting moet tot het uiterste worden
beperkt en industriegas tot 75 procent van
het verbruik in NovemberWan ’t vorige jaar.
Kort gezegd wenscht de Rijkskolendistributie
voortaan de distibutie van het gas meer in
bijzonderheden te zien geregeld, opdat daar
door eene richtige verdeeling van de in ons
land aanwezige brandstoffen bevorderd zal
worden.
Mocht na de beide eerstvolgende maanden
blijken, dat een bepaald distributiestelsel de
voorkeur verdient, dan zal dat bindend worden
voorgeschreven.
Gemeente-winkels.
Waar in tal van steden en dorpen een
ongemotiveerde prijsopdrijving plaats heeft
niet alleen in levensmiddelen, doch ook in
andere benoodigdheden, wordt van regeerings-
wege de aandacht gevestigd op het stichten
van gemeentewinkels.
Waar tal van leveranciers zich vereenigd
hebben teneinde hunne belangen beter te kunnen
behartigen, welke behartiging de koopers ge-
wooniijk kunnen betalen, doen deze leveran
ciers verstandig zich zooveel mogelijk te matigen,
want als een vooruitstrevend burgemeester een
Hinken gemeentelijken winkel opzet (’t behoeft
niet alleen in groenten te zijn), dan visschen
zij achter het net. Dan is het wee en acb, omdat
zij in hun bestaan bedreigd worden. Het ge
jammer is dan echter van geen nut.
We zien den tijd nog komen dat elke ge
meente een gemeentelijk verkoophuis heeft te
stichten, waar alle levensbehoeften, schoeisel
en kleedingstukken enz. tegen normale prijzen
verkrijgbaar worden gesteld. N. H. Cl.
Ook daar.
Ook te Oranjewoud is men begonnen met
het kappen van dennen bosschen.
Artsen naar het buitenland.
Naar het Persbureau Vaz Dias vernam,
zullen door de Nederlandsche regeering zestien
militaire- en burgerartsen binnenkort naar
Engeland en Duitscbland worden uitgezonden,
ten einde de krijgsgevangenen, die in Nederland
zullen worden opgenomen, aan een genees
kundig onderzoek te onderwerpen. In totaal
zullen 16.000 krijgsgevangenen, 8000 uit Enge
land en 8000 uit Duitscbland, hierheen komen.
De artsen zullen vermoedelijk twee tot zes
maanden buitenlands vertoeven,
352
134
320
127
151
442
989
1168
135
Aant. arb. Verhooging.
Electrische apparaten
Confectiefabrieken
Mandenmakerijen
Kistenfabrieken
Voor de overige provincies des lands zal
de toestand wel niet zoo ver afwijken van
die van Gelderland. In dezelfde aflevering
van het Maandblad vinden we vermeld, dat
voor de bekende reeks van 20 verbruiks-
artikelen, verkocht in de coöperatieve winkels
van Eigen Hulp, het indexcijfer van 114
voor den oorlog, gestegen is tot 192 in April
1917. Een stijging dus van 68 pCt. De cokes-
prijzen gingen van 95.58 tot 205.52 in April
1917. Een stijging van meer dan 100 pCt.
Voor de broodprijzen vinden we het vol
gende:
en P. v. d. Horst s.d. 442. Gekozen alzoo
de twee rechtschen en één s.d.a.p.’r.
De v.d. kostte deze verkiezing een
komen nederlaag.
Sneek. Zaterdagmiddag vergaderde de raad,
om een spoedeischende vergadering te houden,
teneinde nog grootere beperking van gasver
bruik te verkrijgen.
Het Rijkskolendistributiebur. heeft bekend
gemaakt, dat niet meer dan 2M3 voor licht
en 30 M3 voor koken kan verstrekt worden.
Dit besluit kwam wel wat laat, en daarom
werd besloten de maand, te rekenen van 17
Juli tot 17 Augustus geen gasverlichting, te
ontsteken.
Voor kookgas werden de bestaande bepalin
gen niet veranderd.
Hoe praatjes in de wereld komen 1
Zaterdag was hier het loopende gerucht, dat
het Dagelijksch bestuur van Leeuwarden eene
aanschrijving had gekregen van den minister,
dat de kermis niet mocht doorgaan en dat
de raad besloten had, zich bij dat voorstel
neder te leggen. Groote boomen werden
opgezet en de minister werd beschuldigd,
dat hij nu evenals immer te laat was, en
groote schade voor de gemeente en de kermis
reizigers had kunnen voorkomen, door dat
besluit vroeger bekend te maken. Er werd
zelfs medegedeeld dat men reeds aan het
afbreken was van spellen en kramen, ’s Avonds
kon men echter in het verslag van de raads
zitting van Leeuwarden in de Leeuw. Crt.
lezen, dat de kermis doorgaat. O. N.
St. Anna Par. De brandstoffenhandelaren
in de gem. Het Bildt hebben hun werk neer
gelegd, en wel omdat volgens hun inzicht te
weinig betaald wordt voor het vervoer. Door
de brandstoffencommissie was n.l, bepaald, dat
aan de handelaren 15 et. per 100 turven
betaald zou worden voor het vervoer en ter-
plaatse brengen bij de burgers. Volgens de
commissie is de staking der handelaren onge-
en daarom zoekt zij andere per-
welke zich met het vervoer willen
O. N.
ADVERTENTIEPRIJS: 1-7 reg* M cu ïervol
10 Ct8. per regel. Overigen, uur
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No 1
Misschien is hij er in zijn hart zelfs wel
een heel klein beetje blij om, dat zijn actie
tegen die herziening op niets is uitgeloopen,
want nu is de Evenredige Vertegenwoordiging
op komst en maakt hij weer een kansje actief
aan de politiek te kunnen deelnemen. Dat
zal ook de opzet wel zijn van het dezer dagen
opgerichte comité, dat beoogt in den kieskring
’s-Gravenhage een eigen candidatenlijst in te
leveren en die te verbinden met lijsten uit
andere kieskringen, waarop candidaten voor
komen, die hetzelfde program onderschrijven.
Dit program is vrij mager. De hoofdinhoud r
is, dat de Kamerleden over alle voorstellen
en regeeringsdaden naar eigen op zakelijke
overwegingen gevestigde overtuiging stemmen
natuurlijk! en dat van de tegenwoordige
leden der Kamer slechts zij in aanmerking
komen om op de lijst te worden geplaatst,
die van hun terugwerkende pensioenaanspraken
afzien.
Van de
kunnen we
dente lijst verwachten,
pqlitieke partijen
Het is één
heden van
Geen uitvoer van vee.
Amsterdam, 17 Juli. Bet Volk verneemt
van bevoegde zijde, dat het bericht omtrent
den uitvoer van een kwart millioen stuks
vee beslist moet worden tegengesproken.
Westergo, 16 Juli. Geen enkel plaatsje
op onze bouwlanden, hoe klein ook, is dit
jaar onbezet. Kwam een suikerbiet of aard
appel niet naar wensch boven den grond,
fluks een koolplantje op zijne plaats, en vaak
ziet men bloemkool tusschen snijboonen in
geplant. De eerste aardappelakkers, nauwelijks
gerooid, worden na den verkwikkenden regen
val nogmaals benut om koolrapen of kool
voort te brengen. Uren in den omtrek zagen
we maar één stuk grond dit jaar braak of
onbeplant liggen, in tegenstelling van vroeger
toen de landbouwers dit af en toe deden, mee-
nende dat zulks ook wel eens de aarde toekwam.
Frieslands Greidhoek, 16 Juli. Na den
overvloedigen regen der laatste dagen zal er
eindelijk een flinke opgroening kunnen komen
in den, ditmaal bijzonder dorren greidhoek.
Als oorzaak dat deze grond zoo extra uitge
droogd is thans, hoorden we van een der
zake kundige beweren, mag in de eerste
plaats genoemd worden de zeer strenge vorst
van den afgeloopen winter, die de grondlagen
finaal murw had gemaakt. Daarbij heeft het
voorjaar zich over ’t geheel onderscheiden
door veel droogte. Gevoegd daarbij een lagen
waterstand, dan is het eenigszins verklaarbaar,
dat alleen een massa regen het noodige kon
aanbrengen voor nieuwe groeikracht. En die
is nu gevallen.
Intusschen vernemen we, dat de melkop-
brengst tengevolge van veel droogte wel is
gezakt, doch het gezegde: /t fait hwet mei
by droechte” bleek ook nu weer bewaarheid.'
Zooals het vooruitzicht nu is, kan er nog
vrij wat gras groeien, doch sommige perceelen
land zijn als ’t ware zoo uitgemergeld, dat er
nog wel een week van groeizaam weder over
heen moet, voordat ze teeken van nieuw leven
zullen geven.
Van Houten weer naar de Kamer?
Mr. Samuel van Houten, de tachtigjarige,
die de actie tegen de Grondwetsherziening
organiseerde, acht ook nu nog niet den tijd
gekomen om een welverdiende rust te gaan
genieten, zegt De Gelderlander.
5
b
n
o
n
‘/l
Bolswardsche.Couraïït
