Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
Donderdag 18 October.
No. 84.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
1917.
ö6ste Jaargang.
De economische toestand der Centralen.
II
Geen sympathiek begin.
VOOR
Afzonderlijke
a 5 Cent.
A. Z.
BINNENLAND.
INGEZONDEN.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
het ministerie
men maling heeft
Berouw.
De jeugdige kantoorbediende te Amersfoort,
die verleden Maandag verdween met f 19,000,
is berouwvol teruggekeerd. Al het geld was
nog in zijn bezit.
broodkaarten hebben en
op menige
De boeren
hun verzet op, dat ze
a.s. winter zal hoofd-
de resultaten van den
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents,
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgen»
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad ie telefonisch aangesloten onder No. 4.
De Duitsche autoriteiten maken zich bezorgd
over de verspreiding van revolutionnaire pam
fletten onder de munitie-werkers. Het is ónmo
gelijk gebleken de schrijvers ervan te ontdek
ken.
De toestand in Oostenrijk is nog erger
dan in Duitschland. Alg. H.
M. de R.l
Door den brandstoffennood zal er in den
a.s. winter vrij zeker veel hout en alles wat
maar eenigszins voor brandstof kan dienen,
worden gestookt. Daardoor zal zeer waar
schijnlijk meer roelvorming plaats hebben, en
door ’t vonken van hout het brandgevaar
worden vermeerderd. Wanneer men daarbij
bedenkt dat sommige stookplaatsen en rook
leidingen niet met de noodige zorg voor
brandgevaar zijn ingericht, acht ik het niet
overbodig hier de aandacht op te vestigen,
opdat ieder voor dat de kachels worden geplaatst
zich overtuigt, dat er geen brandgevaar kan
ontstaan door onvoldoende inrichting.
In hoeverre er bij politieverordening toezicht
op wordt gehouden is mij onbekend, doch
vertrouw, dat de bevoegde autoriteit een
grondig onderzoek zal instellen naar Je
veiligheid der haardsteden en vooral van de
pijpleidingen, die soms zeer zorgeloos in de
onmiddellijke nabijheid van behangselpapier
of houten beschotten worden aangebracht.
Met dank voor de plaatsing.
De sneltrein, die hier
5.45 moest aankomen, arri-
een uur vertraging. Oorzaak
kolennood. Achtereenvolgens bleef de trein te
Hindeloopen, Koudum, Molkwerum en Warns
staaner moest telkens eerst weer stoom
gemaakt worden. Tenslotte kwam zij, onder
een hoeratje van de passagiers, waaronder vele
kooplui, terugkeerende van de Leeuwarder
veemarkt, langzaam alhier binnenrijden.
Amsterdam, ]6 Oct. De Tel. zegt uit
gezaghebbende bron te vernemen, dat de
Britsche regeering volkomen bereid is, de
kwestie van den doorvoer van grint, enz. van
Duitschland naar België door ons land, aan
arbitrage te onderwerpen, mits gedurende het
onderzoek die doorvoer wordt stopgezet. Voorts
dat ook de Belgische en Fransche regeeringen
het optreden van Engeland, n.l. beperking
van het gebruik der Britsche kabels totdat
tegemoet gekomen zal zijn aan wat de ge
allieerden als ernstige grieven beschouwen,
hebben goedgekeurd.
maar over belangrijke zaken, die voor duizenden
van gewicht zijn, gaat zij onmiddellijk uit
den weg als er gezegd wordt dat ’t zoo maar
moet gebeuren.
Wat de Kamer allereerst noodig heeft, is
een preciese uiteenzetting van het plan, dat
de militaire autoriteiten ten aanzien van de
aflossing hebben. Nog nimmer is dit ontvouwd
en altijd weer zijn de mannen, die op aflossing
hoopten, bedrogen uitgekomen, doordat zij veel
langer werden gehouden, dan verwacht werd.
De Kamer houde zich flink en late den
nieuwen minister bij zijn eerste optreden eens
goed gevoelen dat zij noch van zijn woorden
noch van zijn daden gediend is.
LONDEN, 14 Oct. In een overzicht van
den economischen toestand in de centrale
rijken, samengesteld uit bronnen, die tot
dusver absoluut betrouwbaar zijn bevonden,
komen de volgende veelbeteekenende passages
voor
Het verhoogde broodrantsoen en de ruimere
distributie van aardappelen stelt Duitschland
in staat het vierde oorlogsjaar in te gaan met
een geringe verbetering in de levensmiddelen
voorziening. De onbemiddelde klassen zullen
dit voordeel echter ternauwernood bespeuren,
daar zij hun uitgaven voor levensmiddelen niet
kunnen verhoogen. De prijzen zijn voor de
massa niet om te betalen, zoodat de levens
middelen buiten haar bereik blijven.
Erkend wordt, dat de graanoogst slechter
is geweest dan men verwacht had. De Rijks-
kanselier heeft een speciaal onderzoek naar
de opbrengst van den oogst 1917 gelast,
waarbij bleek, dat de oogst aan tarwe 40 pCt.
lager wordt geschat dan in normale jaren
de opbrengst aan rogge, haver en gerst is
45 pCt. minder. Cijfers uit vertrouwelijke bron
verkregen, toonen aan dat de totale oogst aan
tarwe en rogge 7.500.000 ton bedraagt, tegen
13 millioen ton in 1915 en 15.300.000 ton in
normalen tijd. De tarwe- en gerst-oogst bedraagt
7.630.000 ton vergeleken met 8.470.000 ton
in 1915 en 11.850.000 ton in normalen tijd.
Duitschland kan natuurlijk rekenen op graan
uit Roemenië en bet transport is reeds begonnen.
Deze aanvoer zal een welkome verlichting
brengen in zake de broodvoorziening.
Het mislukken van den veevoer-oogst is
een zware slag voor de veehouders en voor
de boter- en melkvoorziening. De hooi-oogst
was zeer gering en aan stroo is gebrek. De
prijzen van hooi en stroo zijn verdubbeld.
Te Dresden en München heeft men den
prijs van brood moeten verhoogen en hetzelfde
zal overal moeten geschieden. Het is twijfel
achtig of het verhoogde broodrantsoen lang
volgehouden zal worden. De vroege aardappel
oogst was een mislukking, maar thans worden
er voldoende aardappelen aan de markt gebracht,
om de regelmatige distributie van vijf pond
mogelijk te maken.
Het vraagstuk om genoeg werkkrachten
voor het op tijd rooien te vinden, biedt echter
vele moeilijkheden.
De toestand in den
zakelijk afhangen van
aardappel-oogst. Mislukking hiervan of groote
vorstschade zou een ramp zijn.
Het vleeschrantsoen is weer tot een half
pond per week ternggebracht. Een nieuwe
slachting van varkens, zal, volgens een mede-
deeling van dr. Muller, den nieuwen onder
secretaris van het voedingswezen, noodzakelijk
zijn om voer te sparen voor melkkoeien en
trekdieren.
Handel en industrie, behalve de munitie
fabrieken, liggen nagenoeg stil. Er is een
toenemend gebrek aan ijzer-erts. De productie
van ijzer en staal is zeer beperkt.
De transport-moeilijkheden nemen snel toe.
Het spoorwegmateriaal heeft veel te lijden
gehad. Bovendien dreigt er weer een onver
mijdelijk gebrek aan kolen.
Al deze toestanden werken vernietigend op
de volksgezondheid. Het sterftecijfer is belang
rijk toegenomen. De Duitsche steden publi-
ceeren geen opgaven meer van sterfgevallen
en geboorten, daar zij te onrustbarend waren.
Op een vergadering den 20sten Augustas
te München gehouden, verklaarden medici,
dat de mannen uitgeteerd waren en geen jaar
ondervoeding meer kunnen uithouden. Dysen
terie, honger en typhus hebben vele slacht
offers geëischt. Er worden uitgebreide maat
regelen genomen om deze feiten voor de
buitenwereld geheim te houden.
ergadering te Utrecht deelde
van Twist, lid van de Tweede
Kamer, mede, dat in den prijs der petroleum
ad 44 cts. zich niet minder dan 16 a 17 cts.
administratiekosten voor dedistributie bevinden.
Het kan nog al, als het waar is.
Brandstoffen-misère.
De Telegraaf vertelt allerlei akeligheden
over het gemeentelijk-levensmiddelenbedrijf en
de brandstoffen-commissie te Delft.
Tot directeur van de eerstgenoemde corpo
ratie werden door burgemeester Van den Berg
benoemd de katholieke hoofdredacteur van de
Delftsche Courant de heer Lebens en het soc.
dem. raadslid de heer Scherpenisse, tot voor
kort nog los werkman.
Beide ontvingen een salaris van f 2500,
doch hadden van levensmiddelen niet ’t minste
verstand.
Zeer handig was deze benoeming echter,
want thans hielden de heeren hun groote
waffels, die ze anders wel geroerd zouden hebben.
Tot ambtenaar bij de brandstoffen-commissie
werd alweer een persmuskiet benoemd, de
opvolger van den heer Lebens als redacteur,
nl. de heer Kerremans, terwijl later een corres
pondent van De Residentiebode ook een baantje
kreeg.
Het levensmiddelen bedrijf of de brand-
stoffen-com missie of allebei tegelijk kochten
voor f 150.000 hout van een kaashandelaar
tegen veel te hoogen prijs, doch bleef er
mede zitten, daar de burgers geen hout wen-
schen te koopen tegen deze reuzenprijzen.
Door den Raad werd eindelijk een com
missie van onderzoek benoemd, die met behulp
van een accountant een onderzoek heeft inge
steld.
De accountant vond het noodig inzage te
vragen van het privé-kasboek van den direc
teur der brandstoffen-commissie, wat hem echter
geweigerd werd.
De accountant constateerde dat bij de brand
stoffen commissie geen behoorlijke boekhouding
werd gehouden.
Een lange reis.
Te Anna Jacobapolder (St. Philipsland) kwam
13 October een brief aan, die in Januari
1917 verzonden was en eerst een reisje naar
Indië maakte, omdat er o.a. op stond „Café
Lombok.”
Verkoop van warm water.
De verkoop van warm water van gemeente
wege te ’s-Gravenhage is gisteren, den eersten
dag der verkrijgbaarstelling, zeer goed geslaagd.
In de twintig voor warmwaterverscbaffing inge
richte wagens, welke ieder ongeveer 1400 L.
kunnen bevatten, waren te 12 uur enkele
reeds voor de derde maal gevuld; van slechts
twee wagens was toen de eerste vulling nog
niet verkocht. Alg. H.
Wij lezen in Oostergo:
Het eerste wetsontwerp, dat door den
nieuwen Minister van Oorlog is ingediend,
n.l. dat tot herkeuring van eertijds voor den
militairen dienst afgekeurden, maakt geen
aangenamen indruk. Juist op het moment
waarop het volk nog weer zwaarder den nood
der tijden gaat gevoelen de winter staat
voor de deur komt de Minister met een
ontwerp dat alweer het aantal personen, dat
de misère aan den lijve moet gevoelen, zal
vergrooten. Het heet soepsappig dat het een
middel is om oudere lichtingen af te lossen,
maar wij weten al veel te goed, dat, wanneer
het ministerie van oorlog zoo’n bezorgdheid
bezat voor die oudere lichtingen, bet dit veel
eerder en veel beter had kunnen toonen.
Minister Bosboom heeft aan de opzettelijke
onwil, om voor deze te zorgen, zijn portefeuille
opgeofferd. Nu moet het verhaal opgeld doen
dat men heusch wil meewerken om voor deze
te zorgen.
Het geheele verleden van
van oorlog wijst er op, dat
aan die aflossing. De Kamer heeft ze af
gedwongen en de militaire autoriteiten hebben
ze tegengewerkt.
De waarheid is, dat men steeds meer troepen
wil aanvoeren, omdat men meent straks,
wanneer het vrede is, niet met een kleine
bezetting van de kazernes toe te kunnen.
Behalve dat wij niet willen gelooven dat
de liefde voor de oudere lichtingen het motief
is voor dit nieuwe ontwerp, heeft dit bovendien
een zeer onsympathiek karakter. Alle oorlog
voerende landen hebben herkeuring als een
laatste middel gehouden voor de aanvulling
van hun mannen. Het keuren van de jonge
lieden opachttien-jarigen leeftijd heefteen veel
verdere strekking dan alleen voor den militairen
diengrt van belang is. Op de afgekeurden wordt
dikwijls een stempel gedrukt, dat voor hen
geen aanbeveling is. In’s Rijks dienst worden
zij moeilijk opgenomen, verschillende vakken
worden voor hen gesloten. Nooit en te nimmer
hebben zij er aan gedacht nog in den militairen
dienst te zullen komen. En nu zal voor een
gedeelte van hen dit toch geschieden, alleen
omdat zij anderen heeten te moeten aflossen.
De „krieltjes”, die misschien van hun
achttiende jaar van 1.54 tot 1.56 M. zijn
gegroeid, zullen er bij gehaald worden. Zij,
wier oogen te zwak waren, zullen herkeurd
worden, terwijl zelfs iedere leek weet dat
oogkwalen in 99 van de honderd gevallen
erger plegen te worden, in plaats van te
verbeteren. In de derde plaats zullen de lijders
aan platvoeten de dupe worden. Ook al een
kwaal die eer slechter dan beter wordt.
Afgezien van dit alles, dient de Kamer bij
de behandeling van dit ontwerp op haar hoede
te zijn, want militaire wetsontwerpen plegen
valstrikken te bevatten. De twee klassen land
storm, waarover de minister nog de beschikking
heeft, wil hij niet oproepen. Maar het recht
houdt hijMen zij voorzichtig met het ver-
leenen van nieuwe bevoegdheden, want straks
is men plotseling vergeten, wat eerst is beloofd.
In 1915, bij de eerste landstormuitbreiding,
gold het alleen voor de jongelui tot dertig
jaar. In dit nieuwe ontwerp gaat men de
bevoegdheid vragen tot aan de 32, bijna
33 jarigen.
Het is te hopen dat de Tweede Kamer nu
baar voet eens zal strak houden. Reeds eenige
malen gaf ze toe, niettegenstaande er veel
verzet was. Thans is uitdrukkelijk verklaard
dat het hier niet gaat om een militair belang
met late zich nu niet van de kook brengen
door portefeuillegerammel. Het is bij den val
van minister Bosboom duidelijk gebleken dat
men zich best de weelde kon permitteeren,
om er een minister van oorlog aan te wagen,
zonder dat Nederland in de misère raakt.
Deze nieuwe bewindsman heeft met zijn
Leeuwarder redevoering reeds onrust verwekt
in het land en door den heer de Beaufort is
reeds betwijfeld of het wel verstandig was
zóó te spreken als bij deed.
Na zijn eerste woord, dat onsympathiek
klonk, zijn eerste daad die het niet minder
is. ’t Is al meer dan genoeg om den burger
minister, die meer roilitairistisch blijkt dan
een militair, te beduiden dat men van zijn
opvattingen niet gediend is.
De Kamer is in militaire zaken ahijd
weergaloos slap. Over de aardappelen en de
steenkolen zet ze een keel op van belang,
Joure, 14 Oct. A. Z. verpleegde in het
Armenhuis alhier, een reeds bejaard man
en daarbij doof, kwam hedenmorgen uit de
Doopsgezinde Kerk. Hij boorde de nadering
van de van Sneek komende tram niet, even
min als het sein van den machinist, werd
aangereden en vallende verscheidene meters
door de tram voortgeschoven. Op een stoel
werd bij huiswaarts gebracht, waar een genees
kundige bleek, dat het letsel niet ernstig was.
Leeuwarden. 15 Oct. Er liggen hier op
moment wel ’n kleine 300 vrachtschepen,
die wegens het hooge water en de vaste bruggen
niet kunnen varen.
De Toanielkriich.
Ljouwert, 15 Okt. Oan de to balden
Toanielkriich, ütskreaun fen it Seiskip for
Fryske tael- en skriftenkennisse, scille 18
toanielselskippen meidwaen, t.w.: 1. Tsjom
op 29 Nov.; 2. Wirdum op 3 Des.3. Alde-
boarn op 6 Des.; 4. JelsumKoarnjum op
11 Des.; 5. Stiens op 17 Des.; 6. Wergea op
19 Des.; 7. Tsjalbert op 27 ef 28 Des.;
8. De Jouwer op 3 Jan.; 9. Langsweagen op
7 Jan.; 10. Krite Ljouwert op 20 Jan.;
11. Wommels op 23 Jan.; 12. Holwet op
7 Febr.; 13. Beesterswaech op 14 Febr.;
14. Gordyk op 18 Febr.; 15 Boazum op
21 Febr.; 16 Boalsert op 24 Febr.; 17. Harns
op 3 Maert; 18. Ljouwert (toanielskip) op
10 Maert. De datums binne fêststeld yn
oerliz mei de selskippen. It to spyljen stik
De Sang fen de Tiid,” toanielstik yn 3
fltkomsten fen IJ. C. Schuitmaker, komt yn
’t lést fen dizze wike yn 't Ijocht.
Stavoren, 13 Oct.
gisteravond om
veerde met bijna
Burgerlijke dienstplicht?
Den Haag, 16 Oct. Naar verluidt, is bij
de regeering in overweging het indienen van
een wetsontwerp, regelende den burgerlijken
dienstplicht.
Verhooging militaire vergoedingen.
Den Haag, 16 Oct. Naar wij vernemen
worden bij het ministerie van oorlog plannen
overwogen om binnenkort het maximum van
de toe te kennen vergoedingen aan gezinnen
van dienstplichtigen bij militie, landweer en
landstorm te brengen van f 2 op f 3.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
De bakkers te Biervliet besloten een
week ’t werk neer te leggen. Ze beweren geen
mee) te hebben en bovendien te weinig te
verdienen. Biervliet zit zonder brood en de
menschen zijn gedwongen veel aardappelen,
rijst en gort te eten. Ook is er in de
gemeente geen kaas, koffie of suiker en-daar
er geen gas of electriciteit is en petroleum
of kaarsen geheel ontbreken, gaat de bevol
king maar met de kippen naar bed. De
boeren moeten nu
daar er maalverbod is, maalt men
hoeve tarwe in den koffiemolen,
geven als reden van
het bakkersbrood niet lusten.
Een gezellig oord.
In een vi
de beer Duymar
its
Bolswardsche Courant
I
u
r.vr- •"■g
II
