Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
I
No. 98.
Verscüijnt Donderdags en Zondags.
1917.
56ste Jaargang.
I'
Donderdag 6 December.
I
VOOR
Afzonderlijke nos.
Aardappelen met de schil koken.
f 3 tol f 5
en
daarom niet los;
mishandeling doch slechts
I
BINNENLAND.
iu Duitschland
zijn, en nu wij
vorige zitiing de
gebracht op f 4.
F
U 1
ABONNEMENTSPRIJS: 40 Cents per 3 maanden.
Franco per post 50 Cents.
van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
2o. geschilde,
water gedompelde;
16 proc. stikstofverbindingen
19 proc. minerale stoffen;
en eenigen tijd in koud
personeel iu gemeentedienst van
te verhoogen.
B. en W. hadden in een
verhooging gehalveerd en
Zoo men weet, staakten in de vergadering
van 28 Nov. de stemmen over bewust voorstel
Ytsma (S.D.A.P.)
Met 7 van de 13 stemmen werd de 5
guldensbijslag aangenomen. Een groot publiek
ging toen de Raadszaal verlaten met uit
bundig gejuich.
Door genoemd besluit doet ’t zich voor,
sommigen plus de kinder-
bedraagt dan 't inkomen.
rijwat moeite de begrooting
aardappelen moet leven. Voor hem telt gewis
elk grammetje eiwit mee.
Hoeveel er nu met dat geschil verloren
gaat is niet lang geleden door het Agriculture
departementin Amerika nagegaan, en de
uitslag van dat onderzoek wil ik hier nog
mededeelen:
In Amerika heeft men gevonden dat;
lo. ongeschilde aardappelen bij het koken
verliezen
1 proc.
3
Sneek, 4 Dec. Een firma te dezer stede
ontving kort geleden van een buitenman 't
volgend schrijven
Geliefde Vriend.
Zend mij van 't laatste portret van mijn
vrouw een dozijn, ze lijkt nou niks pp een
aap. Uw geliefde Vriend,
volgde onderteekening.
Sneek, 4 Dec. De Sint Nicolaasdinsdag
is hier vandaag niet minder druk dan andere
jaren. De treinen en trammen voerden weer
honderden en nog eens honderden pleizier-
gasten aan, van welke de neringdoenden weer
druk profiteerden, 't Zonnige weer heeft de
opgewekte stemming der bezoekers niet weinig
verhoogd, 't lijkt er op moment volstrekt
niet naar, dat men gedrukt gaat onder de
tijdsomstandigheden.
Sneek, 4 Dec. Onze gemeentebegrooting
voor 1918 is Zaterdagavond afgebandeld.
Vooraf werd gestemd over een voorstel om
den byalag op inkomen* beneden f 1000, van
na geschild te
een poos in water te zetten, nog een deel
het eiwit in ’t water opgelost en met
nog de voor de voeding kostbare
De deelen onder de schil zijn het
minst arm aan zetmeel en zouten, en nu
wordt dat meestal voor een beduidend.deel
uitgeloogd, en daar onder het koken dit
uitloogen ook nog doorgaat, zoodat met het
afkookwater ook nog een aanmerkelijk deel
van het voedsel wordt weggedaan. Ook de
smaak van den aardappel wordt er minder
door. Men moet maar eens met ernst de
proef nemen en eens een geschilden en een
ongeschilden aardappel naast elkander keuren,
en men zal weldra instemmen met de gewoonte
in Ierland algemeen gevolgd, door de aard
appelen steeds met de schil te koken, en de
buitenste lederhuid er pas af te nemen bij
’t gebruik. Door de schil om den aardappel
te laten, wordt bij het koken de spanning
in de vrucht iets verhoogd, wat dan weer
het gaarworden ten goede komt, terwijl ook
een booger zoutgehalte van het water noodig
is, wat ook weer de kookhitte iets doet stijgen.
Het is waar ,dat een geschilde aardappel
er niet zoo aantrekkelijk uitziet, en over dit
bezwaar zullen onze huismoeders niet gemak
kelijk heenstappen. Over ’t algemeen toch
is de mensch op het stuk van eten nog al
conservatief, maar ’t is thans een tijd dat
men zich naar de omstandigheden dient te
schikken.
De vraag blijft nog ter beantwoording of
de door het niet schillen verkregen besparing
van belang is.
Is de hoeveelheid voedingsstoffen, waarom
het bier gaat, zoo gering, dat zij bij bet
volksvoedingsvraagstuk geen gewicht in de
schaal legt? In dat geval zou het natuurlijk
niet de moeite waard zijn zich het hoofd er
mee te breken. Dat behoeven al vast zij niet
te doen, wier disch welvoorzien is. Echter,
de tijd kan komen, dat ook dezulken met
mondjesmaat de kost wordt toegemeten, gelijk
zulks met het brood reeds ’t geval is.
Intusschen de kwestie raakt in de eerste
plaats den minder bedeelde, die in gewone
tyden ook reeds hoofdzakelijk van brood en
dat de bijslag van
bijslag meer
’t Kostte v
sluitende te krijgen, totdat de onvoorziene
uitgaven, die oorspronkelijk door B. en W.
waren vastgesteld op f 5582, ’t mikpunt werden.
Verhooging van den compostprijs durfde men
ook niet aan, wijl ’t niet lang zal duren,
oordeelden sommigen, dat de kunstmest spoedig
bij enorme hoeveelheden ons land zal binnen
komen.
De onvoorziene liet men
was de eenige oplossing.
Met een verzuchting werd de Gordiaansche
knoop doorgehakt en de begrooting voor ’t
volgend jaar in ontvang en uitgaaf vastgesteld
tot een bedrag van f 911169,21; de post
onvoorziene uitgaven bedraagt nu... f 1570,82.
Met noodzakelijke uitgaven buiten de be
grooting om, zal men nu wel hoogst zuinig
moeten zijn.
Jorwerd, 30 Nov. Gebrek aan petroleum
maakt den menseb vindingrijk. Dal blijkt ook
in ons dorp. Een zqpn van onzen predikant,
leerling der technische school te Leeuwarden,
wenschte bij zijn studie meer licht te hebben
en onderzocht daarom of ook brongas aanwe
zig was in de sloot naast de pastorie. Het
resultaat van 't onderzoek was verrassend. Een
flinke hoeveelheid brandbaar gas werd verkre
gen, een leiding aangebraebt in de hem toebe-
hoorende aak, een brander en een gloeikousje'
gekocht... en eiken avond brandt de gasvlam
helder. Daar de gasketel klein is, ruim 1 H.L.
moet hij eiken dag opnieuw worden gevuld
wat betrekkelijk weinig inspanning kost.
Hoogstwaarschijnlijk is hier op meer plaatsen
brongas aanwezig, want het vullen geschiedt
de laatste beide dagen in de haven. Was ’t
aanleggen van een leiding niet zoo kostbaar
en had men de zekerheid, dat de voorraad
gas voldoende was, dan zou ook de pastorie
van de gasverlichting kunnen profiteeren.
Fran. Crt.
Stavoren, 3 Dec. Iu verband met het
mijnengevaar kwam hedenavond het telegrafisch
bericht, dat de veerdienst Stavoren-Enkhuizen
(bij avond) gestaakt is.
Lemmer, 3 Dec. Schipper Breider, van
Kampen, met zijn klipperschip //Onderne
ming/.’, geladen met lijnkoeken, op reis van
Amsterdam naar Akkrum, geraakte Zaterdag
middag, tengevolge van stormweer, tusseben
hier en Urk in nood en heesch de noodvlag.
Eerst hedenmorgen omstreeks 11 uur werd
zijn toestand opgemerkt. De sleepbooten
^Dommel” en //Maastricht” vertrokken van
hier ter adsistentie. Hedenmiddag om 3 uur
mocht bet gelukken het schip alhier behouden
binnen te brengen. De opvarenden, schipper,
vrouw en 8 kinderen, hadden reeds afscheid
van elkander genomen, daar zij voortdurend
in doodsgevaar hadden verkeerd. De redding
kwam nog juist bij tijdehet schip stond
reeds half vol water.
Centrale Kiescereen. Liberale Unie.
Leeuwarden, 3 Dec. Bij een j.l. Zondag
alhier gehouden vergadering is besloten tot
oprichting van een centrale kiesvereeniging
voor den kieskring, die onder het stelsel van
Evenredige Vertegenwoordiging de geheele
provincie Friesland zal omvatten.
Tot leden van het bestuur werden gekozen
de heeren L. G. Lijkjes te Grouw, E. Meijer
te Morra, H. Eisma te Bolsward, IJ. van
Slooten te Harlingen, Mr. G. A. Boon te
Leeuwarden en J. H. Riemersma te Giekerk,
die allen verklaarden de benoeming aan te
nemen. Daar bet bestuur uit 9 personen zal
bestaan, werd besloten voorloopig drie plaatsen
open te houden in verband met de te ver
wachten aansluiting van afdeelingen.
Bepk. Bieuwsbl. v. Fr.
Ontduiking van de distributienet.
Het was de politie bekend, dat den laatsten
tijd herhaaldelijk met bodenwagens en beurt-
schuiten waren werden vervoerd, van omlig
gende dorpen naar Utrecht, waren, waarvan
het transport thans is verboden. Zaterdagnacht
heeft de politie een 200 tal wagens en schuiten
aangehouden, die op weg waren naar de stad,
in verband met den marktdag; op alle toe
gangswegen 'tot de gemeente bevonden zich
rechercheurs en iedere kar of wagen werd
aangehouden en onderzocht. In een schuit,
die in den Krommen Rijn werd aangeroepen,
ontdekte men onder de bovenlading, die uit
hout bestond, tien mud aardappelen; en in
een bodenwagen werd 20 K.G. boter aan
getroffen. Al deze artikelen werden in beslag
genomen en tegen de vervoerders proces
verbaal opgemaakt. U. D.
Dierenbescherming
In een der gemeenten van ons land is
door den Commissaris van politie de volgende
order tot zijn ondergeschikten gericht:
De aandacht van het personeel wordt geves
tigd op het feit, dat de eigenaars van werk
paarden en trekhonden van hunne dieren
dezelfde capaciteit vorderen, als in den tijd,
toen volop gevoederd kon worden. Dit nu is
een onmogelijkheid. Wanneer een paard gevoed
wordt met gehakt stroo, eenige muffe eieren,
met aardappelschillen, enz. is het niet in staat
de kracht te ontwikkelen, die het ontwikkelen
kan, wanneer hem de haver niet - onthouden
behoeft te worden. En'waar een hond zich
zal overspannen tot de dood volgt, teneinde
aan de wenschen van zijn dommen meester
te voldoen, geeft het paard het op, als het
voelt, dat hetgeen van hem gevorderd wordt
boven zijn krachten gaat; het blijft dan
dampend en hijgend staan. En nu komt het
dezer dagen veel voor, dat alsdan dje paarden
worden mishandeld door hen met de zweep
te slaan op de meest gevoelige plaatsen van
het lichaam. De wet noemt dit in de meeste
gevallen niet eene
dierenkwelling.
Voor de politie is het een mooie taak de
weerlooze dieren in bescherming te nemen en
vooral in dezen tijd moet die taak bijzonder
ter hand genomen worden. Men geve in of
buiten dienst dus acht op de vrachten, die
door paarden en honden worden gesleept en
men wake er voor, dat geen werk van de
dieren gevorderd wordt, dat kenlijk hun
krachten te boven gaat, en wanneer eigenaar
of bestuurder zich niet stoort aan den gegeven
raad zijn dieren te sparen, wensch ik, dat
onmiddellijk proces-verbaal zal worden opge
maakt; meestal zal dit ter zake dierenkwel
lingen wel mogelijk zijn, terwijl in twijfel
achtige gevallen het oordeel van de chefs
moet worden gevraagd.
De wensch is, dat scherp wordt opgetreden
en dat in de rapporten melding wordt gemaakt
van ieder optreden in deze, dus ook al zal
geen proces-verbaal kunnen volgen.
Drama.
Op de Statenlaan te ’s-Gravenhage heeft
een man met een revolver geschoten op een
25-jarige dienstbode, wonende aan de Van
Aerssenstraat. Hij dreigde een agent vau
politie met een revolver, waarna hij vluchtte
en ontkwam. Het meisje werd niet gewond.
De dader, die trachtte zich met een revolver
schot van het leven te berooven, is aan de
Waldeck-Pyrmontkade te water gesprongen,
maar door burgers gered. Hij is in bewuste-
loozen toestand naar het ziekenhuis vervoerd.
Zijn toestand is ernstig, zoodat de politie hem
nog niet in verhoor heeft kunnen nemen.
Aanleiding tot het geval was eene liefdes
geschiedenis. Alg. B.
De druk der O.lP.ers.
't Is toch maar goed, meent men, dat er
O.W.ers zijn. Die hebben hun geld gemak
kelijk en ruim verdiend en geven het nu ook
gemakkelijk en ruim weer uit. En daar
profiteeren dan weer anderen van.
Maar zoo maakt ge de rekening niet goed,
zegt de B. P. Die O.W.ers juist, die zoo
gemakkelijk uitgeven, maken alles zoo schan
delijk duur. Zij laten zich gewillig eenige
overtollige veeren uittrekken, maar het gevolg
is, dat tegelijk de gemiddelde Nederlander
geheel kaal geplukt wordt. Het eenige middel
hiertegen is bet stellen van juist loonende
maximum-prijzen voor alles, wat nog niet
gedistribueerd wordt en niet bepaald tot de
luxe-artikelen gerekend moet worden. Het is
niet noodig, dat Nederland na den oorlog
bevolkt wordt door 10 pCt. corpulente burgera
eu 90 pCt. magere scharminkel*,
de stikstofverbindingen
van de minerale bestanddeelen
(zouten);
en onmiddelijk in kokend
In dezen tijd van schaarschte aan voedsel
voor mensch en dier dient men meer dan in
gewone tijden op de kleintjes te letten.
Elke bezuiniging is als winst te beschouwen.
Worden er op het gebied van verlichting en
verwarming thans heel wat middeltjes aan
de hand gedaan om tegemoet te komen aan
den klimmenden kolennood, ook op het ter
rein van ons voedsel is nog heel wat uit te
winnen. De regeering gaat ons hierin al
practisch voor, door het gewone meel voor
brood te meleeren, waardoor zonder aan de
voedingswaarde te kort te doen, de beperkte
voorraad meel der gewone graansoorten heel
wat wordt uitgebreid.
Op een hoofdproduct van het volksvoedsel,
den aardappel, is ook heel wat te bezuinigen,
ja het beste en waardigste deel van die aard
vrucht wordt eigenlijk nutteloos weggeworpen.
Het is op verzoek van een onzer geachte
lezers, dat wij hierop thans eens de bijzondere
aandacht willen vestigen. Zonder in een
geleerd betoog te vervallen, willen wij toch
aantoonen, waarom men eigenlijk dwaas handelt
door den aardappel voor het koken van de
schil te ontdoen. Naar verluidt, moet zulks
van overheidswege ai verboden
er ook krap bij gaan zitten,
rijst de vraag of ook hier zulks navolging
verdient. (Wij bedoelen niet zoozeer die
verbodsbepaling, als wel de zaak zelf.)
De aardappel is over ’t geheel al niet rijk
aan voedende bestanddeelen in verhouding
van zijn volume. Wat er dus in zit, dient
ook wel op de doelmatige wijze aangewend
te worden. Aan een artikel van de hand van
Prof. Dr. E. C. van Leersum in de Groene
Amsterdammer ontleenen wij daarom enkele
gegevens.
Voor de voeding is vooral het eiwit van
beteekenis, en de proteïnen van den aardappel
zijn daarin voorhanden in een goed verteer
baren vorm. Daaraan is het dan ook toe te
schrijven dat deze aardvrucht een nuttig
volksvoedsel is te noemen. Jammer dat het
gehalte aan eiwit niet hoog is, slechts P/2
hoogstens 2 pCt. Dit is dan ook wel een
reden om er zuinig op te zijn, doch zie, door
de schil te verwijderen, laat men een deel
van die kostbare stof verloren gaan, en ook
wordt er, door de aardappelen,
zijn,
van
dit ook
zouten.
3o. geschilde,
water gelatene;
47 proc. stikstofverbindingen en
38 proc. minerale stoffen.
Weluitgerekend wordt het oorspronkelijke
gehalte aan stikstofverbindingen door louter
schillen terug gebracht van 1.8 op 1.5 en
door het bovendien in water te weeken zetten
op 0.9 proc. Dat is derhalve een verlies van
de helft. Aangezien de laatste methode de
hier te lande gebruikelijke is, behoeven wij
alleen met deze rekening te houden.
Indien het gerucht waarheid bevat, dat
ieder onzer op een wekelijksch rantsoen van
4 Kgr. aardappelen zal worden gesteld, dan
krijgt men daarmee, op den grondslag van
1.8 proc. prosteïnen, wekelijks 72 Gram of,
in ronde cijfers, 10 Gram daags. De helft
hiervan nu plegen onze Aafjes in bet goot-
gat te gieten. Kookt men daarentegen de
aardappels in de schil dan gaat er zoo goed
als niets verloren. Nu bedraagt de hoeveelheid
aardappeleiwit, die wij zullen krijgen, nog maar
1/9 deel van hetgeen men aan eiwitstof
noodig heeft, maar laat ons wel bedenken,
dat het niet vast staat, dat elkeen zich de
overige 8/9 deelen zal kunnen aanschaffen.
Zoodat het dus wel raadzaam schijnt, van het
geen men zeker krijgt, geen greintje te ver
spillen.
Z/Maar de varkens,” hoor ik de boeren
zeggen, //krijgen die dan geen schillen meer?”
Wij zouden ons kunnen beroepen op de
verklaring, dezer dagen afgelegd door een
hunner woordvoerders, die in deze materie
bevoegd mag heeten, dat men eerst voor zich
zelf en voor zijn gezin en dan pas voor zijn
naaste moet zorgen. Er ligt in deze moraal
veel gemeenschapsgevoel, juist iets wat de
maatschappij in deze benarde tijden zoo brood-
noodig heeft, maar het is alleen maar wat
ongelijk verdeeld en daarom zullen wij dit
argument niet aanvoeren. Maar wat wij tegen
het hedendaagsche varken hebben, dat is zijn
gevoel van eigenwaarde, een gebrek, dat het
uit de consentenkoorts heeft overgehouden.
Zelfs toen er geen varkens meer uitgevoerd
mochten worden, bleven zij even prijzig en
thans nog is hun vleesch onbereikbaar voor
degenen, die bet eigenlijk het hardst noodig
hebben. Daar wij overtuigd zijn, dat men met
opoffering zijner aardappelenschillen daarin
toch geen verbetering zou brengen, dunkt het
ons, ook zonder naastenliefde geweld aan te
doen, geoorloofd, de schillen te behouden,
althans in dezen tijd, welke dringend eischt,
dat men op de kleintjes past.
van
proc.
Bolswardsche Courant
't
