ïïieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
1918.
57ste Jaargang.
No. 33.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
Donderdag 25 April.
MEER
VOEDSEL.
VOOR
BINNENLAND.
OER DITTEN EN DATTEN.
Leeuwarden, 22 April. Een
geleden hadden de winkeliers
poederchocolade. Toen echter bekend werd,
dat de fabrieken niet meer werkten, was als
bij tooverslag alles verdwenen (en zoo is het
in andere plaatsen eveneens Red.) en kon
men nergens een busje cacao meer bezetten,
en die bet nog in den winkel hadden, beweer
den, dat het ledige bussen waren. Anderen
zeiden, het voor hun klanten te moeten
houden. De vriendelijke winkeliers lachten je
gewoonweg uit. Moet dat vraagt een huis
moeder in het L. Hbl. ook denzelfden
weg als de thee uit, die dagelijks nog ver
zwendeld wordt voor f9 a f 10 per pond!
Bolswardsclie Courant
Afzonderlijke
as
land-
dn de
heid
volk
holle
det
paar dagen
nog volop
om deze
geïnterneerden in cultuur te
het zeker, dat
vervolging
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
ABONNEMENTSPRIJS: 50 Cents per 3 maanden.
Franco per post 621/2 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
geiten op, om ze te slachten. Wel moeten
ze „sik” met f 50 en meer betalen maar ze
geraken het vleesch grif kwijt voor f 1.75
per pond en het vet zelfs voor f 5 per pond.
Hem. üldeph. ca. 21 April. Onze actieve
Woningvereeniging zit er tusschen. De bouw
der woningen was gegund en nu zou er met
man en macht gewerkt worden, om per 12 Mei
de toekomstige bewoners niet teleur te stellen.
Edoch de steenen blijven absent. Hoe het
nu komen moet?
Baarderadeel, 21 April. Door de waak-
zaamheid en den speurzin der gemeentelijke
en rijkspolitie werden in deze gemeente j.l.
Vrijdag in beslag genomen elf kistjes zeep
en een half varken, terwijl de rijksveldwachter
Roersma j.l. Zaterdag te Jorwerd, een met
hooi geladen wagen aanhield, komende van
bij Franeker en gaande naar Goënga, waarop
bij onderzoek 9 zak Waalsche (groote) boonen
werden ontdekt. In beslagname en procesver
baal volgde.
Een deskundige op het gebied van
ontginning schrijft aan het Alg. H.;
Deersum, 21 April. Onze amateur jagers
doodden in enkele dagen ruim 20 houtduiven.
Voorzeker een goed werkje. Één dezer dieren
had in den krop 29 lang ontsproten grauwe
erwten. Van groot belang was
ook de musch een dergelijke
ondervond.
Oldeboorn, 20 April. Onlangs is melding
gemaakt van een „natnurmensch”, die het
in deze benarde tijden wist klaar te spelen
zonder broodkaart rond te komen, terwijl een
ander het met een broodkaart niet eens ver
mag. De natuur is ten langen leste echter
sterker-'gebleken dan... de natuur. De man,
60 jaar oud, leefde hoe langer hoe meer uit
en beeft nu eindelijk het leven afgelegd in
de schuur van den veehouder G. Ponne te
Haskerhorne. Dertig jaar lang bad hij geen
bed beslapen en hij heeft ook niet op een
bed zijn zwervend leven geëindigd.
Witmarsum, 22 April. Bij den veehouder
S. alhier, is wegens gebrek aan hooi, reeds
het geheele beslag vee buiten gelaten. Tegen
den avond worden alle dieren weer op stal
gezet. Het rundvee is over het geheel mager
wegens gebrek aan bij voeder; de beesten van
boeren met gemengd bedrijf bevinden zich
echter in veel betere conditie.
Heerenveen, 21 April. Bij aankomst per
Staatsspoor zijn aan het station alhier 200
kistjes harde zeep, bestemd voor een handelaar
alhier, op last van den burgemeester van
Haskerland in beslag genomenom welke
reden is niet bekend.
Naar men ons meedeelt, zouden ook nog
bij een anderen handelaar te dezer plaatse 50
kistjes harde zeep in beslag zijn genomen.
steenwijk, 22 April. Nu de geit buiten
het slachtverbod valt, koopen onze slagers
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Wouden zijn deze week reeds
verschillende veehouders begonnen met gras-
maaien. Als men bedenkt, dat verleden jaar
om dezen tijd de bestegreiden eerst begonnen
te groenen, dan blijkt het wel weer vroeg te
zijn, hetgeen het vee te stade komt.
In de Wouden, waar tot voor eenigen
tijd het hopi f 100 per voer opbracht, wordt
dit thans verkocht voor f 20 per voer. Voor
heeren speculanten in dit artikel een schade-
postje.
van
de ontginningen levendige
en waardeering ondervonden.
Met pogingen tot aanleg van wegen, bet
graven van kanalen, het leggen van spoor
wegen, ging het als met luchtspiegelen, hoe
meer men ze denkt te naderen, hoe sneller
ze verdwijnen. En toch, voor een radicale,
snelle ontsluiting der „achterbuurten” eischt
het volksbelang een degelijk verkeersnet, dat
goedkoop en snel vervoer mogelijk maakt.
Aanwending van het kapitaal der gemeenschap,
om aan te sporen tot belegging van particulier
kapitaal voor uitbreiding van het productieve
deel van Nederlands grondgebied en droog
legging der Zuiderzee, ziedaar ons terrein
voor vreedzame verovering. Daarom verdient
het groote waardeering, dat de Noord-Brabant-
Duitsche en de Staatsspoorwegmaatschappij
de bovengenoemde streek uit haar isolement
willen opheffen door goede buurtspoorwegen,
waarvoor de plannen nagenoeg gereed zijn.
Venraay zal met Deurne en Helmond, Gemert
met Boxmeer, Oss met Mill, üden en Grave,
Eindhoven met Gemert en al deze plaatsen
onderling, door spoorwegen worden verbonden.
In zijn pas verschenen werk „Langs Nieuwe
Banen” geeft de landmeter Van Beurden te
Roermond in geestdriftige, opwekkende taal
een overzicht van dit geprojecteerde verkeersnet.
Het is te hopen, dat van de maatregelen,
die zullen worden genomen tot verhooging
van productie en welvaart van ons land, ook
de hier genoemde spoedig tot uitvoering
mogen komen.
Binnen onze eigen grenzen is zoo enorm
veel te verrichten, dat alle werk- en geest
kracht daarop dient gericht, opdat de zeker-
van ’genoegzame productie voor het eigen
en daarmede de onafhankelijkheid van
ons land zoo groot mogelijk worde. Met het
voorbeeld van het drie eeuwen geleden nog
onherbergzaam zijnde gebied der thans bloeiende
gemeente Veendam voor oogen, zal bet ver
trouwen in den goeden uitslag worden gestaald.
de opbrengst van genoemde -j- 3000 H.A.
minstens 7080000 menschen gevoed kunnen
worden. Van ongeveer 1892 tot nu werden
door de Nederlandsche Heidemaatschappij
alleen in de gemeenten Bakel, Gemert en
Oploo bijna 3000 H.A. tot bouw-, grasland
en bosch ontgonnen. Haar lastgevers zijn
meest kooplieden, fabrikanten, Indische planters
bankiers, landbouwers en last not least de
Oranjebond van Orde. Vermelding verdient,
dat thans door een consortium 200 H.A.
heide onder Bakel is aangekocht
met Belgische
brengen.
Lang, zeer lang duurde het, voordat
overheidszijde
belangstelling
He toekomst-boterham.
Hoop doet leven! NQ de boterham wat erg
schraal begint te worden, fleurt men ons alvast
wat op met de voorspiegeling van weer een
dikker boterham... nè. den oorlog. De N. Rt. Cf.
verneemt van bevoegde zijde, dat reeds thans
maatregelen in... studie zijn, om ervoor te
zorgen, dat Nederland onmiddellijk na den
oorlog over voldoende graanvoorraden kan
beschikken. En dan krijgen we zeker meteen
de reeds lang beloofde botermelange en de
heerlijkste eenheidsworst, om het er eens dik
op te leggen, en alle andere toegevoegde, maar
nooit in vervulling gegane heerlijkheden meer.
Nè. den oorlog 1
Hoevelen moeten er eerst nog sneuvelen,
hoeveel moet er eerst nog worden verwoest
Sigaren-uitvoer.
Alle vergunningen voor uitvoer van sigaren,
door de N. U. M. afgegeven, zijn voorloopig
door de afdeeling Crisiszaken van het dep.
van handel en nijverheid aangehouden. De
minister wenscht eerst een overzicht te hebben,
van de voorraden,- die er voor de binnen-
landsche voorziening overbiijven, alvorens weer
uitvoervergunningen te verleenen.
Onder den trein.
Te Tilburg is een vierjarig meisje, De Kort
genaamd, dat spelende op de spoorlijn was
gekomen, door den trein gegrepen en gedood.
Bij de Maandag gehouden herstemming
voor een lid van den Gemeenteraad van Har
lingen is gekozen de heer H. Gerners (s.d.a.p.)
met 579 stemmen, terwijl op den heer S. J.
Roorda (r.k.) 502 zijn uitgebracht. Hiermede
doet wederom een tweede soc.-dem. zijn intrede
in den Raad.
Fraaie distributie.
De Leeuwarder Courant deelt mede, dat
in een dorp onder den rook van Leeuwarden
(men behoeft dus niet lang te raden welk
dorp en welke gemeente bedoeld zijn) ieder
zooveel aardappelen kan krijgen als hij verkiest.
Men behoeft ook niet te vragen waar in
dit geval de verstrekte(zand)aardappelen zullen
terecht komen.
Te voren ging het met de kleiaardappelen
precies gelijk.
Do’t de oarloch sahwel dtbriek, kamen de
Friezen, dy’t dodestiids yn Dutskian bjar
libbensdagen slieten, for in great diel bjir
wir hinne, om’t bja harren wol sa noflik
fielden op ’e fredige bertegroun, as yn ’t
oarlogjende poepel&n. Dêr kaem noch by, dat
it do yn Diiisklau ek net ut to balden wie
fen wegen de greate krapte oan iten, to minsen
sa seine do in hopen, en men krige do sa
de gedachte, dat de minsken dêryn Dutskian
as geramten, mei ynfallen wangen en
eagen de strietten laos strampelen, en det er
sa nou en dan ris ien hinne foei dy’t fen
'e honger sitte liet. Sa moest men bast wol
tinke, as men der sommige swiersettige ljue,
dy’t der west hiene, oer oan ’t forhael hearde.
Mar it skeelde folie hwa’t men hearde.
Der wieme ek, dy ’t jimmeroan seine: it
fait wol hwet ta, en min is ’t er yn’e fierste
fierte net. Men wie der bast mei oan hwet
men leauwe moast, mar dit stiet wol fêst, dat
men fen de hongersnoad yn Dutskian hjir to
lanne mear to lijen hawn bat, as yn dat l&n
seis, troch dat it lang sa slim net wie as dat
men hjir miende, en sadwaende makken de
minsken hjir fiersto folie ünnoadige soargen.
It skeelt altyd sa’n great ein, hwa’t men oer
de dingen heart. Sa nou oer de tastan hjir
to lanne. As men yn ’t bütenlan de kranten
lést, den scil dêr de gedachte ek wol ris by
de minsken opkomme, dat de ljue bjir ek gjin
rie mear witte troch de honger, en it is dan
ek to forklearjen, dat in femylje hjir to lanne
in skriuwen krige fen ien fen’e neiste sibben
ut Dii'sklan, hweryn meidield waerd, dat men
mar sknuwe moast, as ’t al to bot knypte,
hwent men hie noch wol it ien en oar to
missen, mar de femylje hie ’t noch wol sa
goed, dat gjinien noch oer honger klage.
Men hat minsken dy’t altyd goed is,
moat it ek noch sa by ’t walsje lans, men
bat jimmer skik en is tofreden. Mar der binne
ek Ander ’e minskebern, dy’t noait nei ’t
sin is, as is ’t ek noch sa goed. As men nou
fen beide soarten oer de tastan heart, sa as
dy tsjinwirdich is, den kriget men safolle
üaderskie^ dat in bfltensteander der mei oan
rekket, hwet kant as er nou ut moat.
De earste scil sizze: it is hjir bést; deis
ierapels mei btïter, noait earder biiibbe, wy ba
wol gjin fleisk, mar dat hiene wy foar de tiid
ek net, en dat 's ek wol maklik, dan hat men
der ek gjin drokte mei. Mar de oare scil
krimmenearje, en sjucht de saek fen’etsjus-
tere kant yn, en scil ’t der oer hawwedater
gjin fet is, en dat it sa bidroefd gesteld is
mei de breakaert, en dat alles sa rottekrüd
djür is, en folie net genóch, en as nou beide
hjar miening uterje yn ’e krante, den scil men
om titens troch it lézen fen de iene tinke, dat
it hjir sahwet mei ’t minskdom nei’t ein rint
en bij 't lezen fen de oare syn miening, dat
it hjir in têu fen oerfloed is. Nou, ’t is der
twisken yn, en men ken 't iens wêze mei de
ljue, dy’t sizze: as ’t mar net minder wirdt.
It scil fen ’e wike wol minder wirde.n wêze
mei de thé foarrie fen in boerinne ut Ter-
wispel, en it minske scil grif genöch wol op
bjar man kibbe ba. De man scoe hwet waei
helje lit it febryk en naem dêrfor de earste
de béste malkbos, dy’t er néi ’t febryk brocht,
mar raer stie to sjên, do’t de arbeiders der
in hiel rest pakjes thé yn founen. De frou
hie de bos brükt for thésparpot, sflnder dat
de boer der hwet fen ofwist. Nou wist dy ’t
dan ek, mar hy waerd it wol hwet op in
nuvere menear gewaer.
It kin wol wêze, als alle molkbossen ris
neisjoen waerden, dat der den noch wol folie
mear thé foar ’t Ijocht kaem, en mfiglik noch
wol hiel oare spillen, dy’t er nou net mear
bjitte to wezen. Frisia..
Fetnood.
Te Amsterdam is het gebrek aan vet nijpend.
Voor 'eet, boterwinkel in de Raadhuisstraat
stonden Zaterdagmorgen wel 2000 personen
te wachten van ’s nachts 2 of 3 uur af.
Eenige vrouwen vielen flauw van vermoeienis.
De winkel ging om 7 uur open, doch was
om 9 uur reeds uitverkocht.
Voor de vischwinkels was het 't zelfde
schouwspel. Honderden en honderden konden
weer teleurgesteld vertrekken.
Het misselijkste van het geval was nog
dat personen, zoowel uit den arbeiders- als
burgerstand, boter wisten te bemachtigen en
voor f 2 per pond en meer weer verkochten.
Hoe langer hoe meer wint de overtuiging
veld, dat de politiek voor het heden en de
naaste toekomst gericht moet zijn op de
productie ter voorziening in de meuschelijke
levensbehoeften en voorts, dat alle hens aan
dek moeten komen.
Naast ons leger moet het deel van ons
volk, dat daar buiten staat en werken kan,
mobiel worden gemaakt voor de voedsel
productie, en de legerautoriteiten zijn er zich
van bewust, dat vrijgevigheid terzake van
landbouw verlof noodzakelijk is voor ’s lands
welzijn.
De fabrikanten in Twente en den Achter
hoek, in Brabant en Limburg, zoomede ver
schillende gemeenten, als Neede, Hellendoorn,
Almelo, Deventer e.a. hebben aan werkloozeu
arbeid gegeven door ontginning, drooglegging
en grondverbetering en de Directie der
Holland-Amerika Lijn beeft haar tot stilzitten
gedoemd personeel belast met de teelt van
boonen, erwten en aardappelen. De Heide
maatschappij is belast met de technische
leiding over al deze werken. Hoe vele ook
de bezwaren zijn, verbonden aan huisvesting,
voeding en vervoer der arbeiders, de uitkomsten
zijn bemoedigend. Aan den eenen kant ver
meerdering van productie; aan den anderen
kant opbouw door gezonden, opwekkenden
arbeid en behoud der volkskracht.
Niets is nu meer broodnoodig dan brood.
Aller blikken en hoop zijn meer dan ooit op
het platteland gevestigd. Elke goedbedoelde
en rationeele organisatie tot verkrijging der
maximale productie lijdt echter schipbreuk,
als het aan voldoende arbeiders ontbreekt.
Terwijl in de steden duizenden werkloos zijn,
hebben land- en tuinman, vervener en mijn
exploitant een tekort aan werkkrachten. Niet
slechts Duitschland en Oostenrijk en meerdere
oorlogvoerende landen voerden den burgerlijken
dienstplicht in, doch ook het neutrale Zwitser
land. Dit land heeft daardoor eigen valide
burgers zoowel als vreemdelingen tot produc
tievee arbeid kunnen oproepen. Waar wij door
het stopstaan van eiken aanvoer van voedsel
van buiten thans geheel op de productie door
den geboortegrond zijn aangewezen, is de
eerste plicht van elk weldenkend mensch, door
de daad mede te werken aan de opwekking
van sluimerende voortbrengingskracht in eigen
bodem.
Een lichtpunt in onzen donkeren tijd is,
dat tienduizenden landgenooten bun belang
stelling naar het platteland richten. Zij ervaren
daardoor, hoe geweldig veel daar nog is op
te knappen, alvorens de fundamenten voor
regelmatig grootere productie zijn gelegd en
welk een goede gelegenheid daar bestaat voor
expansie van arbeidslost en ondernemingsgeest.
Het zijn niet slechts de woeste gronden,
pl.m. i/j millioen hectaren, doch duizenden
en duizenden hectaren z.g.n. cultuurland, dat
schromelijk wordt verwaarloosd, hetzij door
onkunde van den boer of door slagboomen,
die door krachtdadig ingrijpen der Overheid
moeten worden weggenomen. Eén voorbeeld
van talloos vele. Van 14 gemeenten in de
Noord-Brabantsche en Limburgsche Peel, t.w.
Asten, Bakel, Boekel, Deurne, Gemert, Maas
hees, Oploo, Sambeek, Vierlingsbeek, Vlierden,
Horst, Megel, Sevenum en Venraay, totaal
groot 76400 H.A.. was in 1900 woest 38845
H.A. of ruim 50 pCt. In 1914 was de
oppervlakte door ontginning afgenomen tot
29830 H.A. of ruim 38 pCt. van de totale
grootte. Bijna 4/10 gedeelte van dit gebied
is dus nog improductief. Onafzienbaar zijn
nog de heide- en veengronden van Venraay,
Deurne, Horst, Boekel en Megel. De gemeente
Venraay bezat in 1900 pl.m. 6000, thans
nog ongeveer 4000 H.A. woesten grond,
nagenoeg aan ééu stuk gelegen. Wie de mooie
graangewassen, peulvruchten, het grasland, de
aardappelen, de boonen en andere groenten
ziet op ontgonnen grond in de Peelstreek,
wordt met één slag overtuigd van het on
schatbare nut, dat ontginning en grond
verbetering, in het kort een goede landhuis
houding, stichten voor het huishouden van
het geheele volk.
Men leert meteen, dat de „dorre heide"
zeer vruchtbaar is. Verre het grootste deel
is geschikt voor den graanbouw, in ’t bijzonder
voor rogge. Een berekening leert, dat met
