57ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags
Nieuws- en Advertentieblad
|Bolsward en Wonseradeel.
1918.
No. 41.
Ter bemoediging in den donkeren tijd.
Donderdag 23 Mei.
DE NEUTRALE PARTIJ.
VOOR
BINNENLAND.
1859 25.49
1869 24.80
1879 24.49'
1889 21.27
1899 18.67
1909 15.22
1914 12.58
I’
1910-1913 1916
24.99 25 98 pCt.
6.62 6.02
16.15 16.10
13.91 13.81
38.32 37.19
1915
Bolswardsclie Courant
daar zelfs 25 pCt.
Al
1850
1860
1870
1880
1890
1900
1910
H
K
U
n
n
t
6.65
14.94
13.33
12.47
12.93
13.13
van 5 19
20—49
50 64
een enkele en geringe
jaar tot jaar: zoo'n
i in
een schoolarts aan te
u kent dit
de financieele
van de baan.
ABONNEMENTSPRIJS: 50 Cents per 3 maanden.
Franco per post 621/2 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar 5 Cent.
Heerenveen, 21 Mei. Een „Sla-J ut” onder
nemer op de kermis zou Zondagmiddag het
blok terecht zetten en kreeg toen den juist
neerkomenden zwaren hamer op den arm,
welke brak.
Dan Haag, 21 Mei. Naar wij vernemen
is de vaart uit Nederlandsche havens van
Nederlandsche schepen stopgezet, uitgezonderd
van visschersvaartuigen.
Witmarsum, 19 Mei. Door gebrek aan
grondstoffen is de petroleum-gasfabriek te
Wommels stopgezet. De Centrale te Witmarsum
verstrekt ’s avonds slechts 1 uur licht meer
aan hare leden-gebruikers. En te Harlingen
heerscht naast zeepgebrek alom waternood.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Sneek, 21 Mei. Wat wisselen de tijden:
lazen we in ’t vorig jaar, dat de biggen zoo
weinig golden, ja op enkele plaatsen haast
geen cent konden opbrengen, thans worden
4 weeksche biggetjes verhandeld voor f 20
of f 5 per week.
Zesweeksche biggen gingen hier vandaag
voor f 30 van de hand.
het gebruik van
verschijnselen voor,
steld, een 87-jarige vrouw is
overleden.
1840 tot en met 1849 26.56 personen
u
H
e
n
H
H
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Hei bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Vergiftiging.
Te Minnertsga deden zich in een gezin na
chocolademelk vergiftigings-
Alle leden werden onge-
aan de gevolgen
u
H
u
e
en
voor den oorlog, dan
aantal ouden
Dr. Bijlsma schrijft het volgende in Mole-
schott
Het is een bekend feit, dat de sterfte in
het algemeen niet onbelangrijk daalt; dit ver
schijnsel dagteekent niet van deze eeuw, maar
is reeds veel vroeger waargenomen.
Zoo leert de statistiek, dat in Nederland
op iedere duizend inwoners gemiddeld per jaar
stierven:
van
Nog geen 5 jaren 31.98
u
n
h
65 jaren of hooger 32.82
Is dus het getal overledenen in 1916
1917 iets hooger dan
komt dit, doordat er een aantal ouden van
dagen is heengegaan. Het is immers duidelijk
dat er aan het gunstiger worden van het sterf
tecijfer éénmaal een einde moet komen.
Waar tegenwoordig maar al te veel onrust
wordt gewekt omtrent ondervoeding enz.
zelfs in de Tweede Kamer meende ik ter
geruststelling bovenstaande cijfers eens te
moeten publiceeren. Ze zijn niet geflatteerd
door de wijze van groepeering der leeftijds
jaren; meer dan 10 pCt. der overledenen
werd (in 1916 en 1917) boven de tachtig
jaren oud.
Hier en
De correspondent
Hedennacht even
een vlieger over de grens
twee vielen in België
Een der eerste verwondde een Duitsche grens
wacht levensgevaarlijk. Te Sas van Gent
ontploften twee in een klaverland, terwijl
een derde niet is gesprongen, maar nog in
den grond zit. Sas van Gent is wel bet
hoekje, waar de slagen vallen. Dit is de
vierde bommenaanval. In het geheel vielen
elf projectielen. Verwonderlijk genoeg is
nergens de geringste schade veroorzaakt.
Anderhalf uur heeft hedennacht het afweer
geschut gedonderd en de angstige bewoners
uit den slaap gehouden.
Hedenmorgen 10 uur vertoonde zich weder
een Duitsche vlieger boven Sas van Gent.
Een tweetal jongens te Veenwouden
werden dezer dagen in een stuk grasland ten
noorden van het dorp gevonden, waar zij
hevig benauwd waren neergezegen. Bij ben
gevonden braaksel deed al dadelijk vermoeden,
dat zij van vergiftige planten hadden gebruikt,
wat door den onmiddellijk te hulp geroepen
geneeskundige werd bevestigd. Hoewel de
hoop op levensbehoud de eerste paar dagen
gering was, is thans gelukkig het gevaar ge
weken. Het is nog niet met zekerheid bekend
van welke plant de jongens hebben gegeten
(„zuurstallen”?), doch ’t zij voor anderen een
waarschuwing om de planten des velds niet
in den mond te steken of als maagvulling
te gebruiken. Fran. Ct.
de vrouwen helaas niet! met een collectie
namen om van om te vallen, waaruit ge uw
persoon moet kiezen. Er wordt geloot voor
het nummer; de neutrale partij krijgt no. 11
of no. 13. ’t Zal een alleraardigste boel
worden met enorme vergissingen. Men had
spr. gevraagd of er debat was. Neen, dit
acht hij uit den booze. Gisteravond te Deventer
vroegen de menschen van den Economischen
Bond, 3 bestuurders, 3 leden en de pers,
ook om debat, dat niets is als een gevecht
waar je een blauw oog van kan krijgen of
een scheur in de mouw. Wij honden van
gezellige vergaderingen, waarbij je niet door
een achterdeur behoeft te vluchten, zegt spr.
Te Apeldoorn vroeg men hem tot welke partij
hij als Raadslid behoorde. Hij antwoordde:
„Er zijn 11 leden, 5 van links en 5 van
rechts, ik ben de 11e en zit er precies
tusschen”. Toen spr. candidaat werd, was er
een soort van beroering in ’t dorp: Wat
moet zoo’n tooneelman in den Raad? vroeg
men. Wat een schande voor dat illustre
lichaam! Er zouden Raadsleden bedanken, de
burgemeester zou vertrekken. Toen men hem
kwam verzoeken een candidatuur te aanvaarden,
voelde bij er voor: het was een unicum in
de kunstwereld en hij zei: Willen jullie ’t
wagen, ik kan tegen een stootje! Ik zal met
mijn bekrompen hersens zitting nemen voor
’t algemeen belang. Toen ’t op stemmen
aankwam, was ’t een gerij en geros van
belang: een reuzentoestand! Fossielen werden
zelfs opgegraven en ’t resultaat was, dat ik
't grootste aantal stemmen had. Heel Rijswijk
stond op z’n test en ’t was een groot feest!
De eerste vergaderingen verliepen goed en
lief, er waren slechts een paar dingen te
herstellen. Toen kwam de begrooting en ik
met het voorstel om
stellen. Door B. en W. -
schoorsteengarnituur? en
commissie was 't afgestemd,
Toen kwam ik aan 't woord. Na 15 minuten
was de zaak al in stemming... en allen er
vóór! Ik paf. De Burgemeester zeideAls ik
Raadslid was, had ik ook „veur” gestemd.
Dit geeft 'n mensch moed en kracht. Spr.
ziet tot zijn genoegen ook dames in de zaal.
„Ik acht de vrouw hoog”, zegt xhij, „zij
hoort naast den man en had al lang in de
Kamer behooren te zitten”.
Spr. hoopt, dat hij de menschen niet ver
veeld heeft en hij eerder het scherm had
moeten laten zakken. Ten slotte protesteert
hij tegen ’t geven van voorstellingen door
Hagenbeek. Geen protesten om hem niet toe
te laten hebben geholpen, maar toen Albert
Bol een pas wilde hebben voor Berlijn, werd
er geantwoord: „Wir haben in Berlin selbet
Komiker. Brauchen nicht! D’r ausl” Niemand
in de Kamer heeft den moed gehad om tegen
toelating van Hagenbeek te protesteeren.
Als ik er in gezeten had, bad ik ’t met mijn
brutale gezicht wèl gedaan!
De heer Koopman maakte ’t korter. Toen
men hem vroeg candidaat te willen worden,
dacht hij aanvankelijk aan een mop. Nu weet
hij beter en heeft in de gaten dat de neutrale
partij op goeden grondslag rust. Als er
subsidie aan zijn opera was gegeven, was hij
al lang in Alkmaar voorstellingen komen
geven. Dat dit niet geschied is, is dus de
schuld der Regeering. Volgens spr. moeten
er geen geleerden in de Kamer, die de heele
lexicon uit hun hoofd kennen, maar menschen
met een practischen blik. Spr. zou in de
Kamer ijveren o.m. voor maatregelen tegen
de verwildering der jeugd, betere salarissen
voor onderwijzers en handel en nijverheid
steunen.
Kattenliefhebbers.
In Friesland reizen tegenwoordig ^koop
lieden” rond om katten op te koopen, om de
velletjes en misschien ook wel om het vleesch.
Te Valom werd voor een poes f 6 geboden,
doch de boerin-eigenares wou het dier daar
voor niet missen. Den volgenden dag was de
poes spoorloos verdwenen.
Vette varkens werden graag betaald met
f 1 en f 1.20 per pond. Voor melkvee werd
n.b. besteed van 300 tot 750, ja f 770
nota bene.
Sneek, 21 Mei. Wie heden een bezoek
bracht binnen onze veste, die beeft zich
kunnen overtuigen van een buitengewone
drukte langs ’s Heeren straten. Op ’t Groot-
zand, langs den Oosterdijk, om en bij de
Waag, kon men haast over de hoofden loopen.
Honderden boertjes en boerinnetjes, moede
van den traditioneelen rondegang, zaten op
stoepen, op vensterbanken, op uitgestalde
meubelen te kouten, te kauwen en te lachen,
alsof de tegenwoordige maatschappij nog in
haar gewone doen is.
Maar niettegenstaande den miseretijd hebben
de neringdoenden weer allerminst te klagen
gehad, ja sommigen waren zoo hoogsttevreden
over Pinksteren III, dat ze nog wel eenige
jaartjes van den marktdag na Pinksteren
willen profiteeren, al brandt en moordt en
plundert men dicht bij ons nog steeds voort.
Sneek, 21 Mei. Op uitnoodiging in de
laatste raadszitting door den heer Ytsma, aan
B. en W. om met een nieuwe gasregeling te
komen, had 't D. B. in de zitting van heden
voldaan.
In de volgende maand zullen we nu tot
een verbruik van 30 M3. per maand, inplaats
van 10 ct. tot 12 ct. per M3. hebben te
betalen voor inkomens beneden f 1000; van
1000 tot f 2000 15 ct.; van 2000 tot f3000
25 ct., van f 3000 en daarboven 30 ct. per M3.
Sneek, 21 Mei. De Bondswedstrijd is hier
gisteren, dank zij ’t eenig weer, boven ver
wachting geslaagd, temeer wegens de vele
gelegenheden die er voor Pinkster-Maandag
waren aangeboden, om uit te gaan.
Niet minder dan 40 parturen, vertegen
woordigende 39 afdeelingen, (de afd. Bolsward
heeft 2 kaatsvereenigingen) namen aan den
wedstrijd, die n.b. 11 volleuren he^ft geduurd,
deel. Sneek, zoo men reeds weet, is door ’t
winnen van den len prijs f 75, in 't bezit
gekomen van den wandelbal, Muliers eereprijs,
die ’t vorig jaar in bet bezit van Witmarsum
was. Franeker kreeg den 2den, Ried den
3den, Berlikum den 4den en Makkum den
öden prijs.
Bommen op Nederland.
van het Alg. H. meldt:
voor half twaalf vloog
en wierp vijf bommen,
en drie in Nederland.
Die daling ging met
onderbreking zelfs van
onderbreking zagen we in 1911, toen het
sterftecijfer weer klom tot 15.37, om in 1912
opnieuw te dalen tot 12.40- en in 1913 tot
12.35. Bij het uitbreken van den oorlog in
1914 was de vrees gewettigd dat de sterfte
cijfers nu voorloopig weer minder gunstig
zouden worden. De ervaring toch heeft ge
leerd, dat de oorlog, ook in neutrale landen
o.a. door het heerschen van besmettelijke
ziekte, door vluchtelingen enz. overgebracht
uit naburige staten een groot aantal offers
vraagt; terwijl alleen reeds een mobilisatie
met hare talrijke verplaatsingen van man
schappen waaronder wellicht vele bacillen
dragers ook een gevaar oplevert. Daarbij
komen dan nog de nadeelige invloeden, ver
oorzaakt door zorg of kommer en het zwaar
inspannend leven, vooral moeilijk te dragen
door hen die aan gemak en weelde waren
gewend; om niet te spreken van enkele onge
vallen en treurige uitspattingen.
Toch bleef gelukkig in Nederland het
Sterftecijfer zeer laag. Immers het was in:
1914 op de duizend inwoners 12.42
1916 h n
1917 x
dat is dus in het laatste jaar nog slechts 0.78
boven 1913, het gunstigste jaar dat we ooit
hebben gehad.
Echter er is nog een factor die heel wat
gewicht in de schaal legt. Jonge menschen
kunnen, oude menschen moeten sterven. Niet
het feit, dat iemand sterft is gewichtig, wel
de leeftijd waarop dit geschiedt. En nu is
het wel zeer troostrijk dat bij ieder honderd
tal overledenen het cijfer van hen dat stierf
beneden den vijfjarigen leeftijd steeds lager
werd niettegenstaande de fatale kindersterfte
in het Zuiden van ons land en dat van
hen die meer dan 65 jaren oud werden steeds
klom, terwijl de daartusschen gelegen jaren
meer constante cijfers leverden. Ook daarin
is gedurende den oorlog geen verandering
gekomen; de gemiddelde leeftijd wordt steeds
hooger.
Zoo bereikten in Nederland per ieder hon
derdtal overledenen in een leeftijd van:
1917.
Men schrijft uit Alkmaar aan het Alg. H.:
Voor een vrij goed bezette zaal traden de
heeren Henri ter Hall en G. H. Koopman
Vrijdagavond als sprekers op, waarna eene
afdeeling dier partij werd opgericht. De beer
Ter Hall begon met te zeggen, dat hij de
aanwezige belangstellenden niet zou bom bar
deer en met politieke argumenten, waarbij „zij
om half negen begonnen te gapen en om
negen uur zaten te maffen”. Als bij zou ver
tellen van de vele werkzaamheden, die na
bet oprichten der partij al gedaan waren, dan
mocht hij wel een paar weken in Alkmaar
blijven. Dit heeft echter ten gevolge gehad,
dat de partij thans zoo vast staat „als wij zelf
niet durfden denken”. Tot heden werden
kunst en de amusementsbedrijven als iets
minderwaardigs beschouwd, als geen factoren
van Staatsbelang. Spr. en zijn medecandidaat
zijn geroepen deze belangen in de Kamer
voor te staan. Dit wil niet zeggen, dat zij
de algemeene belangen zullen verwaarloozen,
doch zij zullen niet „loeren naar links of
rechts”, of vragen naar het partijbelang.
Er is gevraagd, zei spr., of wij wel onder
legd zijn in alle staatszaken. Maar, vraagt
spr. op zijn beurt, zijn de tegenwoordige
Kamerleden dat dan wel? Waarom zouden
wij niet kunnen meewerken aan algemeene
staatsbelangen. Sommigen zeggen: Nou ja,
die artisten zijn „lollige menschen, vroolijke
hannessen”, ja, de bladen noemen ons de
humoristische partij. Dit is minder' prettig
voor de overigen, die dan de treurige partij
zouden zijn. Humor noemt spr. de grootste
macht op aarde, de prikkel tot geluk, het
tegengif voor verwaandheids—Na de oprichting
der neutrale partij heeft zij heel wat critiek
moeten slikken, doch deze heeft haar niet
gedeerd; bet bestuur houdt zich aan de Ara
bische spreuk: „Laat de honden blaffen, de
karavaan gaat haar weg”.
Spreker hekelt art. 188 der gemeentewet,
die den burgemeester te veel macht geeft.
Dit artikel moet met spoed worden herzien
in het belang van schouwburg-directeuren,
variélégezelschappen, bioscopen enz. Er moet
een Rijkskeuring op tooneelwerken komen,
op het repertoire van artistén en op films.
Het moet niet meer mogelijk zijn, dat de
eene burgemeester toelaat wat de andere ver
biedt. In ’t buitenland steunt men de kunst
door subsidies van Rijk en gemeente, hier te
lande kan men er alleen belasting van heffen.
Spr. hekelt de Ongevallenwet: alles wat
werkt in een theater moet verzekerd zijn,
alleen de artist niet. Dat hij f 2500 belasting
voor een auto moet betalen is een van die
dingen, die bij al lang in een revue had willen
verwerken, maar zij zijn er eigenlijk te ellendig
voor. Door kunst en amusement verdienen
velen, zoodat de gemeenschap er beter door
wordt; de behartiging barer belangen is bij
geen der bestaande politieke partijen veilig.
Spr. behandelt Thorbecke’s uitlating „kunst
is geen regeeringszaak”, welke woorden steeds
op eene verkeerde manier „uitgespeeld” worden.
Hij betoogt in „geen gestyleerde lezing, doch
slechts in eene improvisatie”, aan de hand
van uitknipsels uit kranten, dat kunst neutraal
is en kan zijn; kunst is kunst, zij kent geen
geloof, geen rassenhaat, geen kleur. Daar
juist wordt spr. een telegram overhandigd,
dat de Kon. goedkeuring op de statuten is
verkregen. Wat wordt er thans, onder in
vloed der neutrale partij, niet veel over kunst
gesproken! In verkiezingsproclamaties, bij de
behandeling van Treub’s voorgestelde belasting
op schilderijen, bij de toekenning van subsidie
aan Toonkunst. Is 't niet merkwaardig, dat nu
de neutrale partij wilde ijveren voor invoering
van den totaüsator in verband met de ver
edeling van 't paardenras, dat de heer Knobel
dit nu ook wil? Is nu de partij van den heer
Knobel in eens een gokpartij geworden, zooals
men aanvankelijk de neutrale partij heeft
gedoopt?
Spr. onderwerpt citaten over de Kamerleden
Lobman en Bichon aan wat de neutrale partij
wil en zegt, dat deze heeren in verband met
die citaten eigenlijk bij de (neutrale partij
thuis hooren. Ook de heer Nierstrasz en de
heer Duys worden besproken en hetgeen zij
zeiden, is een schitterend compliment voor
de neutrale partij. Ten slotte vroeg spr. of
het nog noodig was dat hij het nieuwe
kiesstelsel zou schetsen. Dat is een zware
studie en „de quintessens van de heele ge
schiedenis is, dat u een plakkaat krijgt
