Bolsward en Wonseradeel.
Kieuws- en Advertentieblad
1918.
57ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags
No. 52.
Vrijzinnig-Democratische Bond.
Zondag 30 Juni.
Uit de Raadszaal.
VOOR
1917
Bolswardsche Courant
I
I
de
ver
zijn onverstan-
zoo’n toes’and
Vergadering op Donderdag 27 Juni 1918.
stukken:
Ged. Staten, goedkeurende
rechtstreekscbe betaling uit
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Gts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
ABONNEMENTSPRIJS: 50 Cents per 3 maanden.
Franco per post Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
van bestaan. Al wat
zich nog tegen, doch
weldra komen. De argumenten,
er tegen aanvoert, zijn nietsteek-
en er zijn ook op sociaal en
economisch gebied veel gevallen, waarover de
vrouw evengoed zoo niet meer met kennis
van zaken weet te oordeelen.
Dan zijn er noodig sociale wetten. Er heerscht
tegenwoordig zooveel ellende, de nijverheid
heeft zich zoo goed weten te bevoordeelen
boven den werkenden stand, dat er meer
bescherming moet komen op het gebied van
arbeidsduur, loonstandaard, kinder- en vrouwen
arbeid. De Slaat heeft al eenigszins ingegrepen,
maar de regeling is nog onvoldoende.
De democraten willen de wantoestanden
onzer tegenwoordige maatschappij voorkomen
en opheffen, en daarom moet er ook zijn een
Ouderdomsrente zonder premie-betaling. De
nog altoos aanhangige wet Talma heeft zooveel
gebreken, dat er wat anders moet komen,
waarbij ook de ziekte verzekering met inbegrip
van geneeskundige behandeling, alsmede de
invaliditeils- en werkloosheidverzekering wettig
geregeld dienen te wordpn. De vraag rijst:
Waar komt bet geld voor dat alles vandaan
Spreker antwoordt met een wedervraag: Waar
komt het geld voor de mobilisatie weg?
en betoogt dan, dat het financieel beleid zoo
moet ingericbt zijn, dat voor sociale nooden
geld beschikbaar moet worden gesteld.
Het belang van de brandkast verzet zich
tegen veel uitgaven op dit terrein, de bezitters
zijn over ’t algemeen van behoudende richting
doch de algemeene volksgeest wil leniging van
algemeene ellende.
Op ’t gebied van belastingen zijn de gevoelens
dan ook nog zeer verdeeld. De Vrijz. dem.
willen geen verhooging van indirecte belas
tingen, geen accijnsen, wijl die door de groote
rekening te kunnen afsluiten. In werkelijk
heid is het een leening op papier. Het tekort
wordt overgeschreven op den dienst 1918
en in Augustus de leening weer afgelost,
’t Is dus eigenlijk maar voor den vorm.
Ook dit wordt met algemeene stemmen
goedgekeurd.
3. Benoeming plaatsvervangend lid stem
bureau Ie stemdistrict {wegens vertrek van den
heer Y. G. Hooiring.)
De Voorzitter stelt voor, daar de heer
Hooiring le plaatsvervangend lid was, de
andere heeren een plaats te doen opschuiven.
De heer v.d. Klei wordt van 2e dan le lid,
de heer Keikes van 3e bevorderd tot 2e lid
en dan moet er een nieuw 3e plaatsvervangend
lid benoemd worden.
Dit wordt goedgekeurd, waarop met alge
meene stemmen benoemd wordt de heer D.
Beijer, gemeente-secretaris.
De agenda was hiermede afgehandeld. De
heer van der Wal deelt mee, dat hij vandaag
vernomen heeft dat het vee voor de vordering
van hier en Wonseradeel geleverd moet worden
te Sneek. Hij vraagt of B. en W. niet kunnen
bewerken dat die aflevering hier geschiedt,
opdat onze markt niet geheel verloopt.
De Voorzitter antwoordt, dat zulks ook de
aandacht heeft getrokken van B. en W. Zij
willen wel eens een poging aanwenden om
dat veranderd te krijgen, evenwel nu 't eenmaal
zoo bepaald is, ziet bij niet veel kans van
slagen.
Dan wil hij nog even terugkomen op de
door den heer Eisma gedane vraag inzake de
rookleidingen in school no. I. Daaiop kon in
de vorige vergadering geen afdoend antwoord
worden gegeven, maar nu is de zaak in ’t
college B. en W. opnieuw aan de orde gesteld,
en heeft de architect verklaard, dat de fout
van het rooken in die lokalen waarschijnlijk
daarin schuilt, dat de rookleidingen niet tot
de nok van het dak zijn opgetrokken. Er zal
nu met het achterste lokaal, waar men het
meest last van rook heeft, een proef worden
genomen, om de rookleiding binnendoor te
trekken tot aan de nok.
Deze mededeefing aangenomen voor kennis
geving en daarop wordt de openbare zitting
geschorst.
Een derde punt is de productie. Ons land
produceert niet genoeg voedsel voor eigen
gebruik, omdat de bodem wordt dienstbaar
gemaakt voor andere zaken waarop meer winst
'viel te behalen terwijl graan uit Amerika
werd aangevoerd. Nu door de oorlogstoestanden
deze aanvoer stop werd gezet, bemerkt men
de fout en 't gebrek wordt nijpend. Nu is
echter tijdens de oorlogsjaren de verbouw
van rogge nog afgenomen, en dat zit alwéér
in ’t winstbejag. Nu de regeering de boeren
meent te moeten dwingen, ontstaat tegen
werking en verbittering, de wijze van optreden
is verkeerd. In Engeland is de verhouding
heel anders, en ook bier moet en kan het
veel beter. Een groot deel van de distributie-
maatregelen zouden veel meer succes gehad
hebben, als ze verstandig waren toegepast.
Veel kamerleden kregen daarbij baantjes, wat
de regeering vrijwaarde voor critiek van die
zijde.
Men voelt het, zei Spr. er
dige maatregelen genomen, en
is ongewenscht. Geen der Vrijz. Dem. Kamer
leden heeft zich dan ook die bijbaantjes laten
welgevallen, integendeel de partij heeft dat
van den beginne af bestreden. Het is moeielijk
in distributiezaken recht te bekomen, men
wordt van den een naar.den ander verwezen,
er heerscht in Nederland in bedenkelijke
mate rechtsonzekerheid. En daarin moet ver
andering komen, ook moet de minister door
deskundige en verantwoordelijke ambtenaren
terzijde worden gestaan, en door de wetten
moet de rechtspositie versterkt worden.
Een 5e punt betreft de uitgaven voor
oorlogszaken. De Vrijz. Dem. hebben toege
stemd in de maatregelen om de neutraliteit
van ons land te handhaven en daarvoor zijn
leger en vloot noodig, maar na den oorlog
moet aangestuurd worden op vermindering,
’t Is dus misdadig, zegt Spr. om reeds nu
al er op te wijzen dat ook na den oorlog de
legeruitgaven steeds vermeerderd zullen moeten
worden. Een klein landje als het onze heeft
toch geen beteekenis op het gebied van weer
baarheid. Een goed volksleger zegt Spr. is
hier gewenscht, beter dan het ergerlijke kazerne
leven, en de staatkundige verhoudingen, daar
moet op aangestuurd worden, moeten zoo
geregeld worden, dat internationale geschillen
niet door wapengeweld maar door een staten
bond beslecht worden. Al verzet zich de
rechterzijde tegen vermindering der weermacht,
de democraten verlangen die toch in ’t belang
van volk en welvaart.
Een democratisch bewind is noodig om de
gewenschte veranderingen tot stand te brengen.
Het algemeen kiesrecht beslist nu over de
volksvertegenwoordiging, het Vrouwenkiesrecht
heeft ook evengoed recht
conservatief is, verzet er
het zal er
welke men
houdend, i
Z/Uet behoort nu eenmaal tot de genoeg-
lijkste uitspattingen van het Nederlandsche
volk, vergaderingen te beleggen en bij te
wonen.” Dit las ik deze week in een maand
schrift, doch dacht eerst aan een drukfout en
wilde voor uitspattingen, uitspanningen lezen.
Bij nadenken begreep ik echter, dat het met
opzet zoo gezegd was, en wat die schrijver
bedoelde. Hij wilde er op wijzen dat er in
ons land te veel Bonden, groepen, vereeni-
gingen en kringetjes ontstaan, die alle, de
een meer serieus dan de ander, een hoogst
nuttig doel nastreven, maar waardoor het
vergaderen een manie wordt, een overdreven
liefhebberij.
Nu, dit laatste mag ik in de verste verte
niet denken van ons stadsbestuur: de ver-
gaderlooze periode van 8 weken getuigt wel
anders. Echter op die bedoelde raadsvergadering
volgde met 14 dagen een tweede, en nu na
een week de derde. De tusschenperiodes worden
dus al maar korter de vergaderingen komen
nu in versneld tempo. Ik voor mij verklaar
dit door het met het weer te vergelijken.
Mei en begin Juni waren mooi en droog,
toen volgde regen en koude bij onzen
Raad hadden zich de werkzaamheden wat
opgehoopt, nu ’t eenmaal begonnen is, komt
er af en toe een buitje. En waarlijk deze
vergadering van Donderdagavond was maar
een heel klein buitje in een kwartiertje
afgeloopen.
Afgeloopen? Ja voor ons als verslag
gevers wel, maar voor de heeren van den
Raad begon de pret pas toen wij weg waren.
Aan de orde kwam in de geheime zitting
het behandelen van het kohier hoofdelijken
omslag. Alle hoofden van gezinnen en ook
wel alleen loopende personen die wat in de
melk te brokken hebben, worden gewogen en
met die O. W. beweging van tegenwoordig
brengt die wegerij nog al variatie mee, dat
kan men zoo denken, al mag men er niet
bij zijn. Dat bij die wegerij wel eenige lief
hebberij ontstaat, is ook verklaarbaar, want
kost een gewone huishouding thans heel wat
meer dan in normale tijden, de gemeéntehuis-
houding vergt ook zeer verhoogde uitgaven.
Dat er daarom met ijver naar O. W.-ers gezocht
zal worden, kan men zich voorstellen.
Maar laat ik beginnen aan ’t verslag, de
inleiding zou anders grooter kunnen zijn dan
de hoofdzaak een kind met een waterhoofd
is niet gewenscht.
Tegenwoordig waren 11 leden. De heer
Eerdmans was afwezig, de heer Hooiring is
vertrokken uit deze gemeente. Daar ook de
heer Burgemeester afwezig is, is de heer Kramer,
oudste wethouder, voorzitter.
Deze opent de vergadering, stelt voor
notulen aan te houden tot de volgende
gadering.
Alzoo besloten.
Ingekomen
a. Resolutie van
het doen eener
het fonds voor onvoorziene uitgaven.
b. Een schrijven van F. van der Spoel,
stadsbode, dank betuigende, dat ook hem
duurtetoeslag werd verleend.
c. Procesverbaal van kasverificatie over
het 2de kwartaal 1918.
Deze worden voor kennisgeving aangenomen
en het laatste stuk tevens ter in sage voorde
raadsleden gelegd.
PUNTEN VAN BEHANDELING.
1. Wijziging beg rooting 1917.
Om de rekening der Gemeente over
te kunnen afsluiten is nog een wijziging der
begroeting over dat dienstjaar noodig. De
distributiekosten zijn zoo hoog geloopen, dat
de post met f 15528.405 ‘moet worden ver
hoogd, terwijl er slechts f 3028.405 voor
beschikbaar was. De som dient door geld-
leening te worden afgesloten. Het tekort op
den dienst 1917 kan dan op den dienst 1918
worden overgeschreven.
Zonder discussie met algemeene stemmen
goedgekeurd.
2. Voorstel B. en W. aangaan geldleening.
Deze geldleening staat in verband met
bovenstaande wijziging der begrootirg. Daar
op de distributie f 12500 te kort was, moet
die som
federatie meent dat de beginselen van dien
Bond moeten worden uiteengezet en besproken.
Nu kan men eigen beginselen omhoog steken
door die van andere partijen af te kammen,
doch Spr. meent daaraan niet te moeten mee
doen. Hij wil in hoofdtrekken uiteenzetten
wat volgens de meening van den V. D. B.
ten opzichte van de politiek moet gedaan
worden.
De Vrijz. Dem. meenen, dat de tegenwoor
dige toestand dringt, dat een aantal zaken
door de nu komende 2de Kamer behandeld
zullen moeten worden, dat zijn eensdeels de
toestanden uit de oorlogsmaatregelen ontstaan,
maar ook in ander opzicht komen er belang
rijke vraagstukken op het gebied van staat
kundig, economisch en sociaal belang aan de
orde van den dag.
Het is een niet te loochenen feit, dat
deze 2de Kamer verminderd is in aanzien,
zoowel bij de regeering als bij het volk. De
volksvertegenwoordiging gaf sedert 1868 den
weg aan, waarop de regeering moest been-
sturen. De meerderheid der Kamer gaf de
richting aan van ’t regeeringsbeleid. Dit is
de laatste jaren veranderd. Toen in 1914 de
oorlog uitbrak, stemden alle partijen der 2de
Kamer in met het Ministerie om alles aan te
wenden wat mogelijk was, teneinde ons buiten
den oorlog te houden. De macht hebben is
altijd gevaarlijk, zegt Spr., en dit Ministerie
heeft zich het gevoel van onmisbaarheid ten
nutte gemaakt om eigenzinnig haar wil en
meening door te drijven. Met eenige voor
beelden licht Spr. toe, hoe het ministerie,
op het argument dat het landsbelang het
vorderde, soms anders is gehandeld dan de Kamer
wilde. Vooral op het gebied van militaire
maatregelen wist de minister van oorlog zijn
wil door te zetten, maar ook op ander gebied,
vooral dat der financiën.
Met zulke handelwijzen kan geen democraat
vrede hebben. Een parlementaire regeering
moet de uiting zijn van den Volkswil, de
2e Kamer, dus de Volksvertegenwoordiging,
heeft recht de richting aan te geven voor het
staatsbeleid.
Een tweede punt, waarop de aandacht dient
te worden gevestigd, is de distributie. Daarover
heerscht verschillend inzicht. Er is een groep
die meent dat de heele distributie een warboel
is, waaraan zoo spoedig mogelijk een eind
moet komen, dat dus de regeeringsmaatregelen
beperkt moeten worden, en het uit moet zijn
met de goedkoope prijzen beneden kostprijs,
omreden dit voor ’s lands kas te groote
uitgaven meebrengt, en dan zou ’t nationaal
vermogen moeten worden aangetast om dat
alles te betalen. Ook Minister Treub wil dien
kant uit, doch daarnaast staat een inzicht van
velen lijnrecht tegenover. Het volk lijdt thans
honger, zit in ellende. Worden de prijzen nog
hooger, dan verergert dit den toestand en dan
verliest men niet het nationaal kapitaal maar
wel de nationale volkskracht. De verschijnselen
van toenemende kindersterfte wijzen er nu al
reeds op, dat de volkskracht achteruit gaat en
de gevolgen van ondervoeding, die vooral
schadelijk werkt op het aankomende en jonge
geslacht, duren langen tijd voort.
Dan gaat ook de moreele toestand des volks
achteruit, de zin voor eerlijkheid en goede
trouw gaan langzamerhand afnemen, en dat
staat ook in nauw verband met de oorlogs
toestanden.
Er zijn dus twee stroomingen zegt Spr.,
aan den eenen kant de volle brandkast, aan
den anderen kant de leege broodkast. Een
stevig nationaal vermogen, dat zal niemand
ontkennen, is een economisch belang Het werd
bij het begin van den oorlog voor ons land
geschat op 7600 millioen. De uitgaven voor
de distributie vroegen reeds 600 millioen, dus
nog maar een dertiende deel van dat vermogen.
Daarbij komt dat het vorig jaar dat vermogen
is toegenomen met 5 of 6 maal honderd
millioen, en waar dat zoo aangroeit, meent
een democraat dat het ook wel eenige uitgaaf
kan lijden. De distributie moet volgens zijn
meening worden uitgebreid tot alle zaken
waaraan gebrek heerscht. Dus ook moet
voorzien worden in de behoefte aan woningen,
kleeding, kortom de distributiemaatregelen
moeten zich nog uitbreiden. Geschiedt dit
niet, dan zijn zulke schaarsche dingen alleen
verkrijgbaar voor de meergegoeden. De Vrijz.
Dem. Bond meent dus dat veel eerder en
weer had moeten worden ingegrepen door de
regeering, dat er maximumprijzen moeten
worden gesteld voor alle levensbehoeften, en
dat die voor allen beschikbaar zullen zijn.
Vrijdagavond werd hier een openbare ver-
sadering gehouden vanwege bovengenoemden
Bond. De opkomst van bezoekers was klein,
ongeveer een 50 tal toehoorders waren aan
wezig.
Namens de afdeeling Sneek heette de heer
ZUIDERBAAN de aanwezigen welkom, de
federatie heeft gemeend dat ook in Bolsward
het nuttig en noodig was, een spreker te
hebben, en hoewel men verwacht had dat
het auditorium grooter zou zijn geweest, geeft
hij toch gaarne het woord aan den spreker
den heej P. J. van Ravesteijn van
Hilversum. Deze behandelde op eenvoudige,
kalme en heldere wijze zijn onderwerp: „l)e
Tweede Kamer- Verkiezmgen’Spreker deed
zich kennen als een goed redenaar, hij sprak
met heldere stem en wist zijn meening in
goede bewoordingen te uiten. Van het gehouden
betoog geven wij een kort overzicht.
Erbestaat, zoo ving Spr. aan, een groot
verschil tusschen de verkiezingen van thans
en die van 1913. Er schijnt thans lang niet
de belangstelling te heerschen, welke men
toen ontwaarde. Voor een deel is dat te
verklaren door de tijdsomstandigheden, de
vele zorgen voor levensonderhoud van heden
doen de aandacht minder vestigen op het
politiek belang.
Er zijn er die meenen dat het resultaat
dezer verkiezingen van weinig invloed kan
zijn om verbetering in den toestand te brengen.
Daarbij is ook gekomen een ander kiesstelsel,
waarbij stemplicht is voorgesebreven. Er
bestaat dus nu bij de Besturen der vereeni-
gingen niet zoo meer de drang om de kiezers
op te wekken naar de stembus te gaan. En
toch zijn deze verkiezingen van het hoogste
belang. Door de veranderde wijze van stemmen
wordt thans in één dag beslist hoe ons land
in de eerstkomende 4-jarige periode zal worden
bestuurd. Tusschentijdsche verkiezingen en
herstemmingen komen er niet meer, alles
wordt in één dag beslist. In den kieskring
Friesland nu zijn 24 lijsten en de Vrijzinnig
bij leening gevonden worden om de Dem. Bond heeft ook zijn candidaten. De
