Verschijnt Donderdags en Zondags.
57ste Jaargang.
No. 54.
Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
I
1918.
Zondag 7 Juli.
DE NIEUWE KAMER.
VOOR
BINNENLAND.
1
1
INGEZONDEN.
Heeft
DE KAMERLEDEN.
Liberale Unie: De Muralt, Lely, Fock,
van Doorn, Otto, Rink.
Vrijzinnig Democraten: Ketelaar,
Beresteijn, Marchant, Teenstra, Oud.
Bond van Christen Socialisten: Kruyt.
Weermachtbond: Wijk.
Plattelanders Links:
Middenstands Partij:
Bolswardsche Courant
twijfelachtig is of die
37
54
53
46
100
Van
Het Algemeen Handelsblad schrijft:
De uitslag der verkiezingen is
vrijzinnige partijen niet fraai.
Nieuwe
Kamer
25
11
9
1
30
13
7
6
4
5
22
1
1
Bos.
A. Staalman.
21
10
8
15
3
3
1
1
1
Nieuwe partijen:
Economische Bond
S. P. en S. D. P.
Middenstandspartij
Neutrale Partij
Plattelandspartij
Weermachtpartij
4
over de
de onder-
Rechts:
Roomsch-Katholieken
Antirevolutionairen
Christel. Historisch
Wild Christel. Hist.
Christel. Sociale Partij
Cbristensocialisten
Christen-Democraten
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
Links:
Unie Liberalen
Vrijliberalen
V rijzinnig-democraten
S. D. A. P.
een geheel nieuwe
me beloofde,
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
mij in ’t oor,
was. Maar
v. Asch v. Wyck hun candi-
Ds. Wagenaar als spreker op-
van ’t debat was, dat 3 zijner
I was,
’t liet tuimelen, had
voor alle
Mr. Troelstra blijft in de oppositie.
Amsterdam, 5 Juli. Gisteravond hield de
federatie der S. D. A. P. een vergadering ter
besprekingvan den uitslag der verkiezingen.
In deze vergadering verklaarde Mr. Troelstra,
dat de rechterzijde een ministerie behoort te
vormen. De heer Troelstra verzekerde dat bij
zijn in lang niet gebruikt instrument, n.l. de
zweep van Troelstra, weer ter hand zal nemen.
Hem. Oldeph. c.a., 3 Juli. Onze tuin- en
veldvruchten hebben van de heerschende schrale
haast ijskoude Noordenwinden veel te lijden.
Op de weilanden ziet het er mede treurig
uit. In de hooge fennen wordt het melkvee
gras of hooi gevoerd. De regen bleef hier
bijna totaal uit.
Brielle, 5 Juli. Bij militaire oefening onder
Rockanje is heden een granaat gesprongen.
Een soldaat werd gedood, twee anderen ernstig
gewond, een vierde werd een vinger afgeslagen.
Herik. Rieuwsbl. v. Fr.
Het slachtverbod overtreden.
Men schrijft aan het Alg. H.:
Verleden week deelden wij mee, dat in
Watergraafsmeer regelmatig het slachtverbod
werd overtreden. Een nieuw voorbeeld /Giste
rennacht deed de politie te Watergraafsmeer
een inval bij een boer aan de Weesperzijde
te Watergraafsmeer, en vond daar twee geslachte
koebeesten. De beesten die clandestien geslacht
waren en van goede kwaliteit, werden op
twee sleeperswagens geladen en ter opberging
bij een vleeschhouwer op den Middenweg
gebracht. Desniettegenstaande kwam nog gister
morgen weer een man aan verschillende huizen
boodschappen, dat er Zaterdag biefstuk a f 2.50
per ^2 kilo zou verkrijgbaar zijn.
ABONNEMENTSPRIJS: 50 Cents per 3 maanden.
Franco per post 621/2 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
kan toch, als men ’t maar wil, uit een artikel
lezen, wat men begeert.
Wat een gehaspel is er geweest
be.teekenis van ’t woord christelijk in
wijswet van 1857.
Feit is, dat menigeen zich verblijdde, dat
in die wet bepaald werd, dat de O. L. school
de leerlingen moest opleiden tot alle christe
lijke deugden.
voor de
vrijzinnige partijen niet fraai. Al heeft de
Katholieke candidaat, die verklaarde, dat de
lioerale partijen dood waren, en Woensdag
begraven zouden worden, heel erg ongelijk;
de verkiezingen hebben wel zeer duidelijk
doen uitkomen.dat de duizenden nieuwe kiezers
en andere duizenden oude kiezers de liberale
beginselen nog niet begrijpen en kennen.
Wij weten dat dit bedroevende feit niets
tegen die beginselen bewijst wèl omtrent
de moeilijkheid om begrippen, die niet dadelijk
populair kunnen zijn, bij de groote massa
ingang te doen vinden.
De verkiezingen hebben
Kamer gebracht.
Het volgende lijstje toont dat aan. Wij
nemen daarbij aan, dat een hd der platte
landspartij gekozen is en wij rangschikken
de christen-socialisten en chnsten-democraten
bij de recbtsche partijen, ofschoon het nog
rangschikking juist is.
Oude
Kamer
Idskenhulzen, 3 Juli, ’t Is in den hooitijd
en is ’t weer eenigszins gunstig, dan laat de
boer geen tijd verloren gaan. Daarom ook
reed P. Haven heden even met zijn volk naar
de stembus te St.-Nicolaasga om ’s namiddags
weer hooi binnen te halen.
Haven doet dit op bijzondere wijze. Een
flinke hoop wordt op een plat wagentje gejaagd,
in de schuur gereden en zoo in eens omhoog
gebracht. Om het lastige ladderklimmen te
voorkomen, nemen de lui meestal plaats op
de hoeken van het toestel. Ook heden middag
gebeurde dit. Op eens brak een staaldraad en
allen tuimelden naar beneden, met het treurig
gevolg, dat de 58-jarige 8. Alberda, gehuwd
en vader, onmiddellijk dood en H. Kuperus
met gebroken schouder en ernstige kneuzingen
werd opgenomen. Haven zelf bezeerde zich
vrij erg aan een been, terwijl C. Hettinga er
met een lichte verwonding afkwam.
Algemeen is men hier en in den omtrek
onder den indruk van ’t gebeurde.
Jouster Ct.
Totaal 100
Het groote verlies is geleden door de liberale
partijen, in de eerste plaats door de Liberale
Unie, die haar aantal vertegenwoordigers tot
een kwart zag dalen. De winst is gekomen
aan de socialistische partijen, die te zamen
een tiental zetels wonnen, de kleine par
tijtjes en de katholieken. Winst en verlies
van Christelijk-Histonschen en anti revolutio-
nairen heffen elkaar op.
Wat het eerst opvalt is, dat de eenige
politieke scheidingslijn, die misschien een ken
bare meerderheid vormt, de oude anti-these-lijn
is. Wij rekenen dat de christen-socialisten
tot de rechtsche partijen, ofschoon wij gelooven,
dat in de practijk een of twee dezer volks
vertegenwoordigers mogelijk veel dichter bij
de socialisten dan bij de „christenen” zullen
staan. Maar de kiezers hebben onmiskenbaar
uitgesproken, dat zij liever een rechtsche dan
een linksche regeering hebben
De andere scheidingslijn die tusschen
democraat, of beter neodemocraat en... ja
en niet-neo-democraat geeft geen houvast.
Al rekent men de drie uitgesproken demo
cratische christenen tot de neo democraten,
dan hebben deze nog geen meerderheid, dan
hebben zij met de socialisten en vrijzinnig-
democraten nog slechts 33 zetels. En zij die
niet tot de neo-democraten behooren, maar
zich toch allen ook democraat voelen en gelooven,
hebben geen enkel beginsel gemeen, vormen,
hoe ook gezien of beredeneerd, geen staat
kundige groep.
De keus kan dus slechts zijn tusschen een
rechtsch ministerie of een „nationaal minis
terie waarover zoowel de beer Heemskerk
als de beer Treub gedacht en geschreven
hebben. Het zou wel een zeer merkwaardige
combinatie zijn, een ministerie waartoe deze
beide oud-welbouders v. Amsterdam behoorden.
Maar een nationaal ministerie behoeft de
beine vooraanstaande mannen, die het meest
voor znlk een ministerie voelen, nog niet
onder zijn leden te tellen.
Al lijkt bet ons thans aangewezen dat aan
een der leden van de sterkste groep der
rechtsche partijen de Roomsch-Katholieke
partij de vorming van een ministerie worde
opgedragen, toch zou het kunnen blijken dat
moeilijkheden bij het vormen van een dusdanig
ministerie ondervonden worden, dat er b.v.
geen meerderheid in de Kamer gevormd kon
worden, die zulk een kabinet zou willen
steunen. Dan hebben zeker de rechtsche
partijen niet den plicht een regeering te
vormen. Niet alleen omdat zij geen feitelijke
meerderheid hebben, ook omdat zij niet als
„coalitie” in den strijd zijn gegaan, niet voor
één gemeenscbappelijk program gestreden
hebben. De evenredige vertegenwoordiging
heeft hun in dat opzicht vrijheid van bewegen
gegeven.
En wellicht betreuren de recbtsche partijen
dat niet zoo heel erg. Een regeering kan
thans niet populair zijn een politieke partij,
die haar steunt, evenmin. Gedeeltelijk is de
débacle der liberalen ook daaraan te danken.
Dat beeft de heer Heemskerk, toen hij reeds
bij voorbaat over de mogelijkheid van een
„nationaal” ministerie sprak, wel begrepen.
Zelden of nooit heeft een verkiezing zooveel
nieuwe leden in de Kamer gebracht. En zeker
niet zooveel nieuwe partijen. De oude Kamer
had zeven partijen. De nieuwe Kamer zeventien.
De kiezers hebben hard geroepen om nieuw
bloed, om nieuwe menschen. Zij hebben hun
zin gekregen 1 Maar of die vernieuwing nu
zulk een verbetering is? Wij doelen daarmede
niet op de gewijzigde richting van de Kamer
leden voor kiezers die om beginselen
strijden is een voorstander van eigen beginselen
steeds het best. Maar er is ook geroepen om
andere personen geheel los van de partij
en beginselen-quaestie. En zoo zijn tal van
die kleinere partijen in de Kamer gekomen.
Zoo hebben wij den revue-schrij ver, den heer
Ter Hall, gekregen voor de neutrale partij,
zoo zien wij onbekende menschen, die door
geen woord of daad getoond hebben beter dan
anderen de sociale en politieke vragen van
den dag te hebben bestudeerd, als eenigen
vertegenwoordiger van een partij, of mee
gezogen in het zog van den heer Treub, in
de Kamer komen. Of de kiezers nu zoo zullen
joichen omdat al die homines novi tot de
Heeren in Den Haag behooren En zoo zullen
blijven juichen? Wij willen erkennen, dat wij
het zeer betreuren, dat enkele volksvertegen
woordigers, die mooi en goed werk in de
Kamer hebben gedaan, thans wellicht voor
goed ons parlement zullen verlaten. En wij
betreuren dat waarlijk niet alleen omdat juist
vooral zoo vele liberale staatslieden uit onze
volksvertegenwoordiging verdwijnen.
Vrije Liberalen: Dresselhuys, Visser van
IJzendoorn, Van Rappard en Niemeijer.
Katholieken Loeff, Fieskens, Wintermans,
Deckers, Swane, Bogaardt, Van Rijckevorssel,
A. H. A. Arts, Juten, Van Wijnbergen,
Van Schaik, De Wijckersloot, Haasevoet,
Bulten. Kolkman, Stulemeijer, Kooien, Kuiper,
Van Dijk, Bomans, Van de Bildt, Reijmer,
Fruijtier, Engels, Van Vuuren, Nolens, Bon-
gaerts, Van Groenendaal, Hermans, Poels.
Anti-Revolutionairen: Idenburg, v. d.
Voort van Zijp, Van der Molen, Monté Ver
loren, Beumer, Rutgers, Mr. Heemskerk,
Smeenk, De Wilde, Scheurer, Duijmaer,
A. Colijn, Zijlstra.
Christelijk Historischen: De Savornin
Lohman, De Visser, Henkemans, Scbokking,
Van Veen, De Geer, Weitkamp.
S. D. A. Partij: Oudegeest, Kleerekoper,
Hermans, J. ter Laan, De Zeeuw, Suze
Groeneweg, Heijkoop, Zadelboff, K. ter Laan,
Ossendorp, Troelstra, Van den Tempel, Duijs,
Van der Waerden, Hugenholtz, Beladingen,
Albarda, Schaper, Sannes, Rugge, De Jonge
en A. H. Gerhard, mevr. Groeneweg is het
eenige vrouwelijke 'kamerlid.
Neutrdo Partij: Ter Hall.
Christelijk Sociale Partij: Van de Laar.
Christen Democraten: A. P. Staalman.
Economische Bond: Treub, L. de Groot
en de Buisonjé.
S. D. Partij: Wijnkoop, Van Ravesteijn.
S Partij: Kolthek.
Maar hoe werden ze ontnuchterd, toen in
1878 bleek, dat zelfs de Israëliet, het Kamerlid
Godefroy, vrede had met de beteekenis van
’t woord.
Men weet toch, dat een echt Israëliet den
Christus vloekt.
Zie M. onrecht is er gepleegd. En
wijl ik geloof, dat er onder uwe partijgangers
nog zijn, die uit onwetendheid ons bestrijden,
daarom schreef ik.
Ik neem ten slotte de woorden van Mr.
v. Houten over, n.l. „Onze vrijheid bew.aren
we liefst zelf”. Is het te wraken En zijn
we ooit uwe vrijheid te na gekomen Hebben
de O. onderwijzers zelfs niet veel aan een
rechtsch Ministerie te danken Waarheiden
recht bovenal!
Met deze toelichting zal mijnheer Eisma
wel voldaan zijn. Doch zoo niet, hij schrijve
eene vergadering uit, waarin hij verdedigt
„De eene partij mag de andere verdrukken”,
of „De Slaat mag de helft der natie bevoor
rechten boven de andere”, dan hoop ik met
hem te debatteeren, hoewel ik
niet meer in debat te gaan.
Bolsward. K. KREMER.
De heer H. Eisma, alhier, was wel zoo
vriendelijk op mijn ingezonden stuk in te
gaan. Iets scheen hem niet recht duidelijk.
Welnu, hier is eene nadere toelichting.
Waarom de A. R. partij hier geen open
bare vergaderingen met debat geeft, weet ik
niet. Slechts dit knoopte men
dat zulks vroeger wel 't geval
eens, toen Mr.
daat was, zou
treden, ’t Slot
hem wel bekende vrienden den spreker te lijf
zouden. De politie moest hem beschermen.
Kan dit de reuen ook zijn, waarom bewuste
partij geen debat geeft? ’t Zou me niet
verwonderen. Argumeuteeren met stok en vuist
is toch wel gevoelig maar niet fatsoenlijk.
Met hem ben ik ’t eens, dat ’t gewenscht
ware geweest openb. verg, met debat te geven.
Voor onvaste zielen ware dat goed geweest,
’t Gezond verstand voelt onder al ’t lachen
om mooie moppen en rake zetten al spoedig
waar de schoen wringt. En ook daarom ben
ik voor openbaarheid, opdat men ons niet
verwijten kan, dat we ’t licht schuwen. Zelf
was ik niet op de bewuste vergadering, waar
de beer Vliegen sprak. Om mij zelf te sparen,
ben ik bij geen der sprekers, die debat gaven,
geweest.
Toch vond ik het gewenscht, om op dat
steeds herhaalde woord „waarborgen” te wijzen,
wijl dat woord voor ons als ’t bij de stemming
misliep, nare gevolgen kon hebben.
Mocht dat niet? En. de heer E. zegt,
dat zij, die hun kinderen naar de O.L. school
zenden dwaas zijn. Die uitdrukking laat ik voor
hem, zij kwam niet uit mijn pen. En, dat ik
met allerinnemendste vriendelijkheid die ouders
„ongeloovigen” noemde, is maar half en half
waar. Of ik allerinnemendst vriendelijk was, weet
ik niet. De heer E. zegt het, en dus zal ’t
wel zoo zijn. Maar de ouders noemde ik
„ongeloovigen,” dat is waar. Maar dan bedoelde
ik dat in bijbelschen zin. Willen ze anders
heeten? Gelooven ze aan de Goddelijke inspi
ratie des Bijbels? Gelooven ze, dat het bloed
van Christus reinigt van alle zonden? Gelooven
ze, wat in Handelingen 4 12 staat, nl. „De
zaligheid is in geen anderen; want 'er is ook
onder den ganschen hemel geen andere naam,
die onder de menschen gegeven is, door welken
wij moeten zalig worden Mijnheer E. weet
heel goed, dat ik ’t woord „ongeloovigen,”
in Bijbelschen zin bedoelde. Strikt ongeloovig
is niemand, de één gelooft, dat de mensch
van apen afstamt; (evolutieleer), een ander,
dat burgerlijke deugd, naar eigen maatstaf
gemeten, voldoende is voor de Eeuwigheid;
een derde gelooft, dat niets gelooven het
bestje is, om zoo onnadenkend den sprong in
’t duister te doen, enz.
Maar in Bijbelschen zin kunnen zij, die
in de O. L. School hun ideaal zien, eerustelijk
ongeloovigen heeten wij zouden ze beleedigen
door ze anders te betitelen.
Wij voor ons gelooven, dat het Christendom
des Bijbels ons moet bestralen van de wieg
tot aan het graf. Het moet het zoutend zout
van heel ons leven zijn. Daarom wenschen
we een school voor onze kinderen met een
positief christelijk gehalte. En nu staan
we op dit standpunt: vrije keuze voor ieder,
maar dan ook „gelijke monniken, gelijke
kappen.”
Ieder voede zijn kroost op naar eigen
begeerte, maar niet ten koste van eens anders
beurs; wij wenschen bij dat werk niet op
den zak der tegenstanders te teren. Daar
is ons streven op gericht. Vanaf 1850 onge
veer zijn wij nitgemaakt voor „’t niet denkend
deel der natie”, als „de vlieg, die de zalf der
apothekers doet stinken”. Denkt mijnheer E.,
dat we zulks niet meer dan zat zijn
Zie, wij aanvaarden ’t woord des Heeren:
„In de wereld zult gij verdrukking hebben”,
en daarom zijn we wars van revolutie, maar
als de Grondwet zegt, dat we allen Staats
rechtelijk gelijk zijn, dan zeggen we: doe
ons dan ook gelijk recht. En recht was
het geweest, als ’t voorstel Lohman niet ge
strand was, Qp dezelfde gronden, waarop
men ’t liet tuimelen, had men de lijdelijke
verboogingen voor alle onderwijzers ook
kunnen afstemmen. Heeft men toen ook
om meerdere waarborgen, waarover art. 192
spreekt, gevraagd? Immers neen. Nu vat
de heer E. zeker wel, waarom we bevreesd
werden voor eene Linksche meerderheid. Men
