Meuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
57ste Jaargang.
1918.
No. 70.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
Zondag 1 September.
F LO RA LI A F EEST,
VRIJDAG 6 SEPTEMBER 1918.
r a
VOOR
BINNENLAND.
5,77
*3
INGEZONDEN.
De planten zijn ’s middags tusschen 2
en 4 uur tentoongesteld voor het publiek,
alsook de ter uitreiking ontvangen prijzen
Aan het VERSLAG van den
Toestand en de Exploitatie
der Gemeentelijke Gasfabriek
te Bolsward over het dienst
jaar 1917, ontleenen wij het volgende:
Bolswardsdie Courant
f 16283,905
V
H
714,89
529,53
L
H
r
n
0,70
3,09
1,34
0.19
n
n
H
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
grondstoffen,
en door den
116 H.L.
30.250
Bovengenoemd feest, dat Vrijdag a.s. in
„de Doele”, ’s avonds 8 uur, zal worden
gehouden, wordt in de belangstelling der
stadgenooten ten zeerste aanbevolen.
Leden en begunstigers van „Floralia” hebben
met hunne huisgenooten vrijen toegang tot deze
tentoonstelling en niet-leden tegen betaling van
10 cent.
Iedere bezoeker wordt dan in de gelegen
heid gesteld een stem uit te brengen op de,
naar zijn oordeel, mooiste collectie planten,
en worden daarvoor briefjes uitgereikt, waarop
't nummer vermeld kan worden.
Buiten de gewone jury-prijzen, hoopt het
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Gasproductie.
De verwerkte 1.754.000 K.G. kolen brachten
volgens den fabrieksmeter op 522.865 M3.
gas, of per ton kolen 298 M3. gas, tegen
305 M3. in 1916.
De grootste etmaalproductie had plaats op
3 Januari en was 2265 M3., de kleinste bedroeg
op 17 Juni 555 M3.
Het aantal inwoners der gemeente was op
31 December 1917: 7368, zoodat de gaspro
ductie per inwoner bedroeg 70.97 M3. tegen
99.74 M3. in het vorig jaar.
Gemiddeld werd per etmaal gemaakt 1430
M3. gas tegen 1990 M3. in 1916.
Cokes.
Op 31 Dec. 1916 was de voor raad
Gemaakt gedurende 1917 ou.sou
Totaal 30.366 H.L.
Gaasterland, 28 Aug. Ons werd verzekerd,
dat de exploitatie van het zeebad Hindeloopen
zal overgaan in handen van een belangstellend
gefortuneerd particulier. Als winstonderneming
rendeert het ook niet te best, wat te ver
wachten was.
Harlingen, 30 Aug. Hedenmorgen is de
63 jarige stadstimmerman W. Alta alhier,
van het dak van het gemeente-ontvangers-
kantoor gevallen, tengevolge waarvan hij eenige
oogenblikken later is overleden.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Sneek, 30 Aug. Zaterdag a.s. is, tegelijk
met H.M. onze Koningin, ons Wilhelminapark
jarig. Alsdan beleeft ’t zijn 20e levensjaar.
31 Aug. 1898, den dag waarop H. M. de
Regeering aanvaardde, werd de eerste boom in
tegenwoordigheid van autoriteiten en de
schooljeugd met haar verschillende onder
wijzers geplant.
Die eersteling ontving zeer natuurlijk den
naam van „Wilhelminaboom” en het oord,
’t welk hem voortaan zou herbergen en voeden,
dien van „Wilhelminapark”.
Krachtig in al die jaren opgegroeid, vormt
de Wilhelminaboom met tal zijner broederen
reeds een waar lustoord, waarop we met recht
trotsch mogen zijn. Hoe herinneren we
ons nog dat nu 20 jaren geleden, het pas
geboren kind reeds verdacht werd gemaakt
door een deel onzer maatschappij, dat er steeds
op uit was, en vaak nog is, de beste bedoelingen
hunner medeburgers te wantrouwen.
’t Park was er nog niet, alleen hadden h.h.
Weesvoogden besloten tot den aanleg, of de
mare werd reeds uit zekeren boek verspreid,
dat ’t park er niet zou komen voor het Volk,
maar voor de Bourgoisie.
En wat blijkt nu, na 20 jaren Datzelfde
volk zegent nu hem, door wiens krachtige
bemoeiingen ons park is aangelegd. Nooit
zullen tijdgenooten den man, reeds lang in
ruste, vergeten, die door een schoonen droom
in de N. Sn. Crt. van 1896, den eersten
stoot gaf tot den aanleg van een lustoord,
dat vooral in den tegenwoordigen tijd van
droefenis en ellende, zeer velen te midden
van een trotsche natuur, de lasten van het
steeds moeilijker wordend leven, helpt verlichten.
Bond van Belasting betalers.
Naar uit Amsterdam wordt gemeld, wordt
voorbereid de oprichting van den Bond van
Belastingbetalers. De mannen, die daartoe
het initiatief nemen, meenen, dat er te veel
lieden op den staat teren, en dat de rijks-,
provinciale- en gemeente-autoriteiten niet vol
doende rekening houden met de belangen
van de belastingbetalers.
De Bond vindt een ruim arbeidsveld; onte
vreden belastingbetalers zijn er genoeg!
ABONNEMENTSPRIJS: 50 Cents per' 8 maanden.
Franco per post 62i/2 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar 5 Cent.
werden verbruikt door:
464.804 M3. of 88,91 0/0
3.681
16.150
waarvoor de lage prijzen golden, eenige malen
veranderd.
De gemeente gaf over de maanden November
en December een toeslag van 25°/0 op den
gasprijs, voor hen die daartoe aanvroegen en
wier belastbaar inkomen hoogstens f 800,
bedroeg; deze bijslag bedroeg totaal f 1804.73.
Restitutie aan industriegasverbruikers en
bijbetaling door muntgasverbruikers werd
niet berekend.
Straatverlichting
Het aantal straatlantaarns bleef onveranderd,
de verlichting bestond dus uit 158 lantaarns
met 174 branders, waarvan 31 hangend,
141 staand gloeilicht en 2 vleermuisbranders
(op de trap van het Stadhuis).
Hiervan brandden tot 5 Februari 50 avond-
branders, (die om 10.15 gebluscht werden),
en 80 doorbranders.
Na 10 Februari werden slechts 6 avond
en 31 doorbranders aangesloten. Na 15 April
werden de avondbranders na 12 uur gebluscht.
Uitgezonderd een 3-tal zeer donkere avonden,
bleef de geheele straatverlichting van 16 Mei
tot 1 September, uit. Met ingang van 1 Sept,
werden weer 6 avondbranders (tot 12 uur)
en 31 doorbranders ontstoken, dit laatste
aantal werd in November vermeerderd tot 34,
terwijl de avondbranders toen weer om 11.15
uur werden gebluscht.
De automatische bediening der straat
verlichting werkte naar wensch, het aantal
weigeringen bedroeg over het geheele jaar
gemiddeld 1,8 pCt.
Het gebruik aan gas voor de straatverlichting
werd geraamd op 16.150 M3., terwijl geplaatst
werden 286 staande kousjes, (of pl.m. 7 per
brander), 24 hangende kousjes, (of pl.m. 3
per brander), 20 gaatjes glazen, 23 stiften,
1 ballon en 21 div. lantaarnruiten.
Financieel Overzicht.
Het bruto winstsaldo bedraagt f 11.109,78
tegen f 16053,97 over 1916.
Uit de Verlies- en Winstrekening blijkt,
dat na afschrijving van f 5500,en na
betaling van f 3180,aan renteen f 1000,
verplichte recognitie aan de Gemeente nog
een netto winst overblijft van f 1429,78.
Hiervan wordt, ingevolge de verordening, de
helft uitgekeerd aan de Gemeente en de andere
helft komt ten goede aan het Reservefonds
der Gasfabriek.
Het Reservefonds bedroeg op
31 Dec. 1916
waarbij komt
Storting halve netto winst over
1917
Gekweekte rente Bel. Res. fonds
over 1917
Totaal f 17528,325
De inventariswaarde is f 15.641,91 meer
dan het vorig jaar, hetgeen veroorzaakt wordt
door de hoogere prijzen van
bijproducten en materialen
meerderen voorraad cokes.
Ook de afschrijvingen op de bezittingen,
die volgens de verordening evenveel bedragen
als de aflossingen op de schulden plus de
kosteu voor aanschaffen van meters, aanleggen
van nieuwe leidingen en verdere betalingen
volgens art. 6 van die verordening, zijn meer
dan voldoende, zoodat de financiëele resultaten
van dit jaar bevredigend zijn.
aan
f 91.20, wegens duurtetoe-
en wegens ziekte f 38,96.
Gasberging.
Deze bleef 2250 M3. of 98.9°/0 van de
grootste etmaal aflevering die op 13 Januari
2275 M3. was. De klokken en het geleidings-
werk van de beide gashouders werden geteerd
en geverfd.
Hiervan werden verk. 12.924 H.L.
Gebruikt v./d. ovens 9 565
stoomketels 2.8145
Gratis cokes personeel 175 25.4785H.L.
Blijft in voorraad op 31 Dec. 1917 4 8875H.L.
Het gewicht van 1 H.L. gascokes aan
nemende op 42 K.G., zijn totaal voor de
generatoren verbruikt 401.730 K.G. cokes
of per 100 K.G. verwerkte kolen 22.9 K.G.
(in 1916 21.9 K.G.)
Per ton kolen werden gemaakt 724.3 K.G.
cokes.
De cokesbnes werd geheel onder de stoom
ketels verstookt.
De opbrengst van de verkochte 12.924
H.L. cokes was f 15.763.16ö of per H.L.
gemiddeld f 1.22. Aan kloploon werd ontvangen
f 1036.47 en aan bezorgloon f 324.10, de
totale opbrengst van de cokes bedroeg dus
f 17.123.735, of gemiddeld per H.L. met
inbegrip van klop- en bezorgloon f 1.32
tegen 82.37 ct. in 1916.
De cokes werd van 1 Juni tot 1 Augustus
aan de Brandstoffen-Commissie te
voor f 1.25, tot 1 December voor
daarna voor f 2.95 per H.L. grof
waren 1 Januari
verkocht
Bolsward
f 1.75 en
afgehaald. De verkoopsprijzen
fl,1 Juni f 1.30, 1 October f 1.70 1
December f 3.per H.L. grof afgehaald.
De gemeente betaalde een bijslag voor goed
koops cokes in het eerste kwartaal f 539.24
en in het 4e kwartaal f 2441,45; het Plaatslijk
Steuncomité droeg bovendien nog een bedrag
bij van f 158.39.
Drukking.
De automatische regulateur werkte zonder
stoornis en onderhield geregeld in bet centrum
der stad een gelijkmatige drukking van 38
m.M.; aan den uitlaat van den regulateur
varieerde deze overdag van 56 tot 40 m.M.
des nachts werd de druk verminderd tot
34 m.M.
Als maatregel ter bezuiniging van het gas
verbruik werd de drukking op sommige uren
overdag verminderd tot 30 of 25 m.M. en
des nachts zelfs tot 13 m.M.
Gasverbruik.
Totaal werden afgeleverd 522.795 M3. gas
waarvan
particulieren
gemeentege bouwen
publieke verlichting
fabr., terrein, woningen 7.023
1.000
Algemeen Overzicht.
Ook dit jaar waren, tengevolge van den
oorlog, de omstandigheden, waaronder het
gasbedrijf werkte, zeer moeilijk en werden
deze zelfs door de maatregelen van de regeering
meer bemoeilijkt, dan noodig was. Immers
werden de gasfabrieken, wat de kolenrant-
soeneering betreft, niet op dezelfde wijze
behandeld als andere industrieën en werden
aan de electriciteitsbedrijven gunstiger bepa
lingen toegestaan, dan aan de gasfabrieken.
Hoewel de aanvoer van de kolen, door
bemiddeling van de Rijkskoleudistributie, niet
regelmatig was, hadden wij voortdurend een
behoorlijken voorraad.
De prijzen der kolen stegen onrustbarend
en nog zal het hoogtepunt daarvan wel niet
bereikt zijn, ook de andere grondstoffen en
materialen stegen nog steeds enorm in prijs
en waren soms zeer moeilijk te bekomen.
Door allerlei dwangmiddelen als rantsoe-
neering van het verbruik, gasprijsverhooging
drukvermindering, het dreigen met afsnijding
van den gastoevoer (hoewel het gelukkig bij
bedreigingen bleef), enz. moet het steeds
klimmende gasverbruik verminderd worden.
De gasafgifte was dan ook belangrijk lager
en bedroeg 522.795 M3. tegen 728.775 M3.
in 1916 of bijna 280/0 minder.
De bedoeling van de Gascommissie, om
het gas zooveel mogelijk tegen kostenden prijs
te leveren, werd vrijwel bereikt.
De fabriek werkte zonder stoornis en de
technische en financiëele resultaten waren
hoewel verre ten achterstaande bij de vooraf
gaande jaren nog bevredigend te noemen.
Bestuur en Personeel.
De samenstelling van de Gascommissie bleef
onveranderd. Ook in het personeel kwamen
bijna geen wijzigingen voor, alleen kwamen
de tijdelijke werklieden I. Idsenga en Sj.
Ferwerda 20 Mei uit den militairen dienst
terug en werd de fitter J. van Noord den
3 Juni bij den landstorm ingedeeld.
Met het aanwezige personeel werd zooveel
mogelijk in de behoeften aan werkkrachten in
de filterij voorzien.
Het salaris van den meteropnemer-geldop-
haler werd met ingang van 1 Jan. ’17
gebracht op f 624,en met 1 Juli op
f 650,De loonen van J. van Noord, fitter,
P. Alkema, terreinwerker, en van de stokers
werden met ingang van 1 Januari 1917 met
f 1,per week verhoogd. De hulpfitter J.
Grunstra werd met ingang van dienzelfden
datum in tijdelijken dienst aangesteld op een
weekloon van f 9.50, dat op 1 Juli werd
verhoogd tot f 11,Met ingang van 1
April werd de duurtetoeslag aan het gehuwde
personeel gebracht van 8°/0 op 16°/0, voor
ongehuwden op 8°/q, de toeslag voor ieder
kind beneden 15 jaar bleef 2°/ met dien
verstande, dat de jaarwedde of pensioengrond
slag plus de toeslag niet meer dan f1300,
mag bedragen.
Over dit jaar werd totaal uitgekeerd
militieplichtigen
slag f 1157.15
abonnement
condensatie, misw., en
verliës 30.137
522.795 M3.of 100.—°/0
De verdeeling over de verschillende maanden
blijkt uit achterstaand staatje.
Over de gewone meters was het verbruik
in 1917: 301.683 M3., over de muutmeters
166.802 M3., totaal 468.485M3. Deze cijfers
bedroegen in 1916 resp. 461.526 M3.
187.225 M3. en 648.751 M3. De vermindering
was dus resp. 159.843 M3., 20.423 M3. en
totaal 180,266 M3., of procentsgewijze gewoon
gas 34,7°/o, muntgas l,09°/o en totaal 27,78/q.
Per inwoner bedroeg het gasverbruik over de
meters 63,58 M3. tegen 88.77 M3. in 1916.
Aan het eind des jaars waren aangesloten
792 gewone en 582 muntgasmeters; per
gewonen meter was het gemiddelde verbruik
pl.m. 381 M3. en per muntmeter pl.m. 287 M3.
Op 31 December stonden in huur uit 17
gaskachels, 68 comforen, 1 gasoventje en 1
strijkijzer.
Het aantal aangesloten gasmotoren bedroeg
aan het eind van het jaar 14, met een totaal
aantal P. K. van 44l/4 bovendien waren nog
aangesloten 2 zuiggasmotoren van 35 P. K.
en werd aan 6 bedrijven industriegas geleverd.
Gasprijs.
De regeling van den gasprijs werd in den
loop van het jaar herhaaldelijk gewijzigd.
De voornaamste veranderingen komen hierop
neer: op 1 Januari waren de prijzen 8 ct.
en 16 ct. voor gewoon-, 7 ct. en 10 ct. voor
industrie- en 9, 20, 30 en 40 ct. voor muntgas;
met ingang van 1 Maart werden zij vastgesteld
op 8 ct. en 40 ct. voor gewoon-, 7 ct. en
14 ct. voor industrie- en 9, 20, 30 en 40 ct.
voor muntgas; met 1 Augustus op 9 ct. en
10 ct. voor gewoon-, 8 ct. en 14 ct. voor
industrie- en 10, 20, 30 en 40 ct. voor
muntgas en met 1 November op 16 ct. en
40 ct. voor gewoon-, en industriegas, op 17 ct.
eu 40 cent voor muntgas.
Bovendien werd het maximumverbruik,
Bestuur ook hiervoor 2 a 3 prijzen beschik
baar te stellen.
Tevens wordt dit jaar voor een ieder
gelegenheid gegeven om mooie planten ter
opluistering in te zenden. Door ’t Bestuur
zullen deze planten worden beoordeeld en het
doel is daarvoor een of meer kunstvoorwerpen
uit te reiken.
Des avonds 6 uur is de zaal geopend voor
allen die bloemen hebben ingezonden en om
7 uur (voor zoover er plaats is), voor anderen
boven 16 jaar a 10 ct. per persoon.
Evenals voorgaande jaren doet het Bestuur
weer een beroep op de medewerking der
ingezetenen om prijzen beschikbaar te stellen
voor de bekroonde planten.
We hopen dat ieder, zooveel mogelijk
afzondere voor het goede doel, opdat de
menschen op een gepaste wijze dit bescheiden
feest kunnen vieren.
Alle geschenken worden gaarne 5 Sept,
’s avonds tusschen 7 en 9 uur door het
Bestuur in ontvangst genomen.
Het Bestuur der Vereeniging
„F 1 o r a 1 i a”
Dr. 0. J. NTEMEIJER, Voorz.
D. TERHENNE.
A. BANNING.
H. BEEKHUIS.
F. BRUINS.
W. KEESTRA.
0. CUPERUS-Taconis, Penningm.
C. KINGMA-Falkena.
M. PLANTINGA-Leverland,
Secr.
