lieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
BERICHT!
ir
Verschijnt tijdelijk alleen Zondags
No. 2.
1919.
I
53 ste Jaargang.
Zondag 5 Januari.
'•'I
11
VOOR
Rede Mevr. Groeneweg.
Wegens de rantsoeneering
van gas en brandstoffen moesten
de werkuren van ons personeel
worden verminderd en zijn wij
genoodzaakt de „Bolswardsche
Courant”, voorloopig éénmaal
per week te doen verschijnen
en wel alleen Zaterdagsavonds
Wij hopen, dat onze lezers
dezen tijdelijken maatregel zullen
billijken en wij spoedig in staat
zullen zijn om dit Blad ook weer
Woensdagsavonds uit te geven.
De Uitgever.
'F*
Afzonderlijke
vao
i
te
De
men
hen,
Wat
land
als
De Spreekster heeft bepaald een redenaars
talent. Zij weet door een rijke woordenkeus
haar meening duidelijk kenbaar te maken,
haar stem draagt ver, zoodat ze, ofschoon
ze slechts op kalmen toon sprak, tot acuter
in de zaal zich verstaanbaar wist te maken.
Een volkomen stilte getuigde, dat allen vol
aandacht waren, en ook aan rooken werd heel
niet gedaan, zoodat de atmosfeer helder bleef
ondanks de karige verlichting.
Van ruim 8 uur tot aan bijna half twaalf
(met slechts een korte tusschenpauze) wist zij
haar auditorium te boeien.
Van al het vele kunnen wij met het oog
op de ons loegestane plaatsruimte, slechts de
hoofdzaak samenvatten in het hiervoigend
beknopt verslag.
ABONNEMENTSPRIJS: 50 Gents per 8 maanden.
Franco per post 621/2 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
De Spreekster begon met er op te wijzen,
dat wij leven in de Kerstweek, die een vrede-
stemming brengt, en hoewel het geschutvuur
zwijgt, de vrede is er nog niet, zoo min
tusschen de oorlogvoerende landen als in de
binnenlandsche verhoudingen der partijen. De
arbeiders zijn geroepen uit den chaos der
verwarringen een nieuwe wereldordetescheppen,
want bij alle droefenis in de oorlogsjaren heeft
het socialisme het geloof in de toekomst niet
verloren, het heeft juist helder leeren inzien
dat alleen zij de gewenschte verbeteringen kan
brengen.
Moest door en gedurende den oorlog de
politiek zich richten naar de omstandigheden,
de arbeiderspartij heeft ook daarom zoo vurig
naar het einde van den oorlog verlangd, wijl
ze dan weer met moed kon gaan strijden voor
hare beginselen. In Rusland, Oostenrijk en
Duitschlaud kwam het tot opstanden, doch
ook in ons land kwam allengs meer het besef
van de kracht van ’t socialisme, en ’t ledental
steeg reeds tot 200.000. Die groei van het
vakverbond beteekent wat voor ons land, waar
betrekkelijk weinig fabrieksarbeiders zijn.
Ook bij de vrouwen komt het bewustzijn
op, en dat werkt krachtig op de mannen,
want in ’t werkmansgezin is de vrouw minister
van financiën, en net als bij de regeering,
een groote rol. Spreekster
om goed op de hoogte
Dat bracht ook hier beroering in de partij,
en Rotterdam is wel het centrum van de
arbeidersbeweging, daar was al jaren lang de
geest van het proletariaat bij de menigte
doorgedrongen.
Op 10 November stond de Duitsche Keizer
als balling aan onze grenzen, dat feit bracht
vooral beroering, en men zag in, dat die
beweging geleid moest worden. Aan delandelijke
en politieke partijgenooten werd kennis gegeven
wat handelwijze was vastgesteld, en de geheele
natie voelde dat het gewichtige momenten
waren. Na een dag of vier, toen er van geen
geweld sprake was, omdat besloten was zoolang
het mogelijk was den parlementairen weg te
bewandelen, ging de vrees bij de bourgeoisie
kalmeeren, en kwam ook meteen tegenactie.
Als de Staatsgreep gedaan was, zouden alle
posten in Rotterdam zonder bezwaar bezet zijn,
maar zegt Spreekster, ’t is geen zaak revolutie
maken als men het niet kan volhouden,
economische macht ontbreekt daartoe,
daarvan was men nog niet zeker en daarom
wilde onze partij de verantwoordelijkheid niet
dragen. Van de politieke sterkte was
tamelijk goed verzekerd, want velen van
die daarna met oranjestrikjes in de betoogingen
meededen, zouden ook even fier gestapt hebben
met een rood lintje. Er zal getracht worden
de hervormingen langs parlementairen weg te
bekomen, maar het kapitalisme en ’t privaat
bezit van den bodem moeten daartoe bestreden
worden, want dat zijn de grondslagen van
het economisch leven. Hoe en op welke wijze
dat moet of kan, zal Spreekster in het 2e
deel van hare rede uiteenzetten.
Er was op den bewusten lOen November
overeengekomen dat men zou handelen in
verband met het landelijk comité en men
begreep dat het volk in toom moest worden
gehouden. Denzelfden nacht nog werd een
manifest opgesteld en gedrukt, en de vergade
ringen op den volgenden avond gehouden,
trokken tusschen de 6 en 7 duizend menschen.
De syndicalisten, die ook vergadering hielden,
hadden slechts een 300-tal toehoorders.
De Nieuwe Rotter damsche Courant verscheen
daarop met een artikel, waarin dat orgaan
der burgerij met de eischen der vakbeweging
geheel instemde, en wat meer was, de redactie
liet doorschemeren, dat zij altoos al op de
noodzakelijkheid der invoering gewezen had.
De hekken werden dus al geheel verhangen,
de zaak scheen gewonnen, hethaven-kapitalisme
had dus al geeapitaleerd.
Het is de partij er echter niet om te doen
om wraak te nemen over de lange en harde
verdrukking, neen het wil een maatschappij,
waarin van klachten geen sprake mag zijn,
maar een toestand moet zijn van maatschap
inderdaad, waarin gevestigd is de voorziening
in de behoeften van de gemeenschap. Het was
niet te doen om onder te leggen wie altoos
boven op gezeten had,’t was niet om elkander
te lijf te gaan, en daarbij het leek er wel
naar of alle partijen de eischen der arbeiders
partij deelden.
Toch werd ingezien, dat zoo spoedig mogelijk
het congres moest worden gehouden, want
zoolang moest ook de beweging gaande blijven.
Op dat den vplgenden Zaterdag en Zondag
gehouden congres is het plan verder behandeld,
doch daar heeft Troelstra, die sprak voor de
meest vurige leden der partij, in ’t Verkoop-
lokaal zich door ’t enthousiasme laten vervoeren
en gesproken, alsof de zaak reeds gereed was.
er leefde in de kringen van Duitsch-
heeft hem vervoerd om te spreken
ware het ook hier al zoover gevorderd.
En dat is hem later door de tegenstanders
erg kwalijk genomen, dat wordt becritiseerd
op minachtende wijze. Men moet niet meenen
dat bij de socialisten niets leeft dan liefde
voor stoffelijke belangen. Ook in die partij
bestaat contact van ziel tot ziel, en daartoe
behoort ook wel degelijk het zedelijk en
geestelijk bewustzijn. Evengoed als de gods-
dienstigen door onderling samengaan een samen
voelen verkrijgen, is dit ook bij hun mede-
menschen ’t geval. Omdat wij altoos maar
weer moeten opkomen voor materialistische
doeleinden, er is toch wat anders dat ons
doet volharden, zegt Spreekster, iets dat be
zielend werkt, vooral ook bij tegenwerking.
Nu heeft Troelstra inderdaad de fout begaan,
door zich te ver te laten voeren door zijn
dichterlijk gevoel, maar de mensch Troelstra
heeft zich niet vergist, daar dient het volk
van Nederland rekening mee te houden. De
en wel
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgen»
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad ie telefonisch aangesloten onder No. 4.
Groot was de opkomst Maandagavond in
rDe Doele”, toen de Afd. S. D. A. P. een
openbare vergadering hield, waarin het eenige
vrouwelijke Kamerlid, Mevrouw SUZE
GROENEWEG van R’dam, als spreekster
optrad.
De Voorzitter, Ds. ZU1THOFF, verheugde
zich in die groote belangstelling, omdat wij
leven in moeielijke omstandigheden, en het
dus zijn nut kan Rebben, dat voor dit talrijk
gehoor wordt ontvouwd het program van
eischen, opgekomen uit bet Rotterdamsch
congres. Dit is het begin van de actie der
S. D. A. P., waarvan de leden pal staan voor
hun beginselen.
van ons land zich goed
de kracht en macht
der volksbeweging, hier en buitenlands, de
troonrede van 17 September zou er anders
hebben moeten uitzien. Het vrouwenkiesrecht
moet er zijn. In Engeland en Amerika bracht
de oorlog het reeds mee. De vrouwelijke helft
der bevolking, die zooveel heeft uit te staan
met den oorlog, wier arbeidskracht noodig
werd, kan niet uitgesloten blijven van de
rechten op politiek gebied. Met het oog op
de toekomst is het noodig, aan de vrouw
medezeggenschap te geven. Waar in Augustus
1914 de vrouwen haar mannen, de moeders
hun kinderen moesten afstaan, waar we zagen
die arme vluchtelingen die hier kwamen, waar
we merken de duurte der levensmiddelen, daar
is het duidelijk, dat ook de vrouw slachtoffer
van den oorlog is en zij behoort dus ook
recht van meespreken te hebben. Zij moet met
den man samen optreden op het politieke
terrein om den oorlog ónmogelijk te maken.
En toch was er bij onze Regeering geen
sprake van dat er vrouwenkiesrecht zou komen,
er werd door partijgenooten op gewezen, het
was in Sept, te zien dat de oorlog ten einde
liep, maar toch werd er met geen woord van
gerept. Ook de demobilisatie wbs hoogst noodig.
al 4 jaar was er gelanterfant, de geest bij
het leger werd er steeds minder op, en toch
van voortgang maken was geen sprake.
De troonrede bevatte eigenlijk niets dan
art. 192 de onderwijswet en dat was een
reeds opgemaakt accoord dus dat behoefde
niet herhaald, en de verzekeringswet van
Talma, een oude koe van 1890, waarover reeds
heel wat verbittering was ontstaan, en die reeds
van de baan zou zijn, als de le Kamer
al niet tot tweemaal toe het gekeerd had.
Die twee punten het eene onnoodig,
het andere tegenstrijdig dat feiteiijk was
de geheele aankondiging van ’t regeerings-
program.
En de socialisten kunnen daarmee geen
genoegen nemen, maar nu wordt hun verweten
dat zeden parlementairen weg verlaten hebben,
hoewel Spreekster zal aantoonen, dat die weg
is betreden tot het einde. De eisch van Staats
pensioen is altoos met klem door de partij
verdedigd. Verzekering door premiebetaling
voor den ouderdom moet niet plaats vinden.
Men verzekert zich tegen ongevallen, doch de
ouderdom moet zijn, ook volgens Christelijk
beginsel, een zegen, en in 1918 is de premie
betaling door de 2e Kamer veroordeeld.
Dat pensioen zonder premie ook van
Christelijke zijde welkom is, kan men zien,
doordat ook de geloovige arbeiders h«n f 2
van het postkantoor komen halen.
Toen nu die aankondiging in de troonrede
kwam, hebben de afgevaardigden der Arb.-partij
gezegd, dat mogen we zoo niet laten gaan,
en er is aaugedrongen om te komen tot een
adres van antwoord op die troonrede, en na
lange beraadslaging is dat afgewezen. Daarna
werd gebruik gemaakt van het recht van
interpellatie en aan Terlaan, Troelstra en
Schaper werd toegestaan hun wenschen kenbaar
te maken, en de verhoudingen met het buiten
land, de demobilisatie en de levensmiddelen
voorziening kwamen daarbij mede op’t tapijt,
waarbij gewezen werd op den ernst van den
toestand.
Intusschen speelden zich in Duitschland
groote gebeurtenissen af, en ook de relletjes
bij het leger in ons land misten hun invloed
niet. Toen werd den volgenden dag generaal
Snijders ontslagen, en vervolgens kwamen ook
de officieren eens in de keukens der soldaten
kijken. De feiten stelden dus die afgevaardigden
des volks in ’t gelijk.
In onze kringen werd overlegd hoe verder
te moeten handelen, er werd geconfereerd met
het vakverbond, want dit heeft een ander
middelde economische strijd. Het plan werd
beraamd met Kerstmis een congres te houden,
waarvan de besluiten steeds openbaar bekend
gemaakt worden. In Duitschland ging bet
intusschen al sneller en sneller daar
kwamen arbeiders en aoldatenraden aan het
bewind.
Bolswardsclie Courant,
candidaten der arbeiderspartijen is uitgebracht.
Deze regeering begrijpt dat niet, en schijnt
niet te weten wat zich in onze kringen hier
en in het buitenland afspeelt.
Werd tijdens den oorlog wel door de tegen
standers beweerd, dat de Internationale dood
was, nu ervaart men dat wel anders, en
trouwens het socialisme wordt niet gemaakt,
het groeit en wel op den bodem van het
kapitalisme.
Als de Regeering
bewust ware géweest
feitelijkheden hangen af soms van kleine
bijkomende omstandigheden. In den Haag
in de Kamerzitting zou hij zoo was afgesproken,
met nadruk wijzen op wat leeft in ’t volk,
en in het vuur zijner rede gaat hij weer te
ver, en ging verder dan was bepaald. Echter
zegt Spr. daarin is Troelstra niet de eenige
schuldige, al de bestuurslieden hebben daaraan
schuld mee.
Dat het indruk heeft gemaakt weet men.
De regeering stond paf, niets tot tegenweer
gezegd of gedaan, eerst na 2 X 24 uren kwam
er moed, toen werd de bewakingsdienst inge
voerd, toen kwamen Oranje-manifestaties en
tevens was men gul in ’t doen van beloften.
Dat evenwel de regeering niet al te sterk
vertrouwde op de manschappen van 't leger
is ook ai gebleken door uit Limburg de
mannekens te laten komen die de wacht
moesten houden, en doordat demobilisatie
ook terstond begon, maar de wapens werden
niet meegegeven. Toch heeft de ervaring
ook al weer geleerd, dat op de Limburgsche
jongens heel wel te vertrouwen is als ze maar
een sigaar en een proppie bekomen.
Evenwel de minister beeft op de gestelde
eischen geantwoord dat ook de andere partijen
nu wel hervormingen willen en dus de belangen
der arbeiders zijn in enkele dagen meer vooiuit
geschoven dan anders in jaren.
Op ’t congres dat daarop gehouden werd,
kon Troelstra nu echter geen leider zijn, hij
was evenwel democraat genoeg om te voldoen
aan ’t tot hem gericht verzoek er toch te
verschijnen. Hij blijft de lieveling der partij
omdat hij de beweging op zulk een hoog
peil heeft gebracht. Hij is de grondlegger
van de beweging in ons land, en dat is een
deugd in onze oogen. Elke deugd kan bij over
ijling en overdrijving, ontaarden in ondeugd,
maar voor een oogenblik is dat te vergeven.
Troelstra wordt niet vergood door onze partij,
zegt Spreekster, zooals met een anderen partij
leider wel gebeurd is, maar toch hij wordt
nog zeer hoog geacht.
Op het gehouden congres dan zijn de eischen
van de sociale partij nader aangeduid en
omschreven, er is een program van opgesteld.
In de le plaats demobilisatie, doch dat is
er al, gedeeltelijk tenminste.
Dan Vrouwenkiesrecht, dat is nu vast beloofd,
maar niet op gronden die Spreekster toejuicht.
In de kentering van den minister van 9
tot 13 November ziet Spreekster een verdachte
basis. Op den laatstgenoemden datum werd
in eens verklaard dat de regeering er prijs
opstelt, dat gansoh de bevolking hierin kan
meespreken. Daarover vond Spreekster, het
eenig vrouwelijke kamerlid, zich gegriefd, niet
omdat het vrouwenkiesrecht er komt, maar
op de manier waarop het kwam. De minister
en zijn zwarte volgelingen vertrouwen niet
meer op de stemmen der mannen, en om
het spook der revolutie te keeren, moeten
de hulptroepen der vrouwen te hulp komen.
Spreekster vertrouwt echter te goed op het
gezonde verstand der huismoeders dat zij geen
hulptroepen zullen worden der reactie. Als
de arbeidersvrouwen moeten komen om de
bourgeoisie op het kussen te houden, is het
al ver gekomen, en het valt niet te denken
dat de moeders zullen ingaan tegen de belangen
van baar eigen kroost. Spreekster ziet evenwel
redenen om dankbaar te zijn daar uit deze
gebeurtenissen heel wat propagandastof valt
op te vegen, en als de vrouwen meeleven met
de beweging, der vakbelangen zullen zij spoedig
de vijanden van de vrienden leeren scheiden.
Dan is een eisch van de partij opruiming
le Hamer, die verzameling, oude pruiken, zegt
Spreekster, beeft haar tijd gehad.
Achturendag. Ook deze zal er wel komen,
het heette vroeger dat het niet kon, maar
dat bezwaar schijnt al aardig aan het zakken,
en ook velen, die het eerst onmogelijk noemden,
hebben ’t nu al zelf ingevoerd.
Vervolgens intrekking wet opepoorwegstaking
Die uitzonderingswet moet weg, en is ook
onnoodig, omdat de levensmiddelen-voorziening
er te veel belang bij beeft, dat het verkeer
gaande blijft.
De schuldenlast door den oorlog gekomen,
wil de Minister delgen door indirecte be
lastingen, dit wil de arbeiderspartij niet. De
belastingen op levensmiddelen drukken naar
verhouding het zwaarst op den kleinen stand,
’t Is dus de meest onbillijke wijze om de
arbeiders te laten betalen, opdat de rijken
hun rente kunnen ontvangen.
Een groot struikelblok voor algemeen welzijn
is ook nog dat de bodem in ’t bezit is van
financiën, en
spelen de financiën
vermaant daarom allen
van den tijd te blijven, door te lezen het
orgaan der partij Het Volk.
De organisatie zal in de toekomst ’t middel
zijn om kracht bij te zetten aan de eischen
des volks. Men moet weten wat er om ons
heen leeft in de breede kringen van het volk,
blijkende ook uit het stemmental dat op de
