Verschijnt tijdelijk alleen Zondags.
58ste Jaargang.
No. 10.
Kieuws-:en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
Propaganda-avond.
1919.
I
Zondag 2 Maart.
Opheldering gewenscht!
VOOR
STADSNIEUWS.
I
INGEZONDEN.
1
Dr. F. van Eeden.
Bolswardsclie Courant
1
Onderwijs
I?
ABONNEMENTSPRIJS: 50 Cents per 3 maanden.'
Franco per post 62^2 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
1
I
aangedrongen op een behoorlijk gesalarieerd
personeel, want de onderwyzers worden o»er
’t gebeel lang niet voldoende betaald voor
bun gewichtige en moeielijlte taak.
Nog meerdere wenschen worden door Volks
onderwijs voorgestaan, o.a. uitbreiding leerplicht
beter gelegenheid voor achterlijke en twakke
leerlingen, want de Vereentging wil ’tonder
wijs in alle opzichten brengen op booger peil.
Zij kan zich dan ook niet vereenigen met
het streven om ons volk reeds in de school
jaren te verdeelen naar de verschillende rich
tingen des geloofs.
Het ideaal blijft nog altijd een school voor
allen gelijk, voor rijk en arm, voor geloovigen
en ongaloovigan, echter dat ideaal zal nog
wel langen tijd op vervulling moeten wachten,
maar toch de Vereeniging Volksonderwijs meent
nog altoos dat in de verre toekomst het mo
gelijk zal zijn dat er komt Kosteloos onderwijs
en één algemeene school voor allen.
Wie dat streven mee wenscht te bevorderen
sluite zich aan bij de Vereeniging. De con
tributie, slechts f 1 per jaar, kan geen bezwaar
zijn, en de leden ontvangen daarvoor gratis
het orgaan der Vereeniging, waarin het doel
en streven steeds worden ontwikkeld. Wie
«erheffi ig van ’t onderwijs en ontwikkeling
des volks voorstaat, sluite zich aan onder de
banier, in welker plooien geschreven staat
het doel der Vereeniging: Excelsior!
(A p p 1 a s).
De avond werd verder aangevuld door eenige
nummers van het strijkorkest Andante” dat
tusschen de bedrijven van het tooneelstuk
eenige stukken op verdienstelijke wijze ten
gehoore bracht. Echter de jeugd had meer
oor voor het tooneel dan voor de muziek.
Men had blijkbaar zijn zinnen gezet op wat
dat tooneelstuk zou geven voor oog en oor.
Nu het kan geiuigd worden de Vereeniging
„W. I. K.” is er in geslaagd die zinnen te
bevredigen. Het was onder de bedrijven heel
stil, er werd met ambitie geluisterd en gekeken.
Het tooneelstukje van den bekenden pasda-
goog J. Ligthart behandelt de geschiedenis
van een jongen die op school de boel ver-
nruidde en weggejaagd werd. Op de werkplaats
an zijn vader, werd hij onder de verstandige
leiding van een timmerknecht toch nog in
’t goede spoor geleid, en toen bij daarna
naar den vreemde trok, kwam hij na 19
jaren als een degelijk burger in 't ouderhuis
terug. Meenden de vader en de meester eerst
dat er niets van den balsturigen knaap zou
te recht komen, het bleek toen dat het was
.Toch timmerhout.”
De tooneeltjes boeiden de kinderen zeer,
met de kwajongensstreken werd innig gesym
pathiseerd en ’t was onder het spel heel stil
in de zaal.
Trouwens de Vereeniging W. I. K.” speelde
het ook heel goed. Vader en moeder, tante
en meester waren goed in bun rol en positie.
Frit*, hier de spil waar ’t om draaide, speelde
in het 2e bedrijf heel goed en ’t le
bedrijf waar hij niets had in te brengen onder
de berisping van zijn vader, was zijn ver
legen en deemoedige houding, ook heel echt.
Ook zijn zuster was best.
In het laatste bedrijf moesten de kinderen
beide door anderen vervangen worden, want
10 jaren verschil in leeftijd bij een kind kan
zoo maar niet gemetamorphoseerd worden,
zoo als dat bij de anderen wel kon gaan
De timmerwinkel, die zoo met zorg was inge
richt, was evenwel in die 10 jaren geheel
gelijk gebleven. De planken stonden na al
die jaren nog precies ge'ijk.
Klaas, de meesterknecht, die den jongen
onder zijn leiding kreeg, deed dat ook heel
goed, evenwel de vertelling van eigen ervaring
had wat levendiger kunnen zijn.
Een voor de kinderen zeer frappant too-
neellje was, dat de beide kinderen, toen Klaas
even weg was, in de timmerwerkplaats gingen
spelen, en Frits van zijn zuster een standbeeld
maakte, en haar in een krans van krullen
hulde.
Het stukje is wel bevallen.
hoog en
Mijnheer de Redacteur.
Mag ik u beleefd eenige plaatsruimte
verzoeken voor onderstaand schrijven en
zou u er dan met wat dikker letters boven
willen doen drukken:
»het Godshuis in de Lichtstad”, door licht
beelden verduidelijkt. De spreker zal ons
voeren door wonderschoone landen, langs
prachtige kusten naar een ideaaloord. Waar
we hier zoo zelden in de gelegenheid zijn
iets goeds te hooren, mogen we het wel zeer
op prijs stellen, dat de heer Van Eeden aan
ons verzoek heeft willen voldoen, om
bekende lezing ook hier te houden. Er zal
een lijst bij de ingezetenen rondgaan om
eenigszins een begrooting te kunnen maken
van het aantal bezoekers, want pas bij ge
noegzame belangstelling zal deze avond, die
nog al wat kosten met zich brengt, kunnen
doorgaan.
Mea kan zich ook opgeven bij mej. Groenier
naast »de Doele” of bij dokter Beekhuis.
Verder zie men de advertentie in dit
nummer.
In het laatst verschenen nummer uwer
courant komt o.m. een advertentie voor zeer
opvallend gedrukt, inhoudende een waar
schuwing aan alle protestanten om zich aaneen
te sluiten. »Gevaar dreigt!” beet het.
Ik zou willen vragen, welk gevaar en van
welken kant?
Met dergelijke advertentiën schiet men m.i.
niet op. Ais er werkelijk voor protestanten
gevaar dreigt, dan ronduit gezegd voor wien
men moet oppassen en waarom. De tegenpartij
moet zich altijd kunnen verdedigen.
Het is, alsof zich de laatste maanden boven
Bolsward donderwolken hebben samengepakt.
De atmosfeer is af en toe benauwend en een
goed opmerker voelt dat er wel eens een
onweer kan losbarsten. In de natuur vind
ik zoo iets altijd prachtig en indrukwekkend,
terwijl het de natuur verfrischt.
In de politiek en vooral op Godsdienstig
terrein vrees ik die onweders, omdat zij in
den regel de atmosfeer niet verfrissehen maar
voor langen tijd bederven en meestal zooveel
persoonlijke veetan nalaten.
Er wordt hier de laatste maanden veel
gtfluisterd. Men weet te vertellen dat van
R. K. zijde de omgang met protestanten is
verboden. Verder dat er van R. K. zijde op
wordt aangedrongen niet meer bij protestanten
inkoopen te doen, protestanten niet in dienst
te nemen en reeds in dienst hebbende, deze
te vervangen door R. K. personeel, waaraan
dan velerlei beschouwingen worden vastgeknoopt
en natuurlek èn door protestanten èn door
R. K. gaarne, elk op zijn wijze, verder worden
gecolporteerd.
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder Ho. 4.
De Afd. Bolsward en Omstreken van Volks
onderwijs hield Maandag een propaganda-avond
in vde Doele.” Ook de kinderen waren hierbij
uiigenoodigd en dit verklaart voldoende dat
de zaal propvol was. Ook behoefde men bij
het aauvangsuur niet te wachten op het
komende publiek. Als er wat bijzonders is,
maakt de jeugd wel dat ze er tijdig bij is.
Precies op tijd kon dan ook worden aauge-
vangeu en opende de heer Bachöfner de
overtalrijke bijeenkomst met een woord van
welkam en tevens van vermaning tot de meer
derheid om gedurende de lezing zich koest
te houden, om straks te kunnen genieten
van de opvoering van het aangekondigde
tooneelf-tuk voor kinderen xToch timmerhout.”
De beer H. EISMA begon daarna zijne
rede met te zeggen dat bij meende in hoofd
trekken bet doei van de Vereeniging rVoiks
onderwijs” te moeten uiteenzetten, om daardoor
die aanwezigen, welke daarvoor in de termen
vallen, te animeeren zich erbij aan te sluiten.
Volksonderwijs” dan, wil bevordering van
bet volksonderwijs en tracht dat doel te
bereiken door lezingen te houden en voor
drachten, geschriften te verspreiden, kortom
door wettige middelen propaganda te make'
voor bevordering van het gewone onderwijs.
Volksonderwijs is iets gewichtigs en belangrijks
het beoogt het bijbrengen van nuttige kundig
heden aan de kinderen, opdat ze zich later
in de maatschappij zullen kunnen redden.
Op latereu leeftijd gevoelt men eerst recht
de behoefte aan goed te kunnen lezen, schrijven
en rekenen, en waardeert men het, dat men
in de jeugd een behoorlijke ontwikkeling mocht
verkrijgen.
En de werkelijk* waarde gevoelen velen
niet eens, men is er aan gewoon geworden,
doch die bet niet kunnen, gevoelen zooveel
te meer het gemis. Kennis en ontwikkeling
dragen veel bij tot verhooging van bet levens
genot, en dat heeft men te danken aan het
onderwijs en de onderwijzers. Spreker gaat
daarom na, welk een gewichtige taak een
onderwijzer heeft, ook hij die de eerste begin
selen *an kennen en kunnen aanbrengt, om
dan te vragen of in dezen nog noodig is een
Vereeniging te hebben die dat volksonderwijs
wil bevorderen, daar er overal flinke school
gebouwen, uitmuntende leermiddelen, beproefde
methodes en bekwame onderwijzers zijn? En
bij antwoordt, dat het onderwijs we.1 veel
verbeterd werd in de laatste jaren, toch is
nog meer vooruitgang op dit gebied noodig
en mogelijk. De Vereeniging Volkonderwijs”
staat pal voor ’t openbaar onderwijs, omdat
zij de openbare school het meest geschikt
acht voor onderwijs van het volk. De Ver
eeniging is niet tegen ’t bijzonder onderwijs
en weet dat ook de bijzondere school de
liefde heeft van de oprichters dier school,
hoewel toch bij die oprichting soms de aandrang
van enkelen in ’t spel was, en ook menigmaal
een neiging werd getoond om de openbare
school neer te drukken. Want men weet
het, door de verschillende richtingen der
scholen is de zoo nadeelige schoolstrijd ontstaan,
waaraan nu misschien een eind kan komen,
daar althans een boofdzaak bij dien strijd
de flnancieele kwestie zal worden opgelost
door art. 192 der Grondwet.
Dr. De Visser als minister van
heeft gezegd te sijn een minister van eenheid,
en te zullen trachten naar assumilatie van
openbaar- en bijzonder onderwijs, zoodat de
hoop rijst, dat de gelijkstelling het gebeele
onderwijs ten goede zal komen, want er moet
nog komen een wet op het lager onderwijs,
welke het beginsel, nu vastgelegd in de
Grondwet, nader zal regelen om dat onderwijs
te brengen op hooger peil. Deze minister dient
daarbij rekening te houden met wat »Volks-
onderwijs” reeds heeft gedaan, wat werd uit
gedrukt in een ontwerp van wet, waarin vele
goede wenken zijn gegeven. Daarin wordt
aangestuurd op kleine klassen voor één onder
wijzer, wijl door te talrijke klassen het onmo
gelijk is voldoende te letten op de individuëele
behoeften des kinds. Er zullen dan ook
moeten komen schoolvergaderingen, waarin de
onderwijzers medezeggingschap krijgen bij ’t
regelen van leerplan en inrichting van ’t
onderwijs aan een school en over de te gebruiken
leermiddelen. Dan wordt in dat ontwerp aange
drongen op goed onderlegd personeel, door
’t opricbten van kwet-ksc tolen en voor voort
gezette studie van semenaria. Verder wordt
Vooral in de laatste maanden is zoo duidelijk
aan 't licht gekomen, dat heel de oorlogs
ellende hoofdzakelijk het gevolg is geweest
»an lage kuiperijen van enkele personen, die
op buit of eer belust, anderen aan hun be
geerten opoff'-rden.
Die tijd is geweest. In de groote volkeren-
staatkunde is dit voor ’t vervolg, naar wij
hopen, vrijwel uit en wee degene die het
wederom mocht wagen weer zoo iets te beginnen.
Maar laat- ’t dan ook uit zijn op elk ander
en vooral op Godsdienstig terrein.
Godsdienst is veel te mooi en veel te hoog
dan dat dit als middel gebruikt mag worden
om elkander te verketteren.
God is liefde en bet mooiste wat Jezus
ons geleerd heeft is geweest naastenliefde.
Jezus, die hooge figuur, die daar toch voor
elke protestant en voor elke R. K. moet
staan als de verpersoonlijking van alles wat
edel is, heeft nooit gesproken dat
deze of gene richting de ware was of dat
men elkander moest haten pf schuwen.
Laat ons ’t dan toch ook niet doen.
De groote massa doet ’t piet. Ik kan R K.
die eerlijk en oprecht met protestanten omgaan
ook protestanten die voor R. K veel zijn en
hulp bieden zonder zich om Godsdienstverschil
te bekommeren. En zoo behoort ’t ook te
zijn. Wij zijn, al is daar verschil van richting
of opvatting, toch allen Christenen m. a. w.
Kinderen Gods, en hebben tot plicht elkander
te steunen en ta helpen.
En mtfcht 't waar zijn, dat er tegenwoordig
onder een dier beide partijen menschen zijn
niet bezield met die boog* bedoelingen, maar
die op buit of eer zijn gesteld, laten zij dan
rond en eerlijk zich bekend maken, opdat
men wete wie het zijn en wat bedoelingen
zij hebben. Willen zij strijd, uitstekend, maar
dan met open vizier. Niet dat fluisteren en
in stilte verdacht maken waardoor vaak personen
of zaken in moeilijkheden word*n gebracht,
die er niets mede hebben uit te staan.
Een volkerenbond zal worden opgeriebt,
in de hoop oorlogen te voorkomen. Bij geschil
len tusschen personen of partijen is bet meer
malen een commissie die inspraak doet en
strijd voorkomt.
Is zoo iets hier ook niet mogelijk?
A. B.
Jaarvergadering „Groene Kruis”.
Een gewoon verschijnsel is het, dat de
jaarvergaderingen der vereenigingen slecht
bezocht worden hierop maakt ook de zoo
nuttige en populaire vereeniging hierboven
genoemd, geen uitzondering. Mat bet bestuur
mee waren van de ruim 1800 leden pas 30
tegenwoordig. Dit ontmoedigde echter het
wakkere bestuur niet, 't is meer als een
gewoonte en sleur, allerminst als een gebrek
aan belangstelling te beschouwen.
De Voorzitter, de heer D. Terhenne, opende
met een woord van welkom te richten tot de
aanwezigen, en wees er op, dat, ofschoon de
internationale verwikkeliagen nog lang niet
tot een einde schijnen te zijn, toch de oorlog
heeft opgehouden. Het Groene Kruis kan
weer zijn werkzaamheden ontwikkelen, en dit
is ook hoogst noodig, want door ondervoeding
en andere gevolgen van den oorlog is de
sanitaire toestand der bevolking overal, ook
in ons land, schrikbarend achteruit gegaan.
In ons vaderland zijn de sterfgevallen wegens
tuberculose zeer toegenomen, in 1913 bedroeg
het getal 8753 en in 1917 was dit 12094.
Met verdubbelde vlijt moet overal de hand
aan den ploeg worden geslagen, want het
verloren terrein moet herwonnen worden.
Gelukkig gaan rijk en gemeente voor door
hoogere subsidie toe te staan, dat voorbeeld
zal ook door particulieren wel worden nage
volgd. Veel wordt gedaan ten opzichte der
kinderen. Uit groote steden en fabriekcentra’s
worden de zwakken op ’t platteland verpleegd,
ook in onz« gemeente wordt door de vereeni
ging voor herstelling*- en vacantiekolonies in
dat opzicht veel goeds gedaan.
De notulen en 't jaarverslag werden door
de secretaresse Mej. H. Raima gelezen en
onder dankzegging werden beide goedgekeurd.
Aan ’t jaarverslag mogen we enkele gegevens
niet stilzwijgend voorbij gaan. Gewezen werd
op de loffelijke wijze waarop zuster Klazema
haar veel omvattende en gewichtige taak vol
bracht. Zij legde in dt-n loop des jaars ruim
4100 bezoeken af bij patiënten en bovendien
nog bijna 1000 bij tuberculoselijders. Ook
haar zorg voor de lighal en de verpieeg-arti-
keleu werd geroemd, evenals ook de bode en
magazijn houder bun werkzaamheden zagen
vermeerderen en zich met toewijding van bun
taak kweten.
Door dat in vele gezinnen ondervoeding
heeft bestaan of nog bestaat, is veel meer
dan vroeger de hulp van ’t Groene Kruis
noodig, en moet op verschillende wijzen
dikwijl* voorzien worden in den nood.
De Voorzitter kwam op de hier genoemde
punten van bet jaarverslag dan ook nog terug,
om daarop meer speciaal de aandacht te
vestigen, en tevens om te doen uitkomen, dat
de behoeften dezer vereeniging stjjgen.
Vervolgens kwam de penningmeester, de
heer G. C. Eisma aan ’t woord. Uit diens
opgaven bleek, dat het aantal leden thans is
geklommen tot 1308, de contributie bedroeg
f 1581.75, en in ’t geheel bedroegen de
ontvangsten met inbegrip van ’t batig saldo des
vorigen jaars ad f 102.51, te samen f 3419.38
terwijl de uitgaven bedroegen f 3341.61 zoodat
er nog een saldo is van f 77.77. De admini
stratie voor tuberculosebestrijding, welke
afzonderlijk wordt gehouden, wees aan in
ontvangst en uitgaaf beide de soas van
f 877.38.
Dan werd nog medegedeeld dat het reserve
fonds voor pensioen van f741.60 dit jaa»
steeg tot f 1023 41.
Door een Commissie van 3 leden was de
rekening vooraf nagegaan en onderaocht, n.l.
Op 14 Maart a.s. zal Dr. Frederik van
Eeden uit Bussum in onze stad zijn veelge
roemde en veelbesproken rede houden over
