Nieuws- en Advertentieblad
Bols ward en Wonseradeel.
Verschijnt tijdelijk alleen Zondags.
No. 16.
58ste Jaargang.
1919.
Overzicht stemming voor de Staten
in den kieskring Franeker.
Bond v. Staatspensionneering.
Zondag 13 April.
VOOB
Uitgebracht
Onwaarde
Geldig
Chr. Hist.
Vrijz. partij
ro
CJ
Anti-Revol.
S.D.A.P.
Chr. Soc.
cn
Econ. Bond
O)
R.-Kath.
Vrijz. Dem.
00
BINNENLAND.
4
is
5
12
8
I
Gekozen zijn:
Christel.-Historischen.
R.-Katholieken.
Anti-revolutionnairen.
2 Vrijz.-democraten.
2
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder Ne. 4.
Harlingen, 9 April. Ook tusschen Londen
en Harlingen is thans de scheepvaart heropend.
Gaasterland, 9 April. Bij de caadidaat-
stelling voor den gemeenteraad alhier bleek
de lijst van de antirevolutionnairen niet ge-
teekend te zyn door dengene, die hem in
leverde. Gevolg: lijst ongeldig. Hierdoor
zullen de 4 zittende raadsleden, waaronder
een wethouder, niet herkozen kunnen worden.
Stavoren, 9 April. „De Zuidermeer” hier
was eenmaal een dorado voor den kievit.
Sedert werd de bemaling verbeterd en daar
mee de grond, maar blijkbaar niet voor den
kievit, die er geen voedsel meer vond. Thans
worden er nog niet de helft van de eieren
van vroeger gevonden.
Lemmer, 11 April. De Vrijt.-Dem. kies
vereniging en de Vrijzinnige Kiesvereniging
alhier hebben beide een flater begaan bij de
inlevering van de candidaten-ljjsten voor den
gemeenteraad. De eerste, omdat de brenger
der lijst geen onderteekenaar er van was, en
de tweede, omdat de brenger der lijst wel op
de nieuwe, doch niet op de oude kiezerslijst
voorkwam. Het hoofdstembureau heeft de
lijsten ongeldig verklaard, maar er is hooger
beroep aangeteekend.
Statenver kistingen.
Zuid-Hollaud. Verkozen zijn: Vrije lib. 4
(was 10), Unie hb. 6 (14), Vrijz. dem. 3
(4), Chr.-Hist. 8 (7), Antirev. 17 (27), R.-
Kath. 17 (10), S. D. A. P. 21 (10), Comm. 2
(0), Ec. Bond 2 (0), Middenst. 1 (0), Alg.
Staatsp. 1 (0). Verhouding: Rechts 42 Links 40.
Zeeland. Verkozen zijn: Vrij lib. 2 (was 2),
Unie lib. 9 (15), Vrijz. dem. 3 (2), Chr.
Hist. 4 (1), Antirev. 10 (14), R.-Kath. 8
(8), S. D. A. P. 4 (0), Staatk. Ger. Partij 2 (0).
Utrecht.
Het aantal kiezers voor de Staten in den
kieskring Franeker bedraagt 16425 en wel
in de gemeente Franeker 1949, Harlingen
2393, Bolsward 1683, Wonseradeel 3363,
Franekeradeel 1414, Barradeel 2031, ’t Bildt
2318, en Baarderadeel 1474. Uitgebracht
werden in totaal 14260 stemmen, zoodat
2365 kiezers niet aan de stemming hebben
deelgenomen. Dit aantal lykt groot, doch men
moet niet uit het oog verliezen, dat hieronder
ook begrepen zijn kiezers, die reeds overleden
zijn, maar nog voorkomen op de kiezerslijsten
en die dus eerst 15 Mei a.s., de datum van
het van kraeht worden der nieuwe lijsten,
worden afgevoerd. Rekent men verder hier
onder een groot percentage, die door ziekte
of vertrek uit de gemeente niet aan de stem
ming hebben deelgenomen, dan blijft er een
gering aantal over die, hetzij uit onwil, hetzij
om andere redenen, niet van hun stemrecht
hebben gebruik gemaakt.
M. de R.
Indien uw abonné zijn naam bekend wil
maken, zal ik hem gaarne antwoorden.
Met hoogachting,
Uw dw.,
D. B. EERDMANS.
Bolsward, 7 April 1919.
INGEZONDEN.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
ABONNEMENTSPRIJS: 50 Cents per 3 maanden.
Franco per post 62x/2 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
slaan na de beslissing der verkiezingen voor
de Prov. Staten. Al zijn die Staten in onze
provincie op het doode punt gebracht, in de
belangrijkste provinciën moet nog gestemd
worden, doch hoe die uitslag ook zij, gewenscht
is, dat de le Kamer beseft, dat zij moet
buigen voor den volkswil. Bij de stemming
doet de anti-these nog te veel opgeld, maar
als de arbeiders werd gevraagdwilt gij pensioen
zonder premie betaling, dan zou de groote
massa er sterk voor zijn.
De gratis uitkeering van f 2 en f 3 per
echtpaar, die nu zullen worden f3 en f5,
viel zoo in goede aarde, ook bij de arbeiders
van kerkelijke richting.
De overgroote menigte wensoht staatspen
sioen zonder premiebetaling, in November
bij de troebelen is het toegezegd, gratis
ouderdoms- en invaliditeits-uitkeering, dat is
de wensch. Het door de werkgevers laten
betalen is ook onbillijk, velen der kleine
industrieelen gaan onder zwaarder zorgen
gebukt dan de arbeiders, de Staat moet helpen.
In plaats van met 70 jaar is toegezegd 65
jaar, maar moet komen 60 jaar, en dan niet
slechts voor werkenden, evengoed voor zelf
standigen, waarvoor echter de Minister een
vrijwillige verzekering wil open stellen.
De regeering heeft zich bereid verklaard
tot eenige concessies, maar de agitatie van
’t volk moet krachtig blijven. De oorlog heeft
geleerd, dat het geld er is, die oorlog heeft
ook aangetoond, dat de Staat de zwaarste
plichten vraagt van de inwoners, daarom rust
ook op dien Staat de plicht brood te geven
aan hen, die 't niet meer kunnen verdienen.
Dat moet hun op eervolle wijze gegeven
worden.
Propaganda voor Staatspensioen is nog noodig,
algemeen en intens moet de beweging zijn.
Met een vers, toepasselijk op de propaganda,
besloot Spr. zijn warm pleidooi, dat aan ’t
slot ook met warmte werd geapplaudisseerd.
Na deze rede volgde het tooneelstuk „Under
ien dak”, opgevoerd door ’t Krite-selskip.
Evenals de vorige week werd dat brok Friesch
volksleven ook nu weer volkomen tot zijn
recht gebracht en trok het de aandacht en
wekte het de volle attentie van het aanwe
zige publiek.
Tusschen ’t 2e en 3e bedrijf gaf „Voor
waarts” ook nog een paar aardige liederen,
en zoo was een met ander de avond weer
geheel gevuld en was ’t eigenlijk al wat laat
geworden toen de heer W. Brandenburg tot
de sluiting kon overgaan.
Hij deelde daarbij tevens mede, dat van
de geboden gelegenheid om zich aan te sluiten
bij den Bond van Staatspensionneering ook
nu weer eenigen zich hadden aangemeld.
S. D. A. P.
Uni-liberalen.
4 Vrij-liberalen.
Dus 25 rechts en 16 Links.
Tot dusver was de verhouding 13 anti
revolutionnairen, 10 roomsch-katholieken, 9
christelijk-historischen, 6 liberalen, 2 vrijz.-
democraten en 1 S. D. A. P.’er, dus 32
rechts en 9 links.
Legaat.
Aan de Weesinrichting te Neerbosch is een
legaat van f 5000 geschonken, afkomstig van
N. N. „postmerk Utrecht”,
De Afd. „Bolsward” van genoemden Bond
hield Maandag haar propaganda-avond in
„De Doele”.
De zaal was bijna geheel gevuld. De heer
D. Stebnsma, voorzitter van ’t Kriteselskip,
opende de bijeenkomst met een gepast woord,
waarna twee zangnummers door het gemengd
Koor „Voorwaarts” ten gehoore werden
gebracht. Dit Koor telt tegenwoordig een
flink getal leden, vooral de afd. Dames is
druk vertegenwoordigd. Onder leiding van den
heer Bachofner wordt daar gestudeerd, en wat
Maandagavond werd gezongen, kwam goed tot
zijn recht.
Daarna trad als Spreker op Ds. Zuithoff,
die een woord ter inleiding zou spreken over
de zaak van de Staatspensionneering. Ruim
een jaar geleden, zei Spr., na een hier heel
gepast vers van Speenhoff te hebben voor
gedragen, stond ik hiei op dezelfde plaats
om over de idee van Staatspensioen te spreken,
en dacht toen dat het de laatste maal zou
zijn dat zulks noodig was, omreden men hoopte,
dat die zaak spoedig in orde zou komen.
Echter de verkiezingen zijn voor deze zaak
ongunstig uitgevallen, de tegenstanders be
haalden een kleine meerderheid. Toch is nu
door een wondere samenloop van omstandig
heden gekomen, dat de vooruitzichten gunstiger
zijn dan ooit.
De le Kamer, door Dr. Kuyper indertijd
genoemd het college van het rustend en
roestend kapitalisme, had, nadat het in 1916
het ontwerp van Staatspensioen van de baan
had geknikkerd, op 19 Juni het lot daarvan
in handen, en het is met 26 tegen 19 stemmen
verworpen, en in de daarbij gevoerde debatten
kwam vooral de meening van prof. Bavink
en den heer Colijn uit, welke meeningen door
Spreker aan critiek worden onderworpen.
De eerste heeft gezegd dat Staatspensioen
de werkkracht vernietigt, en verder gevraagd
waarom de Staat er voor gespannen moet
worden. Spr. is juist van een tegengestelde
meening, dat 't uitzicht op pensioen de lust tot
den arbeid zal aanwakkeren, en meent verder
dat de Staat, die over de noodige machte- en
geldmiddelen kan beschikken, de eenige
corporatie is die in staat is den werkman een
onbekommerden ouden dag te garandeeren.
De heer Colijn wilde de premie van de
werkgevers trekken, en zei, dat de eere der
arbeiders er mee gemoeid was als ze hun
pensioen als een gave van den Staat moeten
aannemen. Ook dit wordt door Spreker nader
bezien en hij ziet in zulke .redeneeringen een
spelen met woorden, ja omdat de tegenstanders
al op heel veel dingen, waar ze vroeger op
tegen hadden, zijn bijgedraaid, is het ook een
spelen met beginselen.
Er kwam trouwens in de pers al een
beweging, waardoor uitkwam, dat men bereid
was tot een compromis.
De heer Snoek Henckemans bood de band
ter verzoening aan en die hand werd door
links aangenomen. In de bladen der verschil
lende richting kwam eenige toenadering, er
kwam weer een flauwe straal van hoop.
Maar op den 17 Sept, werd van de regeerings-
tafel in de Troonrede gezegd dat de verzeke
ringswetten zonder vertraging zouden worden
uitgevoerd. Dat beteekende dus dat de ver
plichte premiebetaling (wet Talma) zou komen
en hoewel Minister Ruys de Beerenbrouck
later vertelde, dat men van plan was tot
een verzoenende uitvoering te komen, toch
had het woord van de Troonrede velen ont
nuchterd en teleurgesteld in hun verwachting.
De Regeering is 2 maanden bij die voor
nemens gebleven, tot op 10 November Keizer
Wilhelm II aan ons land gastvrijheid vroeg,
omdat de revolutie in zijn land had gezege
vierd. Die tijding vloog als een loopend
vuurtje door de gemoederen der arbeiders,
en in Rotterdam, waar de dokwerkers steeds
in nauwe relatie met Duitschland stonden,
werkte dit als een electrische vonk, en er
woei ook over Nederland een storm van
democratie. Vele tegenstanders van de zaak
der arbeiders deden allerlei toezeggingen, ook
de regeering, en zelfs de Koningin zei in een
proclamatie, dat het haar verlangen was, dat
er hervormingen kwamen, en dat door te
zetten volgens den polslag van den tijd.
De le Kamer heeft al gezegd, dat die
polsslag moet wijzen op gezondheid en niet
volgens een koortsachtigeu toestand. Die le
Kamer zal hoopt men een anderen toon aan-
kieskring.
S 3
S--S 5 S 4
2- 2 g -
Kerkdiefstal.
Woensdagnacht is te Hoafddorp (Haarlem
mermeer) ingebroken in de consistoriekamer
van de Herv. Kerk. Een ijzeren kist, die aan
den vloer was vastgeschroefd, is verdwenen
met naar schatting f 110 aan gecollecteerde
gelden. Dit is binnen een paar jaren tijds
reeds de tweede keer dat op dergelijke wijze
in deze kerk inbraak met diefstal is gepleegd.
Suiker voor de nijverheid.
Gelijk men weet was, volgens bepaling van
den minister van landbouw, fabrikanten, die
suiker verwerken, de verplichting opgelegd,
een bepaald pCt. sacharine in de suiker te
mengen. Naar wij vernemen is deze bepaling
opgeheven en kunnen nu fabrikanten, die
eerst 50 pCt. ontvingen, thans 75 pCt. van
hun verbruik aan suiker over 1918 verkrijgen.
Een ongeoorloofd risico.
De minister van financiën heeft een wets
ontwerp ingediend, dat beoogt, de Vereeniging
tot het houden van Jaarbeurzen in Nederland
een hypothecaire leening toe te staan, groot
f 1.000.000 tegen een rente van ö1/^ pCt.
Of de minister het recht heeft dit wetsont
werp aan te bieden, meent hij zelf van de
beantwoording van twee door hem ontworpen
vragen afhankelijk te moeten stellen. Een
daarvan luidt: Kan bet algemeen belang bij
de stichting van vaste Jaarbeurs-gebouwen
betrokken, het door den staat te loopen risico
rechtvaardigen
De Telegraaf meent, dat dit stellig ont
kennend beantwoord moet worden, indien de
Jaarbeurs te Utrecht gevestigd blijft.
Geschiedt dit, dan zal de vierde Jaar
beurs nog meer verloopen dan de derde
reeds deed. Een Jaarbeurs moet in een
groote handelsstad gehouden worden, die
naar alle zijden aanknoopingspunten heeft
voor handel en industrie, voor vreem-
delingenbezoek is ingericht en ook buiten
de beurs attractie heeft.
Indien de volksvertegenwoordiging aan
de leening niet den eisch weet te ver
binden, van verplaatsing der Jaarbeurs
naar Amsterdam, is het noodzakelijk, dat
dit ontwerp afgestemd wordt. De Staat
kan en mag zulk e«n risico niet loopen
ter wille van provinciale kortzichtigheid.
Te Utrecht deprecieert een dergelijk
gebouw met den dag.
Dit vrees voor straf.
Naar aanleiding van gepleegde baldadigheden
werd voor eenige dagen door den directeur
der H. B. School te Almelo den leerlingen
medegedeeld, dat zij tijdens de pauze onder
de morgenschooltijden zich niet mochten ver
wijderen uit de straat, waaraan de school staat.
Tegen dit verbod in werd hedenmorgen in
de pauze de 16-jarige leerlinge N. Santee
Landweer door den directeur in een meer
van de school verwijderde straat aangetroffen,
waarom haar voor den morgen door den
directeur de verdere bijwoning der lessen werd
ontzegd. Willioht bevreesd voor straf, begaf
zij zich evenwel niet naar huis, doch keerde
ook des middags half twee niet inde
school terug.
Te twaalf uur is zij gezien in de Wateregge,
een buurtschap onder de gemeente Almelo,
en te 5 uur te Rijsen.
Na den middagschooltijd togen onderscheiden
medeleerlingen er op uit, om de vermiste te
zoeken. Bij het afzenden van dit bericht is
zij (die haar fiets bij zich heeft) nog niet
gevonden.
Aan de politie in de omliggende gemeenten
van hare verdwijning kennis gegeven.
Alg. H.
Drie inbrekers gearresteerd.
De gemeente- en Rijkspolitie te Borne heeft
een goede vangst gedaan. Zij heeft bij Den
Ham zekere De Ren, in Avereest zekere A. B.
en zoon gearresteerd en hen tot bekentenis
weten te brengen, dat eerstgenoemde in Borner-
broek en gezamenlijk in een villa, te Claren-
beek bij Voorst hebben ingebroken, terwijl
vader en zoon bij een winkelier in Haarle,
gem. Hellendoorn, diefstal hebben gepleegd.
Men denkt hiermede een paar beruchte inbre
kers te pakken te hebben, die de omstreken
in den laatsten tijd onveilig hebben gemaakt.
Overreden.
Te Kimswerd is gisteren een 85-jarige oude
heer door een wagen overreden en gedood,
Hieronder volgt een overzicht van de uit
gebrachte stemmen in alle gemeenten van
den kieskring. Fran. Ct.
Bolswardsclie Courant
to
H-
QO
09
CS
Cn
O
O®
OO^<»QCCUiÜC^
csro^ootooo^cs
HWÜIWQCHSIÏO
OBOOO*—‘0500
CiOGCÜiQUiCM
to
cs
o
CJX oil 09 OS to CS en
to
*4
09
09
O
09
09
s
t©
CH
CH
to
09
to
CO
CC^HtOOï
-<J O O h—09 CS CS
09tf^^OOSOCDCO
to to
k£> to CS 09 09 CO
COO>CO«Oi£*QQO*3
I—OH Ol tO H-1 tO 09
00O09^CS00t0O
CM-^CDOSCCSQO
8
K-<J—l l H—
KJOOOOtCQOCöCC^
Üi to I— CH QO O’ 00
tOQOCS^QOCO^CD
2 puö-pras t» *-
CD
I
iH
