lieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
1
Verschijnt tijdelijk alleen Zondags.
No. 19.
58ste Jaargang.
1919.
1 -
HET 1-MEIFEEST.
r
Zondag 4 Mei.
4
I
I
VOOR
BINNENLAND.
van
INGEZONDEN.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
worden gehouden van 20 Mei tot 1 Juni.
Geve ieder wat, gij gegoeden meer, gij armeren
minder. En elk kind worde het door
de oudere aangeepoord een greep in zijn spaarpot
te doen ten behoeve van onze arme tuber
culose lijders.
Mevrouw BEEKHUISKranenburg.
D. TERHENNE.
Ds. KOSSEN.
Zie achterstaande advertentie.
Geen Kermissen.
Leeuwarden, 1 Mei. De Commissaris der
Koningin in deze provincie heeft tot de
gemeentebesturen een aanschrijving gericht,
waarin naar aanleiding van een schrijven van
den inspecteur van de volksgezondheid Dr. D. J.
Hulshoff Pol er ernstig op wordt aangedrongen
in bet belang van de volksgezondheid dit
jaar de kermissen niet te doen doorgaan. Er
wordt op gewezen, dat, hoewel de vrees voor
de uitbreiding van de vlektyphus belangrijk
begint te verminderen, uiterste voorzichtigheid
nog steeds geboden blijft; dat wij behalve
dat elk oogenblik een invasie van een andere
besmettelijke ziekte uit Duitschland te vreezen
hebben, en dat bovendien het aantal gevallen
van roodvonk, diphteritus en andere infectie
ziekten abnormaal hoog is, wat wijst op een
ongunstigen hygiënischen toestand.
Frieslands Greidhoek. 1 Mei. Dat door
het abnormaal koude Aprilweder de graslanden
zeer achterlijk zijn, is te verklaren. En vooral
in de lagere streken is dat het gevalzelfs
de kleur der landen is min of meer bruin
getint geworden door de nachtvorsten.
In hooger gelegen streken bijv, de gemeenten
Rauwerderhem en Baarderadeel, schijnt de
koude niet in die mate invloed te hebben
gehad, althans daar loopt reeds melkvee in
de weide. De hooischaarschte zal er misschien
ook toe hebben bijgedragen dat men het vee
wat al te gauw van stal verwijdert, maar deze
kleiweidestreek is ook veel voorlijker dan lager
gelegen gemeenten. Als er niet spoedig warmte
komt, zullen velen ten slotte toch genoodzaakt
worden, alle vee los te laten, want de hooi-
voorraad is schielijk weggeslonken.
Valsch bankbiljet van duizend gulden.
Sn eek, 1 Mei. Door de politie werd eer
gisteren in beslag genomen een valsch bank
biljet van f 1000, dat ter betaling den
Gemeenteontvanger werd aangeboden. Dezen
kwam het biljet verdacht voor, waarom ’t even
werd gezonden naar den correspondent der
Ned. Bank, ’t Waardeloos papier bevindt zich
thans in handen der Justitie te Leeuwarden.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
gereedschappen. Zoolang dat er niet is, zal
het nooit geheel goed worden.
De opstuwende kracht van ’t proletariaat
zal daarop dan ook krachtige invloed uitoefenen.
Spreker besluit met een opwekking tot
aaneensluiting en om te lezen de bladen der
partij om zich te ontwikkelen en zich rijp te
maken voor de komende nieuwe tijden.
(Applaus).
Tjerkwerd. In de gehouden vergadering
van stemgerechtigde Ingelanden van bet
Waterschap Z/Exmorra c.a.” waren 42 stemmen
vertegen woordigd.
De rekening van den Secr.-Ontv. werd
goedgekeurd in ontvangst op f 25016.50 en
in uitgaaf op f 24477.61.
Aangewezen werden als leden tot het nazien
der rekening van 1919/20 de heeren H. Galama,
H. Zijsling Dz. en S. de Boer.
De begrooting 1919/2o werd vastgesteld in
ontvangst op f 6585.89 en in uitgaaf op
f6363. Het maalgeld op f 6 en f 6.40 de H.A.
Herbenoemd werd als bestuurslid de heer
Joh. W. Bruinsma met 32 van de 42 stemmen.
De Instructie van de molenaars werd in zoover
gewijzigd, dat er alleen op Zondag gemalen
mag worden, als het bestuur dat noodig
oordeelt.
Hindeloopen, 30 April. De uitslag van
de op heden alhier gehouden stemming voor
leden van den gemeenteraad (aantal kiezers
266) is geweest als volgt: Vrijs.-Dem. 39,
A.-R. 40, Chr.-Hist. 65, S.D.A.P. 93 stemmen.
Gekozen de heer H. M. v. Meekeren, Vrijz.-
Dem., D. v. d. Kooij, A.-R., U. H. v.
Meekeren en M. Leenstra, Chr.-Hist. en J. J.
v. Elselo, J. Meines en W. B. Mulder,
S.D.A.P. De Raad, die de laatste jaren steeds
rechts is geweest, is dus om4 links en 3
rechts.
Hond- en klauwzeer op de veemarkt.
Leeuwarden, 2 Mei. Heden werd door
het veeartsenijkundig toezicht onder voor de
markt bestemde runderen mond- en klauwzeer
geconstateerd. Twee koeien werden in beslag
genomen. De vereischte maatregelen werden
getroffen.
ABONNEMENTSPRIJS: 50 Cents per 3 maanden.
Franco per post 621/2 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
Een nieuw Friesch Volkssanatorium.
In Friesland zal met groote kracht de
strijd worden aangebonden tegen den vijand
van onze volksgezondheidde tuberculose.
Het zijn de tuberculose patiënten, die het
meest onder het oorlogswee hebben geleden
en voor wie thans zoo spoedig mogelijk plaats
moet worden gemaakt in een nieuw te bouwen
Friesch Volkssanatorium, nu Herema State
te Joure helaas te klein blijkt te zijn. De
65 beschikbare bedden daar zijn steeds bezet,
waardoor patiënten te lang op opneming moeten
wachten. Hét doel is, dat gelijk op Herema
State, niet minder ook in de nieuw te bouwen
stichting, menschen zullen worden onderge
bracht, behoorende tot alle mogelijke rich
tingen en gezindten. Nu Herema State te
klein is geworden, rust op Friesland de taak
een kapitaal bijeen te brengen. Dat fonds
moet honderdduizend gulden groot zijn. Draagt
elk ingezetene, in Friesland, klein en groot,
arm en rijk, gemiddeld één kwartje bij, dan
komt één ton bijeen.
Men heeft verder zekerheid te mogen rekenen
op krachtigenffnancieelen steun van rijke stich
tingen, gemeenten, provincie en rijk.
Het Sanatorium zal op het hooge zand
en in een boschrijke omgeving verrijzen.
De Provinciale inzameling van gelden zal
wind door de gelederen. Evenals de golven
der zee gestaag tegen de dijken klotsen en
daar teruggeslagen worden, zoo is ook de
strijd tegen ’t kapitalisme een aanhoudende
vaak vruchtelooze strijd. Evenals de golven
echter niet ophouden de dijken te beuken,
moet ook de strijd volharden, de deining
van ’t water versterkt de volgende golven
en bij hevigen wind overwint ten slotte het
water. Zoo ook zal de vroegere vaak vruchte
looze actie de nieuwe strijders bemoedigen
om telkens weer hun strijd voort te zetten,
begeesterd met nieuwen moed. Het arbei
dende volk sluit zich meer en meer aaneen, het
worden de ploegers en de zaaiers, die later
zullen brengen de vruchten, den oogst.
Spr. vlechtte daarop een gedicht van Adama
van Scheltema in zijn betoog, waarin vooral
gewezen wordt op de mannen van de daad.
Dat gedicht, vervolgde hij, roept in de
herinnering terug de groote vergadering van
1889 te Parijs, waar de leus van Carl Marx
werd aangeheven^Proletariërs aller landen
vereenigt U”. Die vergadering was een her
innering aan de groote revolutie van 100 jaar
vroeger, toen de feodale macht van adelen
geestelijkheid is gebroken, en kreeg de zooge
naamde 3de stand de macht in handen.
Daaruit is geworden de bourgeoisie, het tegen
woordige kapitalisme. In 1889 kwam de 4de
stand bijeen om zich te verzutten tegen dat
kapitalisme, want van de leuze: Vrijheid,
Gelijkheid en Broederschap” is weinig terecht
gekomen, de 4de stand bleef afhankelijk van
de bezittende klasse.
Er moet komen een ware gelijkheid en
broederschap, en dat moeten bewerken de
mannen van de daad. Er is daar te Parijs
besloten om den eersten dag van Mei te be
stemmen tot een demonstratiedag. Op dien
dag weerklinken luid de eischen van de
arbeiderspartij. Dat is nu al 30 jaren ge
gaan, eerst zwak, maar allengs krachtiger.
De laatste oorlogsjaren verzwakte weer die
beweging, doch thans wakkert de wind weer
flink aan. Algemeen kiesrecht voor mannen
en vrouwen, verkorte arbeidsdag dat zijn zaken,
die al bijna overal zyn verkregen of in den
naasten tijd zullen komen.
Wij staan, zoo vervolgt Spr. aan den voor
avond van verbeteringen, en er is gekomen
een proletariaat, dat rijp is voor de her
vormingen. De propaganda van de vakbe
weging brengt organisatie en daardoor ver
betering. Er kan gebouwd worden op een
solidariteitsgevoel, waarbg het geldtéén voor
allen en allen voor één.
Het proletariaat wint veld, de bezittende
klasse merkt dat. Met het merkbare doel
om de Christelijke arbeiders uit onze gelederen
te houden, worden de burgerwachten ingesteld,
maar dat ontmoedigt ons niet, zegt. Spr. De
sterkte van onze geestverwanten en partijge-
nooten in alle plaatsen en in alle landen,
waar overal dezelfde geest heersoht als hier
in deze zaal, dat geeft beteekenis aan onze
partij en aan dit 1-Meifeest.
Spreker gaat vervolgens nog over algemeen
kiesrecht ook voor vrouwen uitweiden, over
den achturen arbeidsdag, over den tegenstand
daartegen om ten slotte te komen tot de kern
der bewegingde opheffing van privaat bezit.
Wat van den volkerenbond terecht zal
komen, moet nog afgewacht worden, wellicht
is het een overeenkomst, die later weer voert
tot een vernietigenden strijd als sedert 1914
is gevoerd. Als die overeenkomst te Parijs
de kiem in zich sluit voor een nieuwen
oorlog, als de eisch van ontwapening niet
wordt uitgevoerd zoo, dat het voldoende waar
borg geeft voor de toekomst, dan zal het
proletariaat moeten ingrijpen om tot een goede
wereldorde te komen.
De internationale banden zijn weer aaneen
geknoopt, wij worden voorbereid op groote
en ernstige tijden zijn wellicht
gebeurtenissen
op komst.
Ook in ons land is de zaak onzeker. Wat
is er geworden van de toezeggingen dezer
regeering Heel weinig, zegt Spr. Een heffing
van belasting ineens, daar wil de minister
niet aan, een indirecte belasting op eerste
levensbehoeften, daar wordt op aangestuurd.
Wat geeft loonsverhooging, vraagt Spr. als de
levensstandaard dat weer te niet doet? De
arbeider wil ook iets aan zijn leven hebben,
de behoeften stijgen. De voorrechten der
hoogere standen moeten worden te niet gedaan.
De arbeidskracht moet niet verkocht worden
aan den meestbiedende, de gemeenschap moet
het beheer hebben over den bodem en de
Het zangkoor gaf voor de pauze nog een
tweetal liedjes te hooren, en ’t bleek ook nu
weer, dat ze goed gekend werden.
Tot slot van den avond werd een tooneel-
stukje gegeven van Heijermans. In deze
dramatische schets werd het huishouden van
een werkmansgezin getoond op 1 Mei. De
kinderen zouden met Oom naar ’t feest,
moeder moest strijken om wat mee te verdienen
en vader mocht niet een dag vrij van de
fabriek. Oom had er een feestdag van gemaakt
ook zijn makker Ari, deze laatste bad, omdat
hij gsen verlof kon krijgen vrij genomen. Op wat
heel ruwe wijze gaf hij te kennen dat hij
in erge mate onverschillig was. Een schoen
maker uit de buurt, die een lange dagtaak
moest maken, en op 1 Mei ook nog werkte,
kreeg heel wat te hooren. Een aardig tafe
reeltje gaf het, toen een kinderoptocbt een
paar maal voor de deur voorbijtrok en men
de kinderen een rondedans zag maken.
Het dramatische van de schets werd ver
kregen doordat de huisvader, die niet vrij
mocht hebben, een ongeluk kreeg in de fabriek.
De stoomzaag sneed hem een arm af, en dat
juist op 1 Mei. Het bericht hiervan wekte
groote consternatie in dit gezin. Eerst op
oom en later op de echtgenoote, en achter
eenvolgend gingen beiden in agitatie verdwijnen
om in ’t Gasthuis naar den toestand te
informeeren.
De wijze waarop Ari dat ongeluk aan de
vrouw meedeelde was niet gemakkelijk, maar
’t had toch beter gekund, en het slot van
het stuk was ook onbevredigend, toen Ari de
beide kinderen, die onder zijn toezicht bleven,
iets zou vertellen om hun aandacht af te
leiden. Van dat vertellen kwam niets, maar
Ari had er ook heel geen slag van.
Het stukje maakte door dit onbevredigend
slot geen diepen indruk.
De Voorzitter sloot te ruim elf uur den
feestavond, met dank te brengen aan den
spreker, de spelers, zangers, muzikanten en
ook aan de talrijke aanwezigen die, door hun
groote opkomst dit 1 Meifeest zoo goed hadden
doen slagen. Hij vertrouwde dat deze avond een
blijvenden indruk zal nalaten, en wijst er op,
dat het een jaar zal zijn van zwaren strijd.
Ook bij de stembus voor den gemeenteraad
moeten alle partij- en geestverwanten hun
plicht vervullen, dan is er kans dat 3 personen
van hun richting een zetel in den raad bekomen.
Stemt dan, zoo besloot hij, no. 1 van onze
lijst, allen die iets begrepen hebben van de
rede en de demonstratie van heden. Stemt
rood! (Applaus.)
Donderdag is hier ter stede het l-Meifeest
gevierd met meer beweging dan ooit in vroegere
jaren. Er werd een optocht met muziek en
vaandels gehouden en toen ruim 7 uur die
optocht zich in beweging zette, was er zeer
veel volk op de been.
De eigenlijke feestviering had plaats in
rDe Doele” en die was voor deze gelegenheid
eigenlijk te klein.
Het talrijke publiek kon haast geen plaats
bekomen, doch toen te half negen allen zoowat
te stoel en te bank waren, opende de Voorzitter,
Ds. ZUITHOFF, de bijeenkomst met het
welkom toe te roepen aan de talrijke schare.
Het verheugt Spr. dat deze 1-Meidag onder
zooveel gunstiger omstandigheden kan gevierd
worden.als de laatste jaren. Het wapengeweld
is tot stilstand gebracht, maar toch leven we
nog in een overgangstijdperk.
De partijen der internationale in de ver
schillende landen hebben elkander weder-
gevonden, en op het in Februari a.s. te
houden congres zal de verbroedering geheel
hersteld zijn.
Een demonstratie van deze afdeeling, als
onze stad zoo pas heeft aanschouwd, zal doen
inzien, dat het sociaal gevoel veld wint, en
dit zal voor velen werken als een opwekking
om mee te strijden.
De tegenstanders zullen ook een goeden
indruk gekregen hebben. Degenen, die uit de
omstreken zijn opgekomen om aan onze
demonstratie mee te helpen, onzen besten dank.
Met den wensch, dat deze avond zal meewerken
om velen op te wekken mee te strijden voor
ons ideaal, opent Spr. de vergadering.
Toen ging het doek op en stonden op het
tooneel een 8-tal dames in ’t wit gekleed met
roode sjerpen, geschaard om het vaandel der
S. D. A. P. Dit was een aardig gezicht, voor
velen een verrassing, want hel programma gaf
voor dit no. een paar vraagteekens. De dames
zongen daarop een toepasselijk lied, echter viel
die zang niet mee. De voorbereiding was
denkelijk wat te haastig in haar werk gegaan.
De Voorzitter lichtte nu dit nummer toe.
Het initiatief van een eigen vaandel der
afdeeling is er reeds, maar het vaandel
zelf moet nog komen. Deze banier is van een
zuster-afdeeling in bruikleen, want om een
extra vergadering te houden voor de inwijding
van het vaandel is te kostbaar, en het was
heden zoo gepast, bij de demonstratie en deze
feestviering het vaandel te hebben, vandaar
dat zoo gehandeld werd.
Een vaandel toch vertolkt de gevoelens der
harten, de roode kleur is de kleur van bloed,
niet die van geweld en bloedvergieten, het
is ’t symbool van levenskracht, gelijk het
bloed onze levenskracht is. Ook is het de
kleur van den komenden dag, van de nadering
eener betere maatschappij. Het rood aan de
kimmen wijst op de komst van de zon, en
zoo wil de sociale partij op de puinhoopen
van deze samenleving een betere vestigen,
waar de zon van geluk voor allen opgaat.
Hoe dat ideaal tot stand zal komen hangt
af van de omstandigheden; het kapitalisme
bindt ons nog met stoffelijke en geestelijke
ketenen, maar hoe die ketenen geslaakt zullen
worden, hangt af van het kapitalisme zelf.
De roode vlag wappert weer in alle steden
en landen, ondanks tegenwerking van de
duistere machten.
Deze begeesterende woorden wekten geest
drift en enthousiasme in de geheele zaal.
Het zangkoor ^Voorwaarts” zong vervolgens
twee liederen. Het 1 Meilied en het Vrij
heidslied werden beide heel goed gezongen.
Hier was getuigenis van studie, vooral het
refrein van ’t vrijheidslied klonk fraai.
En nu kreeg men de feestrede van den
heer H. de Boer propagandist in dit gewest.
Deze spreker weet klem aan zijn woorden
bij te zetten, en toonde zich welbespraakt
te zijn. Wij vonden echter in het laatste
gedeelte te veel herhalingen. Dat verzwakt
bij het auditorium steeds den indruk. Het
eerste deel beviel ons in dat opzicht beter.
Wij zullen om niet te uitvoerig te worden,
den inhoud van de rede in hoofdtrekken
aangeven.
Spreker merkte op, dat de woorden des
Voorzitters reeds geestdrift gewekt hadden,
hij hoopt dat ook zijn rede de belangstelling
mag wekken.
De beweging der socialisatie is thans heftiger
dan de laatste tyden, er waait een frissche
i'fl
Bolswardsclie Courant
